|
2001
|
|
|
Landaretza eta faunaren ikerketa aipatzen delarik, ezin da bazterrean utzi aita Daviden ekarria,
|
batez
ere Txinan. Ia 1.300en bat txoriren berri eman zuen eta, beste 9.500 zamarki eta mumurena, 200 ugaztunena?
|
|
|
Gaur egun ginseng da, agian, mundu osoko sendabelarrik ezagunena. Jatorriz Asiakoa da, eta aspalditik erabiltzen da helburu sendagarriekin Asiako herrialdeetan,
|
batez
ere Txinan. Ginseng mota bat baino gehiago egon arren, ezagunenak amerikarra, korearra (asiarra ere esaten zaio) eta siberiarra dira.Lehenengo biak “benetakotzat” hartzen direnak dira, Panax landare izendatuen genero batetik datozelako.
|
|
2002
|
|
|
Egoera horren aurrean ezin dugu geldirik egon», esan du Elizabeth Kemff, txostenaren egileetako batek. «Desagertzeko zorian dauden afrikar errinozeroak eta Asiako errinozeroak salbatu besterik ez dugu egin behar; izan ere, Asiako medikuntza tradizionala,
|
batez
ere Txinan, Singapur, Taiwan, Malaysia eta komunitate txinatarrak sortu diren herrialde garatuetan salbatuko ditugu. Zuhaitzak moztea, merkataritza aprobetxamendurako, eta, ondorioz, belardi horien populazioak sakabanatzen ari dira, baita endogamia eta pobretu genetikora kondenatutako animalien erreserbak sortzen ere.
|
|
2007
|
|
|
Gure herrialdearen eta Asiaren arteko zuzeneko hegaldirik ezak kalte egiten dio Espainiako turismo sektoreari; izan ere, gero eta bidaiari gehiago mugitzen dira eremu horretan, Turismoaren Mundu Erakundearen (OMT) Asiako eta Ozeano Bareko Xu Jing ek esan zuenez, Xu Jing ek, gainera, administrazioei eta enpresaburuei gomendatu zien beren sustapenetan Espainia marka indartu dezatela eskualdekoen aurrean. Xu Jingek Asiako turismoaren etorkizunari buruz hitz egin zuen, eta eskualde horrek,
|
batez
ere Txinak eta Indiak, etorkizunean turistak igortzeko duen ahalmena nabarmendu zuen. 2006an, 31 milioi txinatar atzerrira joan ziren, eta espero da kopuru hori nabarmen handituko dela hurrengo urteetan.
|
|
|
Sustrai hori Ekialde Hurbilekoa da jatorriz, baina erromatarren garaian Europa osora zabaldu zen. Gaur egun klima epeleko herrialde guztietan hazten da,
|
batez
ere Txinan, Japonian eta Korean. Banderatxoaren osaera Rabanitoaren osagai nagusia ura da, %95 baitu.
|
|
|
Era berean, maskoten salerosketarako egoera bizian harrapatzea ere, bereziki espezie asiarren kasuan, beste arrisku bat da. Adibidez, orangutanak eta giboiak Madagaskarren ehizatzen dira maskotatzat edo medikuntza tradizionalean erabiltzeko,
|
batez
ere Txinan. Alde horretatik, duela hilabete batzuk, Care for the Wild International eta Pro Wildlife erakundeek egindako beste txosten batek milioika primate ale ehizatzea salatu zuen, batez ere Latinoamerikan.
|
|
|
Hainbat herrialdek salatu dituzte jarduera horiek, eta
|
batez
ere Txina salatu dute
|
|
|
McAfee segurtasun informatikoko enpresak agindutako “Virtual Criminology” txostenak dioenez, gero eta maizago egiten zaie eraso gobernuetako sare informatikoei, blokeoak eragiteko edo segurtasun hutsuneak aurkitzeko. Urrunago joan gabe, aurten bertan hainbat herrialdek salatu dituzte praktika horiek eta
|
batez
ere Txina salatu dute. Txostenaren arabera, Erresuma Batua “zibergerra hotza” deritzon etapan sartu da.
|
|
2008
|
|
|
Historialarien arabera, Txina tearen sorlekua da, nahiz eta Indiak hurbiletik jarraitzen dion, merkantzia baliotsu horren esportatzaile nagusietako bat izanik, eta Sri Lanka oso ezaguna da tearen kalitateagatik. Ekialdean,
|
batez
ere Txinan eta Japonian, te berdea kontsumitzen da, hartzitu gabe; Europan, berriz, te beltza erabiltzen da gehienbat, hartzitu ondoren. Bi kategorien artean te erdihartzitua dago, Oolong tea ere esaten zaiona.
