|
2000
|
|
|
Neurathek zalantzak izan zituen Carnapen ahalegin logiko matematikoez, Neurathen ustez horrelako ikusmolde batek munduaren irudi hertsiegia eta sinplista erakarriko baitzuen. Erkenntnis aldizkarian izandako lehenengo parte hartzean," Wege der wissenschaftlichen Weltauffasung" [Munduko ikusmolde zientifikoaren formak] artikulua aurkeztuz128, Neurathek Vienako Zirkuluaren joerarekin
|
bat
ez zetorren zientziaren arazoei buruzko ikuspegi historikoa zirriborratu zuen. Testuan enfasi positibista eta zientifista oro alde batera utziz, zientzi ezagutzaren muga eta posibilitateen ikusmolde pragmatikoa defendatu zuen.
|
|
|
Alabaina, Vienako Zirkuluaren postulatuekin
|
bat
ez zetorren zer edo zer agertzen zen tesi hauetan. Hizkuntza fisikalista onartu bazuten, eta hau hutseginkorra bazen, orduan garbi dago ez zeukatela inolako oinarri finkorik ezagutza haren gain eraikitzeko.
|
|
|
Russellek uste zuenaren aurka, Schlicken aburuz ‘ezagutza zuzenari’ buruz mintzatzea kontraesanean erortzea da, bitartekari kontzeptual batek egon behar baitu beti ezagutzan. Beraz, ezagutza paradigmaren adibide
|
bat
ez litzateke Russellen sentimen datuen judizioarena izango, Maxwellen ekuazioena baizik.
|
|
|
Sasiproposizio bat baieztatzea edo ukatzea zentzugabekeria hutsa litzateke. Carnapek esan bezala, strictu sensu hitz segida batek ez du zentzurik hizkuntza zehatz baten barruan proposizio
|
bat
ez duenean osatzen. Eman dezake itxuraz hitz segida hau proposizio bat dela; kasu honetan sasiproposizioa deituko diogu.57
|
|
|
Honek ez du nahi esan bere gogoetak egokitzen ibiltzen zenik kritikekin ongi geratzeko, ezta gutxiago ere. Analisi askoren ondoren, egun badakigu bere ibilbide intelektuala, hau da, bere emaitzak —idazkiak eta gogoetak— zeharkatu dituzten ezaugarri konstante batzuk badaudela, esate baterako joera antimetafisikoa, tolerantzia linguistikoa eta kontzeptuala, edo eluzidazioaren helburua49 Bere ildo teorikoak Neurath pragmatikoarekin
|
bat
ez etortzera eraman zuen, baina harrezkero hobeki ikusiko zenez, Zirkuluaren erreserba ideologikoaren buruan jartzera ere bai. Zirkulua desagertu eta gero, ikusmolde estandarrak Carnapen aldeko bideak jorratuko zituen:
|
|
|
Horrela, objektu batek termometro
|
bat
ez badu ukitzen (p), aurrekaria faltsua da, eta, ondorioz, baldintzazkoa egiazkoa litzateke, ondorioa (q) edozein bada ere, faltsua ala egiazkoa. Adibidez, ‘objektu batek termometro bat ez badu ukitzen, orduan elefanteak arrosak dira’ baldintzazkoa egiazkoa litzateke.
|
|
|
Horrela, objektu batek termometro bat ez badu ukitzen (p), aurrekaria faltsua da, eta, ondorioz, baldintzazkoa egiazkoa litzateke, ondorioa (q) edozein bada ere, faltsua ala egiazkoa. Adibidez, ‘objektu batek termometro
|
bat
ez badu ukitzen, orduan elefanteak arrosak dira’ baldintzazkoa egiazkoa litzateke. Jakina, interpretazioa zentzugabea deritzogu sen onaren eta zientziaren ikuspegitik, baina hura eusten duen eskema logikoa ez.
|
|
|
Baina ez zuen zehaztu zenbat ziren. Nahasmen hau tresneria argi
|
bat
ez erabiltzeagatik gertatu zitzaion Machi, tresneria logikoa adibidez, Carnapek XX. mendean egingo zuen bezala11 Dena den, egoera korapilotsu horren atzean, kategoriak batez ere koloreak, soinuak, beroa, presioa, espazio eta denbora subjektiboak, sentimendu afektiboak, nahiespenak eta, beharbada, memoriaren irudiak zirela ikuska daiteke12 Identifika ditzakegu, hortaz, modu batean edo bestean, Mac... Garapen hau guztiz garrantzitsua zen Machentzat, berarentzat zientzia esperimentalak ez zirelako oinarrizko elementuez arduratu behar, beraien arteko erlazio eta funtzioez baizik.
