|
2002
|
|
|
Mugimendu ekologistak ibilbide gorabeheratsua izan du eta taldeeta erakunde ekologista anitz sortu dira: gutxi
|
batzuek
Euskal Herri osoan dihardute (Eguzki, Eki, Ekologistak Martxan, Lurra kolektiboa; CADE Ipar Euskal Herrian) eta gehien gehienak arazo jakin bati jarkitzeko eratutako taldeak dira, tokiantokiko afera ekologista konkretuetan murgilduz(, think globally, act locally, lemaren haritik).
|
|
|
Ez, zati bat bakarrik, ez Euskal Herri osoa. Batez ere hegoaldea, eta hegoaldean bereziki Euskadiko Autonomia Erkidegoa edo, bestela esanik, orduan
|
batzuek
Euskal Autonomi Elkartea deitzen zuten eremu hura, Nafarroako agintari sozialista berriek berehala ahaztu baitzuten, denak eri jarri izan balira bezala, ordura arte, gobernuko mahaietan eseri ziren arte esan nahi dut, aldarrikatzen ibili ziren gehiena. Hala ere, berdintsu da, jenderik gehien alde horretan bizi delako, Euskadiko erkidegoan.
|
|
2003
|
|
|
Egun, berriz, Ama Eskola guztia elebiduna da, baita Lehen Mailako CP, CE eta CE2 gelak ere. Haur hauetatik
|
batzuek
euskal fakultatean segitu dituzte beren ikasketak eta hori biziki inportantea da. Zerbait erein genuen eta orain fruituak biltzen ari gara, hori zinez baikorra da.
|
|
|
Bi multzo horiek, neurri handian, bizi bizi zeuden euskal autonomiaren eskakizunen aurkako taldean kokatu behar dira. Gogora dezagun bide honetan, gero Bilboko Unibertsitateko errektorea eta autonomista sutsua izango zen Echevarria Gangoiti 1968 urtean euskararen katedra sortzearen alde azaldu zela, baina Santanderren jartzea proposatuz, Bilboko alkatearen babesarekin, Bizkaia eta Gipuzkoa elkartzeko aitzakiak ekidin nahian3 Dena den,
|
batzuek
Euskal Barrutia eta Euskal Unibertsitatea bereizten zituzten eta barruti bakarra defendatzen zuten; baina, baziren unibertsitate bat baino gehiago egon behar zela esaten zutenak, Deustuko zenbait irakasle esaterako, baita Karlos Santamaria bera ere4.
|
|
|
Horiek irrati guztiok eta aipatu ez diren arren lanean dauden beste
|
batzuek
euskal kulturaren erreferentzia esparru  garrantzitsu baten biziraupena segurtatzen dutela begi bistakoa da, programazioan eta hizkuntza kalitatean ahuldade asko salatu izan diren arren, arrazoi handiz (ardura handia eta hausnarketa bereziturako gaia da hori; irratiei legez, euskarazko hedabide askori lepora dakizkieken gaitzak baitira programazioan hutsuneak izatea eta hizkuntza kalitate zalan...
|
|
2004
|
|
|
Zenbait girotan, lumaz jantzita ibiltzea besterik ez da falta. . Jende
|
batzuek
euskal mundua ez dute ezagutzen. Ur Apalategi ari zaigu?, ez hurbiletik ez urrundik ere. Fantasmatzen dute.
|
|
|
Ikusteko dago, baina, zirriborroetan azaltzen zirenkontraesanak bideratu diren ala ez. Txostengile
|
batzuek
Euskal Herri osoari begira egin zuten beren lana, beste batzuek EAEri begira soilik. Batzuek Euskal Herri buruaski batean kokatu zuten kulturaren eszenatokia, beste batzuek oraingo egitura autonomikoan.
|
|
2005
|
|
|
Zer da, baina, Euskal Unibertsitatea? Ezagun da aurretik euskal hori daramaten kontzeptu guztiek buruhauste ugari eragin ohi dutela,
|
batzuek
Euskal Herriko bezala ulertzen dutelako eta, beste batzuek, berriz, euskarari zuzen zuzenean lotzen dutelako. Nire ustez, Euskal Unibertsitate batean pentsatzen hasi zenean, eta ordutik aurrera urte askoan, euskal horren barruan alde biak batzen ziren:
|
|
2006
|
|
|
Barandiaran arrazista zen noski (kritiko gogorrak agertu zaizkio" antropologo" modernoago batzuetan). Zergatik ez, orduan, Caro Baroja ere (nahiz eta beste
|
batzuek
euskal abertzaletasunaren kritikoa bakarrik ikusten duten horrengan; eta horrek jada ez arrazista bihurtuko luke).
