|
2000
|
|
|
Zalantzarik gabe marinela aipatu ditugun idazle eta kritikoekin bat etorri
|
beharra
dago nabigatzailea edo itsasoratzen den, nahiz abiatzen den bidaiaren sinboloa da Sarrionandiaren poemagintzan nahiz narraziotan iraupen luzeenekoa eta nabardura gehien eskaintzen dituena, haren mundu ikuskerari buruz. Alde horretatik narrazio hauek bere aurreko eta ondoko idazlan poetikoekin dute zerikusi nabarmena:
|
|
|
Batzuetan pertsonaia hauen gogoetak ezagutarazten zaizkigu pertsonaien izakerara gerturatu asmoz. Hala ere, Rojok dioskunaren haritik zenbait pertsonaia oso lauak direla aipatu
|
beharra
dago:
|
|
|
Idaztankerari bagagozkio, estilo erraza eta zuzena hautatu du idazteko. Elkarrizketetan, bestalde, euskalki ezberdinak erabili dituela aipatu
|
beharra
dago: zuberera, bizkaiera,...
|
|
|
Era berean, batbatekotasuna nabarmentzen da. Bizitasuna eta azkartasuna lortzeko askotan elkarrizketetara jo duela ere azpimarratu
|
beharra
dago.
|
|
|
Joerei bagagozkio, era anitzetako errealismoa gailentzen dela aipatu
|
beharra
dago (bai errealismo historikoa, bai gaur egungoa) bestelako estiloak ahantzi behar ez badira ere. Are gehiago, Harkaitz Canoren eleberrigintzan esaterako, bi eleberrietan eleberri lirikoa edo poematikoa jorratzen badu ere, bere bigarren eleberrian errealismoaren eragina nabari da.
|
|
|
Halaber, Argia astekarian ere astero argitaratu berri diren liburuen zenbait aipamen egiten dituzte. Haatik, hamarkada honen hasieran astekari honetan elkarrizketa eta erreseina gehiago argitaratzen zirela aipatu
|
beharra
dago. Beste aldizkari batzuetan hilero eskaintzen dituzte iruzkinak:
|
|
2001
|
|
|
Honen guztiaren ondoren, eta inplizituki ikusi denez, Bal en planteamendua hobesten dugula esan
|
beharra
dago, fokalizatzaile/ fokalizatu bikoteari bidezkoa irizteaz gain, oso praktikoa iruditzen zaigulako.
|
|
|
11 Puntu honetan, esan
|
beharra
dago Atxagaren liburuek bakarrik gainditzen dutela itzulpen kopuru hori euskal narratibaren historian.
|
|
|
Aipamenak baino ez dira, baina helburu garbia dute: adierazi
|
beharra
dago, liburuaren hasieraren duda muda eta liburuaren egitura tinkoaren artean kinka berezia sortzen dela eta hori dela liburu poetiko honen lehendabiziko mezua. Zalantza alde batetik, eta esku ziurra bestetik, Europan barrena ez galtzeko.
|
|
|
Jauzia gertatzen denean, zineman inork azaldu gabe ikusi egiten dugu espazioa aldatu egin dela. Poesian, ordea, irudi batetik beste batera igaroa eginez gero, aipatu
|
beharra
dago, eta markatu espazioa aldatu egin dela. Irakur ditzagun bertso lerro hauek eta espazioaren eraketa zein garrantzizkoa den bat batean ikusiko dugu:
|
|
2002
|
|
|
erdi mendekatzailea, erdi bufoia da. Eleberriaren azterketatxo hau bukatzeko, aipatu
|
beharra
dago eleberri beltzean ohiko diren teknikak ageri direla, eta hainbat filmen erreferentziak agertzen direla, haien artean Godarden A bout de souffle eta J. Forden Tobacco Road filmena.
|
|
|
Gerora, nahiz eta kanon kontzeptua bera auzitan jarria izan den, erabilgarria suertatu da literaturaren azterketa sozio historikoak egiteko garaian. Esan
|
beharra
dago, egun Nevadako Unibertsitateak Renon duen egoitzan irakasle den Joseba Gabilondo izan zela kanonaren inguruko hausnarketak gurera ekarri zituen lehenengo euskal kritikaria. 1993an Etiopia poema liburuaz argitara eman zuen artikuluan, testu kanoniko duda ezinezkotzat jo zuen Atxagaren lan ezaguna6 eta kanonaren inguruko eztabaida egungo euskal literaturaren bilakaera aztertzeko erabili zuen.
|
|
|
Egileen %60k unibertsitate ikasketak ditu eginak eta %6 bakarrik bizi da literaturatik. Esan
|
beharra
dago, gainera, egungo euskal idazle gehienak irakasleak ere badirela.
|
|
|
Zalantzarik gabe, erritmoaz hitz egin
|
beharra
dago eleberri hau komentatzeko garaian. Eta Klara Miao marrubi usaineko emakumeak begietan dituen marra paralelo misteriotsuez," hirugarrena ez da urdina" perpaus errepikatuaz... edo" in the train, through your eyes" leloaz.