|
|
|
Kontrolak indartzea EBk gaur egun debekatu egiten du esneki txinatarren inportazioa Europan, Bruselak Europar Batasuneko herrialdeei mugetako kontrolak indartzeko eskatu die, baina gogorarazi du EBk gaur egun Txinako esnekiak inportatzea debekatzen duela. Nina Papadoulaki bozeramaileak adierazi duenez, Europako Osasun komisarioak, Androulla Vassiliou jaunak, “bere zerbitzuei eskatu die jar daitezela harremanetan Txinako agintariekin kutsadurari buruzko informazio gehiago eskatzeko, eta estatu kideei eskatu die mugen kontrola indartu dezatela,
|
batez
ere Txinako produktuena”. Txinak ez du ez esnea ez esnekirik esportatzen Europar Batasuneko merkatura, ez baitu Bruselak onartutako hondakinen kontrol planik elikagai horiek EBko herrialdeetan merkaturatzeko.
|
|
|
• Asiarrak, amaitzeko,
|
batez
ere Txina eta Pakistanekoak dira, eta %3, 8 da beraien kopurua.
|
|
2009
|
|
|
Badira urte batzuk dinosauro lumadunen fosilak azaldu zirela,
|
batez
ere Txinan, eta Beipiaosaurus aren lehen fosila ere han aurkitu zuten, 1999an. Paleontologoek ez zekiten zer funtzio zuten lumek, baina isolatzaile termiko gisa balio zezaketela uste zuten.
|
|
|
Osasun eta Kontsumo Ministerioak ebazpen bat argitaratu zuen Estatuko Aldizkari Ofizialean (BOE), oinetakoen, sofen eta beste edozein artikuluren komertzializazioa debekatzen duena, baldin eta horiek erabiltzeagatik larruarekin kontaktuan egon eta dimetilfumaratoa badute. Neurri hori pertsona askok salatuko dituzte erreakzio alergikoen kasuak,
|
batez
ere Txinatik zetozen eta substantzia horren boltsak zituzten zapatek eragindakoak, silize gelaren ordez; hori erabili ohi da hezetasuna eta onddoak ager ez daitezen. Paziente guztiak tratatu dituzte eta jasandako lesioak gainditu dituzte.
|
|
|
Alemanian, Norvegian eta Suedian debekatu zuten 1980 eta 1990 bitartean, eta, ondoren, 2003an, Europako Batasunean. Hala ere, oraindik beste leku batzuetan egiten da,
|
batez
ere Txinan. Zientzialariek gogoan dute produktu kimiko horrek hainbat osasun arazo sor ditzakeela, gibeleko gaixotasunak eta ugalketa eta garapen arazoak barne.
|
|
|
Hala ere, 2000 urtean gutxi gorabehera 370.000 heriotza goiztiar gertatu ziren Europan kutsatzaile horiek eraginda, trafiko istripuengatik hildakoak baino zazpi aldiz gehiago, Europako Ingurumen Agentziaren datuen arabera. Auto gehiago, petrolio eskari handiagoa Aurreikuspenen arabera, datozen urteetan petrolio eskaria asko handituko da,
|
batez
ere Txinan eta Indian motorizazio maila handitu ahala, RACC Batzordeak adierazi duenez. Kalkulatzen da 30 urte eskas barru munduko auto parkea egungo 900 milioi unitatetik 1.800 milioi unitatera pasatuko dela.
|
|
|
Bestalde, EBtik kanpoko hondakin ez arriskutsuen garraioa ere nabarmen hazi da azken urteotan. EIAko arduradunek adierazi dute 1995 eta 2007 artean hamar aldiz biderkatu dela paper hondakinak Asiara esportatzea,
|
batez
ere Txinara, eta plastiko eta metalei dagokienez, berriz, hamaika eta bost aldiz biderkatu dela, hurrenez hurren.
|
|
2010
|
|
|
Ekonomialari moduan ziur naiz ekonomia nahiko plastikoa dela. Duela gutxira arte guztiz abandonatuta zeuden planetako leku zabalak, kontsumo maila hutsalak zituztenak, kontsumo eta garapen ekonomiko maila handiagoekin bat egiten ari dira,
|
batez
ere Txinan eta Indian. Atzera begiratuz, ikusten dugu aldaketa sakonak daudela beti.
