|
2000
|
|
|
Nire ustea da, 30etako petrolioaren eta beste gai batzuen aurkikuntzak eskulan-eskari handia sortu zuela bat-batean, eta laborariak eskulan-premia horretara bideratu zituztela trumilean, nekazaritza lurrak hustuta. Lehen urte haietan langile ugari
|
behar zituzten
, baina gero petrolioa ateratzeko ez da ia eskulanik behar. Langabezian geratu zen jende hura guztia, hirietan pilatuta, noraezean.
|
|
2004
|
|
|
Ergelkeria zela seguru aski, baina Estik azken boladan, haurraz aparte, denari irizten zion ergelkeria. Esti eta izan
|
behar zituzten
haur guztiak, Esti eta zeramaten bizimodua, Esti eta seme atzeratua. Eta haurrari zer irudituko zitzaion?
|
|
2005
|
|
|
Nik bizi egin nahi nuen, ez nuen Euskadiren martiria izateko batere gogorik heriotzaren forma koldar eta kementsu guztiak ongi ikasiak ukan
|
behar zituzten
entregatutako batailoi haien aitzinean. Abertzalea nintzen, eta horregatik sinesten nuen gerra baino luzeagoa dela bizitza, lo egin nahi nuen, sendatu egin nahi nuen, larrutan egin nahi nuen.
|
|
|
Erraztu, ba jendeak beldurra hartu zuelako, doixtar itsaspekoak lanean hasiak ziren berehala eta inork ez zuen ontziratu gura, demanda handia zegoen. Hamar-hamabi lagun baforeko, horrela zebilen kontua berrogei tostarteko
|
behar zituzten
zamakoetan, beldurra. Espainian egin zuena egiten lagata bibotemotza aseko zela uste zuten ala?
|
|
|
Banandu egin ziren, ez zen komeni taldetan ibiltzea. Umea joaten ahal zen beste norbaitekin, gainerakoak banaka, hiriburuan elkartuko ziren, atelierrak mehatxatu
|
behar zituzten
. Pikatzaileetako batek hartu zuen bidaide, zazpi pausoan behin listua botatzeko ohitura zeukan.
|
|
|
Algara egin zuten suaren inguruan. Edanak zeuden, poxpolinen batzuk ekarriak izan
|
behar zituzten
geltokira, musika entzuten zen tarteka, irri karkailak. Bat ez beste guztiak itzuli ziren.
|
|
2007
|
|
|
Ez erretzeko agintzen zuen seinale gorria itzali eta, zigarro-paketearen bila ari zela, bi azafata azaldu ziren gortinen artetik. Istripuren bat gertatuko balitz salbamendu-jakak nola jantzi
|
behar zituzten
azaldu nahi zieten, eta Zuberoako Pastorala etorri zitzaion gogora Migeli. Kabina barruan ezkutatu aitzin arratsaldeko prentsa banatu zuten bidaztien artean eta, lenteak sakelako zapi zuriarekin garbitu ondoren, orrien beltzean murgildu zen.
|
|
|
Laguntza bila ere bazetorrela eman zien jakitera Migelek. Ernesto Che Guevarari buruzko erakusketa xumea zabaldu nahi zuten Iruñean eta horretarako, argazkiak, oroigarriren bat –Arsenioren txapelarekin oroitu zen erremediorik gabe–, posterrak, bideoak, liburuak, egunkariak...
|
behar zituzten
haren bizitzaren lekuko. Era berean, adiskide, senide edo gerrillari ohiren baten presentzia beharrezkoa iruditzen zitzaien –hegaldia batzorde antolatzailearen kontura– mahai-inguruan parte hartzeko.
|
|
2009
|
|
|
Enkargatuak izututa kendu du zigarroa ezpainetarik, eta bidezidorrean behera malkartu zen esku-oinez. Karabineroak nekezago mugitu ziren, mosketoiak eta aterkia garraiatu
|
behar zituzten
. Mutila etzanik zegoen zekor zauritu bat dirudiela marrumaka, lurra ostikatuz, kableari atxikia.
|
|
2013
|
|
|
analfabetoak
|
behar zituzten
ilustratu ongileak
|
|
2014
|
|
|
Jada ez zuen axola récépissé madarikatua izan ala ez izan. Denak ziren gaizkileak, denak sartu
|
behar zituzten
zuloan. Eta inork ez zekien noiz amaituko zen, edo zer egingo zuten orduan errefuxiatuek, besteen etxeetan ilunpetan geratzea ez bazen.