|
|
|
M. Azkue() eta Julio Urkijo() filologoen ikuspegi moderatuagoaren aurrean, eta horrek erromanikoaren kontaminazio sintaktiko eta lexikaletik libre zegoen hizkuntza hobestea ekarri zuen, baita garai hartako euskaldun gehien gehienentzat ulertezinak ziren neologismoak erabiltzea ere. Jeltzaleentzat zerotik abiatu
|
beharra
zegoen, klasikoak ahaztu beharra," Jaungoikoa eta Lege zarra" ikurritzarentzat baliagarri izango zen literatura idatzi ahal izateko. Ideologia eta iruditeria jeltzalearen eragina nabarmena izan zen garai hartako herri generoan, genero dramatikoan, argitaratzen ziren literatur testuen% 51 antzerki lanak baitziren.
|
|
|
Batez ere, euskal literatura garai hartako korronte europarrekin sintonizatu nahi zuten, modernizatu, eta literatura espainiarrean" Generación del 68" delakoaren idazleekin gertatu bezala, Lurreko idazleek mende hasierako Modernism haren berritzaile handien irakurleak zirela aldarrikatzen zuten. Ezer baino lehen, modernoa izan
|
beharra
zegoen.
|
|
2003
|
|
|
Arantzazuko Batzarraren osteko urte batzuetan Arantzazura udetan euskara ikasten etortzen ziren amerikar ikasleen euskarairakasle ere izan zen, Jon Bilbaoren eskariz, izan ere haiei ingelesez irakatsi
|
beharra
zegoen, eta gutxi ziren orduan hortarako gai zirenak.25 Aldi berean, esan behar da, Ameriketatik Euskal Herrira Jon Bilbaoren bitartez zetozen askok Oskillasoren etxea izan zutela aterbe. Amerikar euskalzaleen Arantzazuko udako ikastaro horietariko baten ezagutuko du Rudolf P. G. de Rijk hizkuntzala25 Udako Euskara eta euskal kultura ikastarook Reno-ko Unibertsitateko Euskal Ikaskuntzen Katedrak eraturik martxan jarri ziren 1967(?) inguruan Ustaritzgo Udako Unibertsitatearen barruan, eta handik urte bira Ustaritzen eta Arantzazun.
|
|
|
Ha lako meza ederrik emon ete zan aurton gure Euskal Herri osoan San Iñazioren omenez? Beste hau be esan
|
beharra
dago: meza horretan batu zan dirua (2.800 dolarretik gora) neure eskuetan itxi eban Boiseko eleizeak, Bizkaiko ume behartsuendako.
|
|
|
Hauxe zan, esate baterako, M. Unamunoren eretxia. Autortu
|
beharra
dago, euskal burujantziak (kulturadunak) ez dabela, gehientsuenetan, euskerea aintzat hartu, ta berau landuten be ez dirala ahalegindu: eleizgizonak, osagileak, maisuak, praile mojak, agintariak, t.a. (Ikusi, Gipuzkerako Lorategia, 2.4 14, 18, 45, 64, 72, 104, 112. or.) Hori ikusita, herriak be zer egingo dau ba?
|
|
|
Liburuan beronek azaltzen deusku ondoen zelan mamindu dauan bere zaletasun hori, eta egin dituan lanak zergaitik, zelan eta zeri erantzuteko egin dituan. Ez dau bere lepo ganean meriturik zamatuko; halangoak inoren sorbaldara botako ditu arintxu, batez be aurretikoetara eskertsu agertuko da behin eta barriro euskerazaletasuna berari mendau deutsienakazko, baina bakotxari berea danez zuzenbidea, Etxenagusiari be berea autortu
|
beharra
dago, eta ez da gitxi.
|
|
|
Alfonso, Gabriel Aresti, Xabier Kintana eta Xabier Gereñoren inguruan be euskal mogimenturik baegoan, haize ta bide barriak urratuz. Iralako frantziskotarrak be aitatu
|
beharra
dago, Aita Imanol Berriatua sutsua aurrelari zala. Eta beste hainbat, nik orain gogoan euki ez arren.
|
|
2004
|
|
|
Etorri zaizkigu, berriz ere, besteok! Erne ibili
|
beharra
egongo da; bestelan..., laster egingo dute banketea hauek gure hegaztiekin.
|
|
2005
|
|
|
Ezer gitxi, egia esateko, arlo honetan gehienek praktikara jo izan dabe eta, teoria apurren batzuentzako itxita. Dana teorizatu
|
beharra
dagoala uste dabenentzat, denpora galtzea izan da eurontzat. Honeentzat, emozinoz betetako ekintzetan buruak ala bihotzak agintzen dauaneko galdera litzateke berebiziko galdera, jakin badakie be alde bateko zein besteko erantzunak jasoko dabezala.
|
|
|
Lasagabasterrentzat18, euskal eleberrigintzaren ibilbidea zehaztean, euskal eleberrigintza zuzenean pasa zen ohiturazaletasunetik modernismo garaikidera. Hala ere, onartu
|
beharra
dago Lasagabasterren ikuspegia gehiegi lerratzen zela XIX. mendeko eleberri errealista horren ezaugarrietara. Izan ere, gaurko ikuspegitik onartu behar dugu euskal eleberrigintzan izan diren estetikek modu batean edo bestean bere egin dutela errealismorako joera, bakoitzak asmo eta ikuspegi diferenteekin, berez errealismoa literatura barruan kontzeptu konplexua dela onartzera eraman gaituena.
