|
2010
|
|
|
Lizarrako judutegia jazarririk eta birrindurik izan zen, beste asko bezala. Agintariek Iruñekoa eta Tuterakoa babestea lortu
|
bazuten
ere, sarraskia gaitza izan zen.
|
|
|
Lehenago egutegi bat izango
|
bazuten
ere, aro honetan errotzen den nekazal munduan finkatu ziren hilabeteen izenak. Gaur egun Batuan erabiltzen diren batzuk Latinetik datoz martxoa, apirila, maiatza, abuztua, abendua, baina euskalkietako batzuk zaharragoak, ederragoak eta, batez ere, askoz adierazgarriagoak dira:
|
|
|
1921ean sortu Donostiako Argia astekaria egunkari bilakatzeko ahalegin guztiek peko errekara jo
|
bazuten
ere, hazia ereinik zegoen euskaltzaleen artean. Egunkaria gerra hasi arte, hala ere, ez zen gauzatu, Eusko Jaurlaritzak 1937 urte hasieran Eguna plazaratu zuen arte.
|
|
2011
|
|
|
Hizlariek aipatu ez
|
bazuten
ere, hona hemen azkena, ideia lapur honek besteren bati kendutakoa: irakaskuntza ez da gastua, inbertsioa baizik.
|
|
2012
|
|
|
Hala ahaztu egin zuten ni hark ezinbestean hi behar duela (ni nauk/ n dionak hiri diotsa/ na, eta artikulua jarrita ere, Nia, ezin da ostendu izenordaina funtzio psikosozial bat baino ez dela, hots, unean unekoa, eta elkarrizketatik at zentzurik ez duena). Bide horretatik, norbera ni hartara mugatuz, besteengandik isolatuz eta harreman sozialetatik abstradituz, ni psikiko hutsa lortu nahi
|
bazuten
ere, lotura sozial eta determinazio kolektiboetatik libro izango zena, zera erdietsi zen: egiazko ni pertsonalen gainetik Ni Abstraktu baten idolo kaltegarria ezartzea.
|
|
2013
|
|
|
1797an, Diego de Borica gobernadorearen arrebak ohar bat bidali zuen Gasteiztik, Lasuenen arreba Clara premia larrian zegoela-eta harentzako laguntza eskatzeko. Kalifornia osoko misioen buru zen Lasuen orduan, baina, fraideek 400 pesoko ordaina jasotzen
|
bazuten
ere, presidenteak ez zuen ezertxo ere irabazten, eta Lasuenek sosik ez zeukan. " Me atrevo a decir que si yo tuviera mucho caudal, lo dana de buena gana hasta quedarme en el estado mendicante en que me hallo, por tal de socorrerla", 229 idatzi zion Lasuenek Borica gobernadoreari.
|
|
|
Ez zuen beste ustekabeko erasorik nahi, eta ongi armaturiko hamalau gizonekin utzi zuen goleta. Bi kanoi birakari eta mosketez armaturiko hainbat gizon defentsarako lekurik aproposenean jarrarazi zituen, erretiratu beharra
|
bazuten
ere, eta gurutzea altxa zuen gain batean, beharrezko formaltasun guztiekin. Lekua Puerto de Nuestra Señora de los Remedios izendatu zuen, eta 50° 20' N latitudean kokatu.
|
|
|
Esate baterako, ez zieten militarrei baimenik eman indioak perla haztegietan esklabotzat hartzeko. Baina, bortxarik gabe jokatu
|
bazuten
ere —" obligandolos blandamente", 57 dio Venegasek Ugarteri buruz, bistan da guztiz jarrera inposatzailea eta arbuiatzailea erakutsi zutela indioen sinesmenen eta ohituren aurrean. Garaiko semeak zirela esan liteke haien alde.
|
|
|
Handik urte gutxira, hantxe, San Bruno egondako tokian, fundatu zuen Aita Juan Maria de Salvatierrak Loretoko misioa, Baja eta Alta Californiako misio guztien burua eta ama izango zena. Izan ere, zibilek Kalifornia abandonatzea erabaki
|
bazuten
ere, San Brunon utzitako katekumenoen oroitzapenak lehenbailehen hara itzultzera bultzatu zituen jesuitak. Hittell historialariaren hitzetan, gurutzeak eutsi egin zion ezpatak amore emandako tokian.
|
|
|
arropa zaharren truke, larruak, maskorrak, sareak, haria eta abar eman zizkieten soldaduei. Eta, 100 urte geroago heldutako misiolari askok indioek erlijiorik ez zutela uste izan
|
bazuten
ere, leku sakratu bat aurkitu zuten uhartean, zabaltoki garbi garbi bat, eta bertan idolo bat," demonioaren gisakoa bere adar eta guzti, bururik gabea eta oinetan txakur bat zeukana, eta haren inguruan ume asko margotuta. Indioek ez hurbiltzeko esan zioten Jeneralari, baina hura hurbildu eta dena ikusi zuen, eta gurutzea egin eta Jesusen izena ipini zuen demonioaren gainean, eta indioei esan zien Jesus ona eta zerukoa zela eta idoloa demonioa zela.
|
|
|
Uste denez, Yuma indioek gatibu hartutako umeak ziren nijorak, misiolariei edo espainiarrei saldu ohi zizkietenak. Batzuek esklabo gisa amaitzen
|
bazuten
ere, familia batzuek soldatapeko zerbitzaritzat edo seme alabatzat hartzen zituzten, katoliko gisa hazteko.
