|
2000
|
|
|
[O] inarrizko objekzioak daude cartesiar ikusmoldearen aurka. Munduaren ikusmoldea edota sistema zientifiko
|
bat
sortu nahi duenak ezbaiko premisekin aritu du. Tabula rasa batetik abiatuz eta egiazko lez onarturiko enuntziatu multzo bat finkatuz, munduaren irudia sortzeko ahalegin bakoitza nahitaez iruzurrez beterik dago.125
|
|
|
Esan zuen Freuden ikerlana" ikerketa estetikoa" zela. ...buruzko Freuden liburua oso liburu ona zela hutsegite filosofikoak aurkitzeko, eta gauza bera esan litekeela bere lanei buruz orokorrean, kasu askotan galde daitekeelako esaten duena zein neurritan den" hipotesi" bat eta zein neurritan den gertakari bat irudikatzeko modu on bat —auzi honi buruz esan zuen Freud bera ere maiz ez dagoela ziur— Esan zuen, adibidez, Freudek nahaste
|
bat
sortu zuela zeure barrearen zergatia jakitearen eta barrea eragiten dizun arrazoia jakitearen artean, hark esaten duena zientzia dela ematen duelako, baina benetan" irudikapen miragarri" bat besterik ez baita. Azken puntu hau ere azaldu zuen hauxe esanez:
|
|
|
Baina katea maila hipotetiko batek egiten duen gauza bakarra antzekotasunari —gertakizunen arteko konexioari— buruz atentzioa ematea da. Modu berean zirkulu eta elipsearen arteko barruko erlazio bat irudiztatzen zen, elipsea pixkanaka pixkanaka zirkulu bilakatzen zen neurrian; baina ez zirkulu batetik benetan, historikoki, elipse
|
bat
sortu izan dela baieztatzeko (hipotesi ebolutiboa), konexio formal bat ikusteko gure begirada zorrozteko asmo hutsez baizik.
|
|
|
Antropologiaren metodologian iraultza
|
bat
sortu zuen Winchek liburu hau plazaratzean. Gizartearen erregelei eta arauei buruz Wittgensteinek egindako analisia erabiliz, Winchek antropologiaren arazoak mahai gainean jarri zituen beste gizarteak edo kulturak aztertzerakoan.
|
|
2001
|
|
|
Nolabait esateko, demokrazia berriaren testuinguruan antzinako kultura aristokratikoa eta bere balioak zalantzan jarriko dituen kultura humanista eta indibidualista
|
bat
sortuko da. Konstituzio politiko egokienaren inguruan ere eztabaida ugari izango da (demokrazia ote den, monarkia, aristokrazia...).
|
|
|
Platonek amesten duen bizitza politikoa hiri estatuaren batasun moduko bat da. Hiri estatua bestelako antolamendu politiko ezberdin
|
bat
sortzeko pixkana pixkana nola eraldatzen ari zen ezagutu bazuen ere, ez zuen jakin antolamendu politiko berriari aurre hartzen edo greziar historiari uko egiten. Hiria osotasun bateratu bat izango da, bere dimentsio guztiak osotasun horren zerbitzura egongo direlarik.
|
|
|
Printzipioen fusioak zergati bat eskatzen du beti, eta zergati hori falta izanez gero bi printzipioen arteko hurbilketa ezinezkoa litzateke. Hurbilketa horrek izate misto
|
bat
sortzen du, konposatu bat, nahasketa. Platonek nahasketa hau ez du edozein modutan ulertzen, hertsiki proportzional eta aritmetiko gisa baizik:
|
|
|
Erregela honek, gainera, denbora berean gertatzen diren gauzentzako ere balio du. Burdinazko bola burkoaren gainean badago, zulotxo
|
bat
sortuko da burkoaren forma lauan. Hor ekintza eta ondorioaren artean ez dago denbora tarterik, baina bai harreman dinamikoa.
|
|
|
Tesiaren arabera natur legeen kausalitatea ez da kausalitatearen modu bakarra, ezen askatasuna ere baitago. Lehen moduko kausalitatea soilik balego, bertan dena kausen kate batean determinatua legoke eta kausen kate luze
|
bat
sortuko litzateke, zeinak lehen kausa bat izango ez lukeen. Baina lehen kausarik gabe kausen katea ez dago hasterik.
|
|
|
Egia da Schopenhauer eta Heidegger bezalako filosofo gutxi batzuek lehen argitaraldia hobesten dutela, baina nire ustez Kanti berari jarraiki behar gatzaizkio. Lehen argitaraldian sintesiaren azalpen psikologikoagoa ematen zuen eta gero funtzionalagoa den
|
bat
sortzen saiatzen da, eta ondorengo lanetan bide beretik egin zuen aurrera. Adibide bat jartzekotan, 1781ean sintesia irudimenaren produktua zen, eta irudimenaren funtzioa oro har nagusia zen; 1787an, berriz, irudimena adimenak sentimenean duen eragina baino ez da.
|
|
|
Eta aniztasun horretan batasuna nola lortzen den, hau da, aniztasun soil batetik objektu batera nola iristen den ikusten da fase horietan zehar. Horrela, sentimenaren mailan bertan espazioak eta denborak lehen batasun
|
bat
sortzen dute. Hemen sentsuzko hautemapenen lehen elkartze bat ematen da, zeren bestela aniztasun hutsean geratuko baikinateke (begiespenaren batasuna).
