|
2000
|
|
|
Kritika gutxi eta eskasa izan arren, guztion buruan dago euskaraz egindako literaturak gero eta gehiago merezi duela, eta kanporatu
|
beharra
dagoela. Aurreko urteetako zurrumurrua oihu bihurtzen ari da:
|
|
|
Azkenik, aipatu
|
beharra
dago egunkari honek azken orduko albisteei eskaintzen dien gunea. Bertan goizeko 7:00etatik gaueko 23:00ak arte, etengabe berritzen den zerbitzu baten bitartez, mundu zabaleko gertakari garrantsitsuenei buruzko informazioa eskaintzen da.
|
|
|
Laburbilduz, orain arte honako argudio hauek garatu ditugu: ...izitza ona denaz aukeratu behar dute, kanpotik inork bere ikuskera partikularra inposatu behar ez dielarik; 2) hemendik ondorioztatzen da estatuak politika antiperfekzionista bat jarraitu behar duela, politika mota hori bermatzeko bizimodu onen aniztasunaren aurrean neutraltasunez jokatu behar duelarik; 3) gizabanakoa benetan autodetermina dadin, berau inguratzen dueneko ingurune kulturala babestu
|
beharra
dago, ingurune horrek eskaintzen baitio, hein handi batean, desiragarri eta gaitzesgarri diren bizimodu onen ikuskera.
|
|
|
Hauetan, lehen eskuko informazio iturri aberatsa eta balio handiko testimonioak eta lanak aurki ditzakegu, nahiz eta oraindik gutxi baloratuta eta aztertuta izan. Dena dela, Franco hil ondoren, horietatik lehen etapako Euzko Deya eta Gernika berrargitaratu direla esan
|
beharra
dago. Hala ere, horiek ere ez dira merezi duten arretarekin estudiatu.
|
|
|
liburutegien jardun osoari helBiblinleka du zaio eta irtenbide bateratsuak proposatu dira. Proiektu hau bultzatu dutenen artean, ezbairik gabe, Hezkuntza eta Kultura Departamentuko zenbait goi kargudun aipatu
|
beharra
dago, autokritika serioa egin, gure iragana arretaz aztertu eta norabidea ezartzea eskatzen zutenei —Elkartetik nola beste arlo batzuetatik— entzuteko behar adina adore eta sentsibilitatea erakutsi dutelako.
|
|
|
Azken dokumentua, kudeaketa deszentralizatzeko (edo mailakako kudeaketarako) proposamen arrazoitua da. Egun dagoen kontrol tartea zatikatu
|
beharra
dago, ez baitu biderik ematen liburutegian gertatzen denaren jarraipena egiteko, eta zerbitzu zentraletan pilaketa eragiten baitu; hortaz, zatiketa horretarako, Nafarroan Liburutegien Kudeaketarako bost barruti eratzea proposatu da, koordinatzaile bana buru dutela. Barrutien mugak konbentzioz ezarri dira, merindade historikoak errespetatu eta barruti bakoitzean dagoen liburutegi kopurua orekatzen saiatzen den irizpide bat erabiliz.
|
|
|
Euskarari dagokionez, eta hasteko, Nafarroak egoera administratibo korapilatsua duela gogoratu
|
beharra
dago, gure erkidegoa hiru eremutan banaturik baitago: euskalduna, mistoa eta ez euskalduna.
|
|
|
Ohiko argitalpenak digitalean antolatzen direnean, kontuan izan
|
beharra
dago dokumentu hauek ez direla
|
|
|
Arazo bat gehitu nahi izanez gero, esan
|
beharra
dago XX. mendeko hainbat ezagutza formatu digitalean besterik ez direla existitzen, eta horren guztiaren kontserbazio iraunkorra erabaki gabe dagoela.
|
|
|
Hona iritsita, aztertu
|
beharra
dago Internetek zein aukera ematen dizkion informazio kudeatzaileari. Nola labur ditzakegu gure eguneroko lanak sare honetan?
|
|
2001
|
|
|
Oraindik ere hori esan eta berresan
|
beharra
dago, frogak erakutsi eta aldarrikatu beharra dago, orduko hura lagunen arteko paktua eta borondatezko inkorporazioa izan zela kontatzen jarraitzen baitu historiografia ofizialak.
|
|
|
Oraindik ere hori esan eta berresan beharra dago, frogak erakutsi eta aldarrikatu
|
beharra
dago, orduko hura lagunen arteko paktua eta borondatezko inkorporazioa izan zela kontatzen jarraitzen baitu historiografia ofizialak.
|
|
|
Arazoa kezkatzekoa zen, eta orain ahantzixea badugu ere, aitortu
|
beharra
dago euskaltzale guztiok benetan kezkaturik geundela. Gure naziogintzaren bidean azken hogei urte autonomikootan egindakoa, askotxo izanik ere, neurri handiz oraindik behin behineko egoeran aurkitzen da, erabat sendotu eta gotortu gabe, eta, horregatik, hezkuntzan edota hizkuntz politikan aurkako jokabideak praktikan jarriz gero, beldur izatekoa zen ez ote zitzaigun orain arteko lan guztia goitik behera amilduko, kolokan dagoen karta gaztelu bat bezala.
