|
2001
|
|
|
Orixek, gainera, eta zertxobait ezagutzen zuenak ikus zezakeen hori aldez aurretik, ez zuen amorerik eman. Bigundu eta samurtu beharrean, gogortzen hasi zitzaigun, gero eta gogorrago, nahiz eta horretarako inoiz higuindu zituenak berak onetsi behar
|
bazituen
ere. Nahiago zuen hark zaharzale agertu berrizaleen aldian; lehengo bateko berrizaleak bezain berrizale, ordea, zaharzaleak eta herrizaleak gailenduxe zaizkigun garaian.
|
|
|
Ez al digute erakutsi gauza bat dela herri hizkuntza eta bestea, oso bestea gero, kultur hizkuntza? Azkue zenaren hitzak datoz gogora, beste batzuentzat esan
|
bazituen
ere: "... al decir âno reconocemos otra autoridad que la del Maestroâ quieren en suma dar a entender que no reconocen otra autoridad que la suya propia, la de ellos; pues cuando les parece bien o mal le dejan o le siguen, y seguirle de esta manera es seguirse a sà mismos22".
|
|
|
zinetan eta benetan nahi badugu, nahimen hutsez zernahi erdiets dezakegulako ustea hezur muinetaraino sartua dugu23 Zenbait aldiz onerako, zenbaitetan kalterako. Eneko Loiolakoa, Zumalakarregi, Arana Goiri, esaterako, ez ziren esku hutsik joan, bi azkenak herio goiztiarrak eraman
|
bazituen
ere; Santa Krutzek ez zuen gehiegi atera, are gutiago Agirre oñatiarrak. Badirudi, guztiarekin ere, hobe genukeela indarrak neurtzen saiatu, borrokan hasi baino lehen.
|
|
2003
|
|
|
Autobusarenak erabat ezustean harrapatu zuen. Ez zuen inondik inora halakorik espero Jonengandik, emaztearen aurrean lasai itxurak egin
|
bazituen
ere. " Zer uste duzu, ba?" esaten zion emazteari," poliziek bidean topatu zituzten aurrenekoak eramango zituzten!".
|
|
|
Bere ume guztiak ezkontzatik kanpo izaten zituzten emakumeak desagertu egin ziren, eta ohaidetzan bizi zirenak, elkarrekin, ezkondu gabe? gero eta urriagoak dira; botere zibilak jazartzen
|
bazituen
ere, batzuk ageri dira, hala ere. Beste hitz batzuetan esateko, Trentoko dotrinak berrehun bat urte geroago lortu zuen bere indarraren gailurra, astiro astiro, baina etengabe, haren itzala zabaltzen joan ondoren.
|
|
|
Kontraste gizona zenik ezin uka: seigarren agindua ez bazuen askorik errespetatzen eta moral kontuetan lasai samarra bazen ere, hainbat apaiz euskaltzaleren adiskidea izan zen (Pascual Iturriaga, Lardizabal...); bestetik, euskal tradizio zaharra eta baserritarraren bizimodu umila mila eratara goretsi
|
bazituen
ere, liberalismoak eta hiriko bizimoduak ikaragarri erakartzen zuten.
|
|
|
Umerez oñatiarra orain arte zeharo ezezaguna da euskal literaturaren historian. Oñatiko San Migel parrokiako benefiziodun apaiza izan zen hogeita hamar urtez; hainbat kargu bete
|
bazituen
ere, ez zen parrokiako erretore izatera iritsi (haren biografiatxo bat in Elortza, 1990). Elortza bera argitaratzekoa da Osabaren eskuizkribua (nik ere hori erabili dut, kopia mekanografiatua pasa baitzidan:
|
|
|
Kastitatean" purÃsimo y angelical" omen zen, tentaldi handiak izan
|
bazituen
ere. Adibidez, behin, Miranda de Ebroko zubi baten gainean, ezustean, bi neska ikusi zituen dantzan; zaharra zela, oraindik ere irudi hark oldartzen zuen bat batean.
|
|
2005
|
|
|
Nire buru bera samarrak artean Adelaren hitzak erabat ulertzen ez
|
bazituen
ere, azalpen haien haritik bizitzaren eta errealitatearen ikuspegi bat eraikitzen joateko aukera izan nuen, hain baitzen nahasia eta bihurria inguruan gertatzen zen guztia. Adelak komunismoarekin, budismoarekin eta yogarekin egiten zuen uztartze hura gure bailaran arraroa gertatzen bazen ere, ez zen batere ezohikoa garai hartako zenbait giro aurrerakoitan.
|
|
2006
|
|
|
entzun
|
bazituen
ere, Joxemarik
|
|
2007
|
|
|
Amak, bestalde, aitonaz hitz egiten zionean sekulakoak eta bi botatzen
|
bazituen
ere, hitz" gozo" berberak erabiltzen zituen herriko gainerako terratenienteez?, anaiaz ez zen inoiz gaizki esaka ibili; Garzia jaunak etxetik bota zuenean, mutiko koxkor bat besterik ez baitzen, eta aurreneko harropuzkeriak erakusten hasi zenerako, jada hilda zegoen, birika min zital batek eramanda, edo lanak lehertuta, mutiko ilehoriari gerora kontatuko ziotenez. Besteen arropak ibaian garbituz atera zuen aurrera bere familia txikia.
