|
2001
|
|
|
Materia ezti horren funtzio nagusia garunari eta muskuluari
|
behar
duten energia ematea da.
|
|
|
Organismoak behar dituen kaloria guztietatik, dieta orekatua izan dadin, %55 eta %60 artean karbohidrato moduan kontsumitu behar dira (zerealak, patatak, lekaleak eta azukreak), eta kopuru horretatik, %10 gehitutako azukrearen edo beste elikagai gozo batzuen kontsumoak ekar ditzake. Horrek esan nahi du 2.000 kaloriako dieta baterako, egunean 50 g azukre hartzea egokia dela.Materia ezti horren funtzio nagusia organismoaren funtzionamendurako
|
behar
duen energia ematea da, hala nola garuna eta muskuluak. Zehazki, garuna bezain organo txikia da energia kontsumoaren% 20, eta glukosa energia iturri bakarra da.
|
|
|
Sei hilabetetik aurrera, esnea elikagai bakarra denez, ez ditu ematen bularreko haurrak adin horretatik aurrera
|
behar
dituen energia eta mantenugaiak, eta, gainera, digestio funtzioak heldu direnez, elikagai berriak sartu behar dira bere dietan, arau arautuei jarraiki.
|
|
|
Sei hilabetetik aurrera, esnea elikagai bakarra denez, ez ditu ematen bularreko haurrak adin horretatik aurrera
|
behar
dituen energia eta mantenugaiak, eta, gainera, digestio funtzioak heldu direnez, elikagai berriak sartu behar dira bere dietan, arau arautuei jarraiki. Ez dago justifikatuta lau hilabete igaro baino lehen elikagai berriak sartzea, baina ez da komeni sei hilabete baino gehiago egitea, dibertsifikaziorik ez izatea anorexia (jateko gogoa galtzea) eragiten baitu maiz, eta, aldi berean, desaprobetxatu egiten da dastamena hezteko eta oinarrizko elikagaiak ezagutzeko oso garai egokia, haurrari elikadura orekatua, askotarikoa eta nahikoa egokitzen lagunduko diona.
|
|
2002
|
|
|
Haren iritziz, gailetek dieta orekatua egiten laguntzen dute, ematen dituzten kalorien erdia baino gehiago karbohidratoetatik baitatoz. Codonyk esan zuen gosarian zortzi galleta kontsumitzeak gizon nerabe batek egunero
|
behar
duen energiaren %8 sortzen duela; %11, emakume eta haur helduek; eta %8 eta %14, karbohidratoek. Bestalde, Rafecasek esan zuen karbohidratoek organismoaren oreka metabolikoa modulatzen dutela, janariak hartzeko mekanismoak erregulatzen dituztela eta asetasun sentsazioa ematen dutela.
|
|
|
Williamsek dio CaMK maila handiko saguek mitokondrio gehiago garatzen dituztela muskulu zeluletan, eta zelula horietan “uzkurdura moteleko” zelulak ugaritzen direla ikusten da. Zelula horiek jarduera fisiko iraunkorraren ondoren agertzen direnak dira, adibidez, maratoi lasterkariek
|
behar
duten energia emateko. “Efektuak areagotu egiten ditu uzkurdura moteleko muskuluak, uzkurdura azkarreko muskuluetan agertzen diren mitokondrioen kopurua ere bada”, azaldu zuen Williamsek, “entrenamendu bizien ondoren gertatzen denaren oso antzeko efektua gertatzen da”.
|
|
2003
|
|
|
Gure organismoak eguneroko elikaduratik lortzen ditu egunero behar bezala funtzionatzeko
|
behar
dituen energia eta elikagaiak, baina, aldi berean, bere erreserbak ditu. Non daude energia erreserba horiek gordeta?
|
|
|
Dietako koipeek edo lipidoek osasunerako duten garrantzia Elikagaiek dituzten gantzak energia iturri garrantzitsua dira (9 kcal ematen dituzte gramo bakoitzeko) gure organismoarentzat, eta elikagaien eta plateren testura eta palatabilitatea hobetzen dituzte. Dieta orekatuaren gomendioen arabera, egunero
|
behar
dugun energiaren %30 eman behar dute.Asea (haragi produktuen koipea, esneki osoak, koko eta palmondo olioa) edo asegabea (olioena, arrain urdinarena, fruitu lehorrena) izan, oso funtzio garrantzitsuak betetzen ditu gure organismoan: energia iturri izateaz gain, gorputzeko tenperatura erregulatzen laguntzen du, bihotza eta giltzurrunak bezalako bizi organoak bildu eta babesten ditu, eta bitamina lipoolubleak garraiatzeko bidea da.
|
|
|
“Energia Aurrezkiaren eta Eraginkortasunaren Estrategia” delakoaren bultzatzailea José Folgado da, eta, haren kalkuluen arabera, herrialdeak %8, 6 murriztuko du kontsumoa hurrengo bederatzi urteetan, eta 112.000 kilotonelatu baliokide (ktep) erabiltzeari utziko dio. Aurreikuspen horien onura handiena garraioaren sektorea da, gaur egun
|
behar
duen energiaren erdia erabiliko lukeena. Industriaren kasuan, jaitsiera hori %22koa izango litzateke, eta eraikuntzan %16koa.
