|
2003
|
|
|
Elikagaietako pestiziden hondarrei buruzko araudia argia da. Elikagai freskoetan izurriteei eta gaixotasunei aurrea hartzeko pestizidak erabiltzea onartzen den arren,
|
batez
ere frutetan eta barazkietan, gainditu ezin diren balio maximoak ezarri dira. Hala ere, arau horietako gehienak pertsona heldu baten batez besteko kontsumoan oinarritzen dira, eta, beraz, ez dira haurrengan aplikatzen, eta oraindik ez dira ezagutzen pestiziden ondorio batzuk.
|
|
|
Erosotasuna, noski. Espero dezagun haiei esker egoera freskoan dauden fruta eta barazkien kontsumoa handituko dela; Espainian, hamabi urtean, Europako gainerako lurraldeetan,
|
batez
ere frutetan, goranzko joera jaitsi zen, eta, horri esker, urteko %2, 5eko erritmoan berreskuratu ahal izan da. Bost kide ditut egunean.
|
|
2004
|
|
|
Mundua izugarri aldatu da Bigarren Mundu Gerraren amaieratik gaur egun herrialde garatuetan kontsumitzen diren elikagai gehienak ontziratu arte. Izan ere, azalera handietan, animalia jatorriko produktu fresko guztiak ontziratuta saltzen dira, eta barazkiak,
|
batez
ere frutak eta barazkiak, oraindik soltean saltzen dira, nahiz eta kontsumitzaile bakoitzak bere ontziratzea egingo duen nahi diren unitateak pisatu ondoren. Denbora horretan izandako aldaketen ondorioz, produktuari, jatorriari edo prezioari buruzko informazio eredua ere aldatu egin da.
|
|
2005
|
|
|
Gure inguruko ardoak, mahatsarena eta sagarrarena, berez inguruan dituzten legamien lanaz hartzitzen dira. Bertako lurra eta mikroklima medio, inguruko airean diren eta
|
batez
ere fruta bakoitzak azalean dakarren legami salda zehatza da muztioa ardo bihurtuko duena. Hortik fruta barietate berak tokian tokian ardo desberdina ematea.
|
|
|
Tanzaniako oihan heze tropikaleko zuhaitzetan bizi da, eta denbora gehiena landare estalkiaren gainean igarotzen du. Bere aurkitzaileen arabera,
|
batez
ere frutaz elikatzen da, eta baliteke hostoak, loreak eta animalia txikiak ere jatea. Haren etsai nagusia Afrikako arranoa da.' Hotzera egokitzea Tximu berria 15 indibiduoko taldetan bizi da, 2.450 metrorainoko altitudean, eta sarritan zero azpiko tenperaturak izaten dira.
|
|
|
AEBko Nekazaritzako Ikerketa Zerbitzuak (ARS) sustatutako azterlan baten arabera, antioxidatzaile ugariko elikadurak,
|
batez
ere fruta eta barazkiekin, begiko ikus lenteen gardentasuna arriskuan jartzen duen proteina disfuntzioa saihets dezake. Tufts Universityko Allen Taylorrek (Boston, Massachussets), ubikitin proteasoma baten bide metabolikoan identifikatu du proteina disfuntzio hori.
|
|
|
Lehena pasta, arroza, lekaleak, barazkiak eta/ edo patatak; bigarrena haragia, arraina edo arrautza entsaladarekin edo barazkiekin (ez beti patata frijituak); eta, azkenik, fruta bat, ahal dela, edo esnezko postrea, opil industrialak eta gozokiak saihestuz. CECUk, gainera, menuetan garaiko elikagaiak sartzea gomendatzen du,
|
batez
ere fruta freskoa, barazkiak eta barazkiak (egunean bost errazio); gatz askorekin ez prestatzea eta aurrez prestatutako platerak maiz ez kontsumitzea. Azkenik, gogoan izan menua egokitzeko aukera eskaini behar zaiela elikadura eritasunen bat edo alergia duten haurrei.
|
|
|
Dolfok esaten du ustelduta daudela eskailerak. Askotan esaten du Dolfok gauzak ustelduta daudela,
|
batez
ere frutak eta batez ere letxugak. Dolforen amak frutak saltzen ditu.
|
|
2006
|
|
|
Azokan denerik dago, baina
|
batez
ere frutak: ananak, sagarrak, gereziak, mangoak, aguakateak, txirimoiak, papaiak...
|
|
|
uhartean kontsumituak. Janaria laguntzeko, gurasoek edan egiten dute
|
batez
ere fruta zukuak, erraz aurkitzen direnak kale saltokietan eta merkatu txikietan, herrietan, hirietan eta errepideak. Australiako eragin handia nabaritzen da garagardoan herrialde honetan edatea.
