|
2000
|
|
|
esan zidan, besterik ez; egia da Frantziskok ongi ezagutzen zuela Kandidoren nireganako grina txarra; bera nuen kasu askotan lekuko; baina zaila zen Frantzisko bezalako batentzat, halako une estu batean norbaitek zume astinduak merezi zituela aitor  tzea. Haren ahotsaren azken dardara nire belarrietan itzali zenean bakarrik estimatu nituen
|
behar
bezala Frantziskoren hitzak. Esker on bihurtu zitzaidan une hartan Frantziskorenganako nuen gupida tamalgarria.
|
|
|
Aspaldi honetan asko kostatzen zait gauzak
|
behar
bezala gogoratzea. Imajina batzuk darabiltzat etengabe nire begien aurrean, eta nire bizitza osoa ari zait imajina horietan ito  tzen.
|
|
|
" Zelan daukazu atzamar hori? Ez dakit dakizun, baina listua da erreduretarako erremediorik onena", esan dit," eta ni prest nago zurea
|
behar
bezala sendatzeko" (sic). Zure pozerako, horretara eta, beste irtenbiderik ezean, hemendik aurrera Rakeli gehiago itsasten saiatu dut.
|
|
|
Baina ez nintzen hil, eta harrezkero apenas hitz egin nuen Dabidekin(" Nik zurekin gura dut, baina utzidazu neska horrekikoa
|
behar
bezala amaitzen. Ez diot minik egin gura", errepikatzen zidan larrusendo hark, niri minik eragin ez balit bezala).
|
|
|
Afalondoan, gaurko txandakoek harrikoa egindakoan, denok
|
behar
bezala egokitu gara: Epailea (Dan), ororen buru; haren eskuinean, Clinton (X), Hillary (O) eta abokatu defendatzailea (I); Lewinsky (A) eta fiskala (T) ezkerretara eta, gainerakoak, aurrez aurre.
|
|
|
Dabidek gero barkamena eskatu dit: bere hanka sartzeagatik, Karmelo niri segika bidaltzeagatik, azken aldian erakutsi izan zidan arreta eskasagatik, ez duelako ni
|
behar
bezala estimatzen jakin... Horren ondoren, maitalea guztiz ahantzi, eta beraren bihotza niretzat beste inorentzat ez duela esan ere, esan dit, baina gero tar tar tar jarraitzen ari zela, zeren isildu ere ez baita egin, iruditu zait denerako zuela zuribidea, eta hori batez ere beraren lanaren gogorrean, bere lanaren zailtasunean eta estresean zetzala.
|
|
|
Orain dutxa eder bat hartu, eta, Rubenengana joan aurretik (2=?), Adela edo Estherren krema hura topatu, eta testu lasaigarria irakurriko dut: " Nekeak, estresak eta zahartzeak galarazi egiten dute loaldian azala
|
behar
bezala garbitu eta zaharberritzea. Alabaina, Crème Essentielle honen Exfolina zelula hilen artera gozoro sartu, eta kanporatu egiten ditu.
|
|
|
Testua, batzuetan, ardo botiletan etortzen diren azalpenak bezain poetikoa egin zait, kantu gozo bat bezain erlaxagarria: " Nekeak, estresak eta zahartzeak galarazi egiten dute loaldian azala
|
behar
bezala garbitu eta zaharberritzea. Alabaina, Crème Essentielle honen Exfolina zelula hilen artera gozoro sartu, eta kanporatu egiten ditu.
|
|
|
Orduan niri deitu zidan, kirioak airean zituela, baina batez ere lotsaren lotsaz zer esan, nola esan ez zekiela. Nire aholkuen kontrara, gertakariak bere alde azaldu nahi hartan eta lana
|
behar
bezala egin zuela adieraztearren, nahitara zauri bat eragin zion bere buruari. Baina handik gutxira lapurrak harrapatu zituztenean, denen begien bistan geratu zen Dabiden koldarkeria jokabide okerra.
|
|
|
Eta telegrama berrirakurri ondoren, Adela edo Estherrena den krema baten bila ibili naiz, setati, eta topatu dudalarik, aurpegian krema doi bat eman eta gero, prospektuko hitz lasaigarriak berrirakurri ahal izan ditut: " Nekeak, estresak eta zahartzeak galarazi egiten dute loaldian azala
|
behar
bezala garbitu eta zaharberritzea. Alabaina, Crème Essentielle honen Exfolina zelula hildakoen artera gozoro sartu, eta kanporatu egiten ditu.
|
|
2001
|
|
|
Tipo pitxiak, lagun. Ea ikasten dugun
|
behar
bezala hitz egiten...
|
|
|
Garestitxo aterako zaizu, baina ongi gastatutako dirua izango duzu, horretan ez dudarik egin (Malko pare bati bidea utziz): Gainera, prezio honetan ez duzu
|
behar
bezala galtzeko arazorik izango: ehun metroz behin, udaltzain bat izango baituzu desbidea seinalatuz, eta hiru gurpilak ikusteko parada ere izango duzu...
