|
2001
|
|
|
Zuk gurako zenukeen kolorea,
|
behar bada
, modan ez dagoenez, ez da ia saltzen.
|
|
|
Izen hori eskaini zidaten hemen, Donostian, hitzaldi-mintzalditxo bat egiteko1, eta tituluaren arabera horrela deritzan zerbaitekin agertzen natzaizue. Nolanahi ere, eta aurrera baino lehen, nolabait ere nahi dut ez orduko, baizik oraingo gertaera esan, hurrengoan, beste bat eskarmenta dezan,
|
behar bada
.
|
|
|
Gero Larramendi dugu aro berria zaharretik bereziko duena eta urtemuga, horrelakorik
|
behar bada
, 1745 litzateke. Bere lanaz eta eraginaz, lanak eta eraginak utzi zituzten ondorioez, hainbat jende mintzatu da, horien artean ni ere bai, marmarra oraindik orain ozendu delarik.
|
|
|
Eta nire nortasun hutsa janzten duten" zer" hauek ez dira nire buruari erantsi dizkiodan gauzak, nolanahi erantzi ditzakedan janzkiak. Geurekoikeriak maitasun hori maiz lainotzen  badu ere, maiteago ditut ânireago alegiaâ nire nortasun berezia baino eta, hala
|
behar bada
, geure bizi bakar ezin berrituzkoa galbidean jarri ez ezik, galdu ere egingo dugu ezinbestean zorigaiztoa onarturik, aurrekoengandik ondorengoengana doan" lokarri zaharra1" eten ez dadin.
|
|
|
Gehiegizkoak direlako batzuetan, beharbada, eta gehienetan gure garaikoek maiteen genituen (txoro-txoroan ala jakinaren gainean eta merezi onez, bestek esan beza) uste eta balioen kontra doazelako batez ere. Ikus bestela hemen bertan, Eganen azken zenbakian, Txillardegiren Peru Leartzakoz idatzi nuena2 Egia esan, dena aitortu
|
behar bada
, urdaila berriz asaldatzen hasia nuen ordurako agian.
|
|
|
Zenbat aldiz izan da euskara erdararen mirabe horrelakoak iraultzean, teatro-lanetan esate baterako? Ez da Altabiz  karko kantua, gero Hiribarrenek ere jasoa, erdal jantziz estreina egin zuen bakarra; hor dago, beste bat aipatu
|
behar bada
, Ateka gaitzeko oihartzunaken itzulinguruka bihurria.
|
|
|
Gutxiespena mirespen bihurtu balitz ere, egia osorik aitortu
|
behar bada
, ez dugu ia oraintsu arte modu erosorik izan idazle zaharragoen lanak irakurtzeko. Egungo egunean ere, ez da ogi bedeinkatua izengoiti horren azalpean eskaini zaigun guztia.
|
|
|
Egia da, bai, osorik aitortu
|
behar bada
, bazuela Arrue eskola-maisu eta langile amorratuak itzulpen lanetarako isuria: ez ote zuen, bada, berak gipuzkerara bihurtu gehiegizko premiarik ez zuen Mendiburu nafar-oiartzuarra?
|
|
|
Frankok
|
behar bada
ez daukate guretzat. Zenbatek ez dakit, ez baititut alderdi bakoitzeko iritziak kontatu.
|
|
2003
|
|
|
Minez, gure kulturgintza propioaren eta beregainaren esparruan, aurrera esaten asmatzen ez dugulako modu biribilean; hortik gero eta hurbilago gaudela sinetsi nahi dudan arren. Kontraesanak josteko, hari beltza aholkatu nahi nizuke, baina
|
behar bada
grisarekin nahikoa duzu. Ez, hobeto pentsatu dut eta har ezazu zuria, txuri-txuria; kolore guztien ama baita.
|
|
2006
|
|
|
Bale. Lana egin
|
behar bada
, egin dezagun euskaraz. Eta azkenik, bizi.
|
|
|
Horietako hainbat dagoeneko erabili eta probatu ditugu. Batzuk baliagarri gertatu dira, beste batzuk ez hainbeste, eta badira zeharo kaltegarri suertatu direnak ere, dena esan
|
behar bada
.
|
|
2007
|
|
|
Geroztik, oihana lilitu duk, baita ere ostotu seietan, uda ere negu, negua ere uda gertatu duk hainbertzetan. Nik hi haut beti gogoan, baitakit
|
behar bada
nehoiz ez hautala ikusiko, bihar Zandandango errege krudelak brokardoz, damaz figuratuz, urrezko oihalez eta zibelinaz apaindua duen bere ganbaran bainau bortxatuko. Eta gero, oihanaren zoko ilunenera eramanen, han otso, hartz eta herensugeek ene gorputza puska dezaten.