|
|
2007
|
|
|
Azken egunetan Bolsonen gure biajeak bestelako norabidea hartu dau. Zeozer amaitzen danean, zarratu
|
beharra
dago, eta horretan ibili gara.
|
|
2008
|
|
|
Hurrengo goizean, morroia ikusi ebanean, teknikoaren barri eskatu eutsan Txurrukak. Esan
|
beharra
dago Txurruka ordurako gortuta egoala. Dinamitaren leherketa hurkoren batek lagatako erregalua, itxura danez.
|
|
|
Goizerdian kanpamentuburuak bisita egiten deusku; errebista pasau, hau da, gure dendak eta ingurua garbi eta ondo atonduta daukagun ala ez ikusi. Ordurako, dendak ondo garbituta eta jasoak izateaz aparte, dendearen aurrean motibo patriotikoren bat be jarri
|
beharra
dago: otaloraz, ginarra adarrez edo erreka bazterretik ekarritako harri koxkorrez lurrean egindako armarri, bandera edo esloganen bat.
|
|
|
Sendotza edo konfirmazinoko sakramentua hartu behar genduan talde handi batek. Anaia eta lagun zaharragoek adarra joteko prest aurreratu euskuen belarrondoko galanta hartu behar genduala, sendo egon
|
beharra
egoala sakramentu hori hartzeko: Obispo de Roma, para que te acuerdes de mí, toma!
|
|
2009
|
|
|
Ahozko literaturak ezinbestekoa du batek esaten, errezitatzen edo kantatzen duena beste batek edo batzuek entzuna izatea, eta baldintza horrek egoera jakin bat eskatzen du. Esale entzule harreman hori dela-eta, azaldu
|
beharra
dago peiformance kontzeptua zer den.
|
|
|
Goizeko hamarretako mezan ez zuen inork hartzen Gure Jaune. Jauna hartzeko bezperako gauerditik baraurik egon
|
beharra
zegoen, ez zen ametitzen ez jaterik ez eta ura edaterik ere. Barauaren eta kandelen kearen ondorioz, jende asko mareatzen ei zen eguberri eguneko mezan.
|
|
|
Baina kodañe sartzeak asko arindu zuen belarebakitzea. Belarra goizeko freskuran ebakitzen da ondoen, eta lantzean behin kodaina zorroztu eta pikatu
|
beharra
dago. Gerri inguruan lotzen den adarraren barruan eroaten da zorrotzarria.
|
|
|
Ezpabere, suak burdina jaten du, eta egin gura dena txikerregi lotzen da. Horrexegatik, denborarik galdu ezin denez, eskura txinpartak jausita ere, ekinean jarraitu
|
beharra
zegoen. Juanen akorduan, egundo ez dute euren etxean eskularrurik erabili beharrerako.
|
|
|
Sei herradura ipintzerakoan, apatxen kanpoko aldeko bi kendu ohi dira. Eta probetan bizpahiru egun emanez gero, ferrak barrurago sartu
|
beharra
egoten zen, etxeko beharrean ibiltzeko.
|
|
|
Garaitikoak puntada lasaiagoak izan litezke. Herradura ondo lotu
|
beharra
dago.
|
|
|
Jataben sarri egiten ziren kakarraldo borrokak. Esan
|
beharra
dago Jataben bereiztu egiten direla eskarabajo eta kakarraldoak. Mamarro ezberdin bi dira.
|
|
|
Behin hamalau urtera helduz gero, beharrean edo ofizioren bat ikasten hasten ziren. Itsasora joateko zaharragoa izan
|
beharra
zegoen. Eskolara joatea, dena dela, etxean egin beharreko lanekin uztartzen zuten.
|
|
|
Vatikanoko II. Kontziliora arte herriko guztiek batera egiten zuten sendotza. Ordutik aurrera, ostera, hamasei hamazortzi urterekin egiten da, eta horren aurretik prestakuntza egin
|
beharra
dago.
|
|
|
Batzuetan zirimiri apur bat ekartzen du eta gero eguzki txangota irteten da, behea bustita dagoenean indar biziz ateratzen den eguzkia. Buruari eragiten ei dio eta eguzkitatik erretiratu
|
beharra
egoten ei da, ezpabere bat gaixotu egin liteke eta. Horren ostean trugonade etortzen da eta orduan jausten da abazuze edo babazuza, baserritarren uzten kaltegarri.
|
|
|
Hanka bat trabesean daukala ere etorri liteke. Txahala ondo arteztu
|
beharra
zegoen atera aurretik. Txahala atera ezinik indarka hasiz gero behia apurtu liteke eta umetoki guztia kanpora irten.
|
|
|
Mugarria lekuz aldatua gertatzen bazen, jabeak aitzurrarekin teila bilatzen zuen jatorrizko lekuan. Teila edo ikatza agertuz gero, mugarria aurreko lekura bueltatu
|
beharra
zegoen.