|
|
|
esan zuen, atsegina izanda ere, joate hau" honi buruz esan daitekeen kasik gauzarik ñimiñoena dela". Esan zuen" Kontrabaxu hori gehiegi mugitzen da" bezalako enuntziatu
|
bat
ez dela inolaz ere gizakiei buruzko enuntziatua, baizik eta Matematikaren zati bat ematen duela; eta, marrazten dudan aurpegi batez esaten badut" Barre gehiegi egiten du", esaten dela oraindik" ideal" batera gehiago hurbildu litekeela, baina ez oraindik behar bezain atsegina ez denik, eta halako" idealera" hurbiltzeak" buruketa matematiko bat ebaztearen" an... Era beretsuan, esan zuen, margolari bat koadro bat hobetzen saiatzen denean, ez da bere buruari buruzko saiakuntza psikologikorik egiten ari, eta ate bati buruz" Gaizki orekatuta dago" esatea, atean gaizki dagoena esatea dela, baina ez zein hunkipen utzi duen.
|
|
|
Ingelesez idatzita dago, eta izengabea da. Testu mekanografiatuarekin
|
bat
ez datorren eskuizkribu bat badagoen arren, aldeak ez dira handiak.
|
|
2001
|
|
|
Platonen arabera, ezagutza bat zientzia gisa onartzeko, ezagutza modu honek bi baldintza bete behar ditu: errealitatearen egiazko edukiarekin bat egitea, hau da, munduaren gaineko hipotesi
|
bat
ez izatea; eta berak eginiko baieztapenak azaldu eta justifikatu ahal izatea. Iritzia, ordea, ezagutza modu bat da, egiazko ala faltsua, baina bere baieztapenak justifikatzeko orduan ahalgea.
|
|
|
Sok. Beraz, arte
|
bat
ez duen edonor ezin izango da arte horren bidez esandako edo egindako gauzez jabetu. lon. Egia diozu.
|
|
|
Kantek berehala esango du, ordea, horrelako izaki bat pentsatzea zilegizkoa dela (arrazoimenak berak eskatzen du hori), baina izaki hori existitzen dela esatea legeztatua ez dagoen urratsa dela. Arrazoia garbi dago, horrelako objektu
|
bat
ez litzateke ezein esperientziatan ezagut dezakegun objekturik izango. Hala ere, historian zehar pentsalari asko izan dira jainkoaren izatea arrazoimenaren bidez frogatu dutela uste izan dutenak.
|
|
|
Mundua berbaitango gauza gisa hartzen bada oposaketa analitikoa dugu, eta beraz, bata ez bada bestea izango da. Baina agerpena bada, orduan, ez
|
bat
ez bestea, zeren esperientzian sintesia inoiz ez baitago osatua. Mundua berbaitango gauza gisa mugagabea edo mugatua bada, eta tesiak bata ukatzen badu eta antitesiak bestea ukatzen badu, ondorioa izango da mundua ez dela berbaitango gauza, eta horrela, zeharka, idealismo transzendentalaren froga dugu16 Eta berdin gertatzen da beste kasu guztietan.
|
|
2002
|
|
|
Aurretik aipatu den bezala, eraikin forma
|
bat
ez ezik, Benthamek gobernurako modu bat ere plazaratzen du Panoptikoan. Izan ere, bere asmoa eraikin eta gobernu era hau kartzela ez diren antolakuntza sozialaren beste alorretara zabaltzea da.
|
|
2003
|
|
|
Gizon eta emakumearen elkarketa ume sorketa baita, eta arazo hori jainkozkoa da eta hilezkor hori hilkor den izakian dago, ernalketa eta ume sorketa alegia. Baina beraiekin
|
bat
ez ezin daitezke gertatu, eta itsusia ez dator bat jainkozko guztiarekin, ederra d bai ordea. Edertasuna da beraz jaiotzearen Moira eta Ilitia24 Horregatik guztiagatik ernari dagoena ederrera hurreratzerakoan alaitzen da eta pozik isurtzen da, umea egin eta erditzen da; itsusira hurreratzerakoan, ordea, ilunduta eta atsekabetuta uzkurtu eta aldentzen da, bere baitan bildu eta ez da erditzen, aitzitik umekiari sufrimenduz eusten dio.