|
|
|
Clinical and Experimentala Allergy Review aldizkarian argitaratu zen ikerketa, eta GA2LENeko 12 adituk parte hartu dute. Ikerketa horren arabera, dietan bitamina, bitamina eta selenioa(
|
batez
ere frutetan eta barazkietan) bezalako antioxidatzaileak sartzea ere babes efektua da. Baina adituek aurreratzen dute eremu horretan oraindik ikerketak falta direla onartzeari, «orain arte egin den ikerketaren zati handi bat ez baita sistematikoa izan, eta horrek ondorio zehatzak lantzea zailtzen du».
|
|
2008
|
|
|
Hori da gaurko joera. Tanino biribilak eta
|
batez
ere fruta zapore gehiago erabiltzen ditugu. Zur zaporeak dituzten ardoak egin beharrean, fruta gustuko ardoak egiten ditugu.
|
|
2009
|
|
|
Saihestu egin behar dira haurdunaldian dietan kontraindikatuta dauden elikagaiak, gaixotzeko arriskuagatik, hala nola elikagai gordinak edo gutxi prestatuak, gazta freskoak, urdaiazpiko ondua edo hestebete gordin onduak, hala nola txorizoa. Postreak eta edaria Postreetan
|
batez
ere fruta eta esneki errazak erabiltzen dira, baina gosari, hamaiketako eta askarirako edo astebururako errezeta gozo landuagoak iradoki daitezke. Gauza jakina da gehiegi kontsumitutako gozokiek kaloria gehiago ematen dituztela eta, beraz, osasungarriak baino kilo gehiago har daitezkeela.
|
|
2010
|
|
|
ez itsasteko. Galdarraztatzea elikagaiak kontserbatzeko ere erabiltzen da (ikusi 3.gaia),
|
batez
ere frutak eta barazkiak, eta ondoren, beste kontser
|
|
|
Zukuak kontsumitzeko eguneko une nagusiak gosaria eta askaria dira. Laranja da espainiar gehienek gehien atsegin duten zaporea,
|
batez
ere fruta natural zukutu berrien zukuak kontsumitzen dituztenen artean, eta ondoren anana, batez ere ontziratutako zukuak kontsumitzen dituztenen artean. Horri dagokionez, inkestatutakoen %35, 2k etxean egindako zuku naturalak baino ez ditu kontsumitzen; %17, 6k ontziratutako zukuak bakarrik hartzen ditu, eta %47, 2k, berriz, zuku naturalak eta ontziratuak.
|
|
|
Frutekin ere arazoak izaten dira. Gero eta ohikoagoa da alergia hori,
|
batez
ere fruta tropikalekiko. Barazkiekiko alergia ere badago, baita elikagaiekiko, oro har, dituzten aditiboekiko ere.
|
|
2011
|
|
|
Elikagaien sektorean, lodigarri gisa erabiltzen da (E 464). Elikagaiak babesteko filmetan aplikatzea,
|
batez
ere frutetan, hala nola laranjetan, mandarinetan eta aranetan, oso dokumentatuta dago, eta ikerketa lerro oparoa da. HPMC filmak malguak eta gardenak dira, usainik eta zaporerik gabeak, eta gasekiko iragazkortasun selektiboa dute.
|
|
|
Teknika honen bidez, elikagaiari presio handia egiten zaio, eta horrek mikroorganismo gehienak desaktibatzen ditu. Tecnolat enpresak nabarmendu duenez, “oso positiboak eta etorkizun handikoak izan dira emaitzak,
|
batez
ere fruta prestakinetan eta lizunak eta legamiak beste esneki batzuetan inaktibatzean. AZTI Tecnaliak egindako saiakuntzek frogatu zuten, adibidez, fruta prestakin gozatuek, intentsitate desberdineko presio altuko hainbat tratamendu egin ondoren, aztertutako bakterioak erabat desaktibatzen zituztela.
|
|
2012
|
|
|
Igoera hori tabakoaren prezioen egonkortasunaren ondorio izan zen, aurreko urteko ekainean behera egin baitzuen. Elikagai eta edari ez alkoholdunen taldeak lau hamarren igo zuen urte arteko tasa, eta %2, 2ra iritsi zen,
|
batez
ere fruta freskoen prezioen eta, neurri txikiagoan, patata eta prestakinen portaeraren ondorioz. Aldiz, garraioak puntu bat baino gehiago murriztu zuen urteko tasa ekainean, %2, 9raino, 2009ko azarotik aurrera mailarik baxuena, erregaien eta lubrifikatzaileen portaerari esker; izan ere, 2011ko ekainean baino gehiago jaitsi zituzten prezioak hilabete honetan, eta urteko tasa %3, 4koa izan zen, hiru puntu baino gehiago.
|
|
|
gazta, jogurta, fruitu lehorrak, sardinak, arto tortillak. Pektina,
|
batez
ere frutetan (sagarrak eta azenarioak) dagoen zuntza, berunaren iraizpenari laguntzen dio. Berunez kutsatutako lurzoruetan barazkiak ez jatea.