|
|
|
Hortik aurrera, ikaztokiak denbora behar zuen, egunak behar zituen, prozesu osoa burutzeko. Horretarako, baina, gauez guardia egin
|
beharra
zegoen. Izan ere, ikaztokiak su hartuz gero, dena galtzen zen.
|
|
|
Eta horretara ardiek esne gehiago ematen dute eta arkume hobeak hazten dituzte. Gainera, basoa lohitzen joaten zen eta garbitu
|
beharra
zegoen. Herriko Etxeari eskatzen zioten artzainek mendia erretzeko baimena.
|
|
|
Onartuz gero, Herriko Etxeak sua egiteko ordutegia zehazten zuen. Haizeei aditu
|
beharra
zegoen, eta su bideak su bera erabilita egiten zituzten. Gurdibideetatik kontrolatzen zuten suaren norabidea eta, haize indartsua altxatuz gero, une larriak igarotzen zituzten.
|
|
|
Lantzean behin egiteko beste behar bat, koltxoia garbitzea baino sarriago burutzen zena, tximinia garbitzea zen. Kedarra garbitzeko teilatura igo
|
beharra
zegoen. Txapa edo sukalde ekonomikoa bazen tiroa kentzen zitzaion.
|
|
|
Neskame eta morroiei formakuntza ematen zieten, eskola katolikoetara agindu eta garai hartako goi klaseak zerbitzatzeko hezten zituzten. Baina esan
|
beharra
dago euren etxeetatik heziketa sendoa zeramatela, besteak beste, ondo ikasita zeuden autoritatea onartzen, lan fisikoak, sukaldean eta etxearen garbi ikuzia eta bogada egiten.
|
|
|
Ardiak zeuzkaten etxeetan sano normala izaten zen ardi lanazko galtzerdiak egitea, pastore kaltzerdik. Lehenik ardi lana firu edo hari bihurtu
|
beharra
zegoen.
|
|
|
Ikatz hila edo ilentia tenazekin hartu eta plantxa barrura botatzen zuten berotu zedin. Kontuz ibili
|
beharra
zegoen, izan ere, berotzen zegoela itotzen bazen, arriskutsua izaten zen plantxa zabaltzea. Gerora txapa edo ezkaratz ekonomikoan ipinita berotzen ziren plantxak.
|
|
|
Dena dela, esan
|
beharra
dago neska mutil gazteen arteko dantzaldi, jai eta hartu emanak ez zirela herriko etxearen aurreko plazara mugatzen. Neskei etxera laguntzea, edo satsetan egitea, leihopera heltzen ziren errondak eta ostendutako erromeriak ohikoak izaten ziren jatabearren artean.
|
|
|
Beste faktore garrantzitsu bat ura berotu beharra zen. Udan izan ezik, orduan ur hotzetan sartzea freskagarri eta desiragarria izango zen eta, ura berotu
|
beharra
zegoen gorputza garbitzeko. Ur hotzetan sartzea, euskal gizarte tradizionalean, beste askotan legez, beti saihestu izan da.
|
|
|
Etxe batzuetan maiztasun handiagoarekin hartzen zuten besteetan baino. Mezatara goiz joan
|
beharra
zegoenean, behiak jetzi aurretik, txerria hil aurretik... hartzen zuten. Zenbait lekukok barausia gizonezkoena bakarrik zela esan digute.
|
|
|
San Jose egunez hasten zen gazta freskoa egiteko beharra. Sikatu gura izanez gero, lehenago hasi
|
beharra
zegoen. Erberako biztanleen artean igarri dugu gaztagintzarekiko loturarik handiena.
|
|
|
Bestalde, eta gauza jakina izan arren, emakumeei ez zietela tabernetara sartzen uzten ere esan
|
beharra
dago. Begi okerrez begiratzen zieten holako lekuetara sartzen ausartzen ziren andrezkoei, ez ei zen hori polita eta.
|
|
|
Konfesatzera, aurreko egunetik baraurik joan
|
beharra
zegoen. Aurreko gaueko hamabietatik, ezin izaten zuen ezer jan ez edan konfesatzera zihoanak.
|
|
|
Behin garia erein eta hazten zegoela bedarrak eratzi eta garia yorratu
|
beharra
zegoen. Eratzi esaten zaio landarearen inguruko belarrak kentzeari.
|
|
|
Artaburuak beltzen ikusiz gero, arin mugitu eta buelta eman behar izaten zitzaien. Puntua hartu
|
beharra
zegoen. Labea denbora luzeegian estaliz gero, beltzeko arriskua zegoen.
|
|
2011
|
|
|
Ezinezkoa da itzulpen arauok diren direnean aztertzea (prozedurak baitira); hortaz, emaitzak dira aztertzen direnak; testuetara jo
|
beharra
dago itzulpen arauen emaitzak ikusteko. Itzulpen arauak iturri testualetan (itzulpenak diren testuetan) agertuko zaizkigu, bai eta testuz kanpokoetan ere (formulazio semi teoriko eta kritikoetan).
