|
2001
|
|
|
Bizilegezko hizkuntza nahi zuen baten filosofiaren ispilua da Mitxelenak alor horietan guztietan jokatu zuen papera, eta Pedro Migel Etxenikek filosofia horixe zuen gogoan Mitxelenaren aipua hizpidera ekarri zuenean ere: " Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, gure hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean...".
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia".
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkun  tzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
dekretuaren ondorio miresgarrietan40, ezta ofizialkidetasun nahiz ofizialtasunezko aitorpenetan ere. Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza41 segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
2002
|
|
|
Baina ez, ordea, eman dezagun, irakasle guztiei bidaltzen zaien idazki ofizial bat bi hizkuntzetan jartzea. Ez pentsa, hain erraza den hori ez zen posible izaten betetzea batzuetan, nahiz ez naizen gauza izan, hori egin
|
behar
duena hizkuntza gaixotasunen batek joa ez bada behintzat, ezintasun horren gertatzeko arrazoia zein izan daitekeen jakiteko.
|
|
2003
|
|
|
Arestiko intelektualen gutun horretan esaten denez: " euskal herritarrok defendatu
|
behar
ditugun hizkuntza eskubideak ditugu". Ildo horretatik euskarak berdintasunezko tratua izan dezan eskatzen da, bidenabar:
|
|
2006
|
|
|
Ez dago, beraz, abiapuntuko hizkuntzarik gabeko hiztun ideal baten ikuspuntutik, hizkuntza errazagorik edo zailagorik, konplexuagorik edo sinpleagorik. Ez dago, ondorioz, bere haurrei hizkuntza transmititzeko gainerakoek baino denbora gehiago
|
behar
duen hizkuntza komunitaterik.
|
|
2009
|
|
|
Horregatik gaude guztiz urrun, ezinago urrun," euskaraz eta kitto, Euskal Herrian gaude-eta" edo en castellano y punto, porque (también) el castellano es nuestro y todos nos entendemos bezalako ikusmoldeetatik. Nekez bultza daiteke gaztelaniak baino askozaz ere gehiago euskarak (irauteko tokia aurkituko badu)
|
behar
duen hizkuntza pluraltasuna, gaztelania edo frantsesa hizkuntza arrotzak direla esaten badugu eta Euskal Herrian mendez mende herritarren borondatearen kontra inposatutakoak direla uste badugu. Baina hizkuntza pluraltasuna eta elkarbizitza ez dira indartzen, ezta ere, euskarari gibela bihurtuz, onenean ere, aurkako jarrera esplizitu bidez ez denean, alegia?, euskara museo batean babestu daitekeen moduko ondare arkeologiko bat bailitzan onartuz, hazkuntza eta biziraupena berma diezazkiokeen bitarteko bakarra, erabilera, alegia?
|
|
|
Hizkuntza helburuak finkatzerakoan, bistan da lehentasuna izan
|
behar
dutela hizkuntza ofizialek, eta, beraz, gaitasun maila apalagoa aurreikusi behar dela hirugarren hizkuntzarentzat eta, kasua balitz, are apalagoa laugarrenarentzat. Egoera soziolinguistikoa tarteko, babes eta bultzada handiena, euskarak behar du, hizkuntza aukeratzeko eskubidearekin batera aipatu dugun obligazio saihetsezina beteko bada, hots, euskara" erabiltzeko adina ezagutzeko" obligazioa.
|
|
|
Horregatik, asko egin dezakete enpresek bi hizkuntza dituen eta egiazki elebiduna izan nahi duen gizartean elebitasuna indartsu heda dadin. Eta, nolanahi ere, arrazoizkoa dirudi pentsatzeak interes publiko eta unibertsalekoak diren zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresa pribatuek eginbehar batzuk izan
|
behar
dituztela hizkuntza aniztasuna garatzeko lanetan, gizartearen balio nagusietariko bat baita hori.
|
|
|
Hala diote bazter guztietako adituek, besteak beste Fishmanek (ikus Fishman, 1991). Eman diezaiogun, beraz, behar beste garrantzia hezkuntzari, ez beza inork bere ahalmena gutxietsi, baina aldi berean nahitaez erlatibizatu
|
behar
dugu hizkuntza indarberritzeko prozesuetan duen eragina, baita euskararenenean ere?, askok uste baino mugatuagoa baita eragin hori.
|
|
|
Demokrazia linguistikoaren bidean aurrera egiteko, ezinbestekoa da zubigintza. Bi hizkuntzaren jabe den gizarteak hizkuntza bizikidetzaren perspektiban kudeatu
|
behar
du hizkuntza pluraltasuna. Hizkuntza bakoitzaren defentsa mutur banatan gotortuta, batak besteari bizkar emanda eta testuinguru plural horretan normala ez dena, elebakartasuna?
|
|
|
Hizkuntza politikak bateratzailea izan behar du, gizartearen kohesioari eragin behar dio. Gizarte demokratikoa eratu nahi dugunez gero, gizartearen adostasunean oinarritu
|
behar
dugu hizkuntza politika. Euskaltzaleok gai izan behar dugu, euskara dela eta, herritarren atxikimendua etengabe elikatzen eta sendotzen.
|
|
|
Atal honen hasierara aldatu ditugun Mitxelenaren hitzak burutik kendu ezinik ibili ohi gara hizkuntza politikaz dihardugunean: " Euskarak bere tokia aurkitu
|
behar
du hizkuntzen artean". Hain dira aproposak esku artean dugun langintzaren jomuga egoki finkatzeko!