|
|
|
Eskandinavian jaio zen, hain zuzen ere, oinarrizko elikagaietan propietate ikuskaezinak bilatzeko eta elikagai funtzional gisa etiketatzeko ohitura (elikagai funtzional horiek elikagai funtzional jakin bat dute, plazeboz kontrolatutako azterketa klinikoetan osasunarentzat onura handia ekarri duena). Janari guztia, nolabait, funtzionala da, organismoak
|
behar
dituen energia eta mantenugaien zati bat ematen baitu, baina suediarrak izan ziren jaki jakin batzuen aparteko funtzioa, balio erantsia, arautzen lehenak kalitate kontrola pasatzeko orduan. Suediako Administrazioak egiaztatutako elikagai guztiek osasunarekin lotutako berariazko funtzioren bat dutela egiaztatu behar dute gaur egun. Industriak joera hori nabaritu du, eta Europako supermerkatuetan ugaritzen hasi dira haurrentzako zerealak eta aleak, kaltzioarekin, C eta bitaminekin edo zuntz dietetikoarekin aberastuta.
|
|
2004
|
|
|
Karbohidratoen funtzio nagusia, sakarosarena besteak beste, organo ezberdinak ibil daitezen gizakiaren gorputzak
|
behar
duen energia sortzen laguntzea da.
|
|
|
Merkatuan eskaintzen diren produktuek hau diote: «Haurrak egunean zehar kontsumitu
|
behar
duen energiaren laurdena bermatzen dute, eta inork ezin du zalantzan jarri zerealak zuntz, bitamina eta mineral iturri bikainak direla». Which?
|
|
2005
|
|
|
Urte erdira gerturatzen ari den umeak hartu
|
behar
dituen energia eta nutrienteak ez dizkio esneak eskainiko.
|
|
|
Elikagai horiek garrantzi handikoak dira kirolarien dietan, energia erregai nagusia baitira gure organismoarena. Elikaduraren protagonista izan behar dute tenistarena, kirol topaketa baten aurreko hiru egunetan, kirolariak
|
behar
duen energia guztia izan dezake. Beraz, dieta gosari batez osatuta egon liteke, eta gosari horretan honako hauek sartu:
|
|
2006
|
|
|
Gerta liteke, halaber, gorputz proteinak behar beste ez eratzea, eta, ondorioz, muskuluak galtzea eta higatzea; gainera, infekzioen aurrean erresistentzia txikiagoa izatea, eta nekearekiko tolerantzia txikiagoa izatea edo indarberritze denbora gehiago behar izatea. Karbohidratoen dosi optimoa Karbohidratoak arreta berezia behar duten elikagaiak dira, organismoari funtzionatzeko, esfortzu fisikoari aurre egiteko eta ondoren errekuperatzeko
|
behar
duen energia ematen baitiote. Mantenugai nagusia izan behar du, eta kirolarien dietan eguneko kaloria guztien %60 izatea gomendatzen da.
|
|
|
Haur batek sukarra du ondestearen tenperatura 38ºC koa edo handiagoa denean, edo ahoko edo besapeko tenperatura 37ºC koa edo handiagoa denean. Sukar egoerek, beste patologia batzuek bezala, gorputzaren energia gastua handitzen dute, eta, beraz, haurrak hartu
|
behar
duen energia egoera normalarena baino handiagoa da. Hala ere, kasu horietan, haurraren apetitua gutxitu egiten da, jarduera fisikoa bezala, ia batere ez baita izaten.
|
|
|
“Kontua ez da jada teknologia horrek funtzionatuko duen, baizik eta lehiakorra izango den”, gehitu zuen. CUTE programako autobusek hidrogenoa erabiltzen dute errekuntzarako; mekanismo horrek, hidrogenoaren eta aireko oxigenoaren erreakzio elektrokimiko baten bidez, motor elektrikoak funtzionatzeko
|
behar
duen energia sortzen du, eta, beraz, ez du substantzia kutsatzailerik isurtzen. Dagoeneko autobus horiek dituzten bederatzi hiriak Amsterdam, Bartzelona, Hanburgo, Londres, Luxenburgo, Madril, Oporto, Stockholm eta Stuttgart dira.
|
|
|
Europako Batasuna (EB) beharturik egon zen joan den urtean bere beharrak asetzeko
|
behar
zuen energiaren %56 inportatzera, aurreko ekitaldiaren aldean bi hamarren, Eurostat EBko estatistika bulegoak atzo zabaldu zituen datuen arabera. Espainiaren energia mendekotasuna Europako batez bestekoaren oso gainetik hazi zen:
|
|
2007
|
|
|
Ez dago oztopo teknikorik, baina bai aldaketa hori egiteko politikak”, adierazi zuen Arthouro Zervos ERECeko lehendakariak. Hazkunde ekonomikoa Sven Teske Nazioarteko Greenpeaceko energian aditua da, eta adierazi du mundua ¿ plan bat eskatzen ari dela
|
behar
dugun energia lortzeko moduari aurre egiteko, klima aldaketa elikatu gabe. Haren ikuspuntutik, frogatuta geratu da planetak energia berriztagarri sendo eta seguruak dituela, behar dugun eraginkortasun energetikoa lor dezakegula, eta hori guztia egin dezakegula hazkunde ekonomiko globalari eusten diogun bitartean, eta, aldi berean, ikatza eta nuklearra bezalako energia iturri arriskutsuak pixkanaka ezabatzen ditugula?
