|
2003
|
|
|
Arauek ikerkuntza programak juzgatzen dituzte, ez diote zientzialariari aholkatzen zer egin behar den. Esate baterako, zientzialariari programa atzerakoi bat ezaba dezan adieraziko dion araurik ez dago —arrazoiz, gainera, programa atzerakoi
|
bat
indarberritu eta nagusi izatera itzul daitekeelako— (Halako garapena gertatu zen atomismoan, munduaren denborazko finitutasunean, lurarren higiduran. Ikerkuntza programa horiek guztiek aurrera eta atzera egin zuten behin eta berriro, eta horiek guztiak gaur egun zientziaren atal finko bat osatzen dute.) Ikerkuntza programa baten adar atzerakoiarekin jarraitzea ‘razionala’ da, baita bere lehiakideak hura gainditu eta gero ere.
|
|
2008
|
|
|
Gizartearen onarpena eta pertsonaren ongizatea lortu nahi baldin badira behintzat —eta, nire uste apalean, hizkuntza gutxituak defenditzeak dituen benetako helburuak horiek biak dira hain zuzen ere— Eta etsaia ondo aukeratu beharra aipatzen denean, azken finean D. Crystalen ikuspuntua gogoratzen dugu: hizkuntza gutxitu
|
bat
indarberritzeko lanean aritzen garenean ahalik eta indar gehien biltzen saiatu behar da, ez da etsairik eduki behar, indar positibo guztiak baliatu behar dira. Ez da inoren kontrako edo beste hizkuntza baten kontrako borroka, baizik eta humanitatearen aniztasunaren aldeko pausoa, besterik gabe.
|
|
2009
|
|
|
Horregatik, beharbada, ahalik eta arinen hasi gura izan nuen berriro lanean zu jaio zinenean, are lehenago Mila maistrak taldea osatzeko zeuzkan erromeriak ikusita, jada bokarta sasoian bete betean sartuta geundela. Gorputza apur
|
bat
indarberritu zitzaidanean, han itzuli ginen zu eta biok lanera, neurekin eramaten baitzintudan zure autotxoan bero berotan sartuta. Lo onekoa zinen, eta ordua ailegatutakoan bularra eskatzeko egiten zenituen negar apurrak kenduta, lo sakonean ematen zenuen eguna.
|
|
|
Esan dezagun garbi: herritarren gogoa eta atxikimendua dira hizkuntza
|
bat
indarberritzeko giltzarri nagusia; lege eta hizkuntza politika publikoaren ondoan, bai noski, baina, bi hauek baino neurri handiagoan, gogoa eta atxikimendua, ezbairik gabe.
|
|
|
Hizkuntza gutxiagotu
|
bat
indarberritzeko ezinbestekoa da herritarrek hala nahi izatea; erabat alferrikakoa izaten da herritarren borondatea behartzea. Ahalik eta tentsio gutxien eta giro barea behar da aurrera jarraitzeko.
|
|
|
Izan ere, estatus juridiko formal egokirik gabe ezinezkoa baldin bada hizkuntza
|
bat
indarberritzea, eta hala da?, gutxienez neurri bereko egia da hizkuntza baten bizi indarra elikatzen eta mugatzen duena ez dela horrenbeste estatus juridikoa, baizik eta, batez ere, hizkuntzak arlo sozio-ekonomikoan, lan munduan bezala aisialdian eta merkataritza harremanetan, familiako eta lagunarteko harremanetan, hedabideetan, unibertsitatean eta kulturgintzan duen presentzia edo erabilera.... Horrek elikatzen du hizkuntzaren bizi indarra, estatus juridikorik aurreratuenak berak baino askozaz neurri handiago eta erabakigarriagoan.
|
|
|
Gertatutakotik ikasgai ugari atera daitezke ondorio gisan, eta bizpahiru aipatu nahiko genituzke hemen. Alde batetik, eremu urriko hizkuntza
|
bat
indarberritzea ez dela ameskeria bat, egingarri den jomuga bat baizik. Bestetik, hizkuntzarentzako babes ofizial aurreratua, herri aginteek garaturiko hizkuntza politika eraginkorra, giza-eta diru baliabidez hornitua?
|
|
2011
|
|
|
zein dira gutxienezko elementuak, hiztunelkarte baten belaunez belauneko jarraipena garantizatzen dutenak? zein dira, mendebal moldeko gizarte modernizatu batean, ahuldutako hizkuntza
|
bat
indarberritzeko lehentasunezko osagaiak. Nola ezkontzen da hori guztia mundu zabaleko bibliografia soziolinguistikoak, bere ahulezia nabarmena kontuan izanik ere, gero eta neurri zabalagoan eskaintzen dituen ekarpenekin?