|
|
2003
|
|
|
ezein test elektrikok ezin izango luke bi teorien artean bereizteko aukerarik eskaini. Bateriaren aurkikuntza arte, non fluido bakarraren eta bi fluidoen teoriaren arteko aukera noizean behin desberdintasunen
|
bat
sortzen hasi baitzen saiaketen diseinuan eta azterketan, bi teoriak baliokideak ziren.
|
|
|
Ikuspegi horren baitan zeharo murgilduta, Rudolf Carnapek zientziaren kontzeptuak berreraikitzeko lanari ekin zion 1928an. Eginkizun horrek zientziaren kontzeptuen konstituzio sistemaren itxura hartu behar zuen, hau da, azpitik, ama harritik hasita, eraikin
|
bat
sortu behar zuen, zientziaren ezagutzaren kontzeptu oro barneratu arte eta horiek legokiekeen toki aproposean kokatuz.
|
|
|
Paradigma bat, horrela, paradigma arerioak menpe hartzen ditu eta indarrean dagoen paradigma gisa finkatzen da, krisian sartu eta iraultza baten ondorioz beste batek ordezkatzen duen arte. Paradigma arrakastatsu
|
bat
sortzen denean, ezagutzaren ardatz bat diziplina zientifiko bilakatzea ahalbidetzen du, Ptolomeoren kalkuluarekin gertatu zen bezala, esaterako, edo Newtonen mekanikarekin. Diziplina berri horiek, Kuhnen arabera, garaiko hezkuntzaren ortodoxia bihurtzen dira, testuliburuetan islatzen den ortodoxia hain zuzen ere.
|
|
2004
|
|
|
Descartesek frogatutzat joko du Jainkoa existentzia berezkoa zaion izakia dela, Jainkoak existitu beharra daukala, Jainkoaz dugun ideiak horrela eskatzen duelako, eta hori izango dela gizakiaren eta Jainkoaren artean ezberdintasuna markatzen duen bereizgarria. Niri dagokidanez Jainkoak ematen dit izatea ezerezaren gainean, baina ez dit ematen izatearen osotasuna, Jainkoak ez du beste Jainko
|
bat
sortzen, ez du bere burua bikoizten, ez naiz ni Jainkoa izango, ezta Jainko txikia ere, baizik eta ezerezaren eta izatearen artean dagoen zerbait. Gizakiak, beraz, ez du berezko existentziarik izango.
|
|
|
Izan ere, horrela ulerturik, ezta Jainkoak ere luke galarazi Ni autokontzientearen askea izan behar hori. Askatasuna Nire buruaren egitura razional aldaezinean egongo da txertatuta, eta Jainkoak izaki razional
|
bat
sortu gura izango lukeen guztietan askatasunaz hornituta sortu luke.
|
|
|
Berak gizabanakoari burujabetza kenduko dio, nahierara jokatuko du, guratsua izango da eta lege fisiko eta matematiko guztiak aldatu ahal izango ditu bere gurariagatik. Horrela Jainko horrek legerik gabeko mundu
|
bat
sortu ahal izango luke, eta bera eta bere jokaera edozein legeren indarretik kanpo geratuko litzateke. Balizko Jainko engainatzaile honek eragin ahal izango luke ez bakarrik lurraren, zeruaren eta gorputzaren hautemate sentigarria ez izatea fidagarria, ametsetan gertatzen zen legez, baizik eta irudia, neurria eta lekua ez existitzea ere.
|
|
|
Heziketa ez zen, beraz, aurrerantzean apaizgaiei eta apaizgoari zuzendua izango bakarrik, eta ikasketen bidea nobleziaren semeek ez ezik, baita sendi aberatsetakoek eta ez hain aberatsetakoek ere hartuko zuten. Eskolaren sekularizazio horren ardura, nagusiki, Jesuiten eskuetan geratu zen, bera izan baitzen erreforma protestanteari aurre egiteko eliza katolikoaren baitan sortu zen ordena nagusia; eta bere eginbeharren artean heziketa sistema bat garatzea egongo zen, elite
|
bat
sortuko zuena, Jesusen Lagundiaren egitasmoa betetzen laguntzeko, hau da, fedea ez kristauen mundura zabaltzeko eta kristautasunaren barruan heresiaren aurka borroka egiteko.
|
|
|
Halarik ere, autonomiaren eta heteronomiaren arteko antinomia edo aurkaritza aipatu berri dugun zentzuan gainditu badugu ere, ezin uka daiteke subjektuaren kontzientziak maizegi autogenoki bereganatu, landu eta laboratu ez dituen beharkizun etikoak bizi dituela. Zentzu honetan, Cencillori jarraikiz, etika autogenoaren eta heterogenoaren bereizketa egin genezake; ez, ordea, antagonismo antzu berri
|
bat
sortzearren, baizik eta etika (auto) errealizatzailearen funtsezko ezaugarriak hobeki erakusteko. Izan ere, terminologia kontuak alde bat utzita, egunero konstatatzen dugu subjektuak ez dituela askotan (zenbait kasutan ia inoiz ez) era autogeno batean sortzen eta laboratzen bere kontzientzia etikoaren arauak eta beharkizunak, arrazoi eta faktore ezberdinak direla medio (psikologikoak, sozialak, politikoak, ekonomikoak...).