|
|
|
Iztuetari, esate baterako, sinetsi behar baldin badiogu, eta ez da aspaldiko kontua, duela ehun eta hogeita bost urteko kontuak dira, Gipuzkoan seitatik bostek ez zekien euskara besterik. Halaz guztiz administrazioko eta politikako hizkuntza erdara zenez gero, seitatik batek bakarrik hartzen zuen parte
|
behar
bezala administrazio eta politika gaietan. Gutxien horientzat gauza atsegina izaten da horrelako aitzakia polita aurkitzea besteak baztertzeko eta gaitz erdi, nire ustez, baztertze hori, nahiz eta paperetan horrela agertu, gure artean sekula zeharo eta azken fineraino eramana ez izana.
|
|
|
Diodan horren guztiaren haritik,
|
behar
bezala eskertu ez diogun aitorpen bat egin zuela Koldo Mitxelenak Salamancako Unibertsitatea utzi eta Euskal Herrikora irakasle etorri zen garaian:
|
|
|
Urrats hori Euskaltzaleak bazkunak egin zuen, Aitzolen eskutik, bai, baina Lizardi zuela tronpetari. Aldakuntza hau da, noski, egungo ezker eskuineko dialektikoek" nolakotasunean jauzia" dei lezaketena, eta barka biezadate bai Osak eta bai Iralaren segiziokoek nik hitzak, ezjakinaren poderioz,
|
behar
bezala erabiltzen ez baditut: ni, lege zaharrekoa izanik, harako San Tomas nahiz Quine ren" ez (P eta ez P)" hari natxekio.
|
|
|
Ate leihoak zabaldu, baino noraino? Ez dakit puntu hau
|
behar
bezala aztertua izan denik, baina badirudi, arras oker ez banabil, erabiltzen ziren erdaratikakoak hartu zituela bere obran; ez zuela gehiagorik erabili ez besteri erabilarazi. Mailak hobeki finkatu behar genituzke, nik uste, orduko usadioetan ere.
|
|
|
semea pilotari izan dadila nahi badu, lagun diezaiola Josetxuk. Gauzak ez daude hala ere
|
behar
bezala, ongi konturatzen gara: Josetxu eta Begoña elkarganatu behar genituzke.
|
|
|
Cayatte kontentagaitz horietakoa duzue eta gauza batek kezkatzen du aspaldian. Ez zaio nonbait iruditzen legeak ongi jarriak daudenik edo, hobeto esan, ez zaio iruditzen legearen zigorra
|
behar
bezala dantzatzen denik. Esate baterako, heriotzez hiltzen ditugu, Etxeparek zioenez, gaizkilerik okerrenak.
|
|
|
Hark ez du ontzat hartzen honek abarka euskal hitzari ematen dion jatorria. Gauzak
|
behar
bezala balira, euskaraz egingo zukeen agian bere lantxoa. Errazago zitzaiolako eta, batez ere, euskaraz  koa izanez gero Corominas jaunak bere arrazoiak aiseago eta argiroago adituko zituelako.
|
|
|
Neroni ere erraza ez delakoan nago, baina ez da erraza, batik bat, herri kutsua duen aldetik. Herri bertsoak ez ditu
|
behar
bezala ulertuko, Xenpelar lekuko, euskaldun garbia ez denak, diotenak adina ardura baitu isilik uzten dutenak.
|
|
|
Hauxe da José Plak esaten duena: " Barojaren nobelak,
|
behar
bezala kimatuz gero, diren direnean agertzen zaizkigu: lurralde, gizairudi eta giroen andana luzeak.
|
|
|
Euskal Herria, oraingo Euskal Herria, ez dugu gehienok
|
behar
bezala ezagutzen; lehengoa, berriz, are gutxiago. Eta ez dut esan nahi euskaldunik gehienok ez dugula ezagutzen:
|
|
|
Aipatu berri dudan amets horrek berorrek liluraturik hartu zuen bere gain norbaiten Idazlan hautatuak argitaratzea ere, batasunaren on eta probetxurako izan zitezkeelakoan2 Eskerrak zor dizkiot, baina ez dut halaz guztiz uste
|
behar
bezala jokatu zuenik, hobeki behintzat joka bai  tzezakeen. Asmo ona, intentzioa, zen Altunarena; fruitua, berriz, besterena.
|
|
|
Gero eta goragoko mailan, halaz guztiz ere, gerra aurreko" zigiluak" itsastea5 eta azaleko zuzenbideak makinaz idaztea (zenbat eskutitz aurkitu ote dira Cadizen Calahorran behar zutelarik?) urruti baino urrutiago bainituen. Aldi horretan, kontu larriak garbitzen niharduen, eta garbitu ondoan etxeko ez ziren arrotzentzat
|
behar
bezala antolatzen. Bestek dioenez, hainbestean moldatzen omen nintzen eginbide zail horretan.