|
|
|
Eztabaida areagotzen ari da. Baldin eta gau ilunean denek elkar hartu
|
bazuten
ere ustezko etsaiaren aurka, orain egun argiz, ordea, eta etsai komunik ezean, berriro atea ireki zaie ohiko haserre, liskar, errieta eta betiko setari.
|
|
2014
|
|
|
Arratsalde apalean handik ateratzen ziren eta bertsotan, txisteka ari ziren kanpoan, fan klub guziarekin, irrien artean eta haiekin komunikazio handian. Istorio bukaeran irri egiten zuten denek ozenki zirtoa hamar aldiz entzuna
|
bazuten
ere, gauza bera zen. Ez zuen ateraldiak inportantzia baina kontatzeko moldeak.
|
|
|
Eta honen ulertzeko giltza errealismo nozioa dela. Xirristiren jokoa, hala nahi
|
bazuten
ere jokalariek, ez zen errealista. Pertsonaiarekin konposatzen zuten.
|
|
|
Hasteko argi da bazketarik goiti joaten zirelarik etxera zihoazela eta etxea etxola zela haientzat. Beste sortetxe bat
|
bazuten
ere herrian.
|
|
|
bazela kabalkada aski eta ez zela ikuskizunik, beti berdin zela eta kanton. Gero bizpahiru neskek lan praktiko ia guzia eginen
|
bazuten
ere. Aurnagek diplomazia gehiagoz deliberoa bere alde eraman zuelarik.
|
|
|
Atakatzen zutenen mintzatzeko molde edo ohizko keinu baten eskarniatzea ez zuketen ahanzten zaharrek eta hor ere honi edo hari zihoakion ximinokeria zenbait gehituak izan zaizkio, komiki edo marrazki bizidunetan jatorria
|
bazuten
ere, bereziki plazan hainbeste efektu egin duten sartze hobetu horiek: Dallas-en soinua edo pantera arrosarena.
|
|
|
Euskaltzaleek liburuetan goresten duten jende anitz zentsuratzaile gisa erakuts daiteke. Gehiegikeriak borratzeko asmoz, energia soberakina jabaltzea
|
bazuten
ere helburu. Irauten du.
|
|
|
Aipatu gizartean oso gaztetan ezkontzen dira neskak; baina, ezkondu eta gero senarrarekin egun gutxi batzuk konpartitu ostean, betiko banatzen dira. Behin bananduta, neska librea da nahi duenarekin harremanak izateko, bere senar edo bikote berriek gauez bisitatu behar
|
bazuten
ere neskaren etxea. Kasu honek zeharo apurtzen du Mendebaldeak duen famialiaren inguruko ikuspegiarekin zenbait arrazoirengatik.
|
|
|
Biak bete zituzten, Arantzazukoa handik urte mordoxkara gauzatu
|
bazuten
ere. Gauza da gure orduko etxea kartzelatik oso hurbil zegoela eta kartzelako monja bat amaz urrikaldu zela.
|
|
2015
|
|
|
Ura erioa! Gure lengusu Anttoni beñepein, Parisa eraman ez
|
bazuten
ere, kantari egoten zan, batere miñik etzuala, salutadoreak gaiztorakoak kenduta; bañan ura paretai puskak kentzen da zakurrak bezela zaunka egiten, dana amorratua. San Bartolome egunean il zan mutil koxkor ura.
|
|
|
Gidaria ez zen inozoa, baina gauzak larri zeuden eta kargamentu polita zen. Atxilotzen
|
bazuten
ere, ez zegoen jakiterik nongo okela zen. Ehun dolarreko" eskupekoa" bi eguneko soldata zen.
|
|
|
Elkar ezagutzen ez
|
bazuten
ere, ziur zegoen gurasoek txarki irizten ziotela andregai zuriari. Itzaltzear zegoen numa herriaren txingarrak
|
|
|
Jarraian azaldu zuen Ramon bere bigarren semea" errekete boluntario sartu zen Iruñean, 1936ko irailaren 10ean, eta gero Troncoso komandantearen manura pasatu zen", eta hirugarrena, Jose Maria —bigarrena adinez—, izan zen" deklaratua behin behineko ezgaitua", alabaina," borondatezko zerbitzuak burutu zituen Otxandion". Gerora gaitu
|
bazuten
ere," egungo egunean Ejertzitoaren zerbitzutik kanpo dago, bi anaiak baitauzka borroka frontean". Bere buruari zegokiolarik, Ataulfok esgrimitzen zituen ekarpen ekonomiko zenbaitzuk kausa nazional espainiarrari.
|
|
|
Migel Jabier Urmeneta" frankismo foraleko notable" bilakatu zen Juan Kruz Lakastaren hitzetan, Felix Uharterekin batera. Patxi Arrosagarai, Esteban Gota Arellano eta Fernando Mendiolak, Memoriaren Autobus plataformakoek, iritzi artikulua idatzi zuten Berria n, eta Felix Uharte jomuga nagusia
|
bazuten
ere, frankismoaren apologia zitzaien Dominaren ematea bi saritugaiei.
|
|
|
Ataulfok eta Migel Jabierrek, biak ala biak erreketean joateko asmoa
|
bazuten
ere, azkenik aita salbuetsirik gertatu zen, hamaika seme alaba ukanik, eta emaztea haurdun egoteagatik. Ordu hartako egoera larriak, hala ere, eragin zuen bigarren eta hirugarren semeak ere sar zitezela" boluntario".