|
|
|
Hizkuntza ere gertakari da. Gertakarien irudiak egitera kondenatuak gauden bezala, gure irudiak ere gertakari bilakatzen dira, gertakarion irudi berriak egin ditzakegularik eta irudi berriok gertakari berriak ditugularik, eta horrela azkenik gabeko irudikapen kate
|
bat
sortzen da. Hizkuntza gertakari izanik, errealitatearen eremua azkengabe eta agorgabe bilakatzen da.
|
|
|
koartadazko moralak, zenbaitetan" intentziorik onenarekin" sortu badira ere. Zinezko etikak, haatik, askatzailea izan behar du, hau da, (auto) errealizatzailea, subjektua (pertsona) bere burua ezagutzen eta egiten lagunduko duena, autoestimua eta elkartasunezko kontzientzia eta praxi sendo
|
bat
sortuz.
|
|
|
Baldin jainko batek perpaus jakin batzuk egiazko diren mundu
|
bat
sortzen badu, orduan beste mundu bat ere sortzen du horrekin batera, non perpaus horietarik eratortzen diren perpausak oro egiazko diren. Eta, modu bertsuan, ezin lezake ‘p’ perpausa egiazkoa den mundu bat sor, beronen objektu guztiak sortu gabe (5.123).
|
|
|
Naturak, baina, arrazoimenaz hornitu gaitu, gaitasun praktikoa duen arrazoimenaz, hau da," borondatearen gainean eragina izan behar duen gaitasun bat bezala", eta ondorioz, arrazoimenaren benetako helburua honakoa izan behar da: " berez ona den borondate
|
bat
sortzea, eta ez honelako edo halako xede bat lortzeko bitarteko bezala" (azpimarrak Kantenak dira; A 7= Ak IV 396).
|
|
|
Nietzscheren filosofiarekiko balantzea goiti beheiti, hainbat tradizio eta pentsalariri esker egun badakigu, edo jakin behar genuke, balio
|
bat
sortu eta aintzat hartzeko ezinbesteko dela gizakiak —hots, norberak — bere burua aintzat hartzea, baliotsutzat jotzea. Hori gabe ezin daiteke bizitza moralaz hitz egin.
|
|
|
Orobat haurrak, honek bere estimuluak gurasoen erantzunen arabera sortzen eta modulatzen ditu funtsean. Hala, haurraren eta gurasoen artean —gizarte zelularik oinarrizkoena eta lehena osatzen dutenak— estimulu fisiko afektiboz osaturiko dialektika eraikitzaile
|
bat
sortzen da, haurra seme edo alaba egiten duena eta gurasoak guraso (aita nahiz ama).
|
|
2005
|
|
|
Berriz ere garbi antzematen dugu, honen arabera, hizkuntza kontzeptu konplexua dela, beronen ikerketa —konparaketa gramatikaletan edo lexikaletan geratu gabe— zabala behar duela izan eta, azken finean, honek gizakiaren estudio orokorrarekin bat egin behar duela. Hizkuntza ezberdinen ikerketa konparatu honek, beraz, garatu egiten du" antropologia konparatu" hura eta, zentzu honetan, egilearen asmoa ez da" zientzia berri
|
bat
sortzea, baina bai —orain arte egindako saiakerei jarraipena ematen dien— estudio berri bat abian jartzea" 160.
|
|
|
Bi zeregin hauek, jakina, beti eta aldi berean hartu dute kontuan, bai gizakiaren natura orokorrarekiko kontsiderazio filosofikoa, bai herrien patu ezberdinekiko kontsiderazio historikoa. Hain hausnarketa serioa merezi duen ideia honekin, hala ere, kontua ez da zientzia berri
|
bat
sortzea, baina bai —orain arte egindako saiakerei jarraipena ematen dien— estudio berri bat abian jartzea.
|
|
2006
|
|
|
Patuak egokitu dien bidean barrena gidari izan ez ezik, jainko eta andereak laguntzaile dira gizakientzat: berehala jaisten dira Olinpotik heroien ondoan jartzera, horiei eragozpen edo arriskuren
|
bat
sortzen zaienean.
|
|
|
Aztarnak nabarmenak dira ekialdean ere, Mileto, Efeso eta Fozean, esate baterako. Kolofonen kolonia
|
bat
sortu zuten. Ugariten lantegi bat ezarri izanak Siriarekiko harreman nahastezinez hitz egiten digu.
|
|
|
Eta zuhurtasun hori guztia gutxi balitz bezala, Zeusek ordena politiko juridiko
|
bat
sortzen du, beste mhtij mota bat asmatzen du.
