|
2000
|
|
|
Informazio irratia, aldiz, bigarren mailan geratu zen, ordurako? 1960ko hamarkadarako? sinesgarritasunaren arazoa problema izaten hasia baitzen,
|
batez
ere Hegoaldeko lau herrialdeetan. Irratia bakanka irteten zen kanpora, kanpoko informazioaren bila, salbu eta jaialdi eta antzekoetan, loterian, hondamendien aldeko ekitaldietan eta Franco-ri eskainitako txaloen berri emateko?
|
|
2001
|
|
|
Ekialdeko herrialdeen suntsipenak Mendebaldea utzi du jaun eta jabe, eta honek ez daki zertan datzan bere garaipena eta zer egin garaipen horrekin. Batetik, ikusten du inoiz ez dela hainbeste aberastasun eta txirotasun batera egon izan eta, bestetik, ohartzen da badela jende kopuru handi bat,
|
batez
ere Hegoaldean baina Iparraldean ere bai, soberan eta enbarazu eginez dagoena, eta berriro gogaikarri gertatzen has daitekeena.
|
|
2002
|
|
|
XIX. mendera bitartean, oc deritzen hizkuntzak bat baino gehiago izan dira gaur egungo Errepublika frantziarraren lur eremu zabaletan,
|
batez
ere hegoaldean. Baina frantses moderno eta ofizialaren sorkuntzan, estatu hizkuntza moduan historiara igaro den frantsesaren sorkuntzan oïl hizkuntza gailendu zitzaion oc hizkuntzari.
|
|
2003
|
|
|
Orain arte baso soiltzea
|
batez
ere hegoaldeko eta ekialdeko eremuetara zabaldu bada ere, errepideak egiteari esker, enpresa egurgileak oihanaren bihotzeraino iristeko bidea aurkitzen ari dira.
|
|
|
Horregatik, birbanaketa bainoaproposago deritzogu, besteak beste, ura, lurra eta airea baliabide komunen jabetzaeta pribatizazio murrizteari nola ekingo diogun hitz egiten hasiko bagina. Txiroakez dira ekosistemen hondamendien erantzuleak, baizik eta ingurumen krisienpaganoak,
|
batez
ere Hegoaldeko megahirietan, baina baita Iparrean ere.
|
|
2004
|
|
|
1930ean Walker Evans-ekin estudio berean lan egin zuen eta argazkigintzan berari esker hasi zen. 1935ean RAn sartzeko eskatu zioten eta 1938ra arte artista eta argazkilari gisa lan egin zuen,
|
batez
ere Hegoaldean, Ohion eta New York en. OWI rako propaganda egiten ere lagundu zuen.
|
|
2005
|
|
|
Zenbat ikastola ez lirateke izan ere egingo Iparraldean, urteetan zehar Herri Urratsik izan ez balitz? Eta Herri Urratsetan dirua
|
batez
ere Hegoaldetik dator, ez gaitezen engaina.
|
|
2006
|
|
|
Transgenikoen laborantzari lotutako punturik ahulenetako bat labore konbentzionalekin batera bizitzea izan da. Faktore horri dagokionez, txostenak onartzen du arreta berezia jarri behar dela hurrengo hamar urteetan,
|
batez
ere Hegoaldeko herrialdeetan; izan ere, aurreikusten da jarduera transgenikoa handitu egingo dela eta, hala, labore horien ekoizle nagusi bihurtuko direla. «Lehenengo hamarkadan izandako hazkundeak aurrera egingo du, eta, gainera, bigarren hamarkadan gaindituko da», adierazi du Jamesek, eta adierazi du hazkunde hori batez ere «herrialde eta nekazari kopuruan islatuko dela, bereziki garapen bidean dauden herrialdeetan».
|
|
2008
|
|
|
Nafarroan, berriz, azken honetarako erabiltzen da batez ere. Hitza orokorra eta hagitz ezaguna da berez Euskal Herri osoan, baina bi erabilera horien artean bereizketa nabaria ematen denez, Nafarroako erabilera hemengo hizkera batzuen ezaugarritzat har daiteke,
|
batez
ere Hegoaldeko beste euskalkien aurrean.