|
|
|
Are gehiago. Garunak
|
behar
bezala hazi ez zitzaizkidalako (kopetaldean nahiz garondoan ez dakit), adimendu urriaren jabe naiz, segur aski. Horrexegatik nonbait, argirik eza dela medio, ez diot antzematen zer ikuskizun duten oraindik oraingo aurkikunde miresgarri horiek hemen  darabilgun auziarekin.
|
|
|
Halaz guztiz, gure bertso legeak
|
behar
bezala ezagutzen ez ditugula banio, ez behar bezala ezta alderatzeko ere, ez nioke gehiegizko gezurrik. Neurria dela, errima dela, geldiuneak eta etenak direla, ez dakigu oraindik, nik behinik behin ez dakit?
|
|
|
Halaz guztiz, gure bertso legeak behar bezala ezagutzen ez ditugula banio, ez
|
behar
bezala ezta alderatzeko ere, ez nioke gehiegizko gezurrik. Neurria dela, errima dela, geldiuneak eta etenak direla, ez dakigu oraindik, nik behinik behin ez dakit?
|
|
|
Txillida, langileen artean langile, ez dabil, zenbaiten gisan, inondik etor dakiokeen omen eta ospe hutsalaren ondotik. Barrenak eskatzen duena mamitzen denean,
|
behar
bezala egin den lanak berekin dakar saria. Eta adieraz min horrek, gora goraka hegaldatzen bada ere, erroak ongi landatuak ditu lurrean, gizon den orok, gogoz eta gogotik bere egitekoetan diharduenean, utzi nahi lukeen kristau seinalearen pare baita.
|
|
|
– Albisteak
|
behar
bezala egiaztatuko dira.
|
|
2002
|
|
|
Kolpe batean jaten dut lehendabiziko ogi txigortua. Azkarregi, halako jaki gutiziagarriaz
|
behar
bezala gozatzeko. Patxadaz ekiten diot bigarrenari.
|
|
|
Denak
|
behar
bezala zaindu banitu...
|
|
|
Areago: kopurua erdikatu ondoren, horren erdiaren erdiak ere halako jakin minaz eta grinaz irakurriko balitu euskal eleberriak, ez litzateke hain gaizki egongo arazo hau, eta hizkuntzaren maratila aski seguru izango genuke,
|
behar
bezala estutua edo, txarrenean ere, zure aitatxi amatxik gasna lurreko su bazterrean gerren puntan erretzen jartzen zutenean baino seguruago. Ez, ez naiz ni izango idazleari merituak ukatuko dizkiona eta inor ere apalduko dudana, behar ez denean gainera.
|
|
|
Urrun gaude kontu hauetan katalanek egiten dutenetik, ez izan dudarik. Eta lana ongi egitekotan holakoen ekarria ezinbestekoa da, batez ere arlo askotan hizkuntza
|
behar
bezala finkatu gabe dagoen une honetan. Zuri galdetuko balizute zein den euskal telebistaren helburu nagusia, zerbitzu publiko bat eskaintzea eta euskararen ziurtatzeko bideak jartzea dela erantzungo zenuke, edo, martziano baten aurpegia jarri ondoren, ongi pasatzeko zerbait dela pentsatuko zenuke?
|
|
|
Lehen esan dut Euskaltzaindiari [21] dagokiola euskararen araugintza akademikoa, legeak hala aitortzen diolako, nahiz oraingoz politikari batzuek ez diren, antza denez, honetaz jabetu eta Euskaltzaindia auzo bateko edozein elkarteren antzera tratatzeko joera erakusten duten, kontuan izan gabe erakunde bat dela, halaxe onartua gure oinarrizko legeetan. Euskara
|
behar
bezala arautu gabe dagoen une honetan, eta horrenbeste jende ari dela euskara idatzi eta mintzatua arauen bidez normalizatu nahian, ezinbestekoa da Euskaltzaindia bezalako erakunde bat izatea guztion erreferentzia. Horrelakorik izango ez balitz, ez ginateke erraz bat etorriko gure artean erabaki akademikoak hartzeko orduan.
|
|
|
Eta gai da, gainera, ideia horiek maila landu batean adierazteko, horretan ez da dudarik. Baina gaur egungo mundu konplexuak jartzen dituen komunikazio beharrei dagokienez, euskara ez da
|
behar
bezala garatu. Euskararen egitura, dio, ez da historikoki behar bezala garatu, eta gaur egun hizkuntzak duen barne eredua oso garestia da komunikazio hori modu ekonomiko batean egiteko.
|
|
|
Baina gaur egungo mundu konplexuak jartzen dituen komunikazio beharrei dagokienez, euskara ez da behar bezala garatu. Euskararen egitura, dio, ez da historikoki
|
behar
bezala garatu, eta gaur egun hizkuntzak duen barne eredua oso garestia da komunikazio hori modu ekonomiko batean egiteko. Zergatik?