|
|
|
Hor ere ageri da, nire ustez behintzat, euskaltzaleak edota abertzaleak herritarrengandik hurbilen egitekoa litzatekeen lanetik saihestuta bezala daudela eta eginbehar hori folklorezaleen eskuetan uzten dutela. Guztiaren
|
beharra
dago, Ma talazbezalako obra bat sortzea, baita herrietan euskal kantuaren inguruko gaualdiak antolatzeaere. Batak ez du eragozten bestea izatea, baina lan asko dela badakit eta aukerak egiterat behartuta gaudela ere. Zuberoan euskal kulturaren osotasun eta bizitasun premia horiek kontuan hartuko dituen erakunde bat eskas dagoela nabari da; eta espero dut, 2002ko kultur balantzeaz aipamentxo bat egitea Jakin ek galdegiten badit behintzat, egitura honen sorreraren berri eman ahal izango dudala.°
|
|
|
1942ko gure aurreko euskaldunen kasuan, mundua egundainoko gerrarik hedatu eta izugarrienean murgildurik zenean, moraltasuna Ipar Euskal Herrian —hemen aipatu
|
beharra
dago Zuberoa alemanek bereganatutako lurraldetik kanpo geratzen zela, eta ezkerrak nahiz erresi stentziak hedadura zabalagoa zutela bertan5—, esan liteke Erromako Aita Santuak eta Frantziako Elizaren buruzagiek erabakitzen zutela, eta hierarkiak garai horretan espresuki gaitzetsi zuen ideologia bakarra marxismoa izan zen. Ez zegokeen moraltasun eskasik nazismoaren izugarrikeria ez gaitzestean, eta are gutxiago Petainen Hitlerrekiko lankidegoarenean.
|
|
|
Juaristi) bat da. Euskal literaturaren" oinezko" kritikak (hots, kritika akademikoa ez den beste guztiak, edo, batzuek nahiago duten bezala," kritika publikoak") zein rol jokatu behar duen eztabaidatzen hasi
|
beharra
dago. Berdin, zientzien kritikari buruz hitz egiten badugu:
|
|
|
Are gehiago, Bohr enereduak hidrogenoatomoa ren igorpen eta zurgapen espektroak zehaztasun handiz deskribatzeko gaitasuna erakutsi zuen. Bere ereduaren arrakasta ikusita ere, Bohrekteoria fisiko berria aurkitu
|
beharra
zegoela aurreikusi zuen, horretarako fisikari bikainak bildu zituelarik. 12 urte igaro ondoren, fisikarien belaunaldi berri batek teoria kuantikoa garatu ahal izan zuen.
|
|
|
Eta Planck bera izan zen, hain zuzen ere, Fisikaren garapenean lehendabizikoha rriak jarri zituenetarikoa. Esan
|
beharra
dago gainera, XIX. mendearen amaieran Munich-eko Fisika FakultatekoDekanoaren iritzia komunitate zientifikoaren baitan oso zabaldurik zegoela. Horren lekuko, 1894 urtean A.A. Michelson fisikako lehen nobel saridunak esan zuena:
|
|
|
Eta horrekin bizitzen ohitu ginen, harik eta norbait (norbait kolektibo hori arerio ideologikoari bizitza ukatzeraino iritsi direnengandik ez urruti dagoelarik) euskaltzale eta euskal herr itar kontzeptuak nahastera zaletu zen arte. Ordutik hona (eta garbiago azken urteotan)," gutarra" izan
|
beharra
dago, sa rri, alor politikoan, euskararen inguruko kezkarik eduki ahal izateko. Eta hori, nire ustez, galbidea dugu.
|
|
|
Eta gizarteak badu berezkoa eta azalekoa, funtsezkoa eta akzidentala bereizteko sena. Onartu
|
beharra
dago, ildo horretatik, herria, eskuarki, botere publikoen eta adituen planen aurretik joan izan dela.
|
|
|
Beraz, derrigorrezkoa da, neke arrastorik gabe, UPNren eraso horri aurre egitea, eta ez besoak gurutzatuta gelditzea. XXI. mendean egotea aprobetxatu beharra daukagu, eta gaur egun nazioartean bizi den koiunturak ematen dizkigun abantailak ere erabili
|
beharra
dago. Feudalismoa historiatik kanpo gelditu da, eta nahiz eta jauntxo batzuk ez onartu eta sistema gogoko izan, gainerakoek argi izan behar dute ideia hori.
|
|
2002
|
|
|
Edo epaileen lanak ez du justizia egiten. Edo sari hauekin bukatu
|
beharra
dago. Edo dena batera.
|
|
|
Baina Rubensek Ibarretxeren diskurtsoan sortu zidanko rtozirkuitua alde batera utziz (zirkuitulaburra gomendatzen omen du Euskaltzaindiak, baina ordenadorea blokeatu egiten zait hitz hori idazterakoan, parentesiak jartzen ez badizkiot behintzat), eta Rubensen beraren lanera itzuliz, Guggenheim museoak otsailaren erdialdera arte eskaintzen digun erakusketa hau benetan gomendagarria dela esan
|
beharra
dago, eta ez Rubensen lanak beste inon ikus ez daitezkeelako (museo askotan ikusiko zenituztenbe re lanak, nik azkenetakoa, benetan liluragarria, Cambridge-ko King’s Collegeren kaperan: Errege magoen adorazioa. Joan ikustera ahal baduzue!).
|
|
|
Eta jakinik, berarekin batera, bere dizipulu batzuen lanak ere badaudela ikusgai, bereziki Anton van Dyck enak (beste batzuk ezezagunak ziren niretzat), ba zeresanik ez. Barrokoa ren maisuen bidetik abiatu eta jarraitu nahi duenak, Rubensen lanez gain, Rembrandt-enak ere ikus ditzake, oso erakusketa berezi batean, baina horretarako Erromara joan
|
beharra
dago, Quirinale jauregira. Lupa bat eta guzti ematen dute sarreran, pinturak, eta bereziki grabatuak, erabateko xehetasunez ikusi ahal izateko.