|
|
|
Horregatik, oso garrantzitsua da elikagai horiek jan aurretik garbitzea. Oro har, gordinik jaten dira,
|
batez
ere frutak, eta, beraz, ez dago tratamendu termikorik, patogenoak desagerrarazteko. Hona hemen elikagai talde horretarako aholku batzuk:
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, azukreek urarekiko afinitate handia dute eta, beraz, zenbait elikagaitan hezetasuna gutxitu dezakete. Mantendu frutak azukrearekin Azukrea
|
batez
ere fruta kontserbatzeko erabiltzen da. Bere konposizioagatik mikroorganismo batzuentzako energia iturri izan daitekeen arren, ingurune hori ere alda dezake.
|
|
2014
|
|
|
Ia kultura gastronomiko guztietan erabili izan da azukrea elikagaiak kontserbatzeko,
|
batez
ere fruta, eta teknika hori ez da askorik aldatu urteetan.
|
|
|
Hala, bada, Trobe University (Melbourne, Australia) filmeko Spero aditua izan zen, eta haren hitzak mundu osoko zientzialariek txalotu zituzten. Elikagaien Segurtasunerako Europako Agentziak ere (AESAN) adierazi zuen heldu batek egunean hiru litro inguru kontsumitzen baditu ere, erdia irentsitako elikagaietatik etorri litzatekeela,
|
batez
ere fruta eta barazkietatik. Hala ere, oraindik ere, bi litro ur edan behar izatearen aldeko apustua egiten dute ahots zientifiko eskudunek.
|
|
2015
|
|
|
Aberatsak, krematsuak, freskoak eta erakargarriak dira. Oso ongi konbinatzen dituzte hainbat osagairekin,
|
batez
ere frutekin, eta osagai nagusia jogurta da, oso ospe oneko elikagaia. Izan ere, jende askok uste du jogurten propietate onuragarriak oso nabarmenak direla, eta azukre edo gantz ugari eransten bazaie ere, osasungarriak izaten jarraitzen dute.
|
|
|
Konturatu gabe, «light» edo «gantz edo azukre gutxiko» produktuak erostean, baliteke elikadura osasungarria lortzeko bidea saboteatzen aritzea. Sabotaje hau saboteatzea, produktu manufakturatu gutxiago kontsumitzea eta elikagai fresko gehiago kontsumitzea da,
|
batez
ere frutak, barazkiak, fruitu lehorrak, lekaleak edo ale integralak.
|
|
2017
|
|
|
bitaminak, mineralak, gantz azidoak eta aminoazidoak. Gorputzak behar dituen bitaminak eta mineralak elikagaietatik datoz,
|
batez
ere fruta eta barazkietatik. Barazki ugari jateak organismoak behar dituen mantenugai asko lortzen laguntzen du.
|
|
2018
|
|
|
Honetaz gain, ezin dugu ahaztu alferreko zenbat ontzi daramaten jaki askok,
|
batez
ere fruta eta ortuariek. Platanoak, esaterako, poltsaratuta egoten dira ia gehienetan.
|
|
2020
|
|
|
Elikagai freskoak jatea,
|
batez
ere frutak eta barazkiak, eta oso prozesatuetatik ihes egitea funtsezkoa da gaixotasun batzuek eragindako hantura kronikoa murrizteko.
|
|
2021
|
|
|
Batzuetan,
|
batez
ere fruta helduegi badago edo jateko egoera ezin hobean ez badago, intsektu batzuek, hala nola frutaren euliak, arrautzak elikagaiaren barruan jarri eta larbak gara ditzakete. Hala ere, intsektuak arrautza uzten duenean, frutaren azala kaltetzen du.
|
|
2022
|
|
|
Ale gazteenak azkar sakabanatzen dira landarean; helduak, berriz, geldirik egoten dira, hostoei edo zurtoinei itsatsita. Txerrikume motak Diasporak Diaspinoek zuhaitzak erasotzen dituzte,
|
batez
ere fruta arbolak, eta melazarik jariatzen ez duten gainerako kotxinilletatik bereizten dira. Hauek dira Mediterraneo aldeko espezie ohikoenak:
|
|
2023
|
|
|
“Errendimendu handiagoa, izurriekiko erresistentzia eta klimarekiko moldagarritasuna emango dituzten labore barietate berriak lortzeko ahaleginari esker, laboreak azkarrago hazi dira, baina elikagaiak ekoizteko edo xurgatzeko duten gaitasunak ez du hazkunde azkarraren erritmoa jarraitu”, azaldu du Ana María Molinerrek. María Dolores Raigon Valentziako Unibertsitate Politeknikoko (EHU) Nekazaritza Ingeniaritza Agronomikoko Goi Eskola Teknikoko ikertzailearen ustez, nekazaritza intentsiboko ekintza garrantzitsuenetako bat,
|
batez
ere frutetan, barazkietan eta pikorretan, hobekuntza genetikoa izan da, elikagaien ekoizpena handitzeko. Baina ondorioak ez dira espero zirenak izan.
|
|
|
Bai, argi eta garbi, auzoetan eta baliabide ekonomiko gutxiagoko eremuetan. Kontsumoa jaitsi egin da,
|
batez
ere frutan. Baita arrainaren kontsumoan ere, asko jaitsi baita.
|