|
|
|
El Hierro uharteak
|
behar
duen energia elektriko guztia hornituko du sistema hidroeoliko batek
|
|
|
Kirolariek
|
behar
dituzten energia eta proteina beharrak konpentsatzeko, gero eta gehiago eskatzen dira proteina irabiaki komertzialak. Zenbait kirolek, hala nola indar kirolek (halterofilia edo pisuak), proteina gehiago hartzea eskatzen badute ere, ez da pentsatu behar elikagai hori gehiegi kontsumitzea.
|
|
|
Energetikoak izatea ez da nahastu behar gizendu daitezkeenekin. Izan ere, autoek motorra martxan jartzeko erregaia behar duten bezala, giza gorputzak karbohidratoak eta gantzak
|
behar
ditu energia iturri gisa. Bistan denez, elikagai horien kontsumoa eguneko higadura baino handiagoa bada, irensteak koipe metaketa ekarriko du, baita gehiegizko kiloak ere.
|
|
|
Gaueko tarifari esker, puntako orduetan energia elektrikoaren eskaria modu eraginkorragoan kudeatzen da. Erabiltzaileek gauean
|
behar
duten energia metatzen dute, kontsumoa puntako orduetan murrizteko.
|
|
|
Termitek habien barne tenperatura egonkor mantentzen dute, nahiz eta kanpoko tenperatura aldaketa handiak izan. Mick Pearce arkitektoak diseinatu du, Arup enpresako ingeniariekin lankidetzan, eta tamaina bereko eraikin arrunt batek
|
behar
duen energiaren %10 baino ez du erabiltzen. Horri esker, lehenengo bost urteetan bi milioi eta erdi euro baino gehiago aurreztu ditu aire girotuan.
|
|
|
Adibidez, bonboi kaxa erdiak eman ditzakeen 1.200 kilokaloriek pertsona heldu osasuntsu baten energia beharren erdia betetzen dute. Arratsalde berean sei pastel jan badira, kaloriak 1.300era iritsiko lirateke, hau da, egun batean emakume batek
|
behar
duen energiaren %60 baino gehiago hartuko luke. Gainera, nagusiki gantzez eta azukreez egindako irenstea da.
|
|
2008
|
|
|
Urte horretarako instalatutako potentzia 1.272.000 megawatt ekoa izango dela aurreikusten du, eta, horri esker, munduko elektrizitate kontsumoaren %10 beteko dela. “Era guztietako eguzki energia izango da protagonista klima aldaketa geldiarazteko eta munduko pobrezia murrizteko
|
behar
dugun energia iraultzan”, dio José Luis García Ortegak, Greenpeace Españaren energia kanpainaren arduradunak. “Egindako bideak erakusten du txostenaren aurreikuspenak errealistak direla, betiere energia zikinak babesten dituen sostengu politiko eta ekonomikoa energia berriztagarrietara mugitzen bada behin betiko”, dio.
|
|
|
Publizitate presioak, nagusi den edertasun kanonari egokitzeko gaizki programaturiko argaltzeko erregimenak, janariak kontsumitzeko ordutegi irregularrak eta abar nutrizio arriskuko faktore bilaka daitezke. Elikadura orekatu batek bizitzaren fase bakoitzean
|
behar
dituen energia eta elikagaiak ematen dizkio indibiduo bakoitzari. Mantenugai jakin baten urritasun luzeak ehunetan pixkanaka desagertzea eragiten du, asaldura biokimikoekin, zeinak, geroago, gaixotasun karentzialak (anemia, osteoporosia) bihurtzen baitira.
|
|
|
Horrekin batera, balorazioa odol analisiarekin osatu behar da (osatuagoa gernu analisiarekin), elikagaien metabolismoa (azukreak, gantzak, mineralak), erantzun immunologikoa edo defentsen egoera baloratzeko. Neurri antropometrikoekin, hala nola pisua, altuera, besoaren perimetroa eta larruazalaren tolesdurak (azalaren azpiko gantza neurtzen dute), gorpuzkerari eta metabolismo basalari buruzko datuak lortzen dira, hau da, pertsonak atsedenean egoteko
|
behar
duen energia. Gantzaren, uraren, masa magraren eta are hezur masaren kantitatea zehaztasun handiagoz zenbatesteko aukera ematen duen gorputz osaeraren ebaluazioa metodo kliniko zehatzagoen bidez lortzen da, hala nola inpedantzia bioelektrikoaren bidez (organismoan zehar bidaiatzen duen seinale elektriko baten indarra eta abiadura).
|
|
|
Egoitzetako arazo nagusietako bat da zaharrek benetan kontsumitzen dituzten elikagaiak ez datozela bat beren beharrak betetzeko behar dituzten errazioekin. Platerean geratzen da organismoak
|
behar
duen energia eta mantenugaien zati bat, eta, beraz, egun, hilabete edo urte batzuen buruan, nutrizio gabezia nabarmena da. Kasu askotan, ez zaielako gustatzen elikagaien zaporea, janaria prestatzeko modua edo aurkezpena, baina badira jaten ez dutenak ere, horzekin arazoak dituztelako edo irensteko zailtasunak dituztelako, eta dieta ez dagoelako beren behar berezietara egokituta.
