|
2002
|
|
|
Hark ere Erroma erruki zuen Cesarren heriotzagatik, bere buru aratza herdoil ilunez estali zuenean eta gizaldi dongeak gau betiraun baten beldur izan zirenean. Garai hartan lurrak eta itsasoaren lauak eta zakur asturugaitzekoek eta zantzu gaiztoko txoriek seinaleak ematen
|
bazituzten
ere. Zenbat aldiz ikusi genuen Etna, labeak lehertuta, bere olatuekin ziklopeen lurretara gainez egiten eta sugarrezko biribilak eta harri urtuak iraultzen!
|
|
2008
|
|
|
Abelazkuntzari dagokionez, Eibar sortu zenean paper garrantzitsua jokatu zuen arren14, XVIII. menderako jarduera hori zeharo ahulduta zegoen, zeren 1785ko txostenak zioenez «se surte igualmente asi en todo el año de Carnes de Baca y carnero de varios Pueblos de dicho señorio y Castilla por el poco Ganado lanar que se cria en su dictrito (sic) en que ninguno se cria caballar». Baserriko labore guztiak egiten
|
bazituzten
ere, nekazari ustiapena ez zen nahikoa bizirauteko, eta baserritarrek lan osagarriak egin behar zituzten.
|
|
|
1776an Ipar Amerikako Hamairu Koloniek independentzia lortu zuten Ingalaterratik, eta independentziarekin batera herriaren subiranotasuna aldarrikatu zuten, monarkia absolutistaren ereduari errepublika federal demokratikoa kontrajarriz. Gatazka horretan Frantziako borboitarrek amerikar independentista iraultzaileei lagundu zieten. Ingalaterra ahultzeko, noski?, eta emandako laguntzaren truke zenbait lurralde eskuratu
|
bazituzten
ere, gerrate horrek eragindako zorrari aurre egiteko, Luis XVI.ari Estatu Jeneraletara deitzea baino beste irtenbiderik ez zitzaion gelditu. Hori ez zen okerrena izan; izan ere, amerikar iraultzaileekin kontaktuan egondako zenbait militar ideia iraultzaileez kutsatuta bueltatu ziren:
|
|
|
Protesta hau, gainera, idazkari berriaren izendapenarekin zegoen lotuta, auzokide legez onartuak izanez gero bozketan parte hartzeko eskubidea izango baitzuten, eta beharbada, bozketaren emaitza aldatzeko ere. Auzokidetza eskatzen zuten nekazarien kopurua nahiko altua zen, eta euren eskakizunak onartu ez
|
bazituzten
ere, udalean burutzen ari ziren aldaketen aurkako mugimendu legez ulertu behar dugu. Berrezarkuntzaren garaian udalean sartzeko baldintzak zorroztu egin ziren, eta itxura denez, liberalen bazterketa bukatzen ari zen sasoi berean, Lege Zaharraren defendatzaileek ere euren eskubideak aldarrikatu zituzten.
|
|
|
Fenomeno hau benetan interesgarria iruditzen zait, eibartarrak, foru erregimenaren arauak egoera berrietara moldatzeko gai izan zirela adierazten digulako, betiere udalgobernuan parte hartzeko aukerak zabaltzeko xedearekin. Elgoibarren pare bat familiak ohorezko karguak monopolizatu
|
bazituzten
ere, Eibarren epe berean 14 lagun izan ziren herriko alkateak. Beharbada gobernu kontuetarako malgutasun horrek iragazkorragoak egin zituen dotrina berriak?
|
|
|
1828an adibidez, bildutako guztiak banan banan sartu ziren gelatxo batean botoa ematera, baina ez proposamenak egin behar zituzten hautesleak izendatzeko, zuzenean hirukoteen proposamenak egiteko baizik,«? a pluralidad de votos»? 675 Herri diputatuen kasuan ere hirukoteak aurkeztu
|
bazituzten
ere, horietatik bat ez zen aintzat hartu, aurreko urtekoak jarraitu behar baitzuen. Oraingoan ere inork ez zuen nahi izan zenbaketa konprobatu.
|
|
|
Biurteko Aurrerakoian prozesu desamortizatzaileak indar berriak hartu zituen1035 Gipuzkoako herrialdeak lege horren aplikazioa atzeratzea lortu zuen, eta moderatuen itzulerarekin Madozen legearen ondorioak behin betirako sahiestea lortu zutela bazirudien ere, Bravo Murillo eta Garely Ogasun ministroen joera desamortizaziozaleak prozesu hau suspertu zuen 1858an, eta 1862tik aurrera hasi ziren lehen salmentak. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Diputazioek erasoa geldiarazteko fronte komuna eraikitzeko ahaleginak egin
|
bazituzten
ere, azkenean ez zuten jokabide bateratu bat zehazteko gaitasunik erakutsi eta ogasun ministeritza euren arteko batasun ezaz baliatu zen desamortizazio prozesua hedatzeko. Motel samar hasi zen, baina apurka apurka salmenta kopuruak gora egin zuen, eta 18661867 urteetan gorenera heldu ostean, 1871ra arte luzatu zen.