|
|
|
Hortaz, Espainiar Estatuko unibertsitate publikoen artean EHU da laguntzaile gutxien duena4 Joan den urteotan ahalegin handiak egin dira unibertsitatea irakaslez hornitzeko, baina teknika laguntzari ez zaio behar zuen beste garrantzia eman. Esan
|
beharra
dago, bestalde, NUPen egoera EHUrena baino hobea dela.
|
|
|
Lehenago esandako zenbait kontutatik bestelakorik ondoriozta baliteke ere, esan
|
beharra
dago irakaskuntzaja rduera ez dela era egokian balioztatzen. Egia da irakaskuntza izan dela unibertsitateen helburu nagusia, baina, ha rritzekoa bada ere, ikerkuntza jarduera ren emaitzen araberakoa izan dira bai promozio bideak, bai ezarrita daudenpizgarri gehienak ere.
|
|
|
Bazter batean geratu den zerbait izan da, zalantzarik gabe. Hala ere, eta lehenago eman ditudan arrazoiak direla eta, hori zuzendu
|
beharra
dago.
|
|
|
Hala ere, munduan diren goi mailako jakintzak gehiegi dira eta guztiak ezin irakats daitezke munduko toki guztietan. Beraz, aukeratu
|
beharra
dago, eta aukera egiteko orduan, bigarren galderari erantzun behar zaio; hau da, zertarako irakatsi behar dugu. Bada irizpide bat nagusia izan behar duena:
|
|
|
Irakasleen gabezia eta unibertsitate mailako ikasmaterialen falta dira, hurrenez hurren, dauzkagun hutsunerik handienak. Lan eskerga egin
|
beharra
dago gabezia horiek arintzeko.
|
|
|
UEUk hautsi du K. Mitxelenak aipatzen zuen ghettoa eta erakutsi du euskaratik bertatik ere unibertsitatea egin daitekeela. Unibertsitateetako euskararen normalkuntza politiketan sakondu
|
beharra
dago, irakaskuntza telematikoaren eremu hasi berrian berezko antolakuntza posible ote den aztertu beharra dago, titulazio propioetan euskarazko eskaintza bateratua eraiki behar da, baina, batez ere, orain artean egindako lana metatu, ditugun baliabideak banatu eta bilgunea sortu. Hori da bidea.°
|
|
|
UEUk hautsi du K. Mitxelenak aipatzen zuen ghettoa eta erakutsi du euskaratik bertatik ere unibertsitatea egin daitekeela. Unibertsitateetako euskararen normalkuntza politiketan sakondu beharra dago, irakaskuntza telematikoaren eremu hasi berrian berezko antolakuntza posible ote den aztertu
|
beharra
dago, titulazio propioetan euskarazko eskaintza bateratua eraiki behar da, baina, batez ere, orain artean egindako lana metatu, ditugun baliabideak banatu eta bilgunea sortu. Hori da bidea.°
|
|
|
(ii) Gaurko unibertsitate publikoen eredu tubularraekidinez, ikasketen eta titulazioen arteko arkitekturak malguagoa behar du izan, eta hori bultzatu
|
beharra
dago. Edozelan ere, arkitekturak maila bi ziurtatuko ditu titulazio guztietarako:
|
|
|
Hori lortzeko, jakina, bide luzea ibili
|
beharra
dago. Neure aburuz, hiru bide desberdin jorratu genituzke datozen urteotan.
|
|
|
Europa mailan unibertsitate sistema berberara joaten ez den heinean, Espainia eta Frantziako estatuetako hezkuntza sistemakezbe rdinak izango dira. Gogoratu
|
beharra
dago, besteak beste, kalifikazio sistema ezberdinak daudela, Iparraldeko Maitrise ak Hegoaldean baliokiderik ez daukala... Horregatik, Euskal Unibertsitate" nazional" baten proiektua rengauzatzea zaila izango dugu, hau Pirinioetako bi aldeetara luzatu nahi badugu, behintzat.
|
|
|
E rrealitate batetik abiatzen gara, non badiren unibertsitate publiko zein pribatuak, gaur egungo unibertsitate sistema osatzen dutelarik. Honela, bada, errealitate horionartu
|
beharra
dagoela uste dugu, eta eredu edo sistemaun ibertsitario euskalduna, badagoen errealitate horretatik" abiatuz" eraikitzen hasi behar dela, sistema honetan dagoeneko ondo dagoena jasoz eta eraldaraziz, bizitza unibertsitarioa ren eremu guztietan euskararen erabilpenarenhizkuntz normalkuntza osoko egoera batera iristeko: irakaskuntza, ikerketa eta administrazioa eta zerbitzuak.
|
|
|
zer gertatuko litzateke besteun ibertsitateen euskalduntze prozesuarekin? Kontuan hartu
|
beharra
dago unibertsitate" zahar" horiek nahikoa finkatuta daukatela bere merkatua. Beraz, nahiz eta epe laburrean merkatu horren zati bat unibertsitate berrira bideratu, zalantzarik gabe, euskal gazteriaren gehiengoak ohiko bidetik jarraituko luke.