|
|
|
Bestenaz, Irisek eraman ohi dizkie Zeusen mezuak gainerako jainkozkoei. Iris bidaltzen du Zeusek Poseidonengana, borroka gerarazteko agindu nahi dionean43 Iris bidaltzen du Tetisengana, halaber, Hektor Akiles ankerraren eskuetatik ebasteko egitasmo bat aurkeztu nahi dionean44 Hesiodok ere esplikatzen du jainko andereen artean liskarren
|
bat
sortzen denean bidaltzen duela Zeusek Iris anderea, besteak beste, Zinegite handia ekartzera45.
|
|
|
Homeroren kasuan debeku politiko juridiko bitxi horrek jatorri erabat pragmatikoa dauka: bere subiranotasuna behin betiko eskuratu duenean —Tifoi edo Diganteekin gertatu zitzaion bezala— arrisku berriak saihesteko bidetzat ezarri du Zeusek ostrazismoa55; eta, horrez gainera, gatazka, borroka edo iraulketa
|
bat
sortzen zaionean, jainko andere bihurriak Tartarora bidaltzeagatik hartu zukeen erantzukizuna saihesten du56.
|
|
|
[32] Orain gogoeta
|
bat
sortu da, erabilgarria izan daitekeena antzinakoaren eta modernoaren arteko eztabaida ospetsua aztertzeko. Sarri askotan, alde batekoak antzinakoen edozein ustezko aldrebeskeria zuritzeko prest agertzen zaizkigu garai hartako bizimoduan oinarrituz.
|
|
|
[28] Nahiz eta gustuaren arauren bat finkatzen eta gizakiek dituzten ikuspegi desberdinak adiskidetzen saiatu garen, oraindik ere badaude desadostasunen bi iturri. Iturri horiek ez dute edertasun eta deformazioaren arteko mugak lausotzeko bezainbesteko indarrik, baina, gure onespenen eta gaitzespenen mailari dagokionez, aldaketaren
|
bat
sor dezakete. Lehenengoa gizaki partikularrek izaten duten aldarte desberdina da; bigarrena, ordea, gure garaiaren eta gure lurraldearen jokabide eta iritzi partikularrak.
|
|
|
Are gehiago, mazedoniarrak eta greziarrak barbaroekin ezkontza mistoak egitera behartuz, begien bistakoa da orobat bere asmoa gobernari talde berri
|
bat
sortzea zela, jasoriko oinarri etniko zurrun guztietatik independente.
|
|
|
Kojeveren ustez, ezohiko gurari politiko honen erantzule Aristotelesen heziketa eta filosofia sokratiko platonikoaren eragin orokorra izan litezke, filosofia horixe bera baitago gainera Alexandrok baliatu zuen irakaskuntza zehazki politikoaren oinarrian. Aristotelesen ikasleak uste ahal izan zuen beharrezkoa zela ezkontza mistoen bidez Inperioaren batasunerako oinarri biologiko
|
bat
sor zedin. Baina Sokratesen eta Platonen dizipuluari soilik bururatu ahal izan zitzaion batasun hau filosofia grekoak garaturiko" gizaki" ideian oinarritzea.
|
|
|
Dena den, Kojevek erakutsi digu oinarri transzendente, teista, erlijiozko unibertsaltasunak eta homogeneotasunak ezin izan dutela egitez Estatu
|
bat
sortu, ez zezaketela Estatu politiko bat egituratu. Ez dute balio izan Eliza unibertsal homogeneoaren oinarri gisa baino, eta ezin izan dira erabat gauzatu haraindian baizik, zeruan.
|
|
2007
|
|
|
• Xenofanesek zientziarekin lotu zuen teologia: Joniako zientzia berriari egokituko zitzaion teologia natural
|
bat
sortzen saiatu zen, huts egin bazuen ere17.
|
|
|
esan bezala, Biltzarrak edo herritarren artean aukeratzen ziren Batzordeek onartzen eta gaitzesten zituzten artistek proposatzen zituzten obrak359 Artistak beti esplikatu behar zuen bere obra Batzorderen baten aurrean, eta eztabaida edo justifikazioa luzatu eta luzatu egiten zen: lehiaketa bat antolatzen zenean, artistak proposamena egiten zuenean, eta, ondoren, obra espazio publikoan kokatzen zenean360 Beraz, polis demokratikoak bere irudiak sortzen ditu eta, halaber, subjektu ikusle
|
bat
sortzen du, eztabaida maite duena, iritziduna dena eta partaide izan nahi duena361 Zentzu batean, simetria bezalako kontzeptu estilistiko bat —sortzaileekin eta medikuekin ikusi duguna— herritarren kategorietan zegoen kontzeptuetako bat zen362.
|
|
|
Tradizio oso arkaikoa biltzen duten Homeroren testuetan badaude kosmogonia haietako aztarnak narrazio epikoaren barruan txertatuta: beharbada, Ozeano lehen elementu jartzen zuen Teogonia bat137 VII. eta VI. mendeetan barrena, berriz, poeta filosofo multzo
|
bat
sortzen da, besteak beste kosmogonia filosofikoak idatzi zituztenak138: Hesiodo, Alkman, Ferezides, Epemenides, Museo eta Orfeo —edo, orfismoa—.
|
|
|
• Megalografia: V. mendearen erdialdera teknika berri
|
bat
sortzen da, freskoen antza handia hartzen duena, kolore finak agertzen baititu hondo zuriaren gainean288.