|
|
|
Lehenik Jean Etxepare hautatzeko saioa egin zen, idazle benetan aparta, baina honek huts eginik, Georges Lacombek eskuratu zuen aulkia358 Lacombe, hizkuntzalari gisa pertsona prestatua zen, baina ez bat ere langilea, ez eta aski zentrala ere Iparraldeko euskal idazleen artean (izatez Parisen bizi ohi zen, hilero Euskal Herrira bidaiak eginez). Akademia barruan Lhande zuberotarra ere bazegoen, prestigioa izan bazuena baina
|
batez
ere Hegoaldean, gutxiago Iparraldean. Nolanahi ere, Lhanderi 1921 urte amaieran Espainiako gobernuak muga zeharkatzea galarazi zion, eta beraz, haren kolaborazioa etenda geratu zen359.
|
|
|
Azkuek gaztetan lotura handi xamarra izan zuen bertakoekin, baina ez zuen lortu harreman hori kontsolidatzerik. Azkue
|
batez
ere Hegoaldera begira egon zen, eta bereziki jeltzaleekin akordiotan sartzeak Iparraldekoengandik urrundu zuen, berenez ere aski autonomoak zirenak.
|
|
2009
|
|
|
Lehenengo zatia gozatzekoa izan zen. Berdegunea ez zen baldintzarik onenean azken elurteen eta euriteen ondorioz,
|
batez
ere hegoaldeko harmailaren inguruan. Hala ere, Reyno de Navarrako ikuskizuna ederra izan zen.
|
|
|
Goizaldean han hemenka prezipitazio pixka bat egin dezake. Gauean, fronte berri bat hurbilduko da gure lurraldera; lainotu eta tanta batzuk bota ditzake, baina
|
batez
ere hegoaldeko haizea indartuko da. Elur kota 400 m inguruan kokatuko da goizaldean eta 800 m ingurura igoko da goiz partean.
|
|
|
Zientzialariek orain azalduko dute fenomeno hori Antartikako berotze globalaren eragina arinduko duen armarri bat sortzeko gai izan dela. Izan ere, zuloak areagotu egin du haize hotzen eragina kontinente izoztuaren inguruan,
|
batez
ere hegoaldeko polotik datozenak (“vórtex” deitzen zaie) eta sartaldekoak, eta horrek lagundu egiten du inguruko ohiko tenperaturei eusten. John Turner irakasleak dioenez, “gizakiak sortutako ingurumen fenomeno batek Antartika berotze globaletik isolatzeko gai izan da”.
|
|
2010
|
|
|
Arratsaldean bero hodeiak garatu egingo dira eta zaparrada trumoitsuren bat bota dezake. Aurreko egunetan bezala
|
batez
ere hegoaldean geldituko dira baina baten bat Kantauri isurialdera heldu daiteke. Tenperatura zertxobait jaitsiko da, eta beroenak 23 ºC artean kokatuko dira.
|
|
|
Astelehenean egunaren ordurik gehienetan zerua estalia egongo da eta goiz partean euria egin dezake. Arratsaldean hodeiak desagertzen hasiko dira,
|
batez
ere hegoaldean.
|
|
|
Astelehenean egunaren ordurik gehienetan zerua estalia egongo da eta goiz partean euria egin dezake. Arratsaldean hodeiak desagertzen hasiko dira,
|
batez
ere hegoaldean. Ipar haizea ibiliko da eta tenperatura ez da uda giroko balioetara hurbildu ere egingo.
|
|
2011
|
|
|
Eta, gero, mintzen nau baita ere gure lurraldearekiko errespetu txikiak
|
batez
ere Hegoaldean. Hegoaldean egin ditugu egin behar ez ziren gauza asko, urratu ditugu lurrak, bazterrak, hedapenak edo hedapen ekonomikoak, industriak eraman gaitu gehiegikeria bortitz batzuetara eta hori hor dago, arrasto itsusi hori hor dago.