|
|
|
Kontuan hartu da, halaber, gehiegizko pisuak garraioa zailduko duela. Gainera, txangozaleen nutrizio beharrak asetzen dituzten eta beren jarduerak garatzeko
|
behar
duten energia ematen duten elikagaiak aukeratu dira. Egokiena elikagai hauek aukeratzea da:
|
|
|
Gainera, gai dira merkuriozko metal toxikoaren kantitate txikiak ere airetik xurgatzeko. Adreilu ekologikoak erabiltzean, ohiko adreiluek
|
behar
duten energia eta lehengai gastua murrizten da Ideia on hori dela eta, Estatu Batuetako Zientziarako Fundazio Nazionalaren (NSF) laguntza jaso du Liuk, eta 2007an Popular Science aldizkariaren urteko asmakizun onenen saria lortu zuen. Antzeko ekimenek beste mota bateko hondakinak berreskuratu nahi dituzte adreiluen lehengai gisa.
|
|
|
Hainbat enpresa, ikerketa talde eta ekimen ekologistek adreilu ekologikoen hainbat eredu erabiltzea sustatzen dute. Horiek erabiltzean, adreilu konbentzionalek
|
behar
duten energia eta lehengai gastua murrizten da, eta, hala, ingurumenari laguntzen zaio eta propietate ekologikoagoak dituzten etxeak eraikitzen dira.
|
|
|
Energia transmititzeko sistema zehatz eta seguruak: azterketa gehiago egin behar dira kalterik eragiten ez duten edo pasatzean komunikazio sistemak oztopatzen ez dituzten mikrouhin sortak lortzeko, eta, aldi berean, behar bezain sendoak eta zehatzak izan
|
behar
dute energia aprobetxamendua optimizatzeko eta galerak murrizteko. Horregatik, lur estazioetarako basamortuko lekuak edo hiriguneetatik urrun daudenak proposatzen dira.
|
|
|
ERECeko arduradunen arabera, Zuzentarau berriari esker, industriak bi milioi lanpostu sor ditzake 2020 arte. Bestalde, Europako Elkarte Eolikoak (EWEA) uste du arau berriak “munduak
|
behar
duen energia iraultzaren buruan” jarriko duela Europa, eta haize energia izango dela “eragile nagusia”. Espainian, Energia Berriztagarrien Ekoizleen Elkarteak (APPA) adierazi du egoera “errealista eta bideragarria” ezarriko dela 2010ean garraio erregaien %10 “bio” jatorrikoa izan dadin.
|
|
2009
|
|
|
Aukeratutako elikagai motak eta prestatzeko moduek erreferentziazko biztanleriarentzat kalkulatutako 2.000 kaloria ematen dituzte egunean. Balio horrek, oro har, kontuan hartzen du pertsona heldu osasuntsu batek
|
behar
duen energia gastua, bizitza oso aktiboa izan dezan. Janari azkarra baina osasungarria Menu berri horiek prestatzeko, oso errezeta errazak eta azkarrak erabiltzen dira.
|
|
|
“CO2 zuzenean atmosferatik bahitu eta lurperatu dugu; bestela, planeta berotzen jarraituko du, erremediorik gabe”, ohartarazi du. “Karbonoa hartu eta biltegiratu behar dugu, beste iturri batzuk ez baitira gai izango
|
behar
dugun energia emateko, bereziki garapen bidean dauden herrialdeek gero eta gehiago erabiliko dutelako”, azpimarratu du. “Karbonoa hartu eta biltegiratu behar dugu, beste iturri batzuk ez baitira gai izango behar dugun energia emateko” Formula horren kostuari dagokionez, AEBetako zientzialariak dio CO2 ekoizpen instalaziotik bertatik harrapatzea baino garestiagoa dela.
|
|
|
“Karbonoa hartu eta biltegiratu behar dugu, beste iturri batzuk ez baitira gai izango behar dugun energia emateko, bereziki garapen bidean dauden herrialdeek gero eta gehiago erabiliko dutelako”, azpimarratu du. “Karbonoa hartu eta biltegiratu behar dugu, beste iturri batzuk ez baitira gai izango
|
behar
dugun energia emateko” Formula horren kostuari dagokionez, AEBetako zientzialariak dio CO2 ekoizpen instalaziotik bertatik harrapatzea baino garestiagoa dela. “Kostua ez da harrapatzea, handik CO2 atera eta berreskuratzea baizik.
|
|
|
“Ogia oso onuragarria da gure organismoarentzat nutrizioaren ikuspegitik, eta, batez ere, eraginkorra da txikienei egunari aurre egiteko behar den energia guztia emateko, karbohidrato gisa”, nabarmendu du Polanco doktoreak eskuliburu horretan. Karbohidratoak funtsezko mantenugaia dira organismoari
|
behar
duen energia ematen diona, muskulu jarduerari eusten laguntzen duena, garunaren eta nerbio sistemaren jarduera hobetzen duena eta proteinen degradazioa eragozten duena. Gainera, ogia B taldeko bitamina iturria da, metabolismoarekin zerikusia dutenak.