|
|
2008
|
|
|
Kausak lau dira, alegia, materia[...], forma[...], mugimenduarena eta xedea. Azken hirurak, sarritan, kausa batera murrizten dira, esentzia eta xedea gauza bera baita, eta mugimenduaren sorburua dena ere, espezieari dagokionez, gauza bera da, gizaki batek beste gizaki
|
bat
sortzen baitu (Fisika II 7, 198a25).
|
|
|
Hori dela eta, lehenbiziko lana Hegelen obren Edizio kritikoa egitea izan zen, hori da, fidagarriena. Bochumen Hegel Archiv
|
bat
sortu zen, eta hori izan zen Hegelen edizio kritikoaren lanaren ardatza. Gaur egun, bere lan gehienak argitaratuak daude; bestalde, bere klaseetako edo bere ikasleen apunteak argitaratzen ari dira.
|
|
|
Frantziako Iraultzak bere gain hartu zituen ideia ilustratuak. Ideia horiek arrazoimenean oinarritutako ordena politiko berri
|
bat
sortu nahi zuten, gizakiak askeak eta berdinak izateko eta legitimitate demokratikoak legitimitate jainkotiarra ordezkatzeko. Iraultzak herria subirano bihurtu behar zuen, eta gizakien askatasunerako, berdintasunerako eta kulturarako eskubidea aldeztu behar zuen.
|
|
|
" Idealismo alemana" izenaz ezagutzen dena askatasunean oinarrituta dago, pentsatzeko askatasunean. Frantsesek iraultza politikoa egin zuten, baina oinarri sendo bat eman behar zitzaion, pentsamendu
|
bat
sortu behar zen, filosofian iraultza egin behar zen.
|
|
|
Kanti buruzko eztabaidak bukaezinak ziren; hala ere, bereziki Rousseau izan zen eztabaidagai. Laburbilduz, hori guztia azaltzea ez baita lan honen helburua, Frantzian politikoki eta Alemanian intelektualki gertatzen ari zenak bat egin zuen historian inoiz gertatu ez den modu berezi batean, eta hortik ekoizpen interesgarri
|
bat
sortu zen: Kanten filosofia abiapuntu berri bat bezala.
|
|
|
Azken urteetan filosofian" ezker berri" deitutako
|
bat
sortu da. Judith Butler, Ernesto Laclau eta Slavoj Zizekek 1985ean liburu bat idatzi zuten:
|
|
2009
|
|
|
Analisi genealogikoa egiteaz gainera, ordea, Foucaultek ondorioztatu du botere praktikek ezagutza, jakitea eskuratzeko bidea berdintzen dutela; baina, aldi berean, ezagutzaren jomuga, jakiteen xede enpirikoa dira, eta atzeman ere, horrelaxe atzematen dute. Diskurtsoaren eta aztergaiaren osaketan esku hartzen du botereak eta, horrezkero, egia plegu jakin
|
bat
sortuko da.
|
|
|
Nire helburua ez da izan boterearen fenomenoak aztertzea, ez eta analisi horren oinarriak ezartzea ere. Gure kulturaren barnean gizakiaren subjektibazioaren modu desberdinen historia
|
bat
sortzen saiatu naiz.
|
|
|
Ildo horretatik aurrera joanez, orain Kanti jarraituz —hirurogeita hamarreko hamarkadaz geroztik aurrean izan duen Nietzscheri baino gehiago—, Foucaulten helburua orainaren ontologia
|
bat
sortzea izan da.
|
|
|
Adibidez, begia ez da ikusteko sortu, helburu batekin, alegia. Gizakiak naturari telos bat ezartzen badio Jainko
|
bat
sortzen du, teleologikoa, metafisikoa. Horregatik Schopenhauerren nahimena" itsua" izango da.
|
|
|
Horrelako irudi bat marrazten digu Descartesek. Arrazoimenaren eta pentsamenduaren gainean bakarrik eraikitzen badugu gizakia, gizaki mugatu
|
bat
sortu dugu: bere sentimenak (zentzumenezkoak zein sentimenduzkoak) ez dira fidagarriak arrazoimen berri honentzat, ohiturak eta kultura ez dira fidagarriak (hasiera batean behintzat)...
|
|
|
Gizaki bakoitzaren askatasunean finkatutako guzia albo batean uzten du. Horrek gudak eta gorabehera anitzeko egoera
|
bat
sortu ditu. Eta hori jasangaitza da, jasangaitza egiten zaie, zaio.
|
|
|
zein da hasierako motiboa kristautasuna sortzeko: transzendentziaren beharra (Simmel) ala errealitatea ukatuz (honen beldur izanik) fikziozko mundu
|
bat
sortzeko beharra (Nietzsche)? 89 Freudek ukatu egin du transzendentziarena (transzendentzia erlijiosoa behintzat) gizakiaren berezko beharra denik Ilusio baten etorkizuna liburuan (gizakia razionala den geroztik behintzat). Dena den, galdera hori erantzutea ezinezkoa dirudienez, hauxe da esan daitekeen bakarra:
|
|
|
" biek nahi dute bizia meneratu". 119 Lehenak, erregulartasuna nahi du; besteari," liluraz eta pozez apaindutako bizia iruditzen zaio erreala". Gizaki intuitiboak kultura
|
bat
sor dezake. " Kontzeptuen eta abstrakzioen gidapean bizi denak, zorigaitzetik defendatzeko erabiltzen ditu beroriek".