|
|
2003
|
|
|
Berehala, Simonek  garajearen atarian nahitara uzten zizkigun pneumatikoak jaso genituen. Gero, zakarrontzi batzuk erauzi genituen, eta eserlekuak, barrikada
|
behar
bezala egiteko. Keparen hitzetan, herritar guztiek beren ondasunekin parte hartu beharra zeukaten Herri askapenean.
|
|
|
Orain hartu, orain kokatu. Azken botikak hartzen hasi zenez geroztik sorgortu antzean dago haurra, eta kosta egiten zaio inguruneari
|
behar
bezala erreparatzea. Hitz egin ere, polikiago hitz egiten dio aitak.
|
|
|
Baserriko sukaldean adiorik ez; ordurako, baita" iskuak" ere bazekien Ixabel eta biona, baina gauzak
|
behar
bezala egin behar direla eta, Morganek egundoko hitzaldia bota zidan, swahili dotorean.
|
|
|
Seme maiorazkoari dagokionez, esaterako eta Umerezen arabera, ezkongairik aproposena da batere kaletarra ez den baserriko neska zintzo bat, ezkonsari onik ez badu ere. Etxeko maioraz  koa beste neska maiorazko batekin ezkontzea ez da komeni, normalean ezin baitira
|
behar
bezala eraman bi etxalde eta, gainera, horrek harrotasun ikaragarria eragin dezakeelako. Ezin garbiago ikusten omen da hori Baztanen, han inork ez baitu zilegi bi maiorazko batzea, eta gauza jakina omen denez," Eche Jaunac iñun obeto vizi ez dira an baño" (Osaba: 340).
|
|
|
Irakaskuntzaren egoera, dena den, nahiko kaotikoa zen. Eskolaratzea ez zen
|
behar
bezala arautzen hasi Espainian 1857ko Moyano legeak lehen mailako hezkuntza nahitaezko bihurtu zuen arte. XVIII. mendearen bukaera aldera hartu zuten botere publikoek herri eskolak ordaintzeko eta bideratzeko ardura; ordura arte, Elizaren eginkizuna izaten zen hezkuntza, baita ekonomikoki ere.
|
|
|
Badakigu: Eliza izan zen euskara erabiltzea ezinbestekotzat ikusi zuen estamentu bakarra, ebanjelizazio lana
|
behar
bezala egiteko?. Trentoko kontrarreforma katolikoa ohartu zen tokian tokiko hizkuntzak erabiltzearen garrantziaz.
|
|
|
Antzina antzinakoa omen litzatekeen lege horrek agintzen du eta agindu behar du: mendeetan zehar euskal jendeak, identitate kolektibo historiko bat garatu izan duen beste edozein giza taldek bezala?, bere buruari eta besteei nortzuk diren kontatzeko, agintaritza eztabaidaezin horretara joko du; narrazio horiek emango diete errealitatea baloratu eta, ondorioz,
|
behar
bezala jokatzeko araubidea.
|
|
|
Bi xede nagusitarako sortu zuten: ekonomia tradizionala hobetzeko, pentsamendu ekonomiko modernoaren berrikuntzak aplikatuz, eta, erreforma hori
|
behar
bezala betetzeko, maiorazko millaristei heziketa egokia emateko. Bigarren helburu horretarako sortu zuten Bergarako Errege Mintegia(), jesuitak 1767an Espainiatik egotziak izan ondoren, eliteen hezkuntzaren monopolioa eskuratu zuena.
|
|
|
Sinergiak bildu behar dira helburu horretarantz. Unibertsitateetan" gauzak
|
behar
bezala eta euskal hiztunen eskubideen alde bideratzen ez badira, euskara hizkuntza nagusia izango lukeen campus edo unibertsitate gunearen ideia ez litzateke baztertu beharko88". Kontrako iritzirik ere entzun da, batzuek ghettoa ikusten dute hor, beste batzuek unibertsitate kalitaterik eza, beste batzuek espainolismoa.
|
|
2005
|
|
|
–Beharbada zuentzat halaxe izan naiz, baina gauza asko ez ditut
|
behar
bezala egin bizitzan. Tira; ez dugu horretaz gehiago hitz egingo gaur...
|
|
|
Herrialde indigenek eta beren komunitateek eta tokian tokiko beste komunitateek funtsezko lana dute ingurumenaren antolaketan eta garapenean, beren ezagutza eta jarduera tradizionalak direla eta. Estatuek beren identitatea, kultura eta interesak
|
behar
bezala onartu eta babestu lituzkete eta ahal duten guztia egin lukete garapen iraunkorra lortzeko lanean parte hartzea izan dezaten.
|
|
|
Xede garbi bezain apala du, beraz, esku artean duzun liburu honek: Garapen Iraunkorra kontzeptua bere konplexutasun osoan azal  tzea, alegia, hartara ahalik eta jende gehienak izan dezan kontzeptu hori
|
behar
bezala ezagutzeko modua.