|
|
|
– Hizkuntza
|
bat
indarberritzeko ezinbestekoa da gobernuak esku hartzea.
|
|
|
Izan ere, prozesuaren hasieratik bertatik gobernuaren esku utziz gero indarberritzea, gerta liteke komunitatean ez egotea halako prozesu baten aldeko aldarririk, babesik edo engaiamendurik. Eta komunitatearen barne babesik gabe, ez dago hizkuntza
|
bat
indarberritzerik. Komunitatearen babes horrek, aitzitik, ondoren etor litekeen prozesuaren «politizazioa» lagun lezake.
|
|
|
Zer da hizkuntza gutxitu
|
bat
indarberritzea? 43
|
|
|
Ondo gogoan izan behar da hizkuntza estandarraren kontzeptua Mendebaldeko gizarteetakoa dela, hizkuntza idatziarekin lotu izan dena, gainera (Martí et al., 2005). Eta munduaren alde honetan, nekez plantea liteke eskolaren esku hartzearekin hizkuntza
|
bat
indarberritzea, hizkuntza horren aldaera estandar eta idatzirik gabe. Euskararen indarberritzean euskara batuak eta euskara idatziaren hedapenak jokatu duten funtsezko papera horren lekukoa izan daiteke (Garabide Elkartea, 2009; 2010; Zuazo, 2005).
|
|
|
Hizkuntza gutxituen irakaskuntzaren eta ikaskuntzaren orrialde hauek biribiltzen saiatzeko, erantzun oso konplexua daukan galdera bati erantzuten saiatuko gara: zer ekarpen egin lezake eskolak hizkuntza gutxitu
|
bat
indarberritzeko orduan. Espero litekeen bezala, eta izenburuan iragarri bezala, ekarpen horrek baditu indargune eta aukera ugari, baina baita muga edo ezintasunak ere.
|
|
|
Ez da ahaztu behar, ezta ere, eskolak askotariko mugak edo zailtasunak izan ditzakeela hizkuntza gutxitu
|
bat
indarberritzeko zereginean. Oztopo gerta liteke hizkuntza gutxitua indartzeko ahaleginak eskolaldiaren lehen urteetara mugatzea, hortik gorako Bigarren Hezkuntza, Lanbide Heziketa edota unibertsitatean halako ahaleginik egin gabe.
|
|
2012
|
|
|
Honen egoera tamalgarrian egin nuen aurrera, eta laster iritsi nintzen lehorrera; han bizkargune batean eseri nintzen atseden hartzeko eta zer egitea komeni ote zen hausnartzeko. Pixka
|
bat
indarberritu nintzenean, herrialde hartan barrena sartu nintzen, aurkituko nituen lehen basatien esku neure burua uzteko erabakiaz, eta zenbait eskumuturreko, beirazko eraztun eta beste bitxikeriaren baten truke neure bizia erosteko asmotan, horrelakoz marinelak sarri hornitzen direnez bidaietarako, neuk ere zerbait bai bainuen aldean. Landa zuhaitz ilara luzeek banatzen zuten, ez giza eskuz landatuak, berez etorriak baizik; belar ugari zegoen eta zenbait olo soro.
|
|
|
Irla zeharo harkaiztsua zela konturatu nintzen, han hemenka berdegune eta usaingozoko belar batzuk bakarrik. Neure hornizio urriak atera eta pixka
|
bat
indarberritu ondoren, gainerakoa haitzulo batean gorde nuen, halako asko baitzeuden han. Arrautza ugari bildu nuen harkaitzetan, baita alga eta belar ihar asko ere, biharamunean sua egin eta ahal bezain ongi arrautzak prestatzeko erabili nituenak (neurekin bainituen sukarria, zurdokia, metxa eta erre ispilua).
|
|
2019
|
|
|
Oihal etxolaren barruan agondu da sorgina azkenean, apur
|
bat
indarberrituta, eta gaztetxoaren itxurari erreparatu dio. Urratuz betetako soineko bat darama soinean, baina inoiz dotorea izan dela begitandu zaio.
|
|
2020
|
|
|
Apur
|
bat
indarberritu nintzenean, bideari ekin nion erabakitasunez beterik. Irungo Hondarribia kalea Zubimusu plazatxoaren ondo ondoan dago, eta laster iritsi nintzen hara, gehiagoko ezbeharrik gabe.
|