|
|
|
Grekoen akatsa izatea eta existitzea ez bereiztea izan da. Horregatik, Grezian metafisika
|
bat
sortu da (Nietzsche arte helduko dena) izatea eta existentzia nahastu dituena. Metafisikak horrela planteatu izan baitu ezagutza:
|
|
2010
|
|
|
Beti ere ziurra da honakoa: hizkuntza komunitate bakoitzaren kide ezberdinak —hizkuntza indarraren garapen komunaren legearen bitartez— apenas parekorik duen lotura espiritual batean biltzen dira, eta, aldi berean, baita bizitza espiritualaren ezinbesteko oinarri
|
bat
sortzen eta ziurtatzen duen zeregin batean elkartzen ere.
|
|
2011
|
|
|
Horretarako hizkuntza alemana da aproposena, edo apropos bakarra. Heideggerrek aditzera ematen duenez, bere baitatik mundu berri
|
bat
sortzeko ahalmena duen bi hizkuntza dago: grekoa (behiala) eta alemana (orain), azken hori hain zuzen grekoarekin elkarrizketan sustatu eta argitua (GA 53:
|
|
2012
|
|
|
Adibidez, Marxen" Mundu guztiko langileok, batu zaitezte!" delako funtsezko esakuneak dagoenaz gain datorrena ere entzuteko esaten digu. Funtsezko esakunearen bidez, egiaren gorputza edo gorputz subjektibatzailea (Badiouren terminologian) izango den gorputz berri
|
bat
sortzen da munduan. Nola sortzen da horrelako gorputz bat?
|
|
|
Egia prozedura edo egia egoera edo mundu batean gertaera baten ondorioen antolaketa jarraitzailea da. Egia gorputzak Estatua gainditu eta gorputz berri
|
bat
sortzen du (gizabanako ezberdinen antolaketa). " Denok gara gure buruan egia produzitzeko gai", dialektika materialistaren axiomaren aldaera bat da.
|
|
|
Ordutik aurrera, kapitalismoak, 80ko hamarkadan komunismoa Europako Ekialdeko lurraldeetatik kentzea lortzean, bere goreneko maila eskuratu zuen, eta" neoliberalismo" izenez ezaguna den estrategia berri bat garatzeari ekin zion. Ezkerraldeko korronteak, beren aldetik, ez ziren programa komun
|
bat
sortzeko gai izan, eta proposamen errealistenetatik hasi eta utopiko zein zentzugabeenetaraino doazen proposamen anitzen artean sakabanatuz joan ziren. Teoria Kritikoa bera ere demokrazia formalen eskakizunetara bildu zen Habermasen eskutik.
|
|
|
Heideggerrek, Nietzsche bere modura interpretatuz, metafisika amaitutzat jo zuen, Izatea ahaztu zuelako. Jatorrira itzultzeko premia defenditu zuen Heideggerrek, horretan poetekin bat eginez, eta, horrela, pentsalariaren figurarentzako leku berri
|
bat
sortuz. Bigarren Mundu Gerratik aurrera, Frantzian ebazpen hori larriagotu egin zen, Heideggerren interpretazioa norabide ezberdinetara eramanez:
|
|
|
Filosofiari interesatzen zaion kontu bakarra egia da; ez, ordea, berak egiaren
|
bat
sortzen duelako, baizik eta egiaren momentuen batasunera sartzeko modu bat, prozesu generikoak konposagarri gisa islatzen diren aparatu kontzeptual bat eskaintzen duelako (Badiou 1989, 18).
|
|
2013
|
|
|
Labur esanda: aspaldiko irudipena dut, jende askoren ikuspegian, baita zenbait boladatan neurean ere, arimari eta balioei buruzko usteak eta sinesmenak bestelako usteetatik bananduta samar agertzen direla, eta horrek tentsio mota
|
bat
sortzen du. Era batera jokatzen da arima/ balio auziaren aurrean eta bestera gainerako auzien aurrean.
|
|
2014
|
|
|
nahiz eta Siegfried, berez, emakume bat bilatzen ari zen, ez zuen gizon bat izango ez zela espero. Funtsean, emakume baten bila ari zen ez gizon bat izango ez zena, baizik etagizonaren osagarri simetriko bat izango zena, zeinarekin bikote orekatu eta esanguratsu
|
bat
sortu zuen; aurkitzen duena, ordea, gabezia/ gehiegikeria jasanezin bat da... Deskubritzen duena da esanahi bikoitzak betetzen ez duen gehiegikeria/ gabezia, alegia, emakumea eta gizona ez direla osagarriak, baizik eta asimetrikoak, ez dagoela yin yang orekarik; hitz batean, ez dagoela sexu harremanik.