|
|
|
Euskal gizartea gero eta elebidunagoa da, eta, ororen gainetik, gizartearen zerbitzura egotea dagokion administrazioak lehena izan
|
behar
du hizkuntza errealitate horretara egokitzen. Administrazioaren bezero ez ezik jabe ere badira herritarrak.
|
|
|
Izan ere, euskal hiztunon atxikimendua baldin bada euskararen indarberritzearen giltzarria, darabilgun hizkuntzaren malgutasuna, egokitasuna, aberastasuna, jariakortasuna, adierazkortasuna dira atxikimendu horrek ezinbestekoa duen erosotasunaren muina. Estandar ezberdinetarako etengabean trebatu eta egokituriko euskara da XXI. mende hasiera honetako euskal hiztunok
|
behar
dugun hizkuntza. Erabilera formaletarako nahiz ez formaletarako hizkuntza arin malgua.
|
|
|
Europa Batuaren identitateak bateratzailea izan du, nahitaez, identitate ugarien bateratzailea, inola ez identitate ezberdinen suntsitzailea. Alde horretatik begiratuta, Europa batuaren eraikuntzak arreta berezia jarri
|
behar
du hizkuntza pluraltasunaren sustapenean, kontuan hartuz hizkuntza bat galtzeak edo ahultzeak europar identitatearen puska bat galtzea edo ahultzea ekarriko duela beti.
|
|
|
Kontua ez baita ezer zokoratzea, guztientzako lekua egitea baizik. Kenketentzako lekurik gabea
|
behar
du hizkuntzen etxeak, batuketetarako baino ez da hizkuntzen etxe handia.
|
|
|
Hori ez ezik, katalana, galegoa eta euskara ofizialak diren lurraldeetan azken hamarkadotan garatu diren hizkuntza politiketan aurkitu dezakete argitasunik franko, beren argi ilun guztiak barne, eraginkorrak izan baitira. Eta, jakina, Hizkuntzen Euroituna bera izan daiteke Espainiako Gobernuak eta gainerako erakunde zentralek nahitaez berehala
|
behar
duten hizkuntza politika propio horren bide erakusle. Estatuko erakunde zentralen obligazioa baita herritarrei aitorturiko hizkuntza eskubideak errespetatzea, hizkuntza legeriak eragindako obligazioak betetzea eta kohesio sozialerako hain onuragarria den hizkuntza pluraltasuna sustatzea, hartarako, esan dugunez, pedagogia sozial eraginkorra eginez, hain justu ere Hizkuntzen Euroitunaren zazpigarren artikuluan ezarritakoa gizarteratzeko:
|
|
|
dekretuaren ondorio miresgarrietan, ezta ofizialkidetasun nahiz ofizialtasunezko aitorpenetan ere. Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
Mundua zuri ala beltz izatera eta mundutarrak adiskide ala etsai dikotomiaren arabera sailkatzera mugatzen dituen ikusmoldea da hori. Herritarrei desabantailak baino ez dakarzkien hizkuntzak aginteak debekatu eta esetsitakoak baino ez dira, haiek erabiltzeagatik zigorra jasan
|
behar
baitute hizkuntza haietako hiztunek, eta hori bada, bai, abantailarik eza ez ezik desabantaila garbia ere. Bistakoa da, ordea, ez dela horretaz ari Savater, besteak beste hizkuntza zapalketa esplizituaren adibidea eta hiztun erkidego bati akabera indarrez ematearena delako hori.
|
|
|
garamatzan ikusmoldea da. Bizi arnasa hartzeko izaki bizidunok nahitaezkoa dugu airea; bada, modu berberean
|
behar
dute hizkuntzek erabilera, ezinbesteko oxigenoa dutelako. Eta hizkuntza bat erabilia izango bada ez da nahikoa debekatua eta esetsia ez izatea, ez da nahikoa baimendua eta onartua izatea, horiez gainera, herritarrek/ hiztunek balioztatua eta estimatua izan behar du.
|
|
|
Esan dugunez, komunikaziorako erabiliak diren neurrian bakarrik bizirauten dute hizkuntzek, hiztunen ezpainetan tokia egiten zaien heinean baino ez dira existitzen, eta hizkuntzen arteko hierarkizazioak (hizkuntza nagusia eta bigarren mailakoa, balioduna eta baliogabea...) bazterrean utzi
|
behar
ditugu hizkuntza aniztasunaren eta bizikidetzaren mesedean. Izan ere, hizkuntzen indarra eta nagusitasuna edo mendekotasuna ez baita hizkuntzena, hiztun erkidegoena baizik.
|
|
|
gertatzen den hizkuntza galerak, ordea, ez gaitu oraindik ere behar beste mugiarazten. Sentsibilitate ekologikoa
|
behar
dugu hizkuntza aniztasunaren kontuetan ere. Merezi du lehenago egin dugun galdera bat gogora ekartzea puntu honetan:
|
|
|
" Horra, bada, zergatik hobetu
|
behar
duzuen hizkuntza. Ez zaitezte arbitrarioak izan hitzekin.
|
|
2010
|
|
|
Eta joan den mendean, Koldo Mitxelena maisu handiak munduan leku bat eskatu zuen euskararentzat eta euskal kulturarentzat [19]: " Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, hizkuntzak ere berea aurkitu
|
behar
du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
2022
|
|
|
Neri iruditzen zait progre hiper argituek konturatu
|
behar
luketela hizkuntza ez dela inorena, eta beraiek hitzekin egindako eragiketa edo bestelakotze horiek ez dituela mundu guztiak egin, eta ez daukala zertan eginik. Nolanahi ere, progreek azkenerako asmatzen dute hitzak beren erara jartzen; hitzetan ontasun ezin haratagoko bat itsasten.
|