|
|
|
Garapen Iraunkorra
|
behar
bezala aztertuko bada, ordea, inguruneari ematen zaion garrantzi ber bera eman behar zaio pobreziari, banandu ezineko tandema osatzen baitute bi kon  tzeptuok. Horrek, jakina, muga etikoak eta ekologikoak eskatzen ditu, eta, azken batean, munduan gaur egun nagusi den sistema sozio-ekonomikoaren aldaketa.
|
|
|
Tamalez, tresna berriok praktikan ezartzeko ausardia falta izaten da sarri. Izango ote dugu guk bururik eta kemenik aski tresna berriok
|
behar
bezala erabiltzeko?
|
|
|
–Ordaindu gabeko zerbitzuak eta merkatuan ez dabilen oro ez dira BPGan sartzen. Konparazioa, ordaintzen ez diren etxeko lanak, gehienak?, batez ere emakumeek eginak, ez dira BPGan sartzen, baina ezinbestekoak dira gizarteak
|
behar
bezala funtziona dezan. Ordaindu gabeko beste zenbait zerbitzu, aipatuak bezala funtsezkoak halaber eta ez soilik gizartearen funtzionamendu onerako baizik eta gizartea bera eraikitzeko, ez dira BPGan jasotzen.
|
|
|
Esate baterako, Europa eta Japonek bere maskotak elikatzeko urtean erabiltzen duten aurrekontua nahikoa izango litzateke Mendebaldean dagoeneko desagertuta dauden gaitzak jasaten dituzten hogeita hamar mila haur
|
behar
bezala zaintzeko (Thomas, 2000). " Xanpain kopak", Robert Wadek deskribaturiko desberdintasun patroi gisa, oso modu grafikoan erakusten du munduko ekonomiako aberatsen eta pobreen arteko amildegiaren sakona, eredu politiko eramanezin baten isla inolaz ere, ezen horretan nazioz gaindiko terrorismoa, huts egindako estatu kopurua, fundamentalismoak eta gatazka etniko eta erlijiosoak etengabe elikatzen dira.
|
|
2006
|
|
|
–Zuregatik egin nahi nuen. Urtebetetzea
|
behar
bezala ospatu ez genuenez...
|
|
|
Baina gidatu behar ditugu umearen urratsak, amildegira joango ez bada. Zuzendu egin behar dugu totela,
|
behar
bezala mintzaraziz. Hori dela eta, hizpeko ituna egin behar duzue aldi baterako, maiteok.
|
|
|
Ez nuen beldurtu nahi, jakina. Denbora behar nuen gauzak
|
behar
bezala argitzeko, eta ez neukan asko. Atearen parean geratzea arriskutsuegia zen (behingoagatik beste norbaitekin etorrita ere); bere logelan beldurtu egingo nuen.
|
|
|
Bake ederrean erretzen ditut gainontzean nire sofan. Lan ederrak hartzen ditut egongela
|
behar
bezala haizatzen haiek iritsi baino lehen. Hasieran, gortinak garbitzen nituen bezperan kearen usain arrastoa, nire bekatu txikiaren aztarna, haiei erantsita geratuko zen beldurrez.
|
|
|
Zama handiko hitzak ditugu, inondik ere, eta labainkorrak oso. Barra barra erabiltzen ditugu, ordea, eta agian ez beti
|
behar
bezala, edo behar besteko zehaztasunez. Hurrengo lerrootan horiez arituko gara, baina ez gara saiatuko erabateko definiziorik ematen.
|
|
|
Euskaltzaleok, ezin ukatu, askotan gure zilborrari begira bizi gara. Euskarari etorkizun duin bat emateko ahalegin itsuan, gure ondora eta ingurura begiratzea ahazten zaigu, eta sortzen eta egiten ditugun gauzak eta abiatzen ditugun ekimenak
|
behar
bezala azaltzea eta gizarteratzea ahazten zaigu. Hausnarketa hau, ez dakit oso ongi zergatik, hiri barruko autobusa hartzen dudan guztietan sortzen zait.
|
|
|
Horrenbestez, eta gehiago luzatu gabe, aditzaren tokia zein den behingoz finka dadin eskatzen dugu, eta, horretaz gain, aurrerantzean ez diezagutela leporatu guri euskaldun berriek nahiz zaharrek euskaraz
|
behar
bezala aritzeko eta komunikatzeko agertzen duten ezintasuna.
|
|
|
Ez dago horrelakorik. Denek hartzen dituzte auzo hizkuntzetako osagaiak, eta ez beti poliki poliki, norberaren hizkuntzaren legeetara egokituz, eta hizkuntzan
|
behar
bezala integratuz.
|
|
|
Euskararen ezinaren aurrean zure sormenak ekoizten duen bakarra geziz eta diagramaz betetako plan estrategiko hotz bat da? Zure herrian hizkuntza komunitatea ez da
|
behar
bezala trinkotzen. Ekimen original eta sortzaileak behar dituzu?