|
|
2010
|
|
|
Jokabiderik egokiena da otordu bakoitza ogiz laguntzea, karbohidrato asko dituzten elikagaietatik hartzea komeni baitzaigu guk
|
behar
dugun energiaren erdia baino gehiago.
|
|
|
Laboreak eta lekaleak dira dieta horretako jaki funtsezkoak, eta horiek dira giza garunak
|
behar
duen energiaren oinarri (glukosa behar izaten du); giza garunak, izan ere, oso txikia izan arren (gorputzaren pisuaren% 2 eta 3 artean hartzen du), organismoak behar izaten duen oxigenoaren eta glukosaren% 20 eta 25 artean kontsumitzen du normal funtzionatu ahal izateko.
|
|
|
Aspaldiko mitoak eta izen txarrak alde batera uzteko, EROSKI CONSUMER aldizkariko elikadura adituek gogorarazten dute asteko menuan ezinbestekoak direla lekaleak dieta orekatua izateko. Organismoak bizitzeko
|
behar
duen energia proteinak eta karbohidratoak ematen dizkioten elikagai funtzionalak dira. Maiz hartuz gero, astean 2 aldiz, ondorio onuragarriak lortzen dira gaixotasun kardiobaskularren, zenbait minbizi motaren eta diabetesaren aurrean.
|
|
|
Karbohidrato ugari. Dieta bateko kalorien erdiak baino gehiagok elikagai horietatik etorri behar du, organismoaren erregai nagusia baitira, mugitzeko, lan egiteko eta pentsatzeko
|
behar
duen energia. Karbohidrato gehien ematen duten lekaleak babak dira (%60), eta gutxien ematen dutenak, berriz, soja (%26).
|
|
|
elektroiak beren gainazalean mugi daitezen, zer behar da? silizeak
|
behar
duen energia baino gutxiago. Beraz, gailu batean eramangarria, grafenoan oinarritutako balizko prozesadore batek energia gehiago aurreztea eta bateriaren iraupena, beroketa txikiagoa.
|
|
2011
|
|
|
Panelen benetako potentziala agortzen dela ere esan da. “Energia guztiek jaso dituzte laguntzak, teknologia hasiberria denean ez baita lehiakorra” Gero eta leku gutxiago
|
behar
dute energia sortzeko. Gaur egungo teknologia oso baliagarria da.
|
|
|
Erabilitako gurpilak erregai gisa erabiltzeko beste aukera bat da. Ideia da baztertutako pneumatikoak labe handiak erabiltzen dituzten industrietara bideratzea,
|
behar
duten energia sortzeko, hala nola zementu fabriketara edo paper fabriketara, eta, oro har, energia sortzeko labeak erabiltzen dituzten industrietara.
|
|
2012
|
|
|
Afaritan jatekoa bada, elikagai energetiko gutxiago edukitzea komeni da, egunean
|
behar
dugun energiaren% 25 osatzeraino.
|
|
|
Osoko zereal bat (arroza, kuskusa, pasta edo, ezezagunagoak izan arren, oso elikagarriak diren beste batzuk, bulgurra, mijoa eta beste) eduki
|
behar
du energia iturri nagusitzat (karbohidrato konplexuek emana).
|
|
|
Uneotan, elikaduraren bidez,
|
behar
dituzun energia eta proteinak hartzea da helburua, organismoa bizkortzeko eta immunitate sistema berrindartzeko.
|
|
|
Horrez gain, edo helduei kaiolatutako animaliak ikusteak ez diela konbentzitzen, parke horiek ekintza eta abenturazko egun bat ematen diete haurrei, aire zabalean, eta, beren erara, naturarekin kontaktuan. Gainerakoan, azpimarratu behar da garrantzitsua dela haurrek
|
behar
duten energia gastatzea eta gorputza martxan jartzea. Telebista eta bideojokoak ez dira berez kaltegarriak, eta ez dira debekatu behar, baina beste jarduera batzuekin txandakatzea da onena.
|
|
|
Maria Brian Wanskink elikadura portaeran adituaren arabera, eragin handia dute haurrek jateko moduan dituzten koloreen kopuruak eta nahasketak, elikagai desberdinen kopuruak, produktu nagusiaren kokapenak eta platera osatzen duen antolaketak. Faktore horiek ezagututa, haurren elikaduraren gurasoak eta arduradunak platerak hobeto aurkezteko orientatzen dira, elikagai gehiago kontsumi dezaten eta, ondorioz, haurrak hazkuntza eta garapen fisiko eta mental egokirako
|
behar
dituen energia eta mantenugaiak egoki bete ditzan. Plateraren aurkezpena:
|
|
|
elikagaien azukrea (glukosa) odolean metatzen da behar duten zeluletara iristen ez delako. Eta glukosa hori gabe, gure maskotaren gorputzak ez du
|
behar
duen energia lortzen. Bizitza osoan txakurrari lagunduko dion gaixotasuna da diabetea.
|
|
|
Q10 koentzimak organismoan duen banaketa hain da handia, non ubikinona izenaz ezagutzen baita, latinezko ubikea, “bizitza dagoen leku guztietan” esan nahi duena. Baina haien kontzentrazioa ez da uniformea.’ Bihotzak, gibelak eta muskuluek
|
behar
dute energia gehien lan egiteko, eta, beraz, Q10 koentzima gehien metatzen dutenak dira. Zelulen zahartzea atzeratzen du Q10 koentzimari ekintza antioxidatzaile indartsua esleitzen zaio.