|
|
|
Gure hizkuntzagaz, ostera, ez da bardin jazoten, eta konturatu ginan haren alde zeozer egin
|
beharra
egoala. Ezin genduan aukera hau igaroten edo galtzen itxi.
|
|
|
Gure lekukoen gazte denporan" ordea" galtzeko zorian egoan, eta haren lekuan" alogerean", aloborien, behar egiten eben baserrietako neska mutilek; hau da, jornal truke; sarri jaten be emoten eutseen, gainera. Uzta batzeko sasoian, edo baserrietan behar gogorrak egin
|
beharra
egoanean, etxerik etxe ibilten ziran gazteak alogerean. " Ordea" tik" alogera" rako aldaketa errazoi bategaitik izan zan batez be:
|
|
|
Zantiratua egin izan deutseen barriemoileek autortu deuskuenez, bendea kentzen zanerako guztiz osatuta egoten zan mindutako gorputz atala. Edadeko busturiar batzuek esan deuskue, zantiratua egun baten baino gehiagotan egin
|
beharra
egoten zala orkatilea ondo osatzeko. Beste batzuen esanean, ostera, behin eginda nahikoa ei zan orkatilea osatzeko.
|
|
|
Artoa eta indabea erein eta erneten hasten danean, osterantzeko bedarrak be urteten dabe soloan. Orduan atxurragaz jorratu
|
beharra
egoten zan: erneriko landaren inguruko bedar txarrak kendu eta lur apur bat ingurura bota.
|
|
|
Urkiolakoaz ganera, Abinako San Antonio be aitatu
|
beharra
dago. Arrantzaleen emazteek fede handia erakutsi deutsie beti santu honi.
|
|
2012
|
|
|
Lehenago, eskoleaz apartc, monjen komentua bere baegoan Larraurin, gaur egun edadekoen egoitza bihurturik dagoan eraikin luzea. Han neska umezurtzak eta kanpotik etorritako ikasle intemak egoten ziran; eta inguruetako neska batzuk bere joaten ziran hara ikasten, baina ez asko, ordaindu
|
beharra
egoten zan eta. Eskolea hartzen hara joaten ziranek arratsaldeetan josten ikasten eben.
|
|
2013
|
|
|
Ez lehen eta ez gaur be: tradizinoko Aratusteak eta gaur egunekoak gehienak bizibarrituak bereizi
|
beharra
dago. Banan banan aitatuko doguz.
|
|
|
Horregaitik auzoen artean jagoten eben ermitea. Zeozer konpondu
|
beharra
egoanean, eurek dirua ipini eta eurek egiten eben eskubeharra be. Ermitea garbitu eta atontzeko ardurea aldatu egiten zan urterik urtera.
|
|
2015
|
|
|
Ildo horretan garrantzitsuak izan Atxagaren testu teorikoak baina baita Iturralderen ikuspegia ere. Akaso gutxietsi egin izan da Iturralderen lana taldean baina azpimarratu
|
beharra
dago pisu nabarmena izan zuela aldizkariaren soslai kosmopolitan. Lan handia egin zuen aldizkarian munduko literaturari (Polonia, Txekia, Hego Amerika...) eskainitako tarteetan eta hasi hasieratik izan zuen garbi munduko literaturaz jardun behar zirela.
|
|
|
Egiazki, ikuspegi hori poskolonialismoak kritikatua izan dela esan
|
beharra
dago halaber. Har ditzagun Edward Said handiaren hitzak esaterako.
|
|
|
Eskoletan, ikastoletan eta euskaltegi modernoetan hizkuntza irakasteko metodoak moldatu eta egokitu
|
beharra
dago, ikasleak ahozko hizkeraz era automatiko eta espontaneoaz jabe daitezen. Ahozkoa menderatu ahala, idatzizkoaren trukoak ikastea erreza baita.
|
|
|
1983tik aurrera, ordea, urteak aurrera egin ahala, idazleon posizioa autonomiaren gaiarekiko apur bat aldatu zela adierazi
|
beharra
dago halaber. Atxaga eta Izagirre ez ziren gehiago 1975ean ziren idazle ezezagunak, eta jada posizio garrantzitsua hartzen hasiak ziren euskal literatur sisteman.
|
|
|
Bazterreko jardunen aipamenak, jakina, kontrakulturaren auzira garamatza, aurrerago aztertuko dugun horretara. Gogorarazi
|
beharra
dago, gainera, Atxaga, Saizarbitoria ez bezala, idazle profesional bilakatu zela banku batean zuen lana utzita.
|
|
|
" Sui generis" ginen gu komunistak, bueno," nostri generis" esan nuke; eta espainolistak, inondik ere ez. Ez ginen jator horietakoak, hori ere aitortu
|
beharra
dago. (Etxeberria, 2002, 242)
|
|
|
Platerak erosi eta futbol zelaian egiten zan plater tiroa. Ostean, plater zatiak eta kartutxo azalak batu
|
beharra
egoten zan. Talde horren lokala Bidal tabernea zan eta hango ugazaba zan presidentea, Juan Zarandona.