|
|
|
...e egin ziezaiola, berandu baino lehen, euskal mugimendu abertzale osoaren aurka hasitako kanpainari; abuztuan egindako bilera batean, ELAkoek kalera irten eta" Ermuko izpirituaren" oldarrari aurre egingo zion mobilizazio handi bat antolatzeko proposamena jarri zuten mahai gainean; jeltzaleek harrera beroa egin zioten ELAren ekimenari eta, burukideren bati susto ederra emango ziotela uste
|
bazuten
ere, proposamenak aurrera egin zezan ahaleginduko zirela ziurtatu zuten. Gauzak ez ziren hirurek nahi bezala aterako, ez baitzen mobilizazio hartaz gehiago hitz egin.
|
|
|
Oso jendetsua izan zen uztailaren 18an Donostian" Eman hitza Euskal Herriari Egin ireki" lemapean egin zen manifestazioa. EAJren babesik izan ez zuen arren, itxiera osteko bileretan izan ziren ordezkari jeltzaleek manifestazioan egon nahi izan zuten," bere kasa" zihoazela zehaztu
|
bazuten
ere; EAko pertsona ezagunak ere izan ziren manifestarien artean.
|
|
|
Maiatzaren Lehenengoan Iruñeako Sarasate pasealekuak edota 21eko greba egunean Bilboko Gran Viak erakutsitako batasun irudi indartsuek besterik adierazten
|
bazuten
ere, ELA eta LAB elkarrengandik urruntzen ari zirela hautematen zuen ELAk.
|
|
|
ELA, LAB, EHNEk eta Elkarrik manifestazioa deitzeko prest zeuden 13rako eta sindikatu horiek, ESK, EILAS, Hiru eta CCOOko Ezker Sindikalarekin batera, bi orduko greba 15erako. Bilera ondoren ELAren egoitzan bertan eman zuten prentsaurrekoan, sindikatuek egindako egoeraren irakurketarekin adostasuna adierazi zuten HBko ordezkariek," oso serio" iritzi zioten ELA eta LABen proposamenari eta, azken erabakia herrialdeetako batzarrek hartu behar
|
bazuten
ere, nabarmendu zuten sindikatuen proposamenak ahalbidetzen zuen erantzun" zabalaren" garrantzia.
|
|
|
Lehen hilabetetako euforia giroan askok su etena behin betiko erabakitzat hartu
|
bazuten
ere, zuzenago dirudi pentsatzea su etena Ezker Abertzalearen eta, batez ere, ETAren barruan borroka armatuaren jarraipenari buruz zeuden irizpide ezberdinen arteko konpromisoa izan zela," belatzek"" usoei" onartutako hautsi mautsia: armen erabilera soberaniaren aldekoen elkarlanerako arazo bihurtu dela badiozue, dakusagun noraino iristen den soberaniaren aldekoen konpromisoa borroka armaturik gabe.
|
|
|
ELAk Ezker Abertzaleko ordezkaritza politikoarekin harreman normal eta agerikoak izaten jarraitzeko konpromiso publikoa hartu zuen, baina ez zuen Batasunak paratutako protokoloa sinatu, batik bat ez zuelako hainbat indar politikotako kideek jasaten zuten jazarpenaren inolako aipamenik egiten: 902 ELAk ezin zuen ontzat eman ETAren mehatxua pairatzen zuten ordezkari politikoen egoera ikusi nahi ez zuen partizipazio politikorako protokolorik; 903 orduan," pertsona esanguratsuen" atxikimendua leramakeen deklarazio batean arduradun ohiren baten parte hartzea eskatu zitzaion ELAri; sindikatuaren ustez, ordea, eskubide politikoen aldarrikapenak ezin zuen saihestu ETAren ekintzek zeragiten eskubideen urraketa: ELA ez zegoen jadanik prest, lankidetzaren izenean, oinarrizko jotzen zuen eztabaida estrategikoa baztertzeko; Ezker Abertzaleak, berriz, ezin zuen horrelako aipamenik egin, askok ETAren estrategia zeharo okerra zela uste
|
bazuten
ere.
|
|
|
214. ELAren Batzorde eragileko Juan Migel Mendoza nabarmendu zen ideia honen alde: industria izango zen, gerora ere, euskal ekonomiaren motor nagusia, eta, zerbitzuek pisu handiagoa hartuko
|
bazuten
ere, zerbitzuok industriari lotuak izango ziren, hein handian.
|
|
|
Aspaldikoa da Caucako antolakuntza indigenaren eta ezkerreko gerrilarien arteko etena, hasieran gertutasun handiagoa izan
|
bazuten
ere. Nasen antolakuntzako asko izan dira gerrillariek hilak, neska gazteak bahitu eta bortxatuak, gerrillaren eskuetan torturatutakoen kasuak, gaztetxoak indarrez erreklutatuak... urteetako historia paradoxikoa.
|
|
|
Berehala alokairu kontratua izenpetu zuen Catalanekin. Hartzekodunek salaketa aurkeztu zuten, eta epaitegiek esku hartu
|
bazuten
ere, berearekin atera zen azkenean. Catalanek zioen hura ez zela bere arazoa.
|
|
|
" Munstro batera gindoazela ematen zuen", aitortzen du K. O. k. Bere aldetik, Nafarroako Kutxako langile batzuek fusioa naturaltasunez onartu
|
bazuten
ere, beste zenbaitek ez zuten ulertzen zergatik bat egin behar zuten. Eta nik guzti honetatik zer irabazten dut?