|
|
|
Militantzia ez da amaitu beraz. Euskararekin zuzenean loturik dagoen kultur adierazpen oro oraindik dago militantismoz kutsatuta, kulturgileak kontziente baitira bere eremu naturala, bere merkatua, zabaldu
|
beharra
dagoela, ahul ahula delako komunitate txikian bizi eta elikatzen den kulturgintzaren industria.
|
|
2003
|
|
|
kartillak, historia ofizialak eta santuen bizitzak), eta aitortu behar da iraganak aberastu egin duela kultura hitzari buruzko ekarpen kontzeptuala; baina hori aitorturik ere, gaur egun beharrezkoa da kultur fenomenoa eta prozesua oroko rrean gaurkotzea bere abiapuntutik beretik, hots, gizabanakoarengandik abiatuta, helmugaraino iristeko edo kultur politika bururaino eraman arte, hots, gizabanakoarenganaino. Horretarako, gure iritziz, hauxe guztia birplanteatu
|
beharra
dago: kultura hitzaren erabilpena, kultura aztertzeko erabilitako kontzeptuak, beste arlo batzuetara gertatu diren desbideraketak ezabatzea (ekonomia, ikuskizuna, engainua...) arlo horiek kulturaren bizkarroi edo parasitoak baitira, eta, jakina, gure ondorio operatiboek ez dute zerikusirik Administrazioek, Komunikabideek eta kultur ekoizpenak, oro har, eginiko jokaerarekin, eta, herri baten kulturari buruz ari garenean bereziki interesatzen zaigun aspektua da kulturaren izaera pertsonala eta eskubide naturalak aintzat hartu behar direla herri horren identitate kolektiboan barneraturik, bere eskubide kolektiboaren iturri eratzailea izatera pasatuz.
|
|
|
Aitortu
|
beharra
dago kulturak garrantzi handia duela politikan, ekonomian edo erlijioan, baina guri behar beh arrezkoa iruditzen zaigu kulturari buruzko azterketa antropologian oinarrituta egin behar dugula, bete betean eta zuzenean, besterik gabe. Astia izanen dugu ikusteko zer denaplikaga rri jakintzaren alor horietarako.
|
|
|
13 Biziaren katean, gizakia eboluzioaren mendean dago, izaki bizidun guztiak biologi lege horren beraren mendean dauden bezala, maila kualitatiboan dauden ezberdintasunak alde batera utzita. Eboluzioan hautespen natu ra lekoprozesu bat gertatzen da norbanakoen artean, eta nabarmendu
|
beharra
dago hautespen naturalak, gizakiari dagokionez, bere baitan hartzen dituela esperientzia bakoitzak erantsita dakartzan kultur formak.
|
|
|
Hori bai, gero eta azkarrago. Beraz, trenez eta tren bidez aldatu
|
beharra
dago.
|
|
|
Erantzun egokia urgentziaz aurkitu
|
beharra
dago, dagoenekoz ondorioak oso larriak direlako ekologian (planeta osoan), ekonomian (Hirugarren Munduan, batez ere) eta gizartean (aurrerapena ren eragileen muinean berean ere). Argi izan behar dugu gure jokabideen ondorioak hobeak edo txarragoak izanen direla gure izaera indibidualera, sozialera eta anbientalera egokitzen dakigunaren arabera, egokiera horretan helburu antropologikoa mantenduz:
|
|
|
Karlismoaren pentsamendua ez da izan Karl Marxen pentsamendua, hori seguru, eta Marx azkenean bere pentsamenduagatik interesa dakiguke guri. Deskuido batean hark orriren bat oso karlismoaren alde idatzi izan balu ere (Engels-ek behintzat franko negatiboki epaitu ditu), beti izango litzateke jakingarria, zer esaten duen Marxek, hori egia da, baina galdetu
|
beharra
legoke, zer informazio eduki duen gizonak Londresko bere langelan buru belarri sartuta, bigarren edo hirugarren eskukoa derrigor. Zenbat balio dezakeen guretzat, beraz, haren iritzi batek zer eta karlismoari buruz.
|
|
|
Bidaldi honetan, zer da Alemania, zer da Frantzia, zer da Europa?, galderekarmintzen dute Hugo. Esan
|
beharra
dago, Rhin hagitz frantses eta napoleondar bat ediren duela, bere tesi politiko funtsezkoaren arabera: liburu hori, azken finean, Ingalaterra eta Errusia potentzia berrien begiz begi, entente franko alemana osatzearen aldeko plaidoyer bat baita.
|
|
|
Alfabetatzearen eskaintza osotua zehaztu
|
beharra
dago, bai eta irakasleen prestakuntza areagotzeko beharra ere. (Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia, 62 or.)
|
|
|
Mama goxoa Iparraldearentzat. Diru gutxi edo asko, nolanahi ere, esan
|
beharra
dago —eta aitortu beharra dago— Azkarate andrearen sailak diru hori bikoiztea lortu duela, Akitaniako erregioarekin eta Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Nagusiarekin lortutako hitzarmena bitxia baita oso: Eusko Jaurlaritzak Iparraldean euskara sustatzeko jartzen duen euro bakoitzeko, hango erakundeek (ezin Iparraldekoek esan, ez dago-eta horrelakorik) beste euro bat jarriko dute.