|
|
2013
|
|
|
553 urtean, erreinu ostrogodoarekin gerra luze eta hondatzailea burutu ostean, Justinianoren jeneralek Bizantzioko agintearen mende jarri zuten Italia osoa, epealdi laburrerako izan arren; arean, hurrengo urtean, «aita santu Vigiliok hala eskatuta», Justinianok Sendespen Pragmatikoa aldarrikatu zuen, eta horren arabera, beraren bilduma Italiara ere zabaldu behar zen. 568 urtean inbasio lonbardiarra jasan eta gero ere, penintsularen alde batzuek harreman arruntak izan zituzten Bizantzioko inperioarekin,
|
batez
ere hegoaldeko zatiek, grezieraz mintzatzen zirenek, eta Ravenako eskualdeak, Bizantzioko exarkaren egoitza zenak. Hori guztia zela medio, Italiako lurralde horietan Digestoa ez ezik, Justinianoren zuzenbidearen beste zati batzuk ere ezagutu eta erabili ohi ziren.
|
|
2014
|
|
|
TASA NEGATIBOAK Hazkunde tasa txikiaren arrazoietako bat da bankuek ez dituztela mailegu asko ematen eta horrek inbertsioak eta kontsumoa moteltzen dituela. Batetik, eskari kontua da; hau da, herritarrak eta enpresak?
|
batez
ere hegoaldekoak, krisian pilatu zituzten zor handiak itzuli nahian dabiltzala eta ez dutela ez aukerarik ez beharrik diru gehiago eskatzeko.
|
|
2015
|
|
|
Gexan Lantziri Zabaleko kidearen arabera (1976: 26), kazeta hura intelektualei (eta
|
batez
ere Hegoaldekoei) zuzendua zen, eta zenbakiko mila aleko zabalkundea zeukan. Kazetari produktu hutsa baino egitasmo zabalago baten atal izaki, kazetako kideek liburu eta disko denda ere ireki zuten Baionan 1974an.
|
|
|
Kideen artean ez ezik, globalki hartuta, bi taldeen artean ere desberdintasunak badirela ikus daiteke ederki. Ikasleen taldean kideek nahiago dituzte atzerakarga handiagoko ordenamenduak, eta gure ustez zurrunago jokatzeko joera ageri da; ikasleen artean, oro har, aisa hurbilagotik segitzen dira joan den mendean
|
batez
ere Hegoaldean hedatu ziren joerak, erranaldiko elementuak modu zurrunean antolatzekoak: oro har, Erderismos en markaturiko bideari jarraitzen diotenak, edo eredu idealista idiosinkratikoaren ildokoak (Maia, 2014).
|
|
|
Esther Campieres Pobreziaren egoera Gaur egun, 836 milioi pertsona bizi dira muturreko pobrezian. Gainera, munduko bederatzi pertsonatik batek ez du behar adina elikagai eta 1.300 milioi baino gehiago irauten du egunean 1,25 dolar baino gutxiagorekin,
|
batez
ere Hegoaldeko Asiako eta Saharaz Hegoaldeko Afrikako eskualdeetan. Horrez gain, gatazka baten ondorioz, 2014an 42.000 lagun etxetik alde egin behar izan zuten babes bila.
|
|
2016
|
|
|
Abisua ere eman zuen: errepublikanoek gizonen sufragioa babestuz gero,, etsaitu egiten dituzte gizon beltzak eta emakumeak oro, eta emakumetasunaren aurkako basakeria beldurgarriak ekarriko ditu horrek,
|
batez
ere hegoaldeko estatuetan?.
|
|
|
Negroen masak,
|
batez
ere hegoaldean, haurrak dakartza ardurarik gabe eta zorigaiztoan; ondorioz, gero eta negro gehiago daude, zuriak baino are gehiago, eta, gainera, herritarren desegokienen multzokoak dira, umeak ganoraz hazteko gaitasun gutxien daukatenetakoak.
|
|
|
Noski, aurreko atalean aipatu neurri guztiak eta gehiago eskatu eta exijitu behar dizkiegu ozen gobernuei. Ez dut uste halakorik falta izan dugunik hala ere azken 40 urtean(
|
batez
ere Hegoaldean). Eta lekuan lekuan lortu duguna baino gehiago ez lortu izana, ez dut uste izan denik lurralde bakoitzeko herritar sektore euskaltzaleak ez dizkiegulako gobernuei gure eskaerak garbi ezagutarazi.