|
|
2007
|
|
|
Dena dela, Espainiako erregeak eta haren senitarteko hurbilenek hainbat noblezia titulu dauzkate berez, erret familiakoak izate hutsagatik. Horietako
|
batzuek
Euskal Herriarekin lotura estua daukate. «Konstituzioaren artikulu batek dio erregearen titulu ofiziala Espainiako Errege dela, baina erabil ditzakeela, baita ere, ohituraz eta tradizioz Espainiako erregeari dagozkion beste tituluak», dio Sampedrok.
|
|
|
Ba hau behintzat: indar oso gehitu horrekin, besteen aurrean jokalari boteretsu bihurtuz, adibidez enpresa garrantzitsu
|
batzuek
Euskal Herrian iraunaraztea eta kudeatzea lortuko genukeela. Eta horrela horien zergak zuritzea ere Euskal Herriaren egin beharrari eutsiz, onuragarria izango litzaigukeela.
|
|
2008
|
|
|
Itxura denez, euskal nazioaren ernamuinean dagoen euskal etnos ari dagokion humusik gabe eraiki nahi dute hemen abertzale
|
batzuek
euskal estatua. Alfer alferrik, ordea.
|
|
|
Izan ere, bilera gehiago egiteko asmoa du, haren ustetan, «garrantzitsua baita AEBetako ordezkari politikoek Euskadiren inguruan duten informazioan sakontzea». Pozik agertu da horietako
|
batzuek
euskal gizarteak bizi dituen arazoak konpontzeko laguntza eskaini dutelako.
|
|
|
Zer dago horren azpian? Zaila da jakitea, baina ezaugarri
|
batzuek
Euskal Herria bitan puskatzen dute.
|
|
|
Eta denok galdu, batzuek gehiago bestetzuek baino, baina unibertsitario euskaldun guztiok galduko dugu. Bakan
|
batzuek
euskal unibertsitatearen aldeko lanean jarraituko dute; batzuek Bolognako prozesu barrenean, beste batzuek haren aurka eta haren alboan bestetzuek. Baina ez dira inon ere gehiengo izango.
|
|
2009
|
|
|
Ordena berria(
|
batzuek
Euskal Herri, modernoa, esaten dutena) berehala jarri da martxan:
|
|
|
Horrek ondorio zuzenak izan zituen, besteak beste, Iparraldeko denek eta Hegoaldeko
|
batzuek
euskal etxe hori uztea, baita berauek nahi zuten euskal batasuna ezerezean gelditzea. Beraz, esan dezakegu euskaldunen arteko liskarrak ez direla gaurko gauza soilik, baizik eta historian zehar errepikatzen joan dena.
|
|
2010
|
|
|
Carlos Iturgaitzek (PP) Ipar Irlandako gatazkaren eta Euskadiko gatazkaren arteko ezberdintasunak nabarmendu ditu; Irlandan bi komunitate eta bi talde terrorista aurrez aurre daude IRA eta unionista paramilitarrak eta Euskadin terrorista
|
batzuek
euskal gizartearen bizitza ostopatzen diote.
|
|
2011
|
|
|
Langabeziaren hazkuntzaren arrazoiak aztertzeko orduan, batzuek Espainiako Gobernuak" autonomietako doikuntzak" aipatu dituzte, eta beste
|
batzuek
Euskal Herriko sindikatuek hainbat erakundek daukaten doikuntza politikek huts egin izana jarri dute mahai gainean, enpleguaren egoera eta babes soziala okertzen dutelako eta politika horiek kapital handiaren interesak baino ez dituztelako defendatzen. Badaude ordea beste erakunde batzuk, finantzarioak kasu bankuak eta aurrezki kutxak, langabezian ardura larria dutenak.
|
|
|
Entzule gisa parte hartu nuen Espainiako Giza Geografiako ikastaro batean eta liluratuta gelditu nintzen Kantaurialdeko paisaiarekin eta jendearekin. Aldi berean, huraxe izan zen unibertsitateko adinean zeuden nire garaiko gazte
|
batzuek
Euskal Herrian Euskadi ta Askatasuna izeneko erakunde bat sortzea erabaki zuten urtea. Eta nire euskal izaera, beraz, gazte haiexen ganbela kide eta bidaide zen, eta orain zaharkiturik gelditzen ari dira, ia mende erdiko jardunaren ondoren.
|
|
2013
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak eta hezkuntzako eragile
|
batzuek
euskal curriculuma garatzeko eta euskal hezkuntza lege berria taxutzeko abiatu duten ibilbideari buruzko azalpenak emango ditu bihar Cristina Uriarte Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak Eusko Legebiltzarrean. Asteazkenean hasi zuten prozesua, Espainiako Kongresuan erreforma onartu bezperan.