|
|
2009
|
|
|
Barrutik ezer ez bazeraman, hotza sentitu behar zuen gorputz mehar hark (agerian zegoenaren arabera, ez dut uste berez meharra zenik, mehartuta zegoela baino). Zuriz margotuta zeukan (fundamentu handirik gabe, dena esan
|
behar bada
) aurpegira begiratuz gero, barru-barruraino sartzen den tristura horietarikoa sorrarazten zuen koitaduak. Zuriak nabarmendu egiten zion burezurraren silueta.
|
|
|
Irmotasunez baztertu
|
behar bada
zernahi, ordea, beharrezkoa da baztertu nahi denaren sorburua eta bizi-indarra zorrotz identifikatzea. Globalizazioaren babesean lekua egin nahian dabilen uniformetasunak ideologia menderatzailean du sorburua, eta menderatzailearen hegemonia du bizi-hauspo indartsu.
|
|
2010
|
|
|
–Bai, jakina, esan zuen Alisiak, pentsatua zuen plana kontatzeko amorratzen. Nahiko plan ankerra, dena esan
|
behar bada
.
|
|
|
Kontzertuaren Legea berritzeko akordioa ezinezkoa izan zen lehenago, eta
|
behar bada
ezinezkoa izango zen gero ere, ez behintzat Gorteetan gutxiengoan egoteak ez baldin bazuen horretarako beharrik sortzen. Horixe gertatu zen 2009ko irailean, eta Kontzertua blindatzea lortu zen; hau da, euskal arau fiskalak legez gainerakoekin parekatzea.
|
|
|
Eta,
|
behar bada
, nazio bakarraren ikusmoldetik hala izan daiteke. Hala izan daiteke Alderdi Sozialistaren barnean aspaldi mamitu zen aldaketa ideologiko sakonak eragin duen joera zentralista eta zentralizatzailearen ikuspegitik.
|
|
|
Bi hilabetean, ETAk Pedro Antonio Blanco, Fernando Buesa eta Jorge Diez hil zituen. " Horrexegatik zen hain garrantzitsua hitz egitea,
|
behar bada
inoiz baino garrantzitsuagoa. Bakoitzaren argudioak eman, argi hitz egin; horretan saiatu nintzen.
|
|
|
Sei hilabete eskas ziren ikasten hasi zela, jendaurrean lehen hitzaldia euskaraz egin zuenean; hautagaitza jakinarazi zen ekitaldian izan zen hori, Principal Antzokian, Eusko Alderdi Jeltzalearen Batzar Nazionalaren aurrean. Bi orri zituen, bere eskuz idatziak, itxuraz apunte koaderno batetik hartuak,
|
behar bada
euskara eskoletakoren batean landuak. Horiek eskuan zituela egin zuen hitzaldia.
|
|
|
Aznarrek
|
behar bada
pentsatuko zuen nik ez nuela dokumentua ezagutzen, eta erakutsi egin zidan. Horrek aukera eman zidan esateko:
|
|
|
Autogobernuaren eta bizitzeko eskubidearen artean hautatu
|
behar bada
," beti egingo dut bigarrenaren alde", esan zuen, eta gehitu: " Oker dabil Espainiako Gobernua euskal nazionalismoa neutralizatu nahi badu.
|
|
|
Horregatik,
|
behar bada
, baldarron izengoiti maiz bihurtu izana. Hona horietako bat, Imotz aldeko kontuen bila zebilela, Jon Aleman etxalekuarrak Iruñeko Artxibo Handian aurkitu eta, hantxe bertan adierazi zidana:
|
|
|
aurrenenetako larre landua, eta hartatik gero izena ere: Elama= el (ge)+ ama,
|
behar bada
, Iturrama eta gisakoak bezala. Eta ez al luke sinonimo hagitz hurbila Ultzama= eultzi (ultzi)+ ama?
|
|
|
Harrikoa egitetik etorri da, gaur berandutxo, gure Ermano Baserritarra: dena esan
|
behar bada
, bere zahartzaro ongi umotutik, etxea garbitzea eta bazkalondoko harrikoa egitea, besteok bezalaxe, txanda pasarik gabe, halaxe gustuko baitu, gure pozerako eta bere gozamenerako.
|
|
2011
|
|
|
Bai, baina inmanentista, existentzia fisikotik haratago ez lihoakeena. Halere, nik uste dut poesiaren eta edermenaren sustrai beretatik sortzen dela erlijioarekiko kezka eta interesa; miresten ez dakienak, harridura handiari amore eman ez dionak, horrek
|
behar bada
ez du sentitzen bera baino handiago izan daitekeen ezeri buruzko errespeturik.