|
|
|
Horiekin batera, aipatzekoak dira, bertzeak bertze, urte horretan bertan Iruñean egindako Euskaltzaindiaren agerraldi publikoa eta adierazpena, Nafarroako udaletako hautetsiena, Unibertsitate Publikoan izandako erantzunak, Euskara Kultur Elkargoak eta Behatokiak egindako zenbait helegite, Parlamentuan agertutako desadostasunak, izandako eztabaidak, etab. Garrantzitsuak eta aipagarriak denak, baina bertze aterabide batzuk ere planteatzeko ordua iritsi dela dirudi. Euskal alderdietako ordezkari politikoek egiten duten lanabaliagarria da ezbairik gabe, baina mesedegarria izanen litzateke, edo beharbeharrezkoa nahi bada, esparru horretanbe rtze urrats batzuk egitea. Euskararen geroa nafar guztienerantzukizuna denez gero, euskaltzaleak direnena eta ezdi renena alegia, azken hauen euskararekiko erantzukizuna berpizten saiatu
|
beharra
dago. Lan erraza ez bada ere, ezin da erran ezinezkoa dela, Nafarroan lehendik ere horrelak oak egin direlako eta, oraingo egoerari aurre egiteko, nahitaezkoa delako Parlamentuan oinarrizko adostasunetatik abiatu eta helburu zabalagotara eramanen gaituen sareabilbatzen hastea.
|
|
|
Beraz, bigarren zutabea, herritarren kontzientziazioa eta motibazioa lantzea da. Nafar Gobernuak zabaldu nahi duen herritarren arteko gatazka faltsua agerian utzi
|
beharra
dago. Ez dago erdaldun eta euskaldunen arteko gatazkarik, ez dago ingelesaren eta euskararen arteko gatazkarik.
|
|
|
Euskaldunon hizkuntz eskubideak ez dira bermatzen, gure eskubideak zapalduta daude eta guk bakarrik aurkitzen dugu gure hizkuntzaz bizitzeko ezintasuna, horixe da arazoa. Errealitate hori gizarteratu
|
beharra
dago eta horrekin batera egoera gainditzeko alternatiba: hizkuntz eskubideak bermatu behar dira lekuan lekuko eta arloz arloko plangintzak bultzatuz, eta euskara ofizial izendatu behar da lurralde osoan.
|
|
|
Bilboko Guggenheimen zuzendari Juan Ignacio Vida rtek idatzi zuen Jose Luis Zumeta usurbildar pintoreak Chelsean egindako lehen erakusketaren katalogoaren sarrera. Niri gustatu egiten zaizkit horrelako konbinazioak, eta lankidetzak, itxura batean ura eta olioa ematen baitute Zumeta eta Vida rtek, baina itxura, itxura besterik ez da, eta haratago begiratzen ikasi
|
beharra
dago, egunero. Zumetaren obra New Yorken lehen aldiz, 2002ko amaierarekin batera, Haim Chanin galerian, eta zoritxarrez bertan izan ez banintz ere, bertara bildutakoek kontatzen duteha rritu egin zituela newyorktarrak Zumetaren lanak, ez zutela ezagutzen, eta bide txiki bat zabaldu dela Europazharatago, neurri handi batean artea ren hiriburu ere baden New Yorken.
|
|
2004
|
|
|
dirua jarriko da, erakunde berriak sortuko dira diru hori kudeatzeko, eta administrazio guztiak gurdira igo daitezen ahaleginak egingo dira. Arretaz jarraitu
|
beharra
dago, beraz.
|
|
|
Kontseiluak euskarari dagozkion atalak arretaz aztertu ditu eta uste du euskararen normalizazioa lortzeko eta hizkuntz eskubideak babesteko testu horrek dioena baino proposamen ausart eta eraginkorragoa behar dela. Euskararen normalizazioa errealitate bilakatzeko hizkuntz politika definitu
|
beharra
dago.
|
|
|
Horregatik, gehienezko epeak finkatu behar dira administrazio publikoen eta erakunde pribatuen betekizunetarako; era berean, bermatu
|
beharra
dago legea betetzen hastea berehalakoa izatea.
|
|
|
9 Hizkuntz eskubideen bermerako mekanismo juridiko administratibo berezitu eta azkarra ezarri
|
beharra
dago, ge rtatutako lege urraketei aurre egin eta haiek zuzentzeko.
|
|
|
Irudiaren kontrola, ordea, ez da bakarrik filma nork egiten duenarekin bukatzen. Horrez gain, baina horrekin batera, zer den filmatzen dena, nola burutzen den filma, zenbat denbora eman behar zaion gai bakoitzari, nola egiten den muntaia eta irudiaz zer esaten den ere kontrolatu
|
beharra
dago.
|
|
|
Teknika hauekin batera ikusleria gorpuztuz joan
|
beharra
dago; baina espektakulu gizartea den gurean28, zinemagintzak herria ren irudikapenen ardatzak ezartzen dituenez, zineman ere kultura gutxituentzat alternatiba askatzaileak bilatzea beste biderik ez dago. Eta horretarako ez dago ezer hoberik Hezkuntzan euskal begirada behar bezala lantzea baino.
|
|
|
Intuitus, latinez, begiratzea edo so egitea da, nahiz eta, egun, arrazonamendurik gabeko ezaguera gisa ulertu. Chomskyk frogatu duenez, gizakiontzat mintzairaren barne egitura (logos) jatorrizkoa bada ere, irakurketa zein idazketarako alfabetatzearen bidea jorratu
|
beharra
dago. Era berean, begiratzeko gaitasuna eduki arren begiradaren hezkuntza egungo irakaskuntzak duen dema garrantzitsuenetarikoa dugu.
|
|
|
Egin beharreko lanak, funtsean, bi motatako ardatzetan garatu
|
beharra
daude. Alde batetik, behaketa jarrerak areagotzea, eta bestetik, irudien bidezko adierazpenerako sorkuntza bilakatzen laguntzea.