|
|
|
Igandean, eguerdia aitzinetik ere hasi ziren Carenerotik Jururura iragaten, batzuek arratsera arte iguriki
|
bazuten
ere. Juniorrek geldi gabeko joan etorrietan jardun zuen egun osoan, eguzkia abailtzen hastearekin etxera joan zen arte, txalupa Orlanditoren eskuetan utzi zuela.
|
|
2016
|
|
|
Euskaraz taxuturikoen artean ere Cecen suzcoa, Asto contuac edo 1882.eko Hirmi arma alabac bi ekitaldidun bertsozko antzerkia litezke. Azken hori Iruñeko Gaztelu Plazako 17 atarian zegoen Fortunato eta Isturitzen etxean inprimatu zen, eta hiru errealetan bakarrik salgai jarri
|
bazuten
ere, ez zen aleki mehats bakar bat saldu. Hainbat klasiko ere euskaratuko zituen donostiarrak, esaterako Tormesko itsu-mutila edo Shakespearen Hamlet-en bertso famatu horiek:
|
|
|
Euskaraz idatzi ez
|
bazuten
ere, baina euskaldunak zirelako, eta bereziki izarbeibartarrak zirelako eta Izarbeibarren bete zutelako beren apez lana, adiostar eta garestar biren lekukotasuna aipatu behar dugu labur hemen: Adiosko semea zen Juan Lezaun, batetik, eta Garesko Joan Joakin Berdun Gendulain, bestetik.
|
|
|
Louis Errearekin. Hortik ere sartu zitzaion frantses puxka bat, etxean beti euskara ibiltzen
|
bazuten
ere. Horrek azaltzen du zergatik hemengo orrialdeetan ageri diren han hemenka gaztelaniako eta frantseseko hitzak ere euskararekin tartean nahasirik.
|
|
|
Biok zetozen bat horrekin, irtenbidea non zegoen argi ez
|
bazuten
ere. Distantzia erabaki zuten, kontuarekiko urruntasuna.
|
|
|
Garai bateko gudu zaharretan emakume batzuek parte hartu
|
bazuten
ere, XIX. mendearen bukaeran Alardeak erritualizatu zirenean, emakumeak bazter utzi zituzten, garaiko giza arauek sexuen banaketa agintzen zutelako. Bakar batzuk onartu zituzten, apaingarri gisa (kantinerak); ez, ordea, jostakide gisa.
|
|
2017
|
|
|
Orrantia errealistek heroitzat
|
bazuten
ere, mexikarrentzat hiltzaile ankerra baino ez zen izan, eta horrela erretratu zuen Robinsonek bere Memoirs of the Mexican Revolution. Orrantia koldarra ere bazen, Mina kateaturik zegoelajipoitu zuen eta.
|
|
|
Azken urteetan badirudi barkatze moduko bat Minak jaso duela, erakutsi nahi izan duena Cadizeko Konstituzioaren alde borrokatu zela eta ez Espainiaren batasunaren kontra, ahantzirik Mina Mexikoren errepublikaren eta independentziaren alde borrokatzeagatik hil zutela. Mexiko independentean heroi oso goiz bilakatu
|
bazuten
ere, Minak ez ditu hango historiagile guztiak gogobete: batzuentzat espainolegia zen, besteentzat arrotzegia edo errepublikanoegia.
|
|
|
Itxuraz itsasontziko bost matxino horiek liberalak edota erregeren kontrakoak zirela esaten
|
bazuten
ere, erregeren alde jokatu zuten eta, bidaia hondatu ez bazuten ere, Minari erakutsi zioten nolako traidoreak topa zitzakeen Mexikorako bidean. Alferrikako zama arintze aldera, Minak New Orleansen libre utzi zituen noranahi joateko, jakin arren, aukera txikienik izanez gero, han ere traizionatuko luketela.
|
|
|
Itxuraz itsasontziko bost matxino horiek liberalak edota erregeren kontrakoak zirela esaten bazuten ere, erregeren alde jokatu zuten eta, bidaia hondatu ez
|
bazuten
ere, Minari erakutsi zioten nolako traidoreak topa zitzakeen Mexikorako bidean. Alferrikako zama arintze aldera, Minak New Orleansen libre utzi zituen noranahi joateko, jakin arren, aukera txikienik izanez gero, han ere traizionatuko luketela.
|
|
|
Minak ukatu zion baieztapen hori eta, badaezpada, erantsi zuen une horretarako bere gudaroste txikia sakabanatuta egongo zela buruzagirik gabe. ...andonatu zutela (Ayala, Flores), beste batzuk lapur hutsak zirela eta horregatik espetxeratu (Fontella) edo fusilatu zituztela (Bertholo), beste batzuek Kataluniara alde egin zutela (Belsurce), baziren izen batzuk inoiz bere agindupean egon ez zirenak eta alderrai ibiltzen zirela handik eta hemendik (Zugarramurdi, estudiante, Zabaleta, Luzaideko apaiza) eta, azkenik, frantsesek besterik pentsatzen
|
bazuten
ere, hainbat gerrillari munta gutxikoak zirela (Etxeberria). Gainera, Minak erantsi zuen Devilliersek emandako izen asko ospe txarrekoak zirela, Ugustinena bezalakoa, eta, beragatik izan balitz, aspaldian fusilatuko zituzkeela horiek guztiak, garaiz harrapatu izan balitu; baina une hartan ez zekiela non ezkutatzen ziren.
