|
2000
|
|
|
AZURMENDI, Juan Kristau filosofia. 8 zk. (1958), 36 Euskarak zergaitik bizi
|
bear
duan. 9 zk. (1959), 75 Aranzadi Unamuno’tar Telesforo(). 12 zk. (1960), 72 Desarmeari begira. 15 zk. (1961), 52
|
|
|
AZURMENDI, Juan Euskarak zergaitik bizi
|
bear
duan. 9 zk. (1959), 75
|
|
2007
|
|
|
Tamaiñu au kaxkarregia iruditzen zait, presentaziño pobre xamarra baitu. Nire ustez, bi neurri auen artean aukeratu
|
bear
dugu: oraingo Yakin’en baiño aundixeago ori, edo" Indice" na.
|
|
|
bere euskera. Ba dakit, ez luke orrela izan bear, Yakin’en leenengo buru austea bere gaia, mamia, izan
|
bear
luke; baiña lankide askoren" orixekeriak" (ixo!, gero, entzuten badigute, kopeta zimurtuak ikusi bearrean gaude-eta!) jeroglifiko biurtu digute ia euskera, eta emen dago orain koxka: euskera jeroglifiko ori euskera euskera (beste zerbait esango nik baiño... geroxeagorako uzten dizut) egiten ez badugu Yakin’ek ez dauka zer egiñik, irakurlerik ez baitu izango.
|
|
|
ez dedilla uler, erdal izpirik ere ez dedilla nabarmen... Euskera" garbia"
|
bear
dugu...
|
|
|
Euskaldunontzat idatzi
|
bear
dugu, ez kanpotarrentzat. Eta euskeraz, eta ez erderaz.
|
|
|
Beraz, bi gauza
|
bear
ditugu derrigor: 1) esan bearra [dena azpimarratua," bearra" hiru azpimarraz!], zerbait unibersalik alegia, arimari edo gizonari dagokion zerbait egiazkorik eta mamitsurik; eta 2) EUSKERAZ [letra larriz eta azpimarratua] esan, eta ez guk asmatutako sasi izkuntza zoro batez.
|
|
|
Kristauak MUNDUAN sarturik, gaia jaso ta goratu egin
|
bear
dugun bezelaxe, euskaltzaleak ere euskera MUNDUAN sartu bear dugula iruditzen zait. Mendi tontorrera eraman ez, baña kalera," jalgi adi plazara".
|
|
|
Kristauak MUNDUAN sarturik, gaia jaso ta goratu egin bear dugun bezelaxe, euskaltzaleak ere euskera MUNDUAN sartu
|
bear
dugula iruditzen zait. Mendi tontorrera eraman ez, baña kalera," jalgi adi plazara".
|
|
|
Au erantzuteko datoak
|
bear
ditut. Alegia:
|
|
|
1) hileroko agerkari txiki bat sortzea(" Jakintxo"), aldizkaria arintzeko hizkuntzaren inguruko eztabaidak hara bideratuz; 2) garbi ala mordoilo eztabaida irtenbiderik gabeko zaku kalea gertatzen ari baitzen, hurrengo bilerak beste gai batzuen inguruan antolatzea(" urtean barrena pentsatuko dugu nola eta noiz billera ori egin"); 3) inkesta bat egitea irakurleen iritzi bila, besteren artean galdera hau ere egiten zela: " teknika eta kultura itzak euskeraz sortu
|
bear
ditugu, edo kanpokoak ere onartu?". Anekdota gisa gomuta daiteke, joera berriaren etsai amorratuenak (kalean, ez jakinlarien artean), beti ez eleganteak, EAJ PNVko edo inguruko jendea izan dela.
|
|
|
2 Kristau demokraziak zertara jo
|
bear
du?