|
|
|
Ez ziren kaxa asko, eta apenas zeukaten altzaririk, baina lau solairu igo
|
behar zituzten
ganbararaino, eta zertxobait luzatu ziren langintza hartan. Eskaileretan Felixekin topatzen ziren bakoitzean, honek txantxa bat asmatzen zuen, edo asmatzen saiatzen zen, eta asmatzen ez bazuen zartako bat ematen zien umeei ipurdian, edo buruan edo auskalo non, edo bi hatzekin sudurra heltzen zien.
|
|
|
Horra zertan zen tratua, Paskalek esplikatu Jeanette emazteari: zurezko eraztun batzuk
|
behar zituzten
botiletan sartu, libera batzuk irabazi ustez. Bazen josteta eta irria merkatuko bazterretan.
|
|
|
Monakora gonbidatu zituzten Juan Carlos printzea eta familia, kasino baten inauguraziora. Yate batean harrapatu
|
behar zituzten
errege-familiakoak ETAko komandokoek, itsasoan bertan. Bahitu, ezkutatu eta 200 edo 300 milioi eskatuko zuten gero, ehun bat preso aske uztea ere bai.
|
|
|
Mozambike, Cabo Verde, Angola, beste koloniak batzuk ere usteltzen ari ziren bien bitartean," probintziak" ere esaten zieten. Portugaleko ehun mila soldadu baino gehiago bidali zituzten hara, eta lau urte egin
|
behar zituzten
gutxienez Afrikan mobilizatuek. António Lobo Antunes idazlea ere eraman zuten Angolara.
|
|
2015
|
|
|
Bakoitzak bi izen jarriko zituen eta gainontzekoek onartu egin behar zuten. Gonbidatuen artean diziplina ezberdinak jorratu
|
behar zituzten
. Ordura arte hartutako txakolinek erraztu egin zuten bat-etortzea.
|
|
2016
|
|
|
Aitzoaingo kuartel berrian sartu-irten bat egin zuen Martinek, handik ere ibilgailuren bat abiatuko baitzen. Egunero aurkezten zuen Gendulain kapitainak sinatutako ordena Aitzoaingo kuartelean, Urbasara infanteriako zenbat txorta eraman
|
behar zituzten
adierazten zuten agiriok. Paperak utzi eta, Urbasa helburu, martxan jarri zuen jeepa.
|
|
|
Trukea egun argiz eginen zuten, errodajekoak agertzerako erre beharreko ibilgailuak prest
|
behar zituzten
zabalgunean. Gero hamar bat orduz edukiko zituzten gordean.
|
|
|
Fanny eta Terezinha hurbildu zitzaizkion, zinkera eraman zuten gizona, baretu asmoz. Armadoreek eta zenbait kontrabandista onartuk beti izotzetan
|
behar zituzten
Möet & Chandon erdiratu bat jaso zuen kubeteratik eta hutsak zeuzkaten hankadunetan banatu zuen Beizamak.
|
|
|
Lehen enkontruaren egun zehatzik ez baldin badakigu ere, Lipnitzki argazki estudioan ateratako erretratuan hantxe ageri dira, bata antzinako tronpetari gisa jantzita, bestea tradiziozko dantzari. Eresoinka izeneko erbesteratuen euskal enbaxada kulturaleko kideak ziren biak, eta erretratu hori atera zuten abenduaren 18, 19, 20 eta 23an Pleyel aretoan egin
|
behar zituzten
emanaldiak iragartzeko.
|
|
|
Hotel New Weston, 31 East 49 Street. Bilerak egin
|
behar zituzten
batzuekin eta besteekin. Propaganda eta harremanak.
|
|
|
Geroztik, beraien umeari lapurtu zioten kotxe berarekin paseatzen omen zen erregimenaren aldeko bikote bat. Eta ikusi
|
behar zituzten
egunero-egunero aurretik pasatzen, kotxe horiarekin.
|
|
|
Gerra garaian ofizialak izan ziren bertan bizitzen, eta alde egindakoan erabat hutsik eta biluzik laga zuten. Altzari, tresna eta apaingarririk gabe, arrantzarako
|
behar zituzten
sareak ere desagertu egin ziren biltegitik. Era berean, Ardura Politikoen Tribunalak ebatzi zuen Frantzisko Urrestiren ondasunak oro bahitzea eta haietariko asko erregimenaren alde zeuden familiartekoen esku utzi zituzten, eta beste zenbait salgai jarri.