|
|
|
AIZren zati gehiena AEBetan, Mendebaldeko Europan etaTxinan kokatzen da, enpresen erakarpen faktore nagusia merkatu zabalak baitira.Hegoaldeko garapen bideko herri bakan batzuetara baino ez da heltzen aipatuinbertsioa: Asiako hego ekialdeko herrialde emergenteetara,
|
batez
ere Txinara, etaneurri apalagoan Hego Amerikako herrialderen batera (Mexiko eta Brasil). Esangabe doa, enpresen atzerriko kokapenak lanaren nazioarteko zatiketaren logikarijarraitzen dio.
|
|
|
Horrek berritasun nabarmenak sortu ditu emaitzetan,
|
batez
ere Txina etaIndiaren prezio mailak lehen baino askoz altuago estimatzen direlako orain, etahorrek EAPn neurturiko haren per capita errenten% 40ko beheranzko berrikuspena ekarri du. Berdina gertatu da Indonesia, Filipinak, Ghana, Argentina etaHegoafrika herrialdeetan.
|
|
|
Espainia, 52.455 tona guztira, hirugarren postuan dago baratxuri esportazioen munduko sailkapenean. Sektore hau une korapilatsuetan bizi da,
|
batez
ere Txinatik baratxuri asko inportatzen delako, bai eta Txinari eragiten dioten izurrite eta gaixotasunengatik ere, landan eta biltegian errendimendu galera handiak eragiten baitituzte. 2008ko urrian, Vallelado eskualdeko nekazariek (Segovia) baratxuri erraboilak aurkitu zituzten, biltegian usteltzen aztarnak zituztenak:
|
|
2011
|
|
|
Asia izan zen bi aldietan baso azaleraren erabileran irabazi garbiak izan zituen eskualde bakarra. Deforestazioa izan zen eskualde guztietan, baita Asian ere, baina Asiako zenbait herrialdek(
|
batez
ere Txinak) dokumentatutako landaketa estentsiboa baso azaleraren galera baino handiagoa da. Zona subtropikal, epel eta borealetan, baso azaleraren hazkunde txiki bat izan zen aztergai aldiaren 15 urteetan.
|
|
2012
|
|
|
UICNren Zerrenda Gorriak «arriskuan» dagoela uste du. 6 Naumann en birigarroa (Turdus naumanni) Espezie hori Siberiako erdialdean dago, baso eremu irekietan hazten du, eta migrazio hegaldiak egiten ditu,
|
batez
ere Txinara eta inguruko herrietara. Horregatik, gutxitan ikusten da Mendebaldeko Europan eta are gehiago Espainian.
|
|
2013
|
|
|
Ez da zalantzarik honek eragin handia izango duela kliman, baliabideen erabileran, energia beharrean... eta baita ere klase borroken indar harremanean. 1990eko hamarkadan, 1500 milioi pertsona gehitu zitzaizkion munduko lan merkatura,
|
batez
ere Txina, India eta SESB ohiaren bloketik etorriak. Horrek eragin handia izan zuen mundu mailako lan merkatuan, lan indarraren prezioa jaitsiz eta, batez ere herrialde garatuetako langile klasearen baldintzak okerrera bultzatuz.
|
|
|
NBE Nazio Batuen Erakundearen Segurtasun Kontseiluak ebazpen bat argitaratu du iragartzeko Ipar Korearen «azken mehatxuaren aurka neurri egokiak» «berehala» hartuko dituela. Koreako gatazkan sartuta dauden herrialde guztiek ere gaitzetsi dute proba nuklearra, eta, horien artean, nabarmentzekoa da
|
batez
ere Txinaren jarrera, Ipar Korearen aliatu handiena eta bakanetakoa baita nazioartean. Piongiangek aitzineko bi probak justifikatzeko erabilitako argudioari eutsi dio:
|
|
|
Krisi ekonomikoak moteldu egin du enpresa produkzioa, eta eolikoa ez da beste inoren esku geratu. Ekonomia berrien sektorean sartzea,
|
batez
ere Txina, prezio baxuagoetan, lehia berria eta gogorra izan da. Angeles Santamaríak, Iberdrola Renovables prospektiba eta merkatuen zuzendariak, azaldu duenez, «eskaera batez ere merkatu helduenetan (Europa eta Estatu Batuak) gertatu da, eta hazkunde handiagoa izan dute, baina gehiago nabaritu dute krisi ekonomikoa eta finantzarioa».
|
|
2015
|
|
|
Eremu ekonomikoan ere AEBren pisu komertziala murriztuz joan da garapenbidean diren potentziak indartu ahala,
|
batez
ere Txinaren sarrera ekonomikoaren ondorioz. Garapen bidean diren herrialdeen agerpenak harreman komertzialak dibertsifikatzea ahalbidetu du eta hori menpekotasun historikoari aurre egiteko bide bat izaten ari da.