|
|
|
Hamabi hilabeteko prestakuntza, non zakurraren prestatzaile fisikoa etengabe praktikatzea eta horrelako gesta fisikoarekin batera dieta egokia egitea eskutik helduta joan behar den. Kirol txakur bat elikatu behar denean, handitu egin behar da zenbat proteina garatzen dituzten txakurraren muskuluek, eta zenbat gantz ematen dioten atleta animaliari
|
behar
duen energia iturriari. Kirol txakur bakoitza, bere dieta Atleta txakur bati ematen zaion dietak, ordea, gure lagunak egiten duen jarduera fisikoaren arabera egokitu behar du.
|
|
|
Irudia: uzi978 Nola sartu elikagai berriak haurraren dietan Bizitzako bigarren seihilekotik aurrera, esneak, elikagai bakarra den aldetik, ez ditu ematen bularreko haurrak
|
behar
dituen energia eta elikagai guztiak. Gainera, bere digestio funtzioak heldu direnez, elikadura osagarria sartu behar da, arau batzuei jarraituz.
|
|
|
zergatik da garrantzitsua dietarekin asmatzea? Ariketa egin osteko dietak galdutako elikagai guztiak berreskuratu eta orekatu behar ditu Ariketa fisikoa egiten dugunean, gure organismoak karbohidratoak eta gantzak erretzen ditu esfortzuak
|
behar
duen energia sortzeko. Gorputzeko tenperatura erregulatzeko ere balio du, bestela energia sortzean igo egingo bailitzateke eta ez bailitzateke egonkor mantenduko.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME), berriz, honako hau adierazi du: amaren esneak «bizitzako lehen hilabeteetan haurrak
|
behar
dituen energia eta mantenugai guztiak ematen ditu», besteak beste, bitaminak, eta «gutxienez bere nutrizio beharren erdia» ematen dio lehen urteko bigarren erdian, eta heren bat ere bai bigarren urtean. Bitaminak eta mineralak amaren esnean Amaren dieta egokia bada, normalean, zure esneak behar dituen elikagaiak izaten ditu.
|
|
2013
|
|
|
Azterketa epidemiologikoek erakusten dute karbohidrato konplexuak jateak hobetu egiten duela bizitza kalitatea, eta horregatik gomendatzen dute karbohidratoen bidez har dezagula egunean
|
behar
dugun energiaren zati handi bat.
|
|
|
Bat Txakurraren elikadura osasungarriak eragin zuzena du txakurraren ongizatean eta bizi kalitatean. Behar bezala elikatzen den txakur batek eguneroko lanerako
|
behar
duen energia izango du. txakurraren hortz batzuk eta ile osasuntsuagoa, eta gaixotasunei aurre egiteko defentsa hobeak.
|
|
|
Irudia: matheuslotero Haurdun dagoen txakur baten eta haren txakurkumeen elikadura Haurdun dagoen txakurraren elikadura funtsezkoa da bai amari bai etorkizuneko kumeei
|
behar
duten energia, proteinak eta elikagaiak emateko. txakurraren haurdunaldia 63 eta 67 egun bitartean irauten du, eta oso etapa gogorra da etorkizuneko ama txakurrarentzat.
|
|
|
Ana Domínguez albaitari laguntzaileak kumeen bazkaria amarentzat, etapa horretan. «Txakurkumeentzako janariak proteina asko ditu eta
|
behar
duten energia ematen die barruan dituen txakurrei eta txakurkumeei», azaldu du. Hala ere, proteinen aparteko beharrak ez dira amaitzen haurdunaldiarekin.
|
|
|
elikagaien azukrea (glukosa) zakurraren odola behar duten zeluletara iristen ez delako. Eta glukosa hori gabe, lagun iletsuaren gorputzak ez du
|
behar
duen energia lortzen. Diabetesa duen txakur batek albaitariaren kontrol zorrotza behar du.
|
|
|
Hala ere, baraua obesitateari lotuta dago. Eguneko lehen janaria funtsezkoa da organoek beren bizi funtzioak betetzeko
|
behar
duten energia emateko. Gainera, elikagai mota aukeratzen badira, bizitasun sentsazioan eta ondorengo portaeran eragiten du.
|
|
|
Tecnaliako Eraikuntza Iraunkorreko Dibisioko Azucena Cortések ezinbestekotzat jotzen du natur baliabideen gutxieneko gastua emango duen etxe ekologiko adimentsu baterako. Horretarako, kontsumo elektrikoa murrizteko sistemak eta elementuak izan behar ditu, baita ura modu eraginkorrean erabiltzeko aurrezteko gailuak ere; argi naturala eta eguneko beroa aprobetxatu behar ditu; eta produktu naturalak eta bertakoak erabili
|
behar
ditu energia gutxiago kontsumitzeko eraikuntzan, garraioan eta abarretan. Laszlo Bax, Bax & Willems ek, etxebizitzetarako sistema adimendunetan eta Europako Smart Energy Home proiektuko project manager ak, erantsi du sistema adimendunek beste neurri batzuk ere izan behar dituztela etxea ahalik eta ekologikoena izan dadin:
|
|
|
Txakurraren elikadura plana aldatu, proteina asko dituen pentsua eskaintzeko. Aldaketa horrek, kopuru txikia hartzen badu ere,
|
behar
dituen energia eta kaloriak emango dizkio. Etxeko dieta, albaitariaren zaintzapean, erakargarriagoa da gaixoarentzat pentsu lehor bat baino; beraz, anorexia sintomak dituen txakurra berriz erakuts daiteke janari platera.