|
|
|
–EAEko Aldizkari Ofiziala: " Merkataritza Baltzu gisakoa da alderdi guztietako akurapenak behar adinako azkartasunez egiteko eta horrelako erakundetan ezinbesteko gertatzen den dirubidezko berejabetasuna izateko legez eta eginkortasunari begira eratze modurik egokiena; [hartu arnasa] eta, hori,
|
behar
bezala herri zuduekiko [sic] menpekotasuna ahalik eta ondoen bermatzeko Araudian garbi ohartemanda dagoen Arduralaritzaren zaingoa inola ere murriztu gabe". noski, duela zenbait urte egina da.
|
|
|
Baina tira, definizioak definizio, eta ñabardurak ñabardura, euskararen kalitatean beherakada latza gertatu dela esaten da, eta hori aditzen dugunean, uste dut intuitiboki behintzat denoi antzeko zer edo zer etortzen zaigula burura: hizkera pobre, trakets edo deserosoa, eta euskararekin ezin gozatua; nahi eta
|
behar
bezala komunikatzeko ezintasuna; hizkuntza baldarkeria; erdarek jandako joskera...
|
|
2007
|
|
|
Bero bero ari zen hizketan Dioni, ia ia oihuka, hitzak arrastatuz. Edanak apenas uzten zion ideiak
|
behar
bezala uztartzen. Hasiera batean hitz jardun aldrebes hari segitzen saiatu zen, baina berehala begiak lagunaren papar hanpatuaren izerdiak busti zizkion, eta arreta galdu zitzaion alkandora haren botoitik botoira.
|
|
|
–Restop batera iristen ari ziren?. Tira, goazen
|
behar
bezala gosaltzera. Zer da road movie bat zerbitzari titi handi batek kafea zerbitzatu gabe?
|
|
2008
|
|
|
Orain hementxe daukat uhaldearen baranda eta uhaldeak egiten duen arrakala. Gauzak
|
behar
bezala daude orain. Barrutiak esanen lukeen bezala ez dadila ehun metrogatik izan techneak ez diola hesi paratzen tycheari
|
|
|
Berehala nabaritzen zitzaion, ordea, ez zela ikasia. Hamalau urterekin utzi zuen eskola, eta jario handiko hizketa modua baldin bazuen ere, sarritan esaldiak bukatu gabe uzten zituen, edo esan nahi zuena esantzat ematen zuen, edo ez zituen hitzak
|
behar
bezala ahoskatzen eta hainbat hitzen silabak nahasten zituen. Hala ere, zehaztasuna bilatzen zuen, ez zitzaion ez zenik esatea gustatzen, ezta lagunarteko txantxa giroan ere.
|
|
|
...a autoen gurpil hotsak sentitu nituen berriro, eta gurekin gelditu zen polizia forala, zorrotza eta ezpainestua bera, galderak egiten hasi zitzaidan berriro, etxekoandrea haserretzea lortu zuen arte, ez ahal zuen ikusten zein egoeratan nengoen, ordubete lehenago senarrarekin afaltzen goxo goxo, eta orain berriz..., eta etxekoandrea, esaldia bukatu ezinik, negarrez hasi zen hura ere, ez diot sekula
|
behar
bezala eskertuko hain ondo portatu izana nirekin, eta hartan geundela, bi emakumeok zinkurinka eta polizia ezpainestua, berriz, begirada zorrotzez, ordu laurden bat lehenago doi alde egindako poliziek telefonoz deitu zuten, auto bat ikusi zutela amildegian, eta Audi bat zela esango zioten telefonoaren beste aldetik, Audi bat al da?, galdetu baitzidan gurekin gelditu zen polizia ezpainestuak, eta ...
|
|
|
[Aurrekoari oharra.] Gutasun jakinaren barruan sartzen dira: gubioktasuna, elkarrenlaguntasuna, etxebarrukotasuna, denokbatasuna... eta baita nitasuna edo nitartasuna bera ere, ez baitute inondik
|
behar
bezala uzten.
|
|
|
Oraintsu ohartu naiz jakintsua izateko ez datorrela ondo irakurtzen jakitea; are gehiago: garbi garbi jabetu naiz jakintsu ezagutuek ez dakitela irakurtzen
|
behar
bezala; ezinduak daudela hitzak eta letrak bere hartan aletzeko (eta, hartara, nahi dutena, nahi duten eran eta nahi duten adina dutela jakiten). Arrazoi idiotiko batek dauzka mendean aditua eta jakintsua.
|
|
|
Mundu garaikidea hain dago ustez egituratua, non familia egituratua, gizabanako egituratua eta are pentsamendua bera ere
|
behar
bezala egituraturik nahi baititu ikusi edo ikuskatu. Oi munduaren laineza egituratua!