|
|
2014
|
|
|
Gainera, musikari batek kulturan eragina izan dezan, musikan eginikoekarpenaz gain, diskurtso publiko bat eraikitzea ere beharrezkoa da, gizarteerreferente egingo bada. Musikari
|
batzuek
euskal prentsan idatzi edo kolaboratuizan dute (Rafa Rueda, Gorka Urbizu...); eta beste batzuek badute oihartzunikprentsan elkarrizketen bitartez, edo iritzi emaile gisa. Baina, emakume musikarigutxi dira euskal prentsan oihartzuna izan dutenak, edo euskal kulturan diskurtsoakeraiki dituztenak.
|
|
|
IBNk arreta berezia eskaintzen die horiei guztiei eta bide horretan Institutuak Erradiazio, Toxiko eta Kutsadura Mikrobiologikoaren Neurketan IEB IBN adituak formatu zituen 2014an. Alemanian ingurumen arloko medikuekin elkarlanean aritzen diren eraikuntzaren biologiaren profesional horiek kide berriak hezi dituzte eta haietako
|
batzuek
euskal lurraldean dihardute. Horrela, ikerketan jarraitzeko eta eraikuntzaren biologiaren garapenean aurrera egiteko oinarri sendoak ezartzen ari dira; oinarri eta datu zehatzetatik abiatuz espazio osasuntsuak bermatzeko tresna, baliabide eta profesionalez.
|
|
2015
|
|
|
Dialektologiako datuen bildumak hiztunekin aurrez aurre egotera eta ondotik banda edo grabazio horiek entzun, berrentzun eta kudeatzera behartzen du ikertzailea. Datu biltzaile naizen aldetik, ene asmoa euskal hiztunen ahotik Ipar Euskal Herri barreneko alderdiaren ekialdean zer entzuten den kontatzea da, euskararen munduko gure arteko jende
|
batzuek
euskal ahoskeraz ukan dezaketen ezagutza orokorrari maila bat gehiago eransteko besterik ez bada ere; helburu hori erdietsiz gero, ene aldetik aski litzateke. Halaz guztiz ere, ahoskeraren gaiari dagozkion arlo edo atal orokorxeago batzuen berri ere ekarri nahiko nuke saioaren hasierako lerro hauetan.
|
|
|
Ikertzaile
|
batzuek
euskal jendarteak (eta Pirinioetako jendarteak) matriarkatuaren arrasto nabariak dituela aipatzen duten arren. Isaure Gratacós ek (1987) «jendarte matristikoaz» hitz egiten du eta Andrés Ortiz Osés ek (1988), berriz, «matriarcalismo» hitza darabil?, agertzen duten ikuspuntua kontuan hartuta, ez da gaiaren eztabaidan aurrera egiteko. Izan ere, oraingoz, gorren arteko elkarrizketa baino ez da, «errealisten» aldekoak (kasurik onenean, «emazteak gizonak zituen eskubide berak zituela, baina etxean soilik»3 diotenak) eta «matriarkatua» defendatzen dutenak; azken horiei «idealistak», «atzerakoiak» edota «falokratak» deitu izan diete «errealisten» aldekoek.
|
|
2016
|
|
|
Ikerle
|
batzuek
euskal nazionalismoa antzerkiari lotzen diote. Garai hartako zenbait buruzagi antzerki idazleak izan ziren:
|
|
|
Jota horietako
|
batzuek
euskal kantari batzuen errepertorioan daude oraindik. Nabaria da Ipar Euskal Herrian euskarazko jotak kantatzeko egon den tradizioa azken hamarkadetan, maleruski, ia Nafarroa Garaian baino handiagoa; Etxamendi eta Larralde, Amaren Alabak, Kalakan, Xiberotarrak edo Jean Mixel Bedaxagar ditugu horren adibide.
|
|
2017
|
|
|
Miarritzeko aireportura etortzen ziren, eta gero autoz halako tokira, baina askotan urrutitik zuzenean autoz ere bai. Nazioarteko bitartekari
|
batzuek
Euskal Herria oso ondo ezagutzen ei dute, hamahiru bat urte daramatzate-eta etortzen. Bada pasadizo argigarri bat, 2011koa.
|
|
|
Haatik, hemen izan ziren aleman
|
batzuek
euskal kultura miresten zuten. Segundo Olaetak kontatzen zuen nola justuki Miarritzen buruzagi nazi batzuen aitzinean dantza egin zuten eta nola miretsirik gelditu ziren, batik bat, ezpata dantzarekin.
|
|
2018
|
|
|
Batzuek frantses identitatea dute, beste batzuek espainol identitatea eta beste
|
batzuek
euskal identitatea. Badira, bistan denez, aldi berean frantses eta euskaldun sentitzen direnak edo espainol eta euskaldun, Frantzian edo Espainian sortu eta Euskal Herrian bizi direlako, eta euskaldundu direlako, edozein etorkini bere sorterriko identitatea ukatzen ez zaion bezala.