|
|
|
Deklas (The Clash) esaten zioten, hainbesteraino baitzuen gustuko izen bereko taldea. Ahaleginak egin
|
bazituen
ere, ezin izan zion pentsamendu katea jada kaotiko hari ordena pixka bat jarri, eta Spanish bombs kantua burutik uxatu ezinik egon zen eskuburdinak bizkarrean jarri, eta kuartelera joateko bultzaka altxarazi zuten arte.
|
|
2009
|
|
|
Gringoirek, aldiz, korronte guztiei ateak zabaltzeko irrikaz, ez dio beldurrik desbideratzeari. 1934an Marcel Prévost ek Gringoiren" judutarren aurkako jazarpena" salatu eta Irène Némirovskyren izaera eslaviarra eta argitasun frantziarra goraipatu
|
bazituen
ere, hona zer aldarrikatzen zuen 1938ko azaroaren 30ean astekari berberak: " Utikan atzerritarrak".
|
|
|
Urrutira gabe, Larsonek eman zuen ezagutzera Ireneri hain kutuna zitzaion J.C. Gilardo idazlea. Ordu arte, hiru liburu argitaratuak
|
bazituen
ere, ia inork ez zuen ezagutzen letren munduan. Larsonen kritikari esker, Nacióneko Etcheverryren arreta erakarri zuen idazleak.
|
|
|
Itxarotea erabaki nuen; bost minutu, behinik behin. Nire gorputzak igarri
|
bazituen
ere, niri arin pasatu zitzaizkidan bost minutuak. Atera egin nintzen ezkutatuta edo nengoen petrilaren atzetik.
|
|
|
Izan ere, 1512 arte Fernando Aragoikoak ez zuen anexionatu. Zazpiehun urtean zehar indar gehiago edo gutxiagoko garaiak bizi izan
|
bazituen
ere, Euskal Herri burujabearen ispilu da egun.
|
|
2010
|
|
|
Lorentzo Berroeta 70 urtekoak dio Fraixku zenarekin berarekin aritua dela lanean, eta badakiela Joxepe Iñarrak ez ziola 40 dukaten balioko inoiz eman, eta emaztea eta alaba Txamoran bizituak
|
bazituen
ere, beren mantenua ederki irabazten zutela hango lanetan: escardando maiz, carreando leña...
|
|
|
Ez baita alferrik gaur Santa Luzi eguna, kontu horiekin akordatzeko. Eskerrak gure gain pareko hodei eta lainoak ez zaizkigun krisian sartu, batek baino gehiagok halako beldurrak
|
bazituen
ere. Eta eskerrak, hala bihoazkio zor zaizkionari?, esker mila giza eraginak beroiekin esku hartzerik lortu ez duelako.
|
|
2011
|
|
|
Irungo komandantzia zaharrera eraman zuten eta hamazazpi egunez egunero deklaratzen aritu zen. Berak kontrabandoko istorioak kontatzen zizkien eta eroarena egiten zuen espioitzaz galdetzen ziotenean, kolpe mordo bat jasotzen
|
bazituen
ere. Gau batean Melitón Manzanas Gestapoko batekin azaldu zen eta azken horrek amerikarrekin eta De Gaullekin zituzten loturengatik galdezka hasi zitzaion.
|
|
|
Azkenean jaitsi zieten kafea eta batzuk alde batera joan ziren eta Txanberlain bestera. Txanberlainek oraindik bideak ondo ezagutzen ez
|
bazituen
ere, Aiako Harriaren ertzak ikusten bazituen ez zuen galtzeko beldurrik izaten, eta gauez, bizikleta bizkarrean hartuta, baserri bateraino iritsi zen goizeko bostetan bustia, leher egina eta gosez akabatzen.
|
|
2012
|
|
|
Astinaldi bat eman zion Galok gorputzari, haien eskuak askatu eta laguntza hura errefusatzeko. Zenbait saiakera behar izan
|
bazituen
ere, kamioiaren ertzean esertzea lortu zuen, ozta ozta. Geldiune bat eginez, arnasa bueltatzen ahalegindu zen.
|
|
|
Kontakizuna, hasieran lineala, gero bihurrituz eta konplikatuz joango da, mentalitate familiarren, tribalen ez esatearren, ezagutza sakon bat erakutsiz, eta azkenean familiaren, tribuaren ez esatearren, mentalitatearen ezagutza sakon bat erakutsiko du. Baina, Irène Némirovskyk bere eleberrietan han hemenka esaera zaharrak sartzen
|
bazituen
ere, hemen morala elkarrizketa baten erdian ageri zaigu: " Aizu, Sylvestre...