|
|
2017
|
|
|
Euskaldunoi purutasun agiriak banatzeko legitimitatea daukala uste duenaren jarrera iraingarria da. Jarrera hori behin betikoz gainditu
|
beharra
dagoen nazio ikuskera zurrun bezain itogarri bati doa lotuta. Nola da posible gaur egun oraindik ere pentsatzea nazioa irudikatu eta bizitzeko modu bakar bat egon daitekeenik?
|
|
|
Bigarrenik, euskal nobelagintza garaikideak mundu ikuskeren errepertorioari dagokionez darakusan heterogeneotasuna nabarmendu
|
beharra
dago. Espektroa osorik antzeman eta deskribatzeko asmoz, lau poetikaz osaturiko sailkapenaproposatu da.
|
|
|
Horrek berrinskribatu egiten du subjektua bestetasun hori aintzat hartuta: ...a ez dago ni hori bigarren pertsonako ezein zutatik guztiz zorrotz bereizterik; nia bada ikuskera, sentiberatasun zein trebezia artistiko jakin batzuen sortzaile, baina sorkuntza horiek guztiak esentzialak beharrean dyferentzialak izanik bestetasunak ahalbidetu dituela esan daiteke, bestetasunak ere sortu dituela, alegia, halako moldez, non nia sortzaile modura ez ezik, sorkuntza modura ere ulertu
|
beharra
dagoen; nia, azkenik, bada edo izan daiteke, bederen koherentziaeta benetakotasun proiektu baten euslea, baina niak ezinbestez bere baitan hartzen duen bestetasuna dela medio, proiektu hori zuzen burutzen ari den ala ez, koherentziari eta benetakotasunari ongi eusten ari zaien ala ez, alegia, auzi erabakiezina gertatuko da beti. Ez dago, beraz, Lertxundik irudikatu bezalako ni poetikorik.
|
|
|
Izan ere, batetik, Kepak ez ezik Taniak ere bazuen zer jaso harreman horretatik, batez ere bakar bakarrik bizi behar izatearen zorigaitza arintzeko aukera, senarrak neska artista gazte batekin ihes egin zionean eragindako atsekabea zertxobait goxatzeko modua beste abandonu bat istorioan; eta bestetik, harremana ez zen maitasunezkoa sekula gertatu, Kepak dioen bezala" ez bainengoen ni inolaz ere Taniarekin maiteminduta eta are gutxiago (halaxe iruditzen zait) oraindik bera." 178 Biek ala biek, beraz, gauzaki bihurtu zuten bestea, baita Taniak Kepa ere. Gertakariak oroitzean, harreman hartan ere alderdi bakoitzak bere onura bilatu zuela egiaztatu du Kepak, edozein maitasunedo konpromisoharremanetan gutxi asko gertatu
|
beharra
dagoen bezala, eta zentzu horretan onartu du Taniarekikoa ere. Izan ere, ez daukagu geure onura bilatzeko joera erabat gainditzerik, beti eroriko gara nartzisismoaren sareetan, nahiz eta maiz erabat oharkabean izan.179 Ez dago nartzisismo hori guztiz justifikatzerik, baina berori egiaztatzea, Kepak egin legez, ez da zertan zinismoa izan.
|
|
|
Kontua da, hainbeste langileri ordaintzeko asko saldu
|
beharra
egoala eta hemengo bezeroekin bakarrik ez zala nahikoa. Gainera, herrietan batez be, dendak esklusibea eskatzen eben eta horrek asko mugatzen ginduzan.
|
|
|
Lehenago kontau deutsuet, Udalean sartu eta berehala eskean hasi nintzala. Eskatzea baino emotea gehiago gustau izan jat, baina herrirako proiektoak egiteko sarritan holan jokatu
|
beharra
dago. Zubieta Errota Muxika erdian dagoan eraikin bat da, antxinako errota bat, 1700 ingurukoa edo.
|
|
|
Indarra, hain zuzen, ukondoak tolestutako eta tenkatutako gorputz adar horretan ikusten da, bizepsa osatzen duen bola nabarmentzean. Indarra baino gehiago trebezia eskatzen duen lanetan eskuaren
|
beharra
dago, eskulangileen lanbideetan ikusten denez. Muturrerantz mugitzen jarraitzen badugu eta atzamarretara iristen bagara, arlo intelektualean sartzen diren gaitasunei hertsiki lotuta dagoen lan finagoa topatuko dugu:
|
|
2018
|
|
|
Gaitz handiak sorrarazi ditu bazterretan, zer modutan arteztuko dira gero bestela oker eginak? Konponezinekoak izan baino lehen, hartutako bidea hartu
|
beharra
egon da. Denon onerako.
|
|
|
Legez ezkonduta egonda, ez. Legeak, legeak dira; araudia bete
|
beharra
dago nahi eta ez.
|
|
2019
|
|
|
Isilik iraun zuen, burumakur. Pena ere ematen zidan, baina iltzea zapaldu
|
beharra
zegoen" (189). Proiekzio hori dominazio estrategiaren eta emaztearen sentimendu propioekiko enpatia eta errespetu faltaren adierazle garbiak dira, edozeinek igarriko luke Florak ez duela pentsatzen bere maitale ohia putaseme bat denik edo beti atzetik izango duenik, baina Senarrak zer pentsatu behar duen inposatzen dio.