|
|
|
Espainiar koroaren hutsunea betetzeko sortu zen nazioarteko lehiak gerra franko prusiarra piztu zuen, eta bidenabar, III. Errepublika estatu frantziarrean, oraingo honetan langileen errepublika, Pariseko Komunaren eskutik. Bismarcken gudarosteek bakuninisten ametsak zapuztu
|
bazituzten
ere, Komunaren esperientziak europar burgesia beldurtu zuen, eta sozialismoa liberalismoaren eboluzio logiko legez aurkeztu ostean Manterola diputatuak aukeratzera eman zuen,. Don Carlos ala petrolioa?, azken erregai hori izan baitzen Pariseko langileen armarik eraginkorrena. Paradoxikoki, II. Karlistaldian petrolioa gehien erabili zuena beste karlista bat izan zen:
|
|
|
Boluntario liberalen?, armatutako urbanoak?? horniketak talde horretako kide ez ziren herritarrek ordaindu behar
|
bazituzten
ere, armada erregularraren gastuei aurre egitea herritar guztien ardura zen. 1834ko martxoan Jose Ramón Bergarak, erreginaren. María Cristinaren?
|
|
|
Zabalaren erasoaldiaren ostean, karlistek 20 egunetan zehar eduki zuten Eibar setiatuta, eta zenbait biztanle atxilotu
|
bazituzten
ere, ez zuten hirigunean sartzerik lortu. Armada liberalaren helduerak karlistak uxatu zituen, eta orduan, Eibarko miliziak herria defendatzeaz gain, inguruko hinterlanda kontrolatzeko eginkizuna hartu zuen, Ziortzara egindako espedizioak adierazten digun bezalaxe.
|
|
2009
|
|
|
Horrela argiroazaldu ziren errepublikaren aurka, hilabete luzeetan zehar, gorpuztuz joan zirenkonspirazioak. Jakina, horiek jatorri desberdinak
|
bazituzten
ere, bat egin zuten, 1936ko uztailaren erdialdean, Emilio Mola, Alfonso Beorlegui, Jose Soltxaga etaantzeko militar matxinoen aginduetara jartzeko. Konspirazio bateratuak Espainiakoaro garaikidean hain ohiko izan diren jazarraldien ezaugarriak hartu zituen baina, Madrilen, Bartzelonan, Bilbon, Valentzian.porrot egin zuenez berehala gerrabilakatu zen.
|
|
|
Aldi berean, heriotza zigorrera eta 30urteko kartzela zigorrera kondenatutakoen indultu eskaera guztiak hemenjasotzen dira. Hegoaldeko euskal herritarrei dagokienez, gehienak data haubaino lehenago errepresaliatu, hil edota kommutatu
|
bazituzten
ere, errepresioa ikertzeko garrantzitsua da funts hau (Barruso, 2005: 38).
|
|
|
Horregatik, bitartean, Euskal Herrian ehun bat argitalpen plazaratzen zen. Denetariko edukiak
|
bazituzten
ere, kazeta informatibo politikoak nagusiziren, guztien% 70, hain zuzen. Sasoi hartan euskarazko lehenengo egunkari bihurtzea asmo zeukan Argia astekariak honela azaldu zuen errepublikaren aldarrikapen aurreko egoera:
|
|
|
Ekonomia hazkunde industrialaren zatirik handiena Bizkaiko eskualde jakinbatzuetan eta Gipuzkoako zenbait tokitan gertatu zen, jakina. Ondo moldatugabeko hazkunde ereduak
|
bazituzten
ere, Errepublika aldarrikatu aurreko garaian, bi herrialdeetan multzo handia osatzen zuten erregimen berriaren alde zeuden klaseertainekoek eta langileek.
|
|
|
Erregimen frankistako «berritzaileen» eta oposizioaren artean lortutako akordioa aldez aurretik itundutako haustura batean oinarriturik zegoen, eta horrekdiktaduraren garaietatik zetozen estatu mailako funtsezko hainbat erakunderenjarraipena ahalbidetu zuen. «Adiskidetze nazional» irrikatua eragoz zezakeen iragan deseroso hura auzitan ez jartzea nahiago izan zuten alderdi politiko gehienek.Oro har, amnistia nahikotzat jo zen, eta armadako indarretako elementurikerreakzionarioenetako batzuk ordezkatu
|
bazituzten
ere, haietako inor ez zuteniraganeko krimenengatik zigortu, baina haietako kide asko erakunde zibiletaralekualdatu zituzten funtzionario modura.