|
|
|
eskolarik eza. Baiña gauzak onela diran bitartean zirkustantzi ori ere gogoan iduki
|
bear
dugu, euskeraren gaurko arazoa erabakitzean. Ez daukagu etxoiten egoterik, denbora obeak etorriko dirala pentsatuaz:
|
|
|
Leenik, erruz erabilli
|
bear
genuke latera eta gerkeratik datorren kultura terminologia. Oneri onela erantzun oi zaio:
|
|
|
Goiz batean adimen argi batek —ba dakizu noski nork— intuizio bat ukan (ja, ja, ja!!!) zuen: euSkera, euSkaldun, t. a., ‘eguzki’ itzetik jaio dira; orregatik ez dago ‘euSkera’ idazterik, orrek ‘euZkera’ izan
|
bear
du, ta arrezkeroztik (ja, ja, ja!!!) asko dituzu filologiko problema ori politika bidez erabaki dutenak: Maixuak esan baitzuen, ta orain beti ‘euZkera’ idazten dute).
|
|
|
Gobernuak, Espaiñiko Gobernu katolikoak, muturra sartuko ote duan edo gabiltz. Donosti’n norbaitek itz egiñik izan
|
bear
du. Muturreko beroren bat artzen badegu, gere erruz izango da, baimenik gabe ta Gobernu osoa itxulipurdikatu naien baikabiltz.
|
|
|
Batzuek uste dutenez, abertzale garbi ta zintzoak ezin ditezke iñola ere mordoillo (barkatu, ez da itz egokia baiño) tankerako izan, aberri aurkakoa baita jora au: Aberriak garbia izan
|
bear
du, bai odolez ta bai izkuntzaz. Gu konturatu gabe, m... tu egin gera; ta au ez da nik esana, entzuna baiño.
|
|
|
" zapatero a tus zapatos". Euskerak linguistak
|
bear
ditu gidaritzat. Zapatero onenak ere babarrunak gaizki egostea ba liteke, au ez baitu bere alorra.
|
|
|
Politika eginkor bat
|
bear
genuke eta orlakorik ez da ageri gure artean. [...] Egia esan, gure politikariek baditute [sic] euzko gogoa pizkortze beste bide aunitz ere, bainan bide oiek barna ibiltzerik ez dute nai.
|
|
2011
|
|
|
ez dedilla uler, erdal izpirik ere ez dedilla nabarmen... " Euskera garbia"
|
bear
dugu... [...] Eta, zer lortu dugu?
|
|
|
Bestela, galduta gaude. Euskaldunontzat idatzi
|
bear
dugu, ez kanpotarrentzat. Eta euskeraz, eta ez erderaz.
|
|
|
orra or bi muturrak. Beraz, bi gauza
|
bear
ditugu derrigor: 1) esan bearra [dena azpimarratua," bearra" hiru azpimarraz!], zerbait unibersalik alegia, arimari edo gizonari dagokion zerbait egiazkorik eta mamitsurik; eta 2) EUSKERAZ (letra larriz eta azpimarratua] esan, eta ez guk asmatutako sasi izkuntza zoro batez.
|
|
|
Dirudinez, zenbaiten iritzian, euskera zaitzeko biderik ederrena erderaz idaztea bide da[...] Areago euskeraz mintzatzeko ta idazteko garaian bizi gera, euskera dala ta erderaz baino. Euskalariak baino areago euskaldun eta euskaltzaleak
|
bear
ditugu, noski baino noskiago, beste nonbait idatzi nunez(" Euskera. Euskaltzaindiaren lan eta agiriak, I, 1956", Euzko Gogoa, 1956, 1).
|
|
|
Duda izpirik gabe, bere onetik gehien aterarazi zuen esaldia hau izan zen: " Euskalariak baino areago euskaldun eta euskaltzaleak
|
bear
ditugu, noski baino noskiago, beste nonbait idatzi nunez".
|
|
|
Nere asmoaren aurkako zitalena ta txotxoloena Irigoien: onen ustez, alkartasun ori Euskaltzaindiaren babesean ezarri
|
bear
genuke, Españi’ko legepean eta ageri agerian. Nere ustez ta beste guzien iritziz ezer ez egiteko biderik errezena orixe litzake; beraz, ixilean eta azpitik lan egin bearra daukagu oraingoz, girorik ezpaitago, orregatik aukera dizut Baiona inguruko etxea.
|
|
2012
|
|
|
Txillardegik berak idatzi zuen beste hau ere gutun ireki hartan: " Osakuntza aundia
|
bear
du euskerak gaurko bizikeran gai izateko": modernotzea, beraz, euskara gaietan eta hizkeran, horretarako egokitzearekin batera.