|
|
|
Nahi dena adierazteko, bada, begirada gerturatu egiten da, ikuspuntu desberdinetatik eginiko behatzearekin azpimarratu edo ingurukoa lausotuz. Honetarako, jakin
|
beharra
dago: gauza handiak ikusgarriagoak direla txikiak baino, argitsuak deigarriagoak direla ilunak baino, mugikorrakdi renak geldiak baino, gizajendea objektuak baino, haurrak helduak baino, abere txikiak gizakiak baino, aurpegiak bizkarrak baino... b) Konposaketa:
|
|
|
Handik eta hemendik bide asko urratu
|
beharra
zegoen. Gaur egun marrazki bizidunak euskaraz egiten dituenik bada adibidez, orduan ez bezala.
|
|
|
Bestalde, antzerki asko euskaratu behar ziren, lan handia zen. Esan
|
beharra
dago Seminarioan eta apaizengan aurkitu genuela laguntza handia orduan. Euskara askoz ere landuagoa zuten, denbora gehiago hartzen zuten.
|
|
|
Gure errealitatera etorriz, aitortu
|
beharra
dago osokaskarra izan dela azken bi hamarkadetako jarduera. Honela labur genezake:
|
|
|
Arazo honen muinean dagoena ideologia patriarkala izanik, indar berezia egin behar dugu emakumeak kontuan hartzen eta parekidetasuna adierazten. Frantses hiztunek dioten moduan, hizkuntza feminizatu
|
beharra
dago, emakumeak agerian jarriz eta hauek baloratuz. Femini zazioa oztopatzen duena ez da hizkuntza, honek onartzen baitu aldatzea eta moldatzea, jendarteak eta mentalitate atze rakoiak dira erantzukizuna dutenak (hau hizkuntzan islatzen delarik).
|
|
|
Euskalgintzak duela 20 urte egiten zuena, software librearen inguruan egiten da orain Euskal Herrian. Alfabetatzeko
|
beharra
dagoelako.
|
|
|
Berezitasun honek azaltzen du halaber telebista lokalak, kopuru absolutuan, gehiago garatu izana Nafa rroan beste herrialdeetan baino. Telebista lokal gehienak dituen herrialdea izateaz gain, Nafarroako beste ezaugarria telebisten dispertsio geografikoa da, nahiz eta horretan ere Erriberako kable telebista txikiek duten eragina berriro azpimarratu
|
beharra
dagoen. Gipuzkoan ere garapen dibertsifikatua izan du telebista lokalak, baina Bizkaian eta Araban kontzentrazio izugarria dago hiriburuetan, lurralde haietako telebista lokalen %70 eta %60 Bilbo Handian eta Gasteizen baitaude, hurrenez hurren.
|
|
2005
|
|
|
Gero eta gehiago entzuten dut, nire inguruan, erdaldunengana zabaldu
|
beharra
dagoela. Nafarroatik idazten dut, uler bedi.
|
|
|
Lagun batzuekin Elgoibarren erdaraz egitera jarriak ginen. Aldatu
|
beharra
zegoen. Oroitzen naiz zelan mintzatu nintzen neure lagun maite batekin, Jesus Mari Ansolarekin.
|
|
|
Zinez ederrak. Eta, bide batez esanda, eta hau ere garbi esan
|
beharra
dago, errazago izango zuen Eusko Jaurlaritzaren sariren bat eskuratzea, edo Euskadiko Kutxarena, etab.
|
|
|
Argi dago zenbait komunikabidek eta alderdi politikok bereak eta bi egin dituztela gatazka hau hauspotzen, txingarrari ikatz eta gasolina gehiago botatzen. Baina honekin batera beste hau ere esan
|
beharra
dago: ez zuketela jokabide hau izango eta bultzatuko inguruan (gizartean, oroko rrean) diskurtso hau erne zitekeen haztegia sumatu izan ez balute.
|
|
2006
|
|
|
Salamancako ia indar politiko guztiak batu ziren 1995eko martxoan, dokumentuak Kataluniara itzultzeko aukerari gogor aurre egiteko. Azpimarratu
|
beharra
dago hilabete batzuk lehenago ia inork ez zeukala ez dokumentuen ez artxiboaren berri.
|
|
|
Artikulu honen hasieran, Derrigorrezko Eskolaldirako Euskal Curriculuma aplikazio fasean indarrean jartzeko zer nolako ikasmaterialak eta testuliburuak liratekeen irudikatzeko saio bat dela aurreratzen nuen. Testuliburu horiek bete behar dituzten funtzioak, funtsean beste edonongo testuliburuk bete behar dituenen antzekoak dira; baina aitortu
|
beharra
dago ez dela batere ohikoa curriculum bat hezkuntzako gizarte eragileen ekimenez egitea, eta are gutxiago politikoki bi estatu eta hiru administraziotan antolatuta dagoen herri batentzat. Esperientzia berria litzateke eta, irudimenaz aparte, borondatea, ahalmena eta baliabideak dira adosten dugun curriculumari egokitzen zaizkion testuliburuak eta ikasmaterialak sortzeko eta plazaratzeko.
|
|
|
Gizarte kulturanitzetan etxeko hizkuntza mantentzearen garrantziaz jabetu
|
beharra
dago, ama hizkuntza, adituen ustetan, ikasle etorkinen nortasun eta komunikazioaren garapenerako berebiziko eragilea baita, eta horren alde eskolak ez badu bultzatzen ikasle horiek tresna garrantzitsu baten faltan aurkitu daitezke.