|
|
2017
|
|
|
Teoria orokorrak dio klima aldaketak tenperaturaren gorakada eragingo duela. Iberiar Penintsulan, esaterako,
|
batez
ere hegoaldean eta mediterraneoaren kostaldeko herrietan gertatuko litzateke hori. Horri lotuta, zientzialariek diote planetaren batez besteko tenperaturak bi graduren bueltan egingo duela gora –industriaurreko datuekin alderatuta– Hori gertatzean, inork ez daki zer etorriko den; baina ziur naiz ezer onik ez dugula izango.
|
|
2020
|
|
|
Krisia kontsumo gosea hiltzen ari da, eta jan gosea berpizten. Euskal Herrian,
|
batez
ere Hegoaldean, gero eta lagun gehiago jotzen ari dira jangela sozialetara, Caritasek emaniko datuen arabera. Hegoalderago are makurragoa da egoera.
|
|
|
8 eta kontsonanteak, dardarkari ahoskatzen direnetan (ttaka ere izan baitaiteke),
|
batez
ere Hegoaldean, hobikari ahoskatu ohi dira, hizkera maila edozein izanda ere. Kasu honetan, dardarkarien ahoskera (ahoskunea, zehazki) ez litzateke hizkera mailen araberako aldagaia.
|
|
2021
|
|
|
42.23.3b Zergatik
|
batez
ere Hegoaldeko literaturan agertzen dela esan daiteke, ez horrenbeste Iparraldean, nahiz badiren adibide batzuk: Eta populu guzia hura ukitu nahiz zebilen, zergatik harenganik ilkitzen baitzen bertute bat guziak sendatzen zituena (Haraneder); Eta hala, zaudete zuek ere prestatuak, zergatik zuek uste ez duzuen orduan etorriko baita Gizonaren Semea (Haraneder); Zatozte adoratzera Zeruko erregea.
|
|
|
42.22.2k Formari dagokionez esan behar da, autore zaharretan —eta ez hain zaharretan— beti osorik idatzirik agertzen den arren, azken ehun urte hauetan gutxi gorabehera ba idazteko ohitura oso zabaldu dela,
|
batez
ere Hegoaldean eta konkretuki ipuinak edota elkarrizketaz josiriko testuak idatzi dituzten autoreetan, herriko hizkera kutsua hobeki gordetzearren edo; izan ere, eguneroko hizkera bizian hala ahoskatzen da ia beti.
|
|
|
6.3.5a Emankortasun handikoa da
|
batez
ere Hegoaldeko testuetan aurkituko dugun atzizki txikigarri hau. Edozein motatako izenek har dezakete:
|
|
|
Hala ere, gutxiago ere erabiltzen da,
|
batez
ere Hegoaldean: Goizeko bostak laurden gutxiagotan, lo gaizki eginda, ateratzen nuen maleta ilunpetatik (Anabitarte); Hamarrak laurden gutxiago (Labaien); Bost gutxiago dira (Erkiaga) eta abar.
|
|
|
bigarren, bigarrengo, bigarreneko; laugarren, laugarrengo, laugarreneko. Tradizioan badira lekukotasun franko(
|
batez
ere Hegoaldean): Nola diren Euskal Herrian ugariagoak eta zergatik, lehenengo izendatutakoak, bigarrengoak baino (Iztueta); Nik, hain xuxen, bigarrengoa, eta oraindaino hirugarrenik ez da izan (Lizardi); Hau bera gertatzen da zenbait aldiz seigarrengo hutsegiteetan (Agirre Asteasukoa); Mila zortziehun hirurogeita zazpigarrengo urtean, lehenengo trena ikusi nuen Espainiako partean (Txirrita).
|
|
|
Badira ere esaera adberbialak, hitza errepikatuz sortzen direnak (itzuli hauek
|
batez
ere Hegoaldekoak dira): Etxerik etxe erabiltzeko erosia izango da (Agirre); Mendirik mendi ibili ohi zen (Etxeita); Aterik ate ez badabiltza ere (Mogel); Zuk ikusiko duzu egun hartan zoazenean ihesi zokorik zoko ezkutatzen (Uriarte); Neurekin ibiltzen zen goizetan kalerik kale (Erkiaga) eta abar.