|
|
|
Tom Thai Katua elikatzea: eguneroko pentsuarekin eta asteko latarekin Katuek kalitatezko elikagai bat behar dute,
|
behar
duten energia hartzeko eta gorputzaren funtzionamendu egokirako behar diren osagaiak hartzeko. Baina, zein aukeratu?
|
|
|
Gorputzak osagai sinpleagoetan eta felidoen organo eta muskuluek erabil ditzaketen janarien karbohidratoak eta proteinak hautsi behar ditu. Elementu horietako bat glukosa da, eta horrek ematen dio animaliei
|
behar
duen energia. Baina, zer gertatzen da katu batek diabetesa duenean?
|
|
2014
|
|
|
Katamotz keinukariak pentsu berezi bat jan behar du felido kumeentzat,
|
behar
duen energia eta proteinak ematen dizkiona
|
|
|
«Katuak ez dira gai behar duten taurina guztia sintetizatzeko, eta hori elikagai proteikoen bidez txertatu behar dute», adierazi dute adituek. 3 Karbohidratoak eta zerealak katuaren janarian ezin dira huts egin Karbohidratoak katuaren gorputzak
|
behar
duen energiaren zati bat emateaz arduratzen dira. Felidoak, gainera, karbohidratoak hartu behar ditu bere dietaren bidez, hala nola katuaren burmuinari energia eskaintzea.
|
|
|
eyeliam AEPk dio, eguneko haurren banaketa dietetikoan, askariak kaloria balio osoaren %15 izan behar duela. Funtsezkoa da papera, arratsaldea modu aktiboan emateko
|
behar
duten energia ematen baitie afarira arte. Baina gurasoek ez dute bermatu behar janari horren ekarpen kaloriko egokia.
|
|
2015
|
|
|
Horrek azaltzen du zergatik behar duen txakur gaixoak energia gehiago gorputzaren erritmoaren hazkunde horri aurre egiteko eta elikatzeko. Gaizki dagoen txakur batek bere muskuluetara jo dezake
|
behar
duen energia gehigarria hartzeko. Horregatik, garrantzitsua da bere gaixotasunean (aldi baterakoa edo iraunkorra) elikadura indartzea, eta ziurtatu behar du behartu gabe jaten duela, baina bai animoekin eta trikimailuekin, janaria erakargarriagoa izan dadin.
|
|
|
Bere lanaren arabera, haurrek eta nerabeek pisua irabazten dute pixkanaka, «eguneroko balantze energetiko positibo baina iraunkorra 70 eta 160 kilokaloria bitartekoa izanik». Hau da, adin txikikoek beren hazkunderako
|
behar
duten energia gainditzen duten kaloria horiek gaur egungo gehiegizko pisu tasetan sartuta daude, eta horiek haurtzaroaren zati handi bat jasaten dute. Hori ikusita, ikerlariek zalantzarik ez dute, aldaketa txikiak ezartzea lortzen bada, bai elikadura portaeran (kaloria gutxiago) bai jarduera fisikoan (gastu energetiko handiagoa), baliteke «populazio honetan pisua areagotzea» lortzea.
|
|
2016
|
|
|
Baina zer datu izan daitezke garrantzitsuak? Etxetresna elektrikoen arabera, hainbat ohar daude, baina, oro har, aparatuak funtzionatzeko
|
behar
duen energia kontsumoa erakutsiko dute denek. Modu errazean egiteko, koloretako eskailera baten bidez erakusten ditu datuak, eta kolore berdea da kontsumo baxuena eta gorria handiena.
|
|
|
Klima aldaketarekiko oso herrialde ahula izan arren, Espainiak hainbat ekintza egin ditu azken urteotan, eta karbono dioxidoaren (CO2) emisioak areagotzen lagundu du. Inertzia hori aldatzeko eta bere ondorio kaltegarrietatik babesteko, gure herrialdeak hainbat mugimendu egin
|
behar
ditu energiaren, mugikortasunaren edo kontsumoaren arloan. Artikulu honek Espainian klima aldaketaren aurka borrokatzeko zortzi gako aipatzen ditu.
|
|
|
Gainera, malnutriziotik babestu behar ditu bere forma guztiak bai gehiegikeriagatik, bai hutsarengatik, eta zenbait gaixotasun prebenitzen lagundu, hala nola diabetea, kardiopatiak, garuneko hodietako istripuak eta, are, minbizi mota batzuk. Giza gorputzak egunero hainbat mantenugai hartu behar ditu, baita zelulek behar bezala funtzionatzeko
|
behar
duen energia ere. Substantzia horien artean daude makronutriente deritzen hiru mantenugai nagusiak.