|
|
2013
|
|
|
Osakuntza aundia
|
bear
du euskerak gaurko bizikeran gai izateko. Egia esan, eta euskeraren sufijatzeari eskerrak, berritze ederra egin diteke euskera beretik atera gabe, ta au egin bear da al denetan.
|
|
|
Beste arotan egin genezakena etzaigu ardura: gaur egin dezakegunaz pentsatu
|
bear
dugu. Egin ditekena egin, eta ezin ditekena aaztu:
|
|
|
1)" Izkuntza batean usadioa da azken erabakitzallea[...] Irizpide sendo eta zorrotz batez baliatu
|
bear
dugu, esaera bat, gaur erabiltzen dalarik ere, jator ote danentz jakiteko[...] euskera BIZIAN jeneralean erabiltzen dana, jatorra dala uste dut" (1959: 153).
|
|
2014
|
|
|
Alimaliak jatea normala duten bezelaxe, itz arrotzak euskeraratzea ere normala dugu: bizi diran izkuntza guziak egiten dute, eta euskerak ere orixe egin
|
bear
du, lasai, batere bildurrik eta lotsarik gabe; eta izkuntzaren sustraira begiratuz, eta ez azalari (‘Batasunaren bidea’, 158).
|
|
|
Orain ez da ori aski. Ezen, itz berri
|
bear
dugu, anitz gañera. Euskera, bere ortan, ez da gai, ez da gauza, gaurko munduan barna mintzabide izateko.
|
|
|
Batetik daukagu ortografi kontua. Nire ustez ortografiak
|
bear
du izan fonetika baiño geiago, orain fonologikua deitzen diotena (Euskera IV, 1959, 171).
|
|
|
Onengatik bi oar egingo ditut: a) Aita Villasante’kin guztiz bat, eta beronen itzak aipatuz" bi gauza
|
bear
ditugu: 1) euskera biziari eutsi:
|
|
|
Ortantxe nago ni ere. Beraz, kultur maillako izkuntzaz mintzatuko natzaizue aurrenik. b) Literaturako euskalkia aukeratzean bi irizpide artu
|
bear
ditugu kontuan. Alde batetik euskalkirik jatorrenari begiratu bear diogula euskeraren sena salbatzeko.
|
|
|
Beste arotan egin genezakena etzaigu ardura: gaur egin dezakegunaz pentsatu
|
bear
dugu. Egin ditekena egin, eta ezin ditekena aaztu:
|
|
|
Gogorrago jokatu
|
bear
du Euskaltzaindiak orain arte baño. ‘Jagon sailla’, edo ‘comision tutelar’ dalakoak bere gain artu bearko luke euskeraren batasunaren eginkizun au, eta bere alde indartsuago jokatu; idazleai ortografia ori erabil dezaten lagunduz, gaizki idatziak zuzenduz, eta euskera biziari geiago lagunduz.
|
|
|
[...] Euskaldun izateko bizieratik kanpo jokatu
|
bear
badugu, oraintxe jo dezakegu euskalduntasuna ildakotzat (ibid., 87).
|
|
|
Nola sortu dezakegu euskal kultura au? Nolako euskera
|
bear
genuke lan ontarako. Ona emen koxka.
|
|
|
ez dugu beste gidaririk... Euskaldunak, burrukaldi gogor ontan, batasuna, ta gidaritza bat,
|
bear
dugu, ta ori zuk bakarrik eman dezaigukezu".
|
|
2022
|
|
|
Altzok, unibertsitate hizkuntzen bilakaera aztertu ostean eta Belgika, Letonia eta Poloniako kasuak landu ondoren, unibertsitatean euskarazko irakaskuntza posible zela argi zuen: " Beraz Eusko Ikastola Nagusiak ere alegiñak egin
|
bear
ditu euskeraz bere gaiak irakasten, batez gogo gaiak, irudimen gaiak, biotz gaiak". 2 Hala ere, Altzoren planteamendua salbuespena izan zen Eusko Ikaskuntzaren baitan eta haren orbitan zeuden euskaltzaleen artean.
|