|
|
|
Ezbairik gabe, Minak eta Espozek ezagutu behar izan zituzten haiek bezalako beste militar eta politiko batzuk, han baitziren Lacy, Empecinado, Renovales eta Villacampa besteak beste. Baina giro hartan zuhurtziaz jokatu beharra zegoen, ezen, erregeren gobernuak hartu zuen bidea denek kritikatzen
|
bazuten
ere, ez baitzen giro, ezta indarrik ere, Borboi errege desiratua tronutik kentzeko eta Konstituzioa berriro ezartzeko. Tertulietan hitzetik hortzera handiak esaten zizkioten elkarri, baina kontu handiagoz ibili behar izaten zuten, konplot bakoitzari bere traizioa zerraion eta.
|
|
|
Harrezkero, beraz, nekez pentsa daiteke giro nahasi hartan Penintsulan gertatuko ziren estatu kolpeek eta pronuntziamenduek ondo harilkaturiko egitasmo bati erantzuten ziotela. Eta erregeren politika aldaraztekotan, konspiratzaileek zerbait adostu eta erabaki
|
bazuten
ere, txarto lotu behar izan zuten, jazarraldi militar guztiek kale egin baitzuten.
|
|
|
Minak eta Espozek Iruñearen hartzea planifikatu
|
bazuten
ere, ez dago garbi ekintza horretan biek asmo bera zutenik: Espoz ez bezala, Mina atzerrian hezitako liberala zen eta.
|
|
|
Kosta ahala kosta Napoleonek Mina eta bere gerrillak suntsitu behar zituen. Artean, besterik egin ezean, heriotza zigorraren agindua sinatuta utzi zuen, Mina harrapatzen
|
bazuten
ere.
|
|
|
Garaipen horrek Ingalaterrari itsaso guztietako nagusigoa ekarri zion, baina ordainez hantxe galdu zuen Horatio Nelson almirantea. Ohore guztiekin lurperatu zuten Nelson almirantea Londreseko San Paulo katedralean, harainoko bidaian gorpua ustel ez zedin koñak kupel batean eraman behar izan
|
bazuten
ere. Zoritxarrez, kupela ireki zutenean Nelsonen haragi ustela baino ez zuten aurkitu, koñakik gabe, marinel egarriek Victory itsasontziko bodegara egindako bisita ugarien ondorioz.
|
|
|
Itsasoan ingelesek agintzen
|
bazuten
ere, Europako lurraldeetan Napoleon Bonapartek jarraitzen zuen bere legea ezartzen. Bonaparteri Espainiako borboitarren monarkia ustelak aukera paregabeak eskaintzen zizkion haren boterea sendotzeko:
|
|
|
1817ko apirilaren 7an, Minaren ontzidi txikia Galvestonetik Mexikora abiatu zen. Data horren aurretik irten behar
|
bazuten
ere, Independiente itsasontzia Galvestoneko barran hondartu zen, eta irteera hainbat egunetan atzeratu zen. Izaera, jatorri eta helburu anitzeko gizonek osatzen zuten Minaren gudaroste txikia.
|
|
|
Defentsa hartan zibilek ere parte hartu zuten, andereek eta umeek armak kargatzen eta munizioak, ura eta jakiak garraiatzen zituztelako. Ibaia hurbil
|
bazuten
ere, etsaiek alde hori indar bereziz bonbardatzen zuten, eta inor ezin zen ur bila irten, bizitza arriskuan jarri gabe. Ibaiaren ondoan isolaturik geratu zen emakume mexikar bat bakarrik ausartu zen ur apur bat defendatzaileei eramaten.
|
|
|
Bulkada horren ondorioz, errealisten atzeragoardia ere ez zen seguru sentitu, eta ihesari eman zion. Atzeraka eginez, errealistek Valle del Maiz herria hartu
|
bazuten
ere, ez zuten defentsa atontzeko astirik izan eta, sartu bezala, handik irten behar izan zuten arrapaladan. Mina erabat garaile irten zen borroka hartatik, eta kanoi bi, fusil ugari eta hainbat soldadu preso hartu zituen.
|
|
|
Minak ez zuen ulertzen mexikarren jokatzeko modua eta, mexikarrek, haren laguntza eskertzen
|
bazuten
ere, mesfidantzaz begiratzen zioten. Atlantikoak bi mundu ezberdin nabarmen bereizten zituen.
|
|
|
Silaotik kateaz loturik, Remedios gotorlekua setiatzen zuen Liñanen koartelera eraman zuten Mina. Han Navarra Erregimentuak jagon zuen, eta, begirunez tratatu
|
bazuten
ere, galdeketa luzeak jasan zituen. Bazirudien denborak atzerantz egiten zuela eta, frantsesek Baionan bezala, San Gregorio mendiaren magalean espainolek ere galdera berberak egiten zizkioten Minari:
|
|
|
Orain dela 365 milioi urte arrain modernoak bezalakoak baziren itsasoan eta lurrean intsektuak ugariak ziren. Azken hauek arrain batzuen elikagai bihurtu ziren, haien bila uretatik atera behar
|
bazuten
ere. Hala, denbora eta aldaketen indarrez, anfibioak sortu ziren eta hauetako batzuk, modu berean, narrastiak izatera iritsi ziren.