|
|
|
22.4.3.2j Antzina, aldiz, (eta dituen aldaera guztiak: antxina, aintzina, antsina...)
|
batez
ere Hegoaldeko testuetan ageri da, bizkaieraz eta gipuzkeraz. ‘Lehen, aspaldi... ’ esan nahi du:
|
|
|
22.4.6d Atzera adberbioa
|
batez
ere Hegoaldean erabili izan da, ‘berriz’ esan nahi duela, Iparraldean Mirandek ere erabili duen arren. Jakina, atze izenak hartzen duen kasu adlatiboa ere izan daiteke.
|
|
|
33.3d Halako eran/ moduan/ gisan/ maneraz/ moldez/ suertez esapideek moduzko aurrekaria ezartzen diote ondoriozko perpausari. Aurreneko biak
|
batez
ere Hegoaldean erabiltzen dira: Halako eran itsutu zen, non,[...] haien gezurrezkoak eta idoloak[...] adoratu zituen (Lardizabal); Halako moduan aurkitzen da nekatua ezik ez dezake aldean pauso bat eman, bada bere aztalak koloka dauzka (Otaegi); Halako moduan aberastu zen, non auzoak haren ona ezin eramanaz, hasi ziren esetsi edo persegitzen (Lardizabal).
|
|
|
Villepinek Sarkozyren inguruan ikerketak egitea galdegin zion (Sokarros); Silvio Berlusconi lehen ministroari Castellik esandakoagatik barkamena eskatzea galdegin diote (Berria); Herriko auzapezari bertze gutun batean galdatu dio gune guzian ikerketa baten egitea, radioaktibitaterik baden jakiteko (Herria). Baina EPG corpuseko adibide batek baino gehiagok erakusten dute,
|
batez
ere Hegoaldeko testuetan, eskatu predikatuaren eredura jotzen dutela gaur galdatu eta galdeginek ere: bertan behera uzteko galdegin, BBCri barkamena eskatzeko galdegin eta abar.
|
|
|
Probatu egin nahi dut, ea nire esanera dabilen ala ez (Elizen arteko Biblia); Bietako batek ere ez zekien eurekin ala bere buruarekin ari ote zen hizketan (Epaltza); Txokok ez zekien bizirik ala hilik aterako zen historia honetarik (Borda). Baina edo ere zilegi da zehar galderetan aukera bat adierazten duten bi osagai juntatzeko,
|
batez
ere Hegoaldean: Ez dakigu ekonomikoa edo kirol zigorra izango den, baina zigorra jarriko digute (Berria); Jakin nahi nuke zuek erretzen duzuen edo ez (Joxerra Garzia).
|
|
|
Perpausaren hasieran ager daiteke, lokailu modura (baina nondik zatoz?), beste juntagailu batzuekin gertatzen den bezala. Horrez gain, Hegoaldean —eta
|
batez
ere Hegoaldeko mendebaldean— bigarren perpausaren barruan eta azkenean ere erabiltzen da inoiz juntagailu hau; baina horrelakoetan ere badirudi lokailu zeregina betetzen duela. Hona zenbait adibide:
|
|
|
Baina perpaus nagusietan ere, hain aspaldiko ez diren idazleen testuetan,
|
batez
ere Hegoaldekoetan, ikus daiteke ‘adizki nagusia+ ez+ adizki laguntzailea’ hurrenkera: Eta Tomas ageri etzan (Lardizabal); Izen ori iñork ezagutzen ez du (Lopez Mendizabal).
|
|
|
Ez dirudi, ordea, gero okerrago hori batere zuzena den. Esapidearen bigarren zatiari dagokionez, zalantza gabe, gure tradizioan hainbat erabili da,
|
batez
ere Hegoaldean: hainbat (eta) zaharrago.