|
|
2016
|
|
|
Ikatzaren alternatiba eta klima aldaketaren aurkako borroka. Hala ikusten dute
|
batez
ere Txinan, ikatza erretzean oinarritutako hazkunde ekonomikoaren arazoez gero eta kontzienteago. Gainera, berotze globalaren aurkako nazioarteko akordioek ikatz gutxiko ekonomiarako trantsizioan eragiten dute.
|
|
2020
|
|
|
Joera hori hautsi da azken bi urteetan. BPGak hazten jarraitzen du,
|
batez
ere Txinan eta Indian, baina CO2 isurketek gora egin dute 2017an eta 2018an. Horren ondorioz, batez beste 407,4 ppm izan ziren atmosferan joan den urtean, 2017an baino 2,4 ppm gehiago.
|
|
|
Babes materialen presak erakutsi digu, halaber, etengabe hazten ari den truke balio horren atzean, produktu askoren fabrikazioa urrun samar dagoela. Ondasun gehienak —bizitzarako baliagarriak eta beharrezkoak diren produktuak— ez dira hemen ekoizten, kanpotik datoz,
|
batez
ere Txinatik. Azken batean, balioen aldeko joera horrek ezberdintasun kualitatiboak ezkutatzea ahalbidetu du, saski berean gauza baliagarriak eta alferrikakoak sartuz.
|
|
2021
|
|
|
Gainera, COVID pandemiak «autonomia estrategikoaren» esanahia eta definizioa handitu ditu, sektore ekonomikora, teknologikora eta osasun arlora zabaltzeraino. Horri gehitu behar zaio EBk munduan duen pisua txikitzen ari dela,
|
batez
ere Txinaren gorakadarengatik, baita Indiaren hazkundeak bultzatuta ere. Hor dago eztabaidaren gakoa:
|
|
|
Sistema horretan, lehentasuna dute energia berriztagarriek eta nuklearrak —ezin daitekeelako besterik gabe itzali—, baina, haiekin eskaria ez bada betetzen, energia iturri garestiagoak sartzen dira. Azken asteetan, ziklo konbinatuko zentralak behar izan dira eskaria betetzeko, eta haien erregaia, gasa, garesti dago,
|
batez
ere Txina eta beste herrialde batzuk iazko negu hotzean hustutako erreserbak betetzen ari direlako.
|
|
2022
|
|
|
Ofizialki, Seseljaren bidaiaren helburua izan da haren herrialdearen eta uhartediaren arteko harremanak «are gehiago sendotzea», baina argi dago
|
batez
ere Txinaren influentzia ezerezten saiatzeko baliatu nahi izan duela bisita. Manasseh Sogavare Salomon Uharteetako lehen ministroarekin batzartu ostean, Australiaren Nazioarteko Garapenerako eta Pazifikorako ministroak atzo adierazi zuen beste aldeari «errespetuz» eskatu diola «berriz aztertzeko» segurtasun akordioa, eta, erabakiren bat hartu aurretik, haren herrialdearekin eta ingurukoekin «kontsulta» dezala zer egin afera horren inguruan.
|
|
|
Apirilean, Salomon Uharteek eta Txinak itun bat sinatu zuten, uhartediko «ordena sozialari eusteko, herritarren segurtasuna bermatzeko, laguntza emateko eta hondamendi naturalei aurre egiteko». Itunak mesfidantza eragin zuen Mendebaldean,
|
batez
ere Txinak Salomon Uharteetan base militar bat eraikitzeko aukera proposatu zuelako lehen aldiz.
|
|
2023
|
|
|
Teknologia horiek ekoizteko lehengaietan ere arreta berezia jarri du Batzordeak. Hirugarren herrialdeekiko mendekotasuna gutxitu nahi du,
|
batez
ere Txinarekiko. Hornidura kateetan egon daitezkeen arazoak saihesteko, merkatu hori dibertsifikatu nahi du, merkataritza akordio berriak sinatuz edo dituenak berretsiz, besteak beste, Australiarekin, Zeelanda Berriarekin, Indiarekin, Indonesiarekin, Txilerekin eta Mexikorekin.
|
|
|
Proposamena lantzen ari dira orain, eta urte bukaerarako aurkeztuko dutela iragarri dute. «Herrialde kontuetan agnostikoa» dela esan arren, Margrethe Vestager EBko Lehia komisarioak aitortu du
|
batez
ere Txina eta Errusia dituztela buruan de risking edo arrisku gutxitzearen politika sustatzen duenean.
|