|
|
2012
|
|
|
Jainkoaren aurrean ere esango dut hala
|
behar bada
.
|
|
2019
|
|
|
–Beno, itxaron
|
behar bada
itxarongo dugu. Gauza hauek ondo pentsatuta egin behar dira.
|
|
|
Airearen tenperatura bera ere zero gradutik behera jaitsi dela. Honelakoetan, ihintz-puntua non dagoen kontuan hartu
|
behar bada
ere, ez da kondentsaziorik gertatzen, ez da kapatxo xuririk ikusten, ez zaio izotzari antzematen, baina, putzuak, lur zorua eta beste, seko izozten dira. Fenomeno honi izotz beltza deitzen diogu.
|
|
|
Egia esan, normala hitzaren zakua zenbatekoa den, ez daki batek? Nik esango nuke, gure honetan egin ohi dituen eguraldi koskak, normalak baietz,
|
behar bada
ez hain ohikoak, urtero behinik behin ez baitira gertatzen... Baina, utzidazu honako datu hauek gogoratzen.
|
|
|
Alde eta koska dezentekoa ateratzen du Donostiak uda aldean. Inoiz
|
behar bada
, uda izanik ura eta euria gehien estimatu behar dituena, pentsa zenbateko grazia dugun, horrenbeste ur izatea! Hondartzetakoak barka biezadate, baina hala ikusten dut nik.
|
|
2020
|
|
|
Horretarako, dohain apartak zituen eta lehen pausoak ematen ari zen. Nire iritziz, atezainek zelaiko jokalariek baino denbora gehiago behar dute daukaten maila erakusteko,
|
behar bada
, euren eginkizuna berezia delako. Edozein modutan, Kepak baldintza guztiak betetzen zituen Athleticen nabarmentzeko.
|
|
2021
|
|
|
Lurra berotzen zuen gunean pausatu zen, zain. Geldi izoztu gabe zain egon
|
behar bada
, aukeran eguzkitan azala berotzen hobe.
|
|
2022
|
|
|
Hor jartzen dut marra. Joan
|
behar bada
, joango naiz. Egingo dut erretiroaldia, eta aitortza... eta dena.
|
|
|
Zeren eta, gizaseme hartaz maiteminduko bazina, haren aurpegia babestu nahi izango zenuke. Inkontzienteki,
|
behar bada
, baina babestu.
|
|
|
Lekuonak Muga beroak argitaratu zuenean (1973), Arestik kaleratuak zituen Maldan behera (1959), Harri eta herri (1964) eta Euskal harria (1967). Baina orduko literatura aztertu
|
behar bada
, aintzat har bedi orduko hartan multikopiek zuten garrantzia ere, ez soilik informazio eta formazio politiko klandestinorako, baita idazten zen euskal literatura apurra ezagutarazteko ere, eta hara non Muga beroak poema-bilduma bikainaren parte inportante bat. Mindura gaur. Euskal harria baino urtebete lehenago argitaratua den.
|
|
|
Ea, ondo lo egin dut orain arte, asko-asko ere ez, zortzi ordurekin aski, zazpirekin astea aurrera joan ahala hasten naiz nabaritzen nekea. Baina ez dut problemarik edozein ordutan esnatzeko, zerbait berezia egin
|
behar bada
, norabait joan, ikasturte batez goizeko 5:30ean esnatzen nintzen, eta ez nuen ezer berezirik sentitu, kaleko baretasun zerutiarraz aparte?. Egunak ematen ez didan sentsazioa gainetik ezin kendu nabil, ordea, ordu gehiagoz aktibo, ordu gehiagoz produktibo izateko nahia.
|
|
|
inguruko zuhaitzak, ibaiak, berdegune xumeak... Eta
|
behar bada
, gehiago eskatzeko. Edo norberak natura behatzeko momentua aurkitzeko.
|
|
|
Zuhaitzak landatzeko lursail ziurra eta onurak antzemateaz gain, faktore praktikoak eta logistikoak daude; beharrezko materialak eskuragarri izatea eta,
|
behar bada
, horiek erosteko kreditua ere bai. Era berean, jarduera burutzeko auto-Â konfiantza ematen duten faktoreak oso garrantzitsuak izan daitezke.
|
|
2023
|
|
|
Gaixotasun baten aurrean, ez da bat filosofia-Â kontuekin hasten; atzeramenduak arriskutsuak dira, lehenbailehen egin behar zaio aurre eskura dauden sendabideekin. Eta, etxean sartuta egon
|
behar bada
, ba, hantxe bakar  tzen gara. Horixe pentsatu nuen nik ere kontu hura guztia hasi zenean.
|