|
|
|
Baten batek lagunduko digu= Norbaitek lagunduko digu. Arrunta da tradizioan,
|
batez
ere Hegoaldeko testuetan: Gure adineko eta gazteagoen artean baten bati suertatu zaionez sarri aski (Mitxelena); Burugabekeria hori ere entzun behar al genuen?
|
|
|
Zinemara, atzo joan nintzen; Beti iristen da berandu; Horrelaxe egin zenuke beti lan. Aditza ere izan daiteke galdegai, eta galdegaitasun hori nabarmentzeko egin baliatzen da
|
batez
ere Hegoaldean adizki analitikoetan: Krisi garaietan, areagotu egiten da langabetuen kopurua; Goibel gaudenean, lagundu egiten du ingurukoek animoak emateak; Lengo igandean, Moxolo eta ni asi gaituk zaragia esku batez jaso baietz eta ezetz, ta galdu egin nian (Agirre).
|
|
|
Hasteko, georgiera eta errusiera hiztunez gain, azerbaijanera eta armeniera hiztun talde handiak bizi dira: 2014an 231 000 pertsonak baino gehiagok azerbaijanera zuten ama hizkuntza, eta 144 000k baino gehiagok armeniera19 Bi taldeak
|
batez
ere hegoaldeko eta ekialdeko Georgian bizi dira, herri txikietan, eta hauetatik askok ez dakite edo oso gutxik dakite georgieraz. Azerbaijaneraz eta armenieraz ikasteko hainbat eskola daude Georgian (2013an 85 eta 117 eskola, hurrenez hurren); ikastetxe horien hezkuntza kalitatea askotan georgierazkoena baino baxuagoa da (Tabatadze, 2019).
|
|
|
El Mundo aldizkariak argitaratu ATE erakunde ultra-eskuindarraz kronika batean bere argazkia ageri zen, eta horrek susmoak finkatu eta non zen jakitea erraztu omen zuen: han,
|
batez
ere Hegoaldeko jende abertzaleari buruzko informazio emaile bezala agertzen zen hots, gehiago txibatoa infiltratua baino.
|
|
2022
|
|
|
elizaren inguruan plazatxo bat, pilotaleku estalia eta komun bat. Azken 10 urteotan ingurunea etxebizitzak egiteko prestatu dute,
|
batez
ere hegoaldera bide berri bat eginda.
|
|
2023
|
|
|
Jacques Derridak zioen: «edozein azentu,
|
batez
ere hegoaldekoa, bateraezina iruditzen zait hitz publiko baten duintasun intelektualarekin». Zer diren gauzak, Aljeriako judu frantses pentsalari garrantzitsu hark «hegoaldeko» azentua zuen eta, lotsaz, tonu apalean hitz egiteko ohitura hartu zuen.
|
|
|
Beiruten eta Palestina Askatzeko Erakundearen arteko 1969ko akordio baten ondoren, Libanoko armada, hein batean, ez da errefuxiatu esparruetan sartzen, baina, hil honen hasieran, herrialdeko armada Ein el Hilwehera bidaltzeko mehatxua egin zuen Libanoko behin behineko lehen ministro Najib Mikatik, aldeek borrokekin segituz gero. Gobernuak kaleratutako ohar baten arabera, liskarrek «Libanoren subiranotasuna nabarmen urratzen» dute, eta erantsi zuen «onartezina» dela taldeek «libanoarrak izutzea,
|
batez
ere hegoaldeko herritarrak, urte askoan palestinarrak babestu baitituzte».
|
|
|
Beiruten eta Palestina Askatzeko Erakundearen arteko 1969ko akordio baten ondoren, Libanoko armada, hein batean, ez da errefuxiatu esparruetan sartzen, baina, hil honen hasieran, herrialdeko armada Ein el Hilwehra bidaltzeko mehatxua egin zuen Libanoko behin behineko lehen ministro Najib Mikatik, aldeek borrokekin segituz gero. Gobernuak kaleratutako ohar baten arabera, liskarrek «Libanoren subiranotasuna nabarmen urratzen» dute, eta erantsi zuen «onartezina» dela taldeek «libanoarrak izutzea,
|
batez
ere hegoaldeko herritarrak, urte askoan palestinarrak babestu baitituzte».
|