|
|
|
Gerrako kronikak eleberrian lehen figura horren zantzurik Mikele de Abandok Samueli mintzatzen zaionean aberriaren alde egin beharreko sakrifizioaz: " gogoan zuen nola Mikele de Abandok Aberriaren alde lana egin
|
beharra
zegoela esan zion" (104).
|
|
|
Aitzitik, ezagutu zutenen oroimenean dago iltzatua haren edertasuna adina haren zoritxarra. Samuelek berak ere iradokitzen du guztiz damu dela ez zuelako Joanito Ikurrinaren setiotik babesteko modurik izan eta" gogoan zuen nola Mikele de Abandok Aberriaren alde lana egin
|
beharra
zegoela esan zion" (104).
|
|
|
Adibide gisa har genezake Florak Hanbren egiten duen adierazpena protagonistaren ezagutza gastronomiko teoriko eta praktikoez, eta alde egiten duenean Hanbrekoek duten jarreraz. Era berean, bere enpatia faltaren adierazle behinenak dira," iltzea sakatu
|
beharra
zegoela" (198) bezalako baieztapenak, Floraren negarraren aurrean, bere interesei lehentasuna emanez.
|
|
|
Istorioaren lehen paragrafoan" illargiak bere arpegi maltzurra irkaitzez erakusten zuelarik" (Mirande 1987: 35) esaldian bertan harremantzen dira denbora, gaiztotasuna eta emakumea (Arkotxa 2000: 312). Alta, zehaztu
|
beharra
dago, batetik, feminitatea eta gaiztotasunaren artean identifikazio bat jazotzen bada ere, Theresa ez dela oraindik emakume, aro anbiguo batean baitago eta, bestetik, lehen irakurketan agerian geratu den bezala, gaiztotasun hori ez zaiola emakumetasunari era esklusiboan esleitzen, jendarte burgesaren pieza den partaide bakoitzari baizik. Horregatik, komenigarria dirudi Muñozek (2010) Haur besoetakoan ikusten duen misoginia antimodernitatearen testuinguru zabalagoan kokatzea eta osatzea.
|
|
2020
|
|
|
Erlezaina izateko, jakituna eta oso arduratsua izan
|
beharra
dago. Frai Luis Arregi Arantzazuko santutegiko erlezainaren arabera, ez dago erlezaintzaren antzea osoki ikasterik, hamaika kontu eta xehetasun baititu aintzat hartu beharrekoak.
|
|
2021
|
|
|
" Atzetik oinarri bat eduki behar duzu, eta zure hautu hori justifikatu ahal izatea nolabait; ez da soilik gustatzen edo bururatzen zaidana gelara eramatea". Horrek ez du esan nahi irakas jarduna hala gertatzen denik, baizik eta hezkuntza testuinguru esanguratsuak sortzeko alderdi metodologikotik aintzat hartu beharreko printzipioak finkatzeko
|
beharra
dagoela.
|
|
|
Azken hori hirugarren ikerketa paradigma gisa definitu izan da (Johnson eta Onwuegbuzie, 2004). Esan
|
beharra
dago, gurea ikerketa zabalago batean kokatzen den heinean, paradigma mistoaren baitan ulertu dela, liburu honetan aurkezten den metodologia kualitatiboari heltzen zaiolako lehenik, ondotik etorriko den metodologia kuantitatiboari ekingo zaiolako, eta, azkenik, bi ikerketen emaitzen triangulazioa egingo delako. Dena den, lan honetan metodologia kualitatiboari dagozkionetara mugatuko gara.
|
|
|
Formazioa da horri guztiari fundamentuz heltzeko elementu katalizatzailea, horretan antzematen eta frogatuta geratzen da gabezia garrantzitsuak daudela. Irakasleen formazioa indartu
|
beharra
dago hezkuntza eraldatzera iritsiko badira, dela pedagogikoa, dela literaturari dagokionez didaktikoa. Bide horretan, nahiz eta azken hamarkadan aldaketa kualitatibo garrantzitsuak gertatu diren, irakasleen formazioa oraindik ere indartzeko beharra dauka, bai oinarrizko formazioa, bai etengabeko prestakuntza.
|
|
|
Metodologiari eta ikasleen gaitasun orokorrei eskainitako azpiataletan adierazten zenari helduz, galdekatutako ikasleek askotariko iritziak dituzte, baina funtsean lau dira nagusitzen diren ikuspegiak: lehenik eta behin, literaturarekin eta irakurketarekin gozatzen ez duten nerabeak, gustuko ez duten horiek, eta esan
|
beharra
dago horiek ez dutela gehiengoa osatzen, pentsa daitekeenaren aurka; bigarrenik, irakurtzea gustuko duten eta ikakurketarekin gozatzen dutela aitortzen duten gazteak, eta horiek galdetutakoen gehiengoa dira; ondoren, irakurtzeaz gain, sortzen ere disfrutatzen duten ikasleak daude, baina gutxiengoa dira; eta, azkenik, gutxi hauek ere, literatura edo kultur testuak kontsumitzen dituztenak beste adi...