|
|
2019
|
|
|
Eguerdian, herritar
|
batzuek
euskal koreografiak dantzatu zituzten plazan, antzinako tradizioak gogora ekarriz. Hura zen beroa, hura!
|
|
|
Ez da harritzekoa, beraz, garai horietan alderantziz ere gertatzea, hau da, euskara errazteko saiakeran latinetik ikasi zutena euskaltzale
|
batzuek
euskal aditzetan aplikatzen ibiltzea.
|
|
2020
|
|
|
Irunera iristen diren migrante gehienak –ia denak– Ipar Euskal Herrira edo Frantzia aldera igarotzen dira. Duela bi urte, ordea, migrante gutxi
|
batzuek
Euskal Herrian edo Espainian gelditzea erabaki eta asiloa eskatu zuten. Asiloa eskatzen zuten horiei guztiei elkarrizketak egiten nizkien Harrera Sareko kide nintzelako.
|
|
|
Komeni baita ez ahaztea kultura subalternoa dela gurea, dena dagoela egiteko beti, inork ez duela gure alde ezer egingo, etengabe gabiltzala azken poxpoloarekin jolasean. Nahiz eta
|
batzuek
euskal mainstream bezalako oximoronak darabiltzaten. Nahiz eta normalizazio linguistikoa zerutik erori izan balitz bezala sortzen duten hainbat artista berrik.
|
|
2021
|
|
|
Zenbait jardunaldi eta topaketa antolatu izan dituzten podcaster
|
batzuek
Euskal Podcast elkartea sortu dute, «Euskadin podcasten sorkuntza eta kontsumoa sustatzeko helburuarekin». Sara Gomez Sandin Arabako sortzailea —Hasta aquí puedo ver podcasta egiten du— izendatu dute elkarteko presidente.
|
|
|
Uretamendin bazen familia euskaldun bat, etxola barruan euskaraz aritzen zena. Honi esker izan zuten
|
batzuek
euskal kulturaren ezagutza. Beste batzuk, ordea, lan egiten hasi zirenean jabetu ziren honetaz, fabriken ugazabak edo neskameenak euskaldunak zirelako.
|
|
|
1984tik aurrera, polizia eta aginte frantsesek, bai eta GALen ekintzek ere, zaildu zuten Iparraldean bizitzea. Zuzendaritza klandestinitatean sartu zen eta
|
batzuek
Euskal Herritik kanpoan finkatu ziren. Komando legalekin harreman zuzena zaildu zen.
|
|
|
2001ko urrian, ordea, Batasuna alderdia Euskal Herri osoan bat eta bakarra sortzeko prozesua abiatu zenean, AB bitan zatitu zen. Militante
|
batzuek
Euskal Herri osoko alderdi nazionala izanen zen Batasunaren alde egin zuten. ABko kideen bi herenak (%67), berriz, alderdia Batasunean integratzearen kontra bozkatu zuen.
|
|
2022
|
|
|
Ohituta gaude data hori Euskal Herrira ekartzean Eibarko Udalaren aldarrikapena irudikatzen, bertan biltzen baitira urtero ezkertiar espainiarrak urteurren hori ospatzeko. Inork gutxik daki, ordea, egun batzuk geroago Euskal Herriko beste udalerri
|
batzuek
Euskal Errepublikaren aldarria egin zutela, berezko errepublika bat eskatuz gure nazioarentzat. Azpeitian, Zumaian, Bermeon, Mundakan, Errenterian, Bergaran, Markinan, Lazkaon, Oñatin, Orion edo Hernanin, besteak beste, Euskal Errepublikaren aldeko aldarrikapena onartu zuten udalbatzek, kasu gehienetan aho batez.
|
|
2023
|
|
|
Alde batetik, euskarazko jarduntzat erroturiko hainbat izendapenez aritzean esate baterako, euskal literaturaz, hizkuntza hautua auzitan jartzeari ekin zioten hainbat eragilek: adibidez, sonatua izan zen 1978an euskal idazle vs escritor vasco prentsako eztabaida; 1
|
batzuek
euskal idazletzat hartu nahi zituzten gaztelaniaz idazten zuten euskal herritarrak. Beste alde batetik, euskarazko jardun gisa oraindik erroturik ez zeuden adierazpide batzuk hizkuntza jardunaren arabera zedarritzeko saioak egon ziren:
|
|
|
Egoera horrek, bestalde, beste eragin bat ere izan zuen: Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako hezkuntza eragile
|
batzuek
euskal kulturaren transmisioaren ardura hori erakundeen esku uztea, jada curriculumak eta legeak babesten zuelakoan.
|