|
|
|
Hainbat bider legea bete zedin eskatu ostean, Frantziskok eta Josuk lortu zuten haren jabetza onartzea eta itsasoratu ere egin ziren aldi baterako. Dena den, arrantzan irabazitako diru guztiarekin geratzen zen Bizkaiko Auzitegi politikoa, izan ere, Frantziskok eta Karmenek isunak ordaindu
|
behar zituzten
eta familiaren diru sarrera guztiak horretarako erauzten zitzaizkien.
|
|
2019
|
|
|
Inori ez esateko erregutu zion, baina ba omen zegoen erabateko proba bereizgarri bat: ez omen zekiten pintxoak tabernariari eskatu ala barra gainetik hartu
|
behar zituzten
zuzenean; beraz, batzuetan mingaina eta besteetan eskua erdibidean gelditzen zitzaien ez aurrera eta ez atzera. Azkenaldian, ordea, plater bat ematen zitzaien hainbat tabernatan aukera patxadan egin zezaten, baina neurrigabeko irrika erakusten zuten pintxoen aurrean, eta nabarmendu egiten ziren nahi gabe.
|
|
2020
|
|
|
Niri gaitza egiten zitzaidan. Hiru edo lau aldiz probatu
|
behar zituzten
jantziak, konponketak egin handik eta hemendik, ez dator bat nire izaerarekin. Gorputza estilizatuko zieten jantziak egiteko eskatzen zidaten.
|
|
2021
|
|
|
Hara joan zen koinata, ahuntzen bila, eta ikusi zuen eta izuak hartuta alde egin zuen etxera. Esan zidaten nola ageri ziren gorpuzkiak, eta ea ekarri
|
behar zituzten
lurra ematera. Nik esan nien:
|
|
|
Ulezuri ahalegintzen zen umeei erregimenaren bizimodu berri hartan aurrera egiteko
|
behar zituzten
gutxieneko baliabideak ematen. Aurrena, gaztelaniaz egoki ikasi behar zuten.
|
|
|
Egoera gaizto eta gero eta jasanezinago hari aurre egiteko, lagunak
|
behar zituzten
alboan, aliatuak bilatu. Hartara, izenak behar zituzten bake-ontzirako, izen ezagunak.
|
|
|
Egoera gaizto eta gero eta jasanezinago hari aurre egiteko, lagunak behar zituzten alboan, aliatuak bilatu. Hartara, izenak
|
behar zituzten
bake-ontzirako, izen ezagunak. Eta horregatik, Jane Addams aktibista feminista joateari berebiziko irizten zioten.
|
|
|
Sofako ezkata txikiena eta gero, beharrezkoa ikusten genuen umeak kalera joatea, gutxika-gutxika ohitu behar ziren etxetik kanpo egotera, beldurrak uxatu
|
behar zituzten
. “Historia Naturaleko Museora joango gara”, esan nien, “eraikinari bira eman eta etxera itzuliko gara”.
|
|
2022
|
|
|
Nagusiki euskaraz pentsatu eta bizi ziren emakumeak* ziren; ahozko transmisioan errotutako hizkuntza eta balioak hurrengo belaunaldietara helarazten zituztenak, hain zuzen ere. Liburu idatzirik ez zegoenez, emakumeon* gorputzak erre
|
behar zituzten
, gure hizkuntza, antolakuntza soziala zein ezagutzak ezabatzeko. Frantses eta gaztelaniazko alfabetatzea inposatu zitzaigun dominazio-tresna moduan.
|
|
2023
|
|
|
Hori bai, Hirigintza Sailetik ia taberna ixteko mehatxua ere iritsi omen zitzaien kontzertu horiek antolatu ostean. Xarma sortzeko
|
behar zituzten
, baina pasatu gabe, gero.
|
|
|
Kapitalismoaren eta komunismoaren arteko ekonomia hibrido neurtua ezarri zuen mundu osoan, hasieran aurkakotasun handiak eragin zituzten debeku zorrotzetan funtsatua: auto partikularren eta hegazkinen justifikatu gabeko erabilera guztiak; baita luxu handiko ibilgailuak, tresnak eta etxe partikularrak ere; neurriz kanpoko aurrekontuak
|
behar zituzten
kirol eta kultura ekitaldiak… Sinplea baitzen ekuazioa: desazkundea ala hil.
|