|
|
2018
|
|
|
Badira, ordea, hori hain ziurtzat ez dutenak, duoviri direlakoek gobernaturik estatutu pribilejiaturik gabe, ordeaageri diren erkidego peregrinoen existentzia azpimarkatuz: Galsterer Krollek, 1973, 281, 284s, 289, 299, adib., duoviri direlakoen presentzia seinalatzen du eskubide latindarreko kolonia edo munizipio ez ziren eremu zeltarreko civitas edo erkidego hainbatetan, bertako biztanleak indibidualki latindar hiritartasuna gozatzen
|
bazuten
ere. Zernahi pentsatu ere eztabaida horietaz, asko dira Pompelo k latindar munizipioen estatutua Vespasianoren latinitate ediktuari esker lortu izan zuela uste dutenak (ik., adib., Galsterer, 1971, 14 eta 71; Mezquiriz,, 130; Castillo eta Fernandez, 1987, 365 Ik., ordea, Gonzalez Rodriguez, 1988, 156, eta Ortiz de Urbina, 1996, 138, biak ere Pompelo ren kasua hizpide dutelarik:
|
|
|
Pregon (Iruñea), Elgacena (Lizarra), Traslapuente (Tutera) eta, bereziki, Rio Atga literatur aldizkarietan idatzi zuen (azken honen sortzailea eta zuzendaria izan zen). Trantsizio garaian, erdaraz aritzen ziren poetek non idatzi
|
bazuten
ere, euskal literaturarentzat ez zegoen leku handirik (urte batzuk falta ziren oraindik Korrok eta Euskaldunon Egunkariaren Nafarkaria gehigarria sortzeko).
|
|
|
Orixe, jaiotzez gipuzkoarra zen arren, erdi nafarra genuen Uitzin hazia izan baitzen. Larreko eta Lizardi ere aurkeztu ziren eta irabazi ez
|
bazuten
ere, haien lanak maila handikoak izan ziren.
|
|
|
Istilu gogorrak ebaste arkeologikoaren tamainakoak ziren, Gazteluko plazako Ondarearen Aldeko plataformaren datuen arabera. Epaitegiek aparkalekua legez kanpo ebatzi
|
bazuten
ere, Barcinaren udal gobernuak ez zuen atzera egin, eta ordutik hiriko bihotzean lur azpiko aparkalekua barneratzen joan da iruindarron eguneroko bizitzan. Zizta orduan sartu ziguten, baina zauriak jada ez du odolik isurtzen.
|
|
|
Kolore bakarrekoak. Tonuekin jokatu
|
bazuten
ere, azkenean kolore bera zerion udaletxeari, gero eta grisagoa. Enrique Maya Barcinaren oinordeko bihurtu zen 2011n, eta herri zein auzoko mugimenduen aurkako errepresioa arindu zuen, apur bat bederen.
|
|
|
Hiri bateratua erakundetzeko, prozesuari bultzada erabakigarria eman zioten bi eraikin berri altxatu beharra zegoen. Lehena Udaletxe berria izan zen eta lanak berehalakoan hasi ziren, urte luzez iraun
|
bazuten
ere. Eraiki behar zen tokia adierazteaz gain, Batasunaren pribilegioak eraikuntzarako bideratu beharreko diru sarrerak ere zehaztu zituen.
|
|
|
Erdi Aroko birfundazioek, sarritan, hirien aurreko arrasto erromatarrari eutsi zioten. Hala ere, hiri erromatarraren erabateko suntsiketak eta lehen milurtekoan zehar Iruñeak izan zuen historia zalapartatsuak eragotzi egin zuten trazaduraren jarraipena, hiriaren zenbait osagarri esanguratsuk iraun
|
bazuten
ere. Kokagunearen konfigurazioagatik eta burutu diren indusketen argira, pentsa daiteke, M. Angeles Mezquirizek adierazi duen bezala, gaur egungo hiriak hiri erromatarraren trazaduraren orientazioa gorde duela, alegia decumanus a gaurko Curia kalean, eta kardoa Dormitaleria kalean, halako moduan non bien arteko topagunetik gertu, katedralak betetzen duen espazioaren inguruan, foroa egon baitzitekeen kokatua (2 irud.).
|
|
|
1977an, iruindarrek hiriko zinegotziak aukeratzerik ez
|
bazuten
ere, ikurrina ikus zezaketen Udaletxearen balkoitik eskegita. Urtarrilaren 25ean legeztatu berria zen, eta orduko korporazioak Euskal Herriko bandera egun batez jartzeko proposamena onartu zuen.
|
|
|
foruak ez zituzten galduko, baina" monarkiaren batasun konstituzionala" bermatuko zen. Euskal Herriko batailoi gehienek uko egin zioten akordio hura izenpetzeari, beraz exiliatu behar izan zuten.238 Lau probintziek baturik jarraitu nahi
|
bazuten
ere, Nafarroa Garaiak foruak galdu zituen 1841ean, Foruak Eraldatzeko Legearen (Ley Paccionada gisa ere ezagutua) ondorioz. Are gehiago, erresuma izaera ere galdu zuen eta" Espainiako probintzia bat gehiago" bihurtu zen.239 Nafarroako erakundeak Espainiakoek ordezkatu zituzten, 240 eta erakunde guztiak jendez hustu.
|
|
|
Nafarroa Garaia, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa batzeko ahalegin guztiek huts egin
|
bazuten
ere, balio izan zuten herri bakarra izatearen kontzientzia errotzeko jendearen artean, Rubio Pobesek269 dioen bezala. Are gehiago, 1884an, Segismundo Moret liberalak Espainiaren agintepeko lurraldea hamabost eskualdetan antolatzeko xedea agertu zuen.
|
|
|
Proiektu politiko baten parte zen, ororen buru. Hamarkada batzuk lehenagoko ahaleginek fruiturik eman ez
|
bazuten
ere, 1968an beste ikuspegi politiko batean sartua zen Euskal Herria: euskara batuak egin zuen bere bidea.