|
|
2010
|
|
|
Gizonezkoentzako bizi baldintzak, txarrak izanda, onartzen
|
bazituzten
ere, ume eta emakumeentzako zirenak ez ziren euskaldunek osaturiko batzorde horrenbegiko. Ez eta gaixoentzat gordetzen ez ziren enfermeriako oheak.
|
|
2012
|
|
|
Nafarroako Erresumaren ikuspegi politikoaren inguruan egituratuta, etagainera, mendebaldeko lurraldeak Gaztelak konkistatu ondoren? «itsasokoNafarroa» izenaz ezaguna (Urzainki eta Olaizola, 1998) lehenik 1200ean, etaondoren erresuma osoa (1512 Nafarroa Garaia eta 1620an Beherea)?, euskal jendartearen historiaren ezaugarri bat da galdutako independentziarenaldarri iraunkorra, edo bere kasuan, erakunde politikoena. Azken horiek, espainiarinteresek inposatuta eta menderatuta, armistizio moduan lortu eta hitzarmen bezalajustifikatu
|
bazituzten
ere, monarkia espainiarrarenaz bestelako jarduera politikoazerabilten: foru egintzan oinarritzen ziren eta haien jatorria berezko zuzenbidesistema zen (Piriniotar Zuzenbide izenaz ere ezaguna).
|
|
|
Jatorrian, haieneredua inposatzeko oinarri demokratikorik gabe funtzionatzen zuten. Geroago, modudemokratikoagoak hartu
|
bazituzten
ere, ohikoena zen nazionalitate (edo etnia) batbesteei nagusitzea, gehiengoaren logikari erreparatuta. Ildo horretatik, estatu horiekaniztasunaren kudeaketan eragingabeak izaten jarraitu dute, eta ondorioz, lurraldebaten aniztasunak irauteko modu bakarra independentzia izan daiteke.
|
|
|
Hamarkada honetan negoziazio politikoa tresna eta helburua izango da. Indigenek mundu akademikoan, nazioarteko gizarte zibilaren eta nazioarteko adituen artean aliatuak lortu
|
bazituzten
ere, argi zuten nazioarteko eta estatu barneko sektore nagusiekin elkarrizketa eta negoziazioa beharrezkoak zirela.
|
|
|
Horregatik, erdarazko hedabideekiko konbergentzia areagotu dute. Alde batetik, Egunkariaren sorrerarekin bat, euskarazko hedabideek Espainiako albisteetatik askatzeko informazio ereduak garatu
|
bazituzten
ere, hogei urte eta gero, hiru hedabideak berriro Espainiako edukien mende agertzen dira. Beste aldetik, AEBko informazioaren mendekotasun berria garatu dute.
|
|
|
Beraz, orain arte Lehiaketa Desleialaren Legeak eta Publizitatearen Lege Orokorrak egitate juridiko berberak zedarritzen
|
bazituzten
ere, maiz egoera hori ziurtasun juridikotik aldenduz, egun, arazo hori gainditu egin da eta publizitate desleiala Lehiaketa Desleialaren Legeak soilik zigortuko du: «Publizitate ez zilegia desleiala izango da» (LDL 18 artikulua).
|
|
2015
|
|
|
Mota honetako ikerketak Gipuzkoan aplikatuak izan ziren 1980 hamarkadan zehar (Ortega, 1980; CGS, 1985), eta garai hartarako emaitza egokiak eskaini
|
bazituzten
ere, zehaztasunfaltagatik, gaur egunerako erabilgarritasuna galdu dute.
|
|
2017
|
|
|
Venezuela eta Ekuadorreko kasuetan, indarrean zeuden konstituzioek ez zuten asanblada konstituziogilearen figura jasotzen, ez eta prozesu konstituziogile bat zabaltzeko aukerarik biltzen ere (Boliviako kasua ezberdina da, hangoa erreforma prozesu bat izan baitzen, eta ez, formalki behintzat, prozesu konstituziogile bat). Prozesuaren aurkako sektoreak horretaz baliatu ziren prozesuon zabalpenerako antolatu ziren erreferendumak geldiarazi nahian, baina tribunalak (une ezberdinetan epai kontraesankorrak eman
|
bazituzten
ere) azkenean argi mintzatu ziren. Konstituzioek botere eratuen (exekutibo, legegile eta judizialaren) jarduna arautzen zuten, baina inolaz ere botere konstituziogilearen lana.
|