|
|
|
Esanak esan, Harrera Hizkuntzak duen garrantzia gizarteratzerakoan eta eskola arrakastaren lorpenean kontuan hartzen bada, Europako Batasunean eztabaida bizia dago Jatorrizko Hizkuntza eta Kultura ikasteari buruz. PISA 2003 txostenean esandakoa ezin dugu ahaztu eta behin eta berriro hausnartu
|
beharra
dago ikasle etorkin eta autoktonoen arteko ezberdintasunak nola murriztu.
|
|
|
Dena den, Hizkuntza eta Kultura Marokoarraren Programa ofizialak, hango gobernuak babestua, arabiera klasikoa bultzatzen du. Hortaz, lehenengo arazo hori argitu
|
beharra
dago. Ama hizkuntzaz ari bagara, ikasle etorkin askoren kasuan arabiera ez da etxeko, jatorrizko edo ama hizkuntza.
|
|
|
Hirugarrenik, bi modalitateri buruz hitz egin
|
beharra
dago. Marokoar programan bi eratako irakaskuntza dago, A (klasetik kanpo) eta B (klase barruan).
|
|
|
Hizkuntzan aurkitzen dugu ezberdintasun handia. Berberea edo arabiera eztabaidan beste hirugarren bat sartu
|
beharra
dago: arabiera dialektala edo kalekoa.
|
|
|
Ikasle erdaldunen eskolatze hori gertatzerakoan, esan
|
beharra
dago, testuinguru soziolinguistikoa desberdina izanik ere, orduko egoerak planteatu zituen erronkei ere aurre egin behar izan zitzaiela, hizkuntza lantzeari eta garatzeari buruzko oinarri teorikoei eta baliabideei buruzko hausnarketak eginez, eztabaidatuz eta plangintza ezberdinak garatuz.
|
|
|
Aitortu
|
beharra
dago irakasleentzat esperientzia berria izan dela. Izan ere, euskalduntze orokorreko taldeekin konparatuz gero, ikastaro hauek oso bestelakoak baitira.
|
|
|
Nahiz eta apaizgai edo fraidegaiak ziren, baina betiere gazteak eta zerbait lotsagabeak, hizkuntzaren barneko eta kanpoko egoera aldatu
|
beharra
zegoela eta, zaharragoen ibilerarekin ez ziren agertu konforme. Zer egingo eta miresten zituzten berak hartu zituzten begitan edo:
|
|
|
" Ume hauekin zer egin behar dugu?". Gabonak ere bazetozen eta zerbait egin
|
beharra
zegoen. Eta egin genuen, jaki" Utzi haurrei niregana etortzen".
|
|
|
Zuk ba al dakizu zer zen garai hura? Isil isilik ibili
|
beharra
zegoen. " Zain dago ama, zain aita...".
|
|
|
Txikitan ere, akordatzen naiz, hanka hutsik joaten ginen gu etxetik hondartzara. Zer edo zer egin
|
beharra
dago orain ere... Bai, goazen itsaso aldera.
|
|
|
Zenbat editore, idazle, inprimatzaile, banatzaile, liburu saltzaile, kritikari eta abarri eman behar zaio jaten horrekin? Niretzako nago, benetako industria izan nahi bada, hori baino dezente gehiago mugitu
|
beharra
dagoela.
|
|
2007
|
|
|
II. Mundu Gerra amaitu eta Gerrate Hotzera pasatu aurretik ere, Erregimenak komenigarri ikusi zuen euskal kulturari (oraindik gaztelaniaz bakarrik) leihatilaren bat irekitzea, segur aski sistemaren barruko zenbait kritikoagok premiazkoa ikusten zuelako eta aurpegia zerbait garbitu
|
beharra
zegoelako. Une horretan jaioko da Donostian Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko Boletm zeritzana (BRSBAP, 1945), bizitza luzekoa eta garrantzizko historia egin duena7.
|
|
|
Aukera hartaz baliatu
|
beharra
zegoen, Ikastetxe eliztarretan gora zetorren euskaltzaletasunari bide emateko.
|
|
|
Bat harritu egiten da fundatzaileen buruargitasunarekin printzipiozko planteamenduan. Edonola ere gogorarazi
|
beharra
dago, plan hori Arantzazun egin dela, baina ez Arantzazuko jendeak. Aipa dezagun, hortaz, plana erabaki duen hemeretzi laguneko ekipoa nola egon den osatua:
|
|
|
euskara kultur arloan lantzeko eta estudianteak idazten trebatzeko saialeku bat (ikastetxe eliztarrek halako barne aldizkariak edukitzeko tradizioa zegoen), ala zinezko publiko batentzako publikazioa? Irakurleria interesatu bat bilatu eta zabaldu gura bada, gaietan eskolako ikasgaien lanketa baztertu
|
beharra
dago, egungo gai bixiak tratatzeko; baina baita esposizio" eskolastikoa" ere, saio aldera jotzeko; eta, hirugarren, erraztu beharra egongo da euskara bera, euskal irakurlegoarentzat ulergarria izateko. Izan ere, erabiltzen diran itzak dira, batez ere, euskera biurritua egiten dutenak.