|
|
|
Bizkaiko kondeek Gaztelarekiko leialtasuna erakutsi
|
bazuten
ere, bizkaitarrek berek ez zuten onartzen lotura hura. Gaztelako erregeak berak aitortu zion Ingalaterrako erregeari, 1315ean, bizkaitarrek beren burua independentetzat zeukatela Gaztelarekiko.144 Alabaina, 1200tik landa, Bizkaiaren eta Gaztelaren arteko liskarrak etengabeak ziren; adibidez, 1277an, Bizkaiko jaun Lopez Diaz III Harokoa Gaztelako gortetik urrundu zen Nafarroaren babesera igarotzeko.
|
|
|
Geroago, PSN, EA eta CDN alderdiek hitzarmena izenpetu zutenean Nafarroako Gobernua osatzeko, organo komunaren ideia adostu zuten. Javier Otano Nafarroako buruak eta Ardantzak hitzarmena izenpetu
|
bazuten
ere, ez zen nehoiz obratu. Aski laster bihurtu zen Miguel Sanz Nafarroako Gobernuko buruzagi.
|
|
|
Diferentzia da Euskal Herri penintsularreko bankuek aiseago ematen zituztela maileguak, eta beraz, Gipuzkoako edo Bizkaiko bikoteek etxebizitza" eros" zezaketela, horretarako leporainoko zorretan sartu behar
|
bazuten
ere. Euskal
|
|
|
Protesta haiek oihartzun handirik izan ez
|
bazuten
ere, Euskal Herri zatikatuaren adierazle ziren. Gehiago dena, enpresa horien izenean mintzatu ziren batzuk militante abertzaleak ziren.
|
|
|
Gatazka haiek Zuberoan eta Lapurdin ere izan zuten eragina. Kalbinismoaren kontra egiteko aitzakiarekin eskatu zion Espainiako errege Felipe II.ak Aita Santuari, hartu zuen erabakia hartzea178 Erlijio arrazoia eman
|
bazuten
ere elizbarrutien mapa aldatzeko, Martin Ugaldek179 dioen bezala, benetako arrazoia politikoa zen. Horra beste urrats bat Euskal Herri kontinentala eta penintsularra elkarrengandik bereizteko.
|
|
|
Halatan, bada, aita Crawfordek ezagun zituen karibe beltzen sinesmenak, jakin ere, gogoan barnaki landatuak zituztela: bada, Niger ibaiko beren ahaideek bezala, jainko batek berak mundua egin zuela sinesten
|
bazuten
ere, gizon emazteen malezia eta eskergaitza ikusirik, jainko hura giza seme alabez nardatu egin zela uste zuten, eta urruneko zeruan apartaturik bizi zela Lurreko jendeaz ardurarik gabe; aria hartan sortu zituen beste jainko tipiago batzuk, mundua bere horretan segitzera laguntzen zutenak; haien guztien gainetik, uraren gaineko jainkosa, zein baitzen Boa izenekoa eta suge erraldoi idurikoa; hark ...
|
|
|
Piloto, kopiloto eta irratilariaz gain, bonbardatzeko aditua eta defentsarako metrailadoreak erabiltzen zituztenak ziren. Normandia gainean pasatzerakoan nazien artilleria pairatu behar izan zuten baina, kolpe zenbait hegoan sumatu
|
bazuten
ere, aitzina egin zuten. Oron batzuk geroago, Tolosara iristerakoan, airekoaren lau motorretarik batek huts egin zuen.
|
|
2019
|
|
|
Keinurik gabeko gorputza zen baina tente eta iharra, misterioaz gain aginte itxura ematen zuena bera. Kapitain deitzen zioten baina ez zuen ematen, haren manerek, begi bistakoa baitzen, kuarteleko errutina
|
bazuten
ere. Buruaz egiten zion agur, zeremonia handiz, eskailera kaxan bidean topatutako jende mordoari, inori arreta berezirik jartzeke ordea.
|
|
|
Momentuaz oharturik, lau lagunek esan zioten elkarri: " Sentitu, sentitu, badator gau eztia"; baina, sentipen hura izan
|
bazuten
ere, etxetik eta herritik urrun egoteak indartua, ez zuten eztitasunaren promes hura hitzez aipatzeko abiltasunik izan. Jaso zuten inpresioa, hala ere, eta isilik gelditu ziren tarte batez, Celso bera ere bai.
|
|
|
Bazirudien Isabelek itxialdia egiten zuela bere etxe zuloan, eta apropos egiten zuela hura gainera, ni zeharo asper nendin goiz osoan. Egun hark oso bestelakoa izan behar zuela erabaki nuen, hasteko ez nuen txibia ogitarteko koipetsua eskatuko hamaiketakorako, berdin zitzaidan taberna hartan denek hori eskatzen
|
bazuten
ere, antza denez hori baitzuen berezitasuna, halako arrakastaz hainbeste jende erakartzen zuena. Aldiz, nik muztioa eta sandwich begetala eskatu nituen.
|
|
|
Ezin nahasi da gaurko Bekobaso izena eta garai bateko (PE 1776) ‘las Basabeas(* Basabeheak), azken hauek Bekobasoan den gaurko Baserdia gutxi gorabehera hartzen
|
bazuten
ere.