|
|
|
Horrek ez du esan nahi, bere iritzirako, edukiez, oinarri teorikoez, printzipioez nahiz kontzeptuez jabetu behar ez denik, baina formazioak esanguratsua eta eraginkorra izan nahi badu, irakasleak irakasteko moduak ere aldatu ditu. Modu berean, zenbait irakasleengandik, batez ere, material didaktikoaren erabileran trebatzea eta pedagogia berritzaileetan janztea eskatzeko joera dagoela azaltzen du, baina hori gaur egun nahikoa ez dela uste du, eta urrunago iristeko
|
beharra
dagoela irakasleen egiteko moduetan inpaktua bilatzeari ekinez.
|
|
|
Eredugarritasunari jarraiki, guk ere eurek adierazitakoa oso kontuan hartuko dugu, eta horri osagarri eraikiko dugu. Jarraian porposatzen den testua, batetik, pertsonala izanik, agian, egokitzeko
|
beharra
egon daiteke, eta, bestetik, ikasleek esandakoaren arabera ere doitu da genioenari jarraiki.
|
|
|
Horretarako, euskal identitaterik ote dagoen, edo identitatez euskalduna izatea zer den ezaugarritu beharreko zerbait da hezkuntzan, euskal kulturarena baino kontzeptu konplexu, poliedriko eta abstraktuagoa den arren, baina, Iztueta Azurmendik (op.) dioen moduan, lehenik eztabaida gizartean zabaldu eta jorratu beharreko gaia da. Ez, horrenbeste, definizio baten
|
beharra
egon daitekeelako, baizik eta zatitutako euskal irakaskuntzek identitate horren eraikuntzari ekiteko euren ekintza pedagogikoa bideratzen lagunduko dien zenbait gida-lerro zedarritzeak sinergia konbergenteak sor ditzakeelako. Izan ere, Goikoetxeak (in Azurmendi, 2017: 62) zehazten duenez, euskaldun izatea ez da eratortzen gauza bat egin edo edukitzetik soilik, hau da, ez euskalduna ez du euskarak soilik definitzen," identitate kultural, sozial eta politikoa delako", eta" praktika eta diskurtso kontrajarrien ondorioz sortzen diren ohitura (material eta sinboliko) gatazkatsuetatik" eraikitzen da.
|
|
|
Ikasleak literaturara" engantxatu" nahi badira, literatura lantzeko moduak eta formatuak aniztu
|
beharra
dagoela dio BE1 ek, eta GE2 ren GE4 ren aburuz, literaturaren didaktika zabaltzetik, eremu zabala dela erakustetik pasatzen da:
|
|
|
Azpiatal honetan diseinatutako errutinaren alderdi didaktikoa eta proposamen orokorra aurkeztuko da. Lehenik eta behin eta arestian azaltzen zenaren haritik, literatur errutinak errutina pedagogikoen eta pentsamenduen errutinen logika eta ibilmoldea oso kontuan hartuta eraiki direla esan
|
beharra
dago, literaturaren lanketa sistematizatua helburu, pertsonaren garapen mota desberdinetan eragiteko asmoa duen literatur praktika pedagogiko errutinarioa proposatu nahi baita. Kasu honetan, sei asteko iraupena izango duen errutina bakarra aurkeztuko da:
|
|
|
Hasteko, Esaera zaharrak antzezten bideo laburra jarriko diegu (53"") eta esaera zeharrez edo atsotitzez ezagutzen dutena aktibatu eta partekatuko dugu, horrek zehaztuko digulako ondoren gaian zenbat sakontzeko
|
beharra
dagoen, edo beharrik ote dagoen. Izan ere, testuinguruaren zein mailaren arabera, talde batzuek dezente jakingo dute euskal esaera zaharren inguruan, eta beste zenbaitetan, aldiz, gehixeago sakondu da.
|
|
|
Aurrezdik hainbat pauso emon eta gero, 1999 urtean, Euskera Batzordea sortu genduan Batzen. Ordutik aurrera" apurka apurka", esan
|
beharra
dago, euskerearen presentzia eta erabilerea, ahoz eta idatziz, asko handitu da.
|
|
|
Liho lastoa eskutadaka atera
|
beharra
zegoen, sustrai eta guzti, izpiek sufri ez zezaten. Eta han soroan bertan uzten ziren hamabost bat egunez, gutxienez, euriak garbitu eta samurtu zitzan.
|
|
2022
|
|
|
Artilea mozteak tenperatura aldaketa handia omen dakarkio animaliari, Joseren esanetan. Hori dela eta, lehenengo asteetan adi egon
|
beharra
dago, ardiak hoztu ez daitezen. Josek beti ixten izan die hazitako azken ilea moztu barik, babestuago eta beroago egon daitezen.
|
|
|
Eta, jakina, arropa eta oinetako egokiak. Farola eskegitzeko, egurrezko urkulua eramaten zuten, baina urtero aldatu
|
beharra
zegoen, hezetasunarekin usteldu egiten zelako. Gaur egun metalezko euskarria erabiltzen dute.
|