|
|
|
(Oharra, honaino iritsi denarentzat: munduari arrazoirik aitortu nahi ez dion berbatura hau, bistan da, aski alferrikakoa da zerbait
|
behar
bezala jakin nahi luketenentzat).
|
|
|
Hiru urterekin hasi omen nintzen idazten. Bidean aurkitu nuen eragozpenik haundiena izan omen zen r eta s letrak nahasi egiten zitzaizkidala, baina, saiatuaren poderioz, iritsi nintzen azkenean
|
behar
bezala bereiztera. Gauza haundia da bai, idazten dakien idaztailea izatea.
|
|
|
Ez omen dago bizi guztia hutsetik edo zerotik hasten pasatzerik. Eta, bien bitartean, zer hori baino ederragorik?; gauzak
|
behar
bezala sentitzeko, zer egokiagorik? (Huts hutsetik ere ez:
|
|
|
(Mediumak ere badira hildakoekin eta beren espirituekin tratu erraza dutenak, baina bizien hitzik
|
behar
bezala aditzen ez dakitenak. Denean ezin ona izan!).
|
|
|
Adibidez: edozein joaten da kanpora edo urrutira bere bizimodua aztertzera eta erabakiren bat hartzera; batek bere burua
|
behar
bezala gobernatzeko bere buruarekin etenda bezala egon behar du: kanporatua eta urrutiratua.
|
|
|
honako hizkuntza hau leku gehienetan edozer moduz egiten dela; hau da: nahi bezala, ahal bezala edo
|
behar
bezala. Nik bizi nahi nuke hizkuntza bat naturalki nola egiten den eta halaxe:
|
|
|
Nik bizi nahi nuke hizkuntza bat naturalki nola egiten den eta halaxe: ez nahi bezala(" iritzira"), ez ahal bezala(" ezinean") eta ez
|
behar
bezala(" zuzen"), baizik eta bestela.
|
|
|
Pentsaera objetibo garailea:
|
behar
bezala eta serioski jarduteko" irizpide jakinekin" jardun behar da. Inork galdetzen ez duena da zer den irizpidea, zer dagoen azpitik; inork esaten ez duena da irizpidea bera ere iritzia dela, eta behin hartu ezkero ezin utzia gainera.
|
|
2009
|
|
|
Badakizu zer esaten zuen nire aitak? " Ume batek koltxoi batean lo egiten badu, eta ez lurrean, mimatuta dago; ahula da, ez da gai
|
behar
bezala borrokatzeko".
|
|
|
–Sekula ez dizkizut
|
behar
bezala ordainduko zure arreta bikainak, doktore.
|
|
|
Baldarki makurtu zen. Sylviek eskua luzatu zion, baina Dario ez zen ausartu
|
behar
bezala estutzen alde egin aurretik.
|
|
|
Bruno ez zen gogotsu sentitzen" arazoari"
|
behar
bezala erantzuteko, eta bere baitan bilduko zen lipar batez, behinola izandako gizakitik zein urrun zegoen hausnartuz. Zenbat azal, sugeen modura atzean utziak, eta beti azalak utzi behar hori, barneko muina garbi agertzea ezinezkoa balitz bezala, beti azalen hizkera hori, epidermikoa.
|
|
|
Horixe, galduta edo galtzen zihoan gauza bat zen hura niretzat, hautsak kentzerakoan buruhausteak ematen zizkidana lantzean behin: bero egiten zuenean bigundu egiten zitzaion bere inguruan batuta zeukan argizarizko haria eta itsatsita geratzen zitzaizkion hautsa eta lohia; halakoetan, komeriak izaten nituen hura
|
behar
bezala garbitzeko. Argizaiolari buruz zeozer galdetuz gero, nik ez nuen hemen aipatutakoa baino gehiago esaten jakingo Santa Eufemia egun hartan artisauak eman zizkigun azalpenak entzun artean.
|
|
|
" Eskolak ez du euskalduntzen" baino lehenago esango genuke guk hori. Euskarak hezkuntza sisteman lekurik ez izatetik euskara irakastera pasatu nahi izan dugu aurrena; eta, ondoren, euskara irakastetik euskaraz irakastera pasatu nahi izan dugu oso urte gutxian,
|
behar
bezala prestaturiko irakasle nahikorik ez zegoenean, eta azkar, oso azkar, zenbaitetan azkarregi, prestatu behar izan dira irakasleak. Horrek berealdiko ahalegina eskatu die irakasleei, eta euskara gaitasun ezberdinetako irakasleria osatu da, ezinbestez.
|
|
|
Besterik da, gestio ardura edo eginkizun bereziak dituzten mediku, erizain edo ertzainen kasuan. Ospitale bateko mediku zuzendariak, erizain atal bateko buruak edo ardura bereziak dituen ertzain batek agian euskaraz idazteko gaitasun handia eduki behar du bere eginkizun zehatzak
|
behar
bezala betetzeko, eta horri agian eska dakioke lau trebetasunetan oreka handia izatea edota, are, hizkuntza eskakizun handiagoa edukitzea.