|
|
2017
|
|
|
Gobernuak aldatu egin
|
behar
lituzke energia merkatuaren arauak prezio egonkorragoak egon daitezen
|
|
|
Beste kasu batzuetan, animaliaren pankrea zuzen dabil eta gorputza da, aitzitik, hormona baliotsu hori modu egokian aprobetxatu ezin duena. Horren ondorioz, elikagaien azukrea (glukosa) odolean metatzen da, eta glukosa gabe, organismoak ez du lortzen
|
behar
duen energia guztia lortzea. Txakurraren diabeteari buruzko datu gehiago.
|
|
2018
|
|
|
gomendatutako dieta Kalabaza. kalabaza haurdun dagoen emakume baten dietaren aliatu handienetako bat da. Haurdunaldiko lehen aldian, aldaketa handia gertatzen da emakumeak eguneroko bizitzari aurre egiteko
|
behar
duen energia kantitateari dagokionez, eta kalabaza kontsumoak ekarpen handia egiten du. Gainera, antioxidatzaile ugari ditu, minak, hanturak eta zeluletako infekzioak edo kalteak murrizten dituztenak.
|
|
|
Oporretan sukaldatu egiten da eta gutxiago zaintzen da elikadura, baina ez gara despistatu behar. Dieta orekatua egitea funtsezkoa da gure gorputzak
|
behar
duen energia izan dezan, baita udan ere, egunak luzeagoak direnean eta tenperatura altuak, askotan, nekagarriak direnean. Barazkiak aukera ezin hobea dira hilabete beroetan dieta osasungarria izateko:
|
|
2019
|
|
|
Piramide horretan, eguneko otordurik oparoenari, gosariari, legoke oinarria. Arau gisa, egun bakoitzean
|
behar
dugun energiaren %20 eta %25 artean eman behar digu lehen otordu horrek. Piramidearen erdian bazkaria dago, eta erpinean afaria.
|
|
|
Kontsumo hori aldatu egin daiteke lurraren, pertsonaren osaeraren eta lasterketaren intentsitatearen arabera, baina batez besteko orientagarria orduko 1.000 kaloria da. Horregatik, entrenamendu on batek
|
behar
duen energia gure gorputzari emango dion elikadura plan oso baten eskutik joan behar du beti. Horri buruz asko daki Alfonso Rodríguez Paredes, Salomon Italia taldeko atleta profesional ohia.
|
|
2020
|
|
|
Zinka Bere funtzioa. 100 erreakzio metaboliko baino gehiagotan parte hartzen du (gorputzaren zeluletan sortzen diren erantzun kimikoak, elikagaiak
|
behar
dugun energia bihurtzeko), eta, beraz, funtsezkoa da immunitate sistemarako. Haurren hazkundean eta garapenean ere garrantzi berezia du (zink gehiena muskulu ehunean eta hezurretan dago), haurdunalditik hasita.
|
|
2021
|
|
|
Gainera, hezur eta muskuluetako arazoek mugitzeko gaitasuna murrizten dute, eta horrek jarduera fisikoari eragiten dio. Aldaketa horien ondorioz, 65 urtetik gorakoek etengabe doitu
|
behar
dute energia, pisu osasungarria izateko. Aldaketa fisiologiko handiak gorabehera, heldu osasuntsuenen bitamina eta mineral beharrak adin ertainekoen antzekoak dira.
|
|
|
Alde batetik, gure arbasoengandik jasotako herentziaren zati bat da, janaria eskas zegoen garaietan bizi izan zena. Horri publizitatearen eta informazio txarraren eragina gehitu behar zaio, sinestarazten baitigu adin txikikoek energia behar dutela kosta ahala kosta (“gaileta horiekin, hazteko
|
behar
duen energia guztia lortuko du”, “ikasteko energia”, etab.). Espainian, haurren zati handi bat energia soberan dago, gehiegizko pisuaren eta obesitatearen indizeen arabera (6 eta 9 urte bitarteko haurren %40 inguruk gehiegizko pisua dute, ALADINO, 2019 azterlanaren arabera).
|
|
2022
|
|
|
Irudia: Jenny Rollo Etxebizitza taularen babes elementuak Etxebizitza bakoitzak koadro elektriko bat izan
|
behar
du energia elektrikoa babestu eta kontrolatzeko. Behe tentsioko instalazio elektrikoak dira eta etxebizitzetako korronte alternoko 230 voltetan funtzionatzen dute.
|
|
2023
|
|
|
Vlad Rudkov Elikadurak orekatua eta berariazkoa izan behar du arraza handi edo erraldoietarako. Formulazioak funtsezko osagai eta mantenugaiak izan behar ditu, hala nola proteinak, artikulazioen, bihotzaren eta larruazalaren osasuna eta
|
behar
duen energia mantentzeko. San bernardoak joera handia du hezur arazoak garatzeko, hala nola ukondoaren eta aldakaren displasia.
|
|
|
Ромтат Фарм Elikagai komertzialek arraza handi eta erraldoietarako formulatuta egon behar dute. Eta funtsezko osagai eta mantenugaiak eduki behar dituzte, hala nola proteinak, eta
|
behar
duten energia eta artikulazioen, bihotzaren eta larruazalaren osasuna mantentzen lagunduko duten mineral eta bitaminen proportzio egokia. Adierazitako elikagai kantitatea aldatu egin daiteke fabrikatzailearen markaren arabera, baina zakurraren jarduerari, pisuari, adinari eta bestelako faktore indibidualei egokitu behar zaie.
|