|
|
|
euskara kultur arloan lantzeko eta estudianteak idazten trebatzeko saialeku bat (ikastetxe eliztarrek halako barne aldizkariak edukitzeko tradizioa zegoen), ala zinezko publiko batentzako publikazioa? Irakurleria interesatu bat bilatu eta zabaldu gura bada, gaietan eskolako ikasgaien lanketa baztertu beharra dago, egungo gai bixiak tratatzeko; baina baita esposizio" eskolastikoa" ere, saio aldera jotzeko; eta, hirugarren, erraztu
|
beharra
egongo da euskara bera, euskal irakurlegoarentzat ulergarria izateko. Izan ere, erabiltzen diran itzak dira, batez ere, euskera biurritua egiten dutenak.
|
|
|
Baina oso pragmatiko, ez. Aldizkariak funtzionatzeko norbait gainean egon
|
beharra
dago etenik gabe; erredakzio taldeak kideen diziplina eta asistentzia seguruarekin kontatu behar du. Urtearen buru aldera Arantzazuko estudianteek iragarri bezala aldizkaria utzi egin zuten.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerratea amaitu ostean, Europako herrialdeen arteko lankidetza bultzatu
|
beharra
zegoela gardenki ikusten zuten garai hartako agintari gehienek. Ezin zitekeen onartu bi Mundu Gerrateen arteko urteetan ezagutu zen egoera.
|
|
|
Ondorioz, Altos Hornos de Vizcayako kapitalaren laurdena Estatu Batuetako US Steel ek eskuratu zuen; kimika industrian ere atzerriko enpresak inbertsioak egiten hasi ziren, berdin beste zenbait industriatan. Oro har, inbertsio horiek guztiak onuragarriak izan ziren euskal industriarentzat, teknologia zaharkitua baitzegoen garai haietarako; eta hura berritu
|
beharra
zegoen, beraz, kanpo merkatuetan lehiatu nahi bazen.
|
|
|
Galiziako kostaldearen egoera tamalgarria telebistako irudi eta egunkarietako argazkien bitartez ikusteak pertsona askorengan horren aurrean zerbait egin
|
beharra
zegoelako sentsazioa sortu zuen, aspaldian gertatu ez bezala. Hala, azaroaren bukaeran eta abenduan zehar EAEko 1.500 pertsona inguru prest azaldu ziren bai Galizian bai euskal kostaldean era boluntario batean garbiketa lanak burutzeko7.
|
|
|
Oraindik abenduaren erdialdera, EHSFko surflariak beraien kontura kostaldea garbitzen ari ziren. Eusko Jaurlaritzak erabateko
|
beharra
egon arte boluntarioen parte hartzea onartzen ez zuenez, surf taldeak erakunde gisa zuten diruarekin enpresei erositako materialekin, edota noizbait udaletxeren batek ate azpitik utziriko tresneriarekin, aritu ziren kostaldea garbitzen. Peña Txuri Surf Taldeko kideak aipatu digunez, zenbait udalek materiala ez uzteko Eusko Jaurlaritzaren gomendioari uko egin eta material minimoa eman zieten fuela garbitzera zihoazenei.
|
|
|
Izan ere, beraien ustetan, petrolioarekiko egun izaten jarraitzen dugun dependentziarekin Prestige moduko istripuak errepika daitezkeela ohartarazi digute. Hortaz, eredu energetikoa aldatu
|
beharra
dagoela aipatu eta energia berriztagarrien aldeko apustua egiten dute.
|
|
|
Kostaldea guztiz belztu ez zedin, Kantauri itsasoan, Asturias aldean, zebilen fuel orban handi bati aurre egin
|
beharra
zegoen, eta horretara joan ziren urtarrilaren 23 eta 24an euskal arrantzaleak Kantabriako eta Asturiaskoekin elkarlanean, guztira 1.760 tona fuel itsasotik jasotzea lortu zutelarik. Hala ere hilaren 30 eta 31 bitartean fuelez zikinduriko 240 tona material bildu ziren kostaldean, Lekeitio eta Bakioko hondartzak itxi behar izan ziren eta haizeak Plentzia, Urdaibai, Deba eta Zumaiako itsas hesietan kalteak eragin zituen.
|
|
|
Bide judizialaren barnean aipatu
|
beharra
dago Euskal Erakunde arteko Batzordeak Prestige ren enpresa sailkatzailearen aurka (American Bureau of Shipping) ardura moduan gutxienez 50 milioi dolarreko eskakizuna zuen demanda zibila aurkeztu zuela Ameriketako Estatu Batuen Auzitegi Federalean 2003ko maiatzean.
|
|
|
Beharbada arazoa testuinguruan kokatu
|
beharra
dago. Horretarako ezinbestekoa iruditzen zait Dubravka Ugresic en
|
|
|
Izan jakintzaren mailakoa, informazioaren ingurukoa, kultura bezala edo aisialdi huts hutsean geratzen dena. Baina guk geuk ezagutu eta erabiltzetik landa, besteek ere gure berri izateko baliatu
|
beharra
dago. Horri deritzo ikusgarritasuna.
|
|
|
Izan bagaren arren, gutaz ere jakin behar dute. Nabarmentzeko ez da aski ozen berba egitea, argi, eredugarri ere aritu
|
beharra
dago. Loturak egin, beste hizkuntzetan ere guk egiten duguna ezagutarazi, txukun jokatu, espezializatu, erakutsi... ikusgarri bilakatuz.
|
|
|
29 Egon, erregistratuta zegoen Jakin aldizkaria Jabetza Industrialeko Erregistroan 1968ko otsailaren 17an; eta aldizkariaren inskripzio eskabidearekin batera aurkeztu zuten horren agiria. Baina eguneratu
|
beharra
zegoen nonbait.
|