|
|
|
Hala baieztatua nuen Portoko informazio bulego batean egun batzuk lehenago, gaztelaniaz ari ziren turista batzuk portugaldarren zenbait kontu larrutzen ari zirela, ozenki. Haiek ere, hiru urteko inozentzia aspaldian atzean utzia
|
bazuten
ere, euren
|
|
2020
|
|
|
Tolosan bi dantzaleku zeuden igandeetan, Plaza Berrian eta Frontoian. Plaza Berrian herriko bandak jotzen zuen, baina beraiek Frontoira joaten omen ziren, zerbait ordaindu behar
|
bazuten
ere. Dantza saio ederrak egindakoa da aita, neskazale aparta zen eta.
|
|
2021
|
|
|
Alfabetoari esker, kausa galdu batzuk garaile atera dira denboraren poderioz. Testu gehienek errege erreginen eta jauntxoen boterea sendotzen jarraitu
|
bazuten
ere, ahots menderakaitzentzako zirriztu batzuk ireki ziren. Tradizioek zerbait galdu zuten beren sendotasun mugiezinean.
|
|
|
Partez da egia. Emakumeek traba asko
|
bazuten
ere hezkuntza izateko eta irakurtzeko, haietako askok oztopoak gainditu zituzten. Haietako batzuen poema zati hautsiak gelditzen dira; gehienetatik, apenas izen bat.
|
|
|
Zirkulazioan zeuden testuak zaharberritzeaz gainera, Alexandriako Museoak —musen kaiola ere deitua— literaturari buruzko erudizio, gogoeta, itzulinguru eta tratatu asko sortu zituen, tonak eta tonak. Garai hartakoek errespetatu egiten zuten Alexandriako lan izugarria, baina, aldi berean, izugarri gustatzen zitzaien jakintsu argi itturri haiei trufa egitea, irri emangarriak baitziren nahi ez
|
bazuten
ere. Iseka eta izkirimirien jomuga gogokoena Didimo izeneko ikastuna izan zen, hiru mila eta are lau mila monografia argitaratzera iritsi zena, kopuru ikaragarria.
|
|
|
Doinu herrikoi batetik abiatuta partiturarik gabeko inprobisazio grinatsuan murgiltzen den jazz musikaria nola, bardoak unean uneko bariazioekin jostatzen ziren ikasitako kantuetatik abiaturik. Poema bera errezitatzen
|
bazuten
ere, heroi berberak protagonista zituen elezahar bera kontatuagatik, ez zen sekula izaten aurreko aldian bezalakoa. Entrenamendu goiztiar eta diziplinatu bati esker, bertsoa adierazpide bizi eta moldagarri gisa erabiltzen ikasten zuten.
|
|
2022
|
|
|
Ez dira pareko emakumeak kontrolatzen dituen lehenak, baina etxe horretako aurreko biztanleek sekretu gutxi zuten. Berehala ulertzen zuen nortzuk ziren, ze harreman klase zegoen bertakoen artean, sarritan berehala alde egiten
|
bazuten
ere. Alokairuzko etxeek hori dute, bertan bizi direnak ez direla etxekotzen.
|
|
2023
|
|
|
Amari kosta egiten zaio ulertzea, baina errespetatu egiten du. Gerraostean gosea pasatu zuen belaunaldikoa da, sorbalden gainean diktadura bat daraman belaunaldikoa, diktadura ondoren lana falta izan ez zitzaion belaunaldikoa, fabrikaz fabrika, kontserba lantegietan, obretan edo etxekoandrea izan behar
|
bazuten
ere.
|
|
|
Horien artean gizon bat dago, ezpata gorria eskuan duela: Xabier Mina Larrea nafar gaztea da, Mexikon Francisco Javier Mina izenarekin ezagutu
|
bazuten
ere.
|
|
|
1809ko azaroaren amaieran Tutera frantsesen eskuetatik askatzeko ekintza izan zen pizgarria. Minatarrak sartu, sartu ziren, eta irten ere bai; bainahiria hartu
|
bazuten
ere, ezin izan zieten frantsesei aurre egin, horiek Santa Barbara gotorlekuan ondo babestu zirelako Buget Curro42 jeneralaren agindupean errefortzuen zain. Frantsesei aurre egin ezinik, gerrillari taldeak arpilatzeariekinzion herria aztoratuz, auzokoei ganaduak eta diruak ostu baitzizkieten.
|
|
|
Egun hartan Filipe V.aren gudarostea Bartzelonan sartu zen garaile. Izan ere, Utretchteko Itunean Europako gobernuek Espainiako erregearekin lehenago bakea sinatua
|
bazuten
ere, katalanek jarraitu zuten borrokan Filipe V.aren kontra eta bere lege eta foruen alde, errege berri horrek Gaztelako lege arrotzak ezarri nahi zizkielako. Frantziako eta Espainiako gudarosteek aldi berean lehorrez eta itsasoz egindako erasoei katalanek aurre egin behar izan zietenez, are gogoangarriagoa egin zuten katalanek Bartzelonaren defentsa hura.
|
|
|
XVI. mendean hasitako Baxe Nafarroako Foruen bilduma hurrengo mendean Bearnesez eman zuten argitara. Seme alabek gurasoen ala, hauen faltan, aiton amonen onarpena behar
|
bazuten
ere ezkontzeko, hauek ezin zieten ezkontidea inposatu:
|
|
|
Gorde diren pastoralen idazle gehienak ez dira ezagutzen. Idatziz, eskuizkribuz, egiten
|
bazuten
ere, ez zuten beren izenik ematen eta ohiko langile arruntak ziren. Salbuespen nabarmena Jean Pierre Saffores (17991855) atharraztarra da; zapatari lanbidez, 70 pastoral gordetzen omen zituen etxean, gehienak eskuizkribu zaharren kopiak, bai eta berak idatziak ere.
|