|
2003
|
|
|
Alabaina, hori erdi egia izanda ere, erdi gezur horren gibelean gezur handi bat ezkutatzen da: hain zuzen, euskararen normaltze logika ezin da parametro horietan planteatu, ezin da iraganeko egoera errefe rentzian funtsatu, normalizazio aren kontzeptuak euskarak etorkizunean eskuratu
|
behar
duen estatus eta erabilera normalduaren erreferentera garamatzalako. Ez atzera, aurrera baizik, normalizazioarenirudikapenak jomuga jakin eta zehatza duenez gero:
|
|
2004
|
|
|
Kanpo eta barne diglosiaz ari naiz, ageriko gauza denez. Kanpokoan mintzairaren alderdi sozialak eta kulturalak (estatusa) sartzen dira, halako edo holako erabilera eremutan hizkuntzak bereganatu
|
behar
duen estatus eta legitimitate itzala. Barnekoan, berriz, corpusaren garapen bideak daude jokoan, horretarako eta hartarako behar dituen baliabide komunikatiboen zer nolakoa.
|
|
2011
|
|
|
Eta horrexegatik Kontseiluak euskararen inguruko ekarpen zehatza txertatzeko proposamena egin zuen Gernikako Akordioan: hain zuzen ere, Akordioak berak, gure herriaren normalizaziora iristeko bake bidean aterabide demokratikoaren zutabeak zehazterakoan, gure hizkuntzak
|
behar
duen estatus juridikoa eska dezala.
|
|
|
Hiru gai lantzen dira sail honetan: euskarak izan
|
behar
duen estatusa; arkitektura juridikoa, hau da, normalizazioa arautzeko behar den lege egitura; eta, azkenik, euskararen lege nagusiak zer ezaugarri izan behar duen. Eta dokumentuak adierazten du euskararen estatus egokia lau kontzeptuk osatzen dutela:
|
|
2015
|
|
|
Nolanahi den, gizartearen eskakizunek aurrera egiten jarraitu zuten eta urgazle gazteen, ezker abertzalearen, ikastolen edota prentsaren dinamismoak gaina hartu zuen ekintza askotan. Euskarak hezkuntzan
|
behar
zuen estatusa ziurtatzeaz gain, hura estandarizatzea premiazko bilakatu zen, zeinahi gizarte adierazpenen tresna bilaka zedin. Bultzada horrek euskaltzale zaharrak iraganean kokatu zituen nolabait, eta aro berri bati bide eman zitzaion.
|
|
2016
|
|
|
Jakina, batzuetan helburu sinbolikoetarako sortzen diren hizkuntza irizpideak oso arruntak dira. Beraz, argudiatu daiteke hiztun konprometituek eta gizarte zibiletik sortutako hizkuntza ekintzaileek (edo" hizkuntzazaindariek") hizkuntza menperatu ahal izateko ikasten jarraitu
|
behar
dutela estatus sinbolikoa ere lortzeko. Jarrerak aldatu daitezke, eta Man uhartean erakutsi den bezala, Kornualles eta mundu osoko testuinguruetan, grabaketa nahikoak badaude, ez da inoiz beranduegi hizkuntza bat biziberritzeko.
|
|
2017
|
|
|
Arnasgune geografikoak hizpide ditugunez, betor behinola Txepetxek iradoki ziguna. Herri horietan euskarak izan
|
behar
lukeen estatusa dela-eta, hona gomendioa: –Euskararentzat funtzio joko osoa erabilerari dagokionez, eta erdara jakitea ez dadila ezinbestekoa izan herrian bizitzeko? 340 Euskalduntasunaren kontzeptu bete horrek aise gainditzen ditu Udala eta udal zerbitzuak euskalduntzeko politikak.
|
|
|
[?] Gizartea eta kultura hizkuntza plangintzaren bidez aldatzen dituzunean, nortasuna ere aldatu egiten duzu. [?] Jakin
|
behar
duzu estatus edo corpusaren plangintzaz ari zarelarik, giza, kultur eta nortasun plangintza ere egiten ari zarela. Nahitaezkoa da.
|
|
2018
|
|
|
Inguruabar historiko horiek «sufrimendu larria» eragin dute, koalizioaren arabera: «Ulertu
|
behar
dugu estatus berri honen lanketak gatazkaren konponbideari heldu ez ezik, kultura demokratikoa ezarri ere egin behar duela. Kultura hori oinarritu behar da giza eskubide guztien defentsan, pertsona guztientzat, eta bazterrean utzi behar du gure desadostasun politikoak konpontzeko indarkeria politikoaren erabilpena».Akordioa bi taldek lortu dutela-eta, Joseba Egibar EAJko bozeramaileak agindu zuen «ahalegin osoa» egingo dutela «adostasunak lantzeko eta desadostasunak identifikatzeko».
|
|
|
EAEko biztanle guztiek euskara erabiltzeko eskubidea eta ezagutzeko betebeharra izan behar dute (Espainiako Estatuan gaztelaniari ematen zaion tratamendu bera) eta administrazioak hori bermatzeko jarri beharreko baliabide guztiak jarri ditu. Gaur egungo sasi elebitasunetik harago joateko tresna izan
|
behar
du estatus berriak.4 Euskal estatus berriaren erakundeak: Euskal estatus berriaren funtsezko erakundeak izan behar dute, legebiltzarraz gain, bertako sistema judiziala eta Ertzaintza.
|
|
|
Senarrak, ordea, eskubide politikoa erabiltzen du emaztearen gain, eta gizonak baino ezin dira izan senar. Hortaz, kontratuak beste zentzu batean ere ordeztu
|
behar
du estatusa.
|
|
|
Euskalduntze aro berri bat irekitzeko adostasun politiko berriak behar dira. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Autogobernuaren Ponentzian, hiru lurralde horiek
|
behar
duten estatus politikoari buruzko eztabaida ireki da azkenean. Eztabaida horretan gutako bakoitzaren bizitzetan hurrengo hamarraldietan eragingo diguten erabakiak hartuko dira.
|
|
2019
|
|
|
Legebiltzarrak emandako mandatua errespetatzea da gure ardura; bete dugu eta beteko dugu. Dauzkagun arazoei aurre egiteko,
|
behar
dugun estatusaren inguruko beharrezko debatea ez diegu lapurtuko herritarrei. Erronka handiak ditugulako aurrean:
|