|
|
|
ez al dago jada Parsifal en Nietzschek Wagnerri egiten dion kritikaren eszena (’dispositif’ a)? Ez da berezia Nietzscherengan Parsifal ek errabiaren eta mirespenaren arteko nahasketa arraro
|
bat
sortzea. Klingsorren erreinuak Nietzschek Wagnerri buruz zuen nozioarekin bat egiten du:
|
|
|
Wagnerri dagokionez, oso argi zuen eternitatearentzat ari zela eraikitzen bere lanak, eta mundutarrak ziren ekoizpenen aldean modaren eta, beraz, iragankorra zenaren menpeko lanen aldeanberak arte definitibo
|
bat
sortzen zuen, denboraz kanpoko egia bat adierazten zuena.
|
|
|
Ordea, zaila litzateke ukatzea Wagnerrek musikan sentsualitate mota berri
|
bat
sortu zuela. Clement Jacob jaunak berak ezin dio erantzun Tristan-i, musikari normalki esleitzen dion purutasun kontenplatibo arrunta gainditzen duelako.
|
|
|
2 Jarraian, bi gerren arteko garaian eta osteko zenbait urtetan, eztabaida politiko eta ideologiko
|
bat
sortu zen; nire ustez eztabaida horren sorburua Nietzsche da, baina bere ondoren errebisio bat izan du wagnerismoak nazismoarekin izan zezakeen konpromisoarengatik. Wagnerren antisemitismoaren auzia nabarmentzen da, aldi berean jakiteke dago zeintzuk ziren Hitlerren arrazoiak Wagnerren hain zale amorratua izateko, Bayreutheko politika nazismoaren garaian aztertzen da, e.a. Orduan hasi ziren wagnerismoaren natura politiko eta ideologikoari buruzko azterketa kritikoak egiten; oso posizio ezberdinak aurki ditzakegu eztabaidan.
|
|
|
Arazo zehatz bat dago trantsizioei dagokienean, bereziki gai interesgarria da. Nietzscheren aburuz, Wagnerren moldaketetan musikaren trantsizioak besterik ez daude, eta horrela lortzen du geure begietara pipermina botatzea, etengabean gauzak mugimenduan mantentzen ditu eta bere trantsizioei esker gaineszitazio
|
bat
sortzen du. Baina gertuagotik ikusi behar dugu.
|
|
|
Cadmo eta Hermione, Teseo, Gaulako Amadis, Armide eta Renaud' tragedia lirikoak’ ziren; tragediak baziren, baina Quinauld en edo Thomas Corneille ren libretoetan hondatuak; gai mitologikoetan edo fabuletan oinarrituak, dekoraziorako oholtza erraldoiak zeuzkaten eta ballet handiak; eszena kateatuak oso azkar bihurtzen ziren estereotipatuak (ekaitzak zeuzkaten, jainkoei laguntza eskatzen zitzaien, sakrifizioak, guduak eta zefiroen putzak). Zailtasun horiek guztiek ez zuten galarazi Lullyk eraginkortasun dramatiko handia eta edertasun dekoratiboa zuen musika
|
bat
sortzea. Bere artearen helburu nagusia erregeak gogoko izatea zen, erregeak gogoko zuena zelako lan baten balioa bera.
|
|
|
Veronek kazetariak erosten ikasi zuen, saripeko txalogileak sortu zituen oinarri ia zientifikoekin, klake buru batekin eta laguntzaileekin, diruz edota zerbitzu bonuz ordainduta. François Habeneck musikari bikainaren zuzendaritzarekin Kontserbatorioko kontzertuetan Beethoven ordezkatu berria zuen Frantzianorkestra ezin hobe
|
bat
sortu zuen. Baina izarrak aurkitu edo sortu zituen bereziki:
|
|
|
Scribek operara eraman zuen drama herrikoia, eta ordura arte baino hobeto landu zuenez operako ikuskizunaren elementua, genero berri
|
bat
sortu zuen berez; nahiz eta arteen hierarkian ez zen gorago kokatu, publikoaren ustez bertute boteretsuak zeuzkan.
|
|
|
‘Osotasunean’ kontakizun bera da, pertsonaia berberak dira, jantzi berberak, baina ordena etengabean dago aldaratua, inkontzienteak bizitzan sortzen dituen desfaseak bezala. Beraz, musika hitzaren inkontzientea bezalakoa da, eta tronpatzen du, linea berri
|
bat
sortzen du, zubiak eraikitzen ditu, lehenaldiko puntu baterantz ostadarrak, etorkizunari begia kliskatzen dio. Entzungo zenituen, Tetralogia ren edozein erauzketan, ezagutzen dituzun esaldi musikalak.
|
|
|
Ikuspuntu historiko batetik, Nietzsche engaiatu zen kereila bera lantzen du berriz ere, hori izan baitzen Wagnerrek izan zuen lehenengo kereila handia, eta horrek interesa sortzen digu ezinbestean. Laburki, Wagnerren eztabaidak genero
|
bat
sortu du eta nik ekarpena egin nahi nioke bariazio gehigarri batekin. Hala, Lacoue Labarthe ren aztarnak jarraitzen ditut; bere aurretik Adornok eta Nietzschek bezala, Lacoue Labarthek uste du aurre egite hori erabat funtsezkoa dela.