|
|
|
Egia da zenbait lege aldaketa egitea beharrezkoa dela bai Espainiako hizkuntza aniztasuna onartu eta sustatu ahal izateko, baita Hizkuntzen Euroituna
|
behar
bezala betetzeko ere. Europako Kontseiluak berak ere gogorarazten duenez, premiarik larriena, jakina, Justizia Administrazioari dagokiona da.
|
|
|
lokarriak traba dira, identitate lotura sendoegiak ere bai, puntu batetik aurrera norbanakook behar dugun elastikotasuna sakrifikatzen baitute, edo gure benetakotasuna kaltetu. Eta gaur gizaki txiklea da behar dena, erraz tenkatu eta uzkurtzen dena, samur luzatu eta biltzen dena, kanpo exijentziei
|
behar
bezala doituz. Gaur ez dago modan oso osokoa izatea, baserritarrak estimatzen zuen nortasunekoa, alegia.
|
|
|
" Ez dago existentziako aspektu bat generoak determinatzen ez duenik" zioen. Ez omen zen horretaz
|
behar
bezala konturatu sexua aldatu zuen arte. Normala:
|
|
|
Eta jatea bezain garrantzitsua da hori gure ongizaterako. Funtzio hori
|
behar
bezala bete ezik, geratzen den bidea norbanakoaren autosuntsipena baita, bere forma ugarietan.
|
|
|
Oso txikitatik irakasten zizkiguten bi zeinuok, erlijio eta errito guztiek baliatu dute haurren hatzenganako lilura iniziazio erlijiosoaren atarian? eta trebezia psikomotore halako baten jabe egiten ginen, batez ere gurutze santuaren egiterakoan (gurutze ederrik sufritutakoa zen dotrina ikastera bidaltzen zuten elbarri bat, eta gainera ezkerra!?, zeinua
|
behar
bezala egiten asmatzen ez zuelako).
|
|
|
Beraz, bereizketa bat egitea litzateke. Izan ere, aurreko orrietan gaingiroki azaldu badugu ere, oraindik ez dugu
|
behar
bezala adierazi. Diskurtso nazional katalana boteretik urrundu izanaren arrazoia gehiago zor zaio politikoki zuzena denaren arlora hurbildu izanari, horrek indargabetu egiten baitzuen?
|
|
|
Elementu horiek lurralde fisiko zehatz batean
|
behar
bezala finkatuta izan gabe, kantak indarra galtzen du gerora obedientzia politikoko espazioek balia lezaketen sinbologia sortzeko orduan.
|
|
|
Kataluniari euskaraz eta Euskal Herriari katalanez kantatzen dion kantagintza horrek, politika gorabehera? jokatzen duen paperak ondo baino hobeto argitzen du askoren intimitatean bizirik dirauten, nahiz eta batzuetan ez diren
|
behar
bezala ulertu, identitate batzuk ezagutzeko ahalmen hori.
|
|
|
Hortik ere saiakera honi jarri diodan titulua. Tituluan bertan planteatzen den galderari
|
behar
bezala erantzuteko, zehatz analizatu ditugu bi herrialde horiek lortu nahi duten nazio nortasuna eraikitzeko gure iritziz funtsezkoak izan diren elementuak.
|
|
|
Kontu horiek
|
behar
bezala ulertzeko, zer kantatzen zen jakitea da; herrialdearen zer alderdi, hain zuzen: geografia, politika, paisaia, historia, hizkuntza...
|
|
|
Zera galdetuko nioke, adibidez: zergatik Kataluniako komunikazio sistemak (telebistak, irratiak eta prentsak) ez du jakin,
|
behar
bezala zaintzen kantagintzaren fenomenoa. Zergatik eman dio kultur salbuespenezko irudi hori, jendartera zabaldu ordez gutxiengo baten gauza bihurtu duena?
|
|
|
Tocar y escapar deitzen zioten espainieraz joku antzerakoari. Inoiz, bata zela kutsatua, ezetz, bestea zela, ez zuelako
|
behar
bezala ukitu (kutsatu, alegia), jertsea oxta ukitu ziola, ez zuela horrek balio, sendoago ukitu behar zela... eta han zetorren eztabaida gupidagabekoa. Eta bake, zaplaztakoren bat tartekatzen ez bazen...
|
|
2010
|
|
|
Xaude geldirik! beti mugitzen baxira, ez dixit ene lana
|
behar
bezala egiten ahal! eta geldi zaitezte beti pataskan aritzetik, egun pesta eguna da halaere!
|
|
|
–Telefonoz beste bati nola esaten zion iheslarien paseoa bukatu zela eta espedientea artxibatuta zegoela. Hurrengoan berri onak
|
behar
bezala ospatuko zituztela ere esan zion telefonoaren beste aldean zegoenari.
|