|
|
|
Foru aldaketarako prestatu zen proiektua kritikatzeaz gain, moldaketarako txosten berria ere asmatu zuten Nafarroako Aldundikoek. Azkenik Nafarroa probintzia bihurtu zen, ogasunaren eta administrazioaren arloan zenbait eskumen berezi
|
bazituen
ere. Burgesia berriak, Espainiar Konstituzioa abiapuntutzat hartuz, Iraultza liberalaren printzipioak indarrean jartzeko tresneria egokitu zuen.
|
|
2018
|
|
|
patruila alemaniarrak ez ziren bereziki kantu zaleak. Hasieran zalantzak izan
|
bazituen
ere, ez zuen inork ezagutu. Hilda eta lurperatua zegoen jendearen oroitzapenean:
|
|
2019
|
|
|
Urkok western haiek jada ezagunak
|
bazituen
ere, aldi hartan hirurak elkarren jarraian ikustea deliberatu zuen. Horretarako mahaitxoa egokitu zuen alboan, eta bertan zizka mizkak, garagardoa eta behar adina tabako.
|
|
2020
|
|
|
Ordu gutxi batzuetan begiak bildu
|
bazituen
ere, batere lorik egin izan ez balu bezala jaiki zen, eguzkia errezeletatik sartzen hasi orduko. Leihoa zabaldu zuen logela egurasteko eta gaueko mamuei alde egiten uzteko, eta esan nahi zituenak gogoan ordenatu zituen.
|
|
2021
|
|
|
Etxean bazuen norengandik ikasi. Eta beste behin berebiziko pena sentitu zuen LucÃarengatik, halakorik ez sentitzeko ahaleginak egin
|
bazituen
ere.
|
|
|
Mahjubik Dar el Baidan ikasten zuen, eta gidaritza lanak erabat utziak
|
bazituen
ere, Marrakexera itzultzen zelarik sarritan poliziarengandik ihesi ibiltzen zen; ni gidari ofiziala ez nintzelako eta bera talde klandestinoetan ibili zale zelako (noiz egoera politikoaren aurkako pintadak eginez, noiz Sahararen aldeko afixak ipiniz).
|
|
2022
|
|
|
Lau egun lehenago, Liebknecht lotsagabe hark Alemaniako Errepublika Sozialista aldarrikatu zuen marruka milaka langileren aurrean, eta Alemaniako Gobernu ofizialak ez zeukan gogorik ez txorakeriatarako, ez boterea kolokan ikusteko. Rosak eta Karlek bazekiten ausartegiak izan zirela, eta bazekiten, halaber, Friedrich Ebert kantzilerrak begitan hartuak zituela eta, aurreko egunetako grebak Espartakisten Ligak antolatu ez
|
bazituen
ere, Ebertek eurak egiten zituela egoeraren erantzule. Horregatik gorde ziren, giroa lasaitu artean.
|
|
|
Stephenâs Green inguratu eta Grafton Streetetik joan zen, gogogabe. Jendetzaren artean elementu asko hautematen
|
bazituen
ere pasaeran, goibelki hautematen zituen. Ziztrina iruditzen zitzaion xarmagarri gertatu behar zitzaiokeen guztia, eta ez zien jaramonik egin aursart jokatzeko gonbita egiten zioten begiradei.
|
|
|
Gogoeta teoriko horiek bultzaturik, Irène Némirovskyk bere maisulanaren arkitektura konplexua diseinatu zuen lauzpabost mugimenduko konposizio musikal baten ereduari jarraikiz, horietako lehen biak baizik idatzi ez
|
bazituen
ere, Ekaitza ekainean eta Dolce. Kapituluz kapitulu, beren historiak pixkanaka garatuz doazen per  tsonaiak agertzen dira.
|
|
|
Nota bakoitzak belarritako mina ematen zion, nerbioak airean jartzen zizkion, intziri bat erauzten zion. Hori baino nahiago zituen elkarriz  keta luze haiek, apenas entzuten
|
bazituen
ere, bigarren solairutik, haiek zeuden pareko leihora irtenda, zabalik uzten baitzuten eurek ere gaugiro ona zenean, edo bien arteko isilaldi haiek, edo Lucileren barreak (barre, senarra preso edukita! Lotsagabea, emagaldua, doilorra halakoa!).
|
|
2023
|
|
|
Zorionez, haur asko zituen etxean. Hamar seme alaba, neska bikiak haietako bi, esaten baitzuen Flabiolek aitaren galtzoinak ikusten ez
|
bazituen
ere, haurdun gelditzen zela ama. Eta haurrentzat jotzen zuelarik, Flabiolek nola begiratzen zion ohartu eta txilibitu idor bat, artzainek bi piezatan eta jujubondo zurez landutako mokoaz egina, oparitu zion aitak.
|
|
|
Nolanahi ere, Larreaundi auzoan bazegoan adineko emakume bat, gaztetan, hots, Errepublika garaian, Irungo Dunboa auzoko erreka bazterrean zegoan poxpolo lantegian destajuan lanean aritutakoa. Gogoan diat nola, adinagatik ibiltzeko zailtasunak
|
bazituen
ere, goizero etxetik irten eta poxpolo lantegiraino joaten zen, artean lantegiko behargina izango balitz bezala. Errepublika garaian lanean erabiltzen zuten buzoa eramaten zian soinean.
|