|
|
|
Beraz, nire tesia da Wagnerrek egoera berri
|
bat
sortu zuela filosofiaren eta musikaren artean. Berria da filosofiako eztabaida mota zehatz bat egituratu duelako, eta hala, ezinbestean, musikari buruzko eztabaida zabalago bat eragin duelako, eta hala, mitologiari, antzerkiari eta abarri buruzko eztabaida zabalak sustatu dituelako.
|
|
|
Hori da bere aurkako kargu nagusia: Wagnerrek eraikin musikal tentagarri
|
bat
sortzen du, liluragarria, tranpatia, histerikoa, engainagarria, seduktorea, sexuala (autore batetik bestera kalifikatzaileak aldatzen dira). Nietzscheri dagokionez eta irudi hori gaurdaino heldu da, Wagner" azti zaharra" da, musikaren historiako aztia.
|
|
|
Sarritan ematen den argudioa da, nagusiki, amaieraren atzeratze betierekoan datzala desberdintasuna. Nahiz eta Wagnerren diskurtso musikala oso landutzat jo, diferentziazioa bere ezaugarri aldaezinena dela epaituta ere, diskurtso tonaleko kromatismoa muturrera eraman badu ere; ziurgabetasun tonala ematen badio ere eta kontuan har genezakeen desberdintasuna musikan lantzeko modu berri
|
bat
sortu bazuen ere, kontrajartzen zaion argudioa da desberdintasunaren tratamendu hori ez dela benetakoa, ez delako barneko desberdintasun bat eternalki geroratzen duelako edo amaiera atzeratzen duelako. Desberdintze sotila da, baina oso garrantzitsua.
|
|
|
Gertuagotik begiratuta, disonantzia kromatikoetan, Wagnerrek orkestrarekin zuen harremanean, akordeen bereizketan, e.a., atsekabe nabarmen baten ondorioen iturria ikus dezakegu. Esan genezake, beraz, Wagner sufrimenduaren musikari bikaina dela, ez hainbeste bere libretoengatik nahiz eta horrekin lotuta dauden, baizik eta zirrara eragiten duen musika
|
bat
sortu duelako, erresoluziorantz jotzen ez duen musika bat delako, eta, kontrara, bere barrunbeetaraino adierazten duelako benetako zirrara hori. Zentzu honetan, disonantzia kromatikoak eta beste teknika batzuk ez dira keinu sail batera laburtzen edo sufrimenduaren teatralizaziora, baizik eta sufrimenduaren benetako musikaren zerbitzura daude.
|
|
2016
|
|
|
Historialariek irudi hori transmititu ohi digute. Hala ere solidaritate barbaroak gero guztirako funtsezkoa izango den erakunde sozial
|
bat
sortu du: auzoa," the village community", non jendea batetik jatorriari gabe lurrari dagoen atxikia, 220 hori jabego komunala dena eta landu hala ustiatu komunalki egiten dena; bestetik etxearen independentzia eta norbanakoaren autonomia gordetzen dituena.221 Auzoak taldearen eta norbanakoaren joeren oreka ezarri du; lurraren jabetasuna eta elkarlana(" auzolana" uzta bildu, bideak urratu, urak kanalizatu) erakundetuz, elkarbizitza solidarioaren oinarriak ezarri.
|
|
2017
|
|
|
Nire burua objektutzat hartzeko dudan berezko posibilitatea Beste subjektuaren posibilitatea denez, niretzat orduan ez da inoren posibilitatea: Beste subjektu
|
bat
sortzeko posibilitate absolutua da eta bere burua sorburu duenaatzeko planoan Beste objektuaren erabateko ezereztapena22 duena eta nik berarentzako objektibotasuna dela bitarte jasoko dudana.
|
|
2021
|
|
|
— (2016b): ‘Euskaldunok geurea eta geurea bakarrik den barne mundu
|
bat
sortzea ezinbestekoa dugu’ [Lorea Agirrerekin solasaldia], Jakin.eus (www.jakin.eus/memoria/solasaldiak/joxe azurmendi/ 8).
|
|
|
Besteak beste, nukleo familiar monogamotik harago sexu harremanak izateko beharra aldezten du, gizonak praktikan egin duen bezalaxe: " Beste hainbeste onar liteke emakumearentzat; hark ere, askotan, senarrarekin bizi nahi du, harekin batera etxe
|
bat
sortu seme alabentzat, eta, hala ere, beste harreman batzuk izan" (II: 317).
|
|
|
obulutegi eta barrabil edo zakil eta bagina. Bide batez, emakumeak plazera sentitu gabe umeki
|
bat
sortzea posible zela ‘deskubritu’ zuten. Hala, organo, hezurdura, nerbio sistema eta izaera ez ezik, funtzio politiko eta sozial ezberdinak zituzten bi gorputz berezitu eta osagarri bezala ezaugarritu zituzten (ibid.:
|
|
2022
|
|
|
Kasu partikular bat da; ez du biltzen definizio unibertsalik. " Hildako gizon zurien" hegemoniaren aurkako matxinadak badu filosofia nozioa bera berriz definitzeko indarra, baina multikulturalismo filosofiko moduko
|
bat
sortzen du, zalantzan jartzen ez duena oinarrian dagoen identitate kulturalaren ikusmoldea.
|