|
|
|
Horren bidez pasatzen dira igarkuntza guztia eta eskaintzak, misterioak, konjuruak, igarkuntza guztia eta 203 magiaren inguruko sazerdoteen teknika. Jainko
|
bat
ez da gizaki batekin nahasten, horren bidez da ordea jainkoen gizakiekiko harreman eta elkarrizketa guztia, bai esna bai lotan daudenean ere. Eta horrelakoetan jakintsu dena jeinuzko gizona da, eta beste zerbaitetan jakintsu dena, zenbait teknika ala eskulangintzetan, artisaua.
|
|
|
36 Ohartarazi behar da, esparru bientzako lege erkideak direnak modu desberdinetan erabiltzen direla batean eta bestean. Erlijioak agintzen du legeak betetzeko asmo garbia izan behar dela, eta kanpo jokabideak ez direla nahiko, bihotzaren sentimenduekin
|
bat
ez badatoz. Politikaren ikuspegitik, ordea, legeak kanpotik betetzen badira eta eurek xedatutakoaren kontrako zerbait egiten ez bada, horrekin balio du.
|
|
|
Irakats daiteke, baina superstizio berezi hori bere egitea erabaki dutenei bakarrik. Bestalde, bakartasun metodologikoaren asmoa baztertu duen zientzia
|
bat
ez da dagoeneko batasun independente eta autonomoa, eta konbinaketa ezberdin askotan irakats daiteke (mitoa eta kosmologia modernoa izan liteke konbinaketa horietako bat). Jakina, lanbide guztiek dute bertan dihardutenak modu berezi batez trebatuta egon daitezen eskatzeko eskubidea, eta ideologia jakin baten onarpena ere eska dezakete.
|
|
|
Baina ideologia berezi horiek, abilezia berezi horiek, ez dute lekurik norbanakoa gizartean bere eginkizunerako prestatzen duen hezkuntza orokorraren prozesuan. Hiritar heldu
|
bat
ez da ideologia berezi batean hezitako gizaki bat, puritanismoan edo razionalismo kritikoan esaterako, geroztik ideologia hori garun tumorea balitz bezala daramala. Hiritar heldu bat lehenik bere gogamena taxutzeko artea ikasi duen eta ondoren gehien komeni zaionaren alde erabaki duen hura da.
|
|
|
Historialariak, bederen, ez du premia handirik Planck-ek honakoa gogoraraz diezaion: " Egia zientifiko berri
|
bat
ez da, normalki, bere aurkariak konbentzitzeko moduan aurkezten...; aitzitik, horiek bat bestearen ondoren hiltzen dira, eta goraka doan belaunaldi bat hasieratik ohitzen da egia harekin". 2
|
|
|
Baina ez du beti lortzen arrakasta hori, eta porrota errepikatzen denean eta hala gertatzen zaienen kopurua hazten denean, orduan zientzialari komunitatearen sektore hori beste nonbait ‘krisi’ deitu dudan horretan sartzen da. Bere lana oinarritzen duen teoriarekin funtsean
|
bat
ez datorren zer edo zer badagoela onartzen duenean, ordura arte onartutakoa baino funtsezkoagoak diren teoriaren eraketak saiatuko ditu zientzialariak. (Krisi aroan, teoria paradigmatikoaren hainbat eta hainbat aldaera agertu ohi dira.18) Aldi berean, zailtasuna azaldu den eremuan sarritan esperimentazio ausazkoagoei ekingo die, egoera zuzentzeko biderik adieraziko lukeen ondorioren bat aurkitzeko itxaropenak gidatuta.
|
|
|
Adierazgarria iruditzen zait ados gauzkan puntu hau alde batera uztea Kuhnek, eta berehala zetorrenari ekitea. Horrek argi erakusten du liburu
|
bat
ez dela sekula irakurtzen edo ulertzen norberaren gogoan dauden itxaropenen laguntzari esker ez bada. Den dena aldez aurretik pentsatutako teoria baten arabera aztertzen dugu nire tesiaren ondorioetako bat bezala onar daiteke hura.
|
|
|
Franklin eta Kinnersley harrituta geratu ziren hamabost bat urte beranduago azken horrek hauxe aurkitu zuenean: aurretik marruskatutako beira batek aldaratu duen bola kargatu bat, baita ere marruskatutako anbar edo lakreak erakartzen du.7 Ongi eratutako eta zabal onartutako teoria
|
bat
ez zegoenez (ezein zientziak ez du desideratum hori jaiotzatik izaten, eta gaur egun gizarte zientzia gutxik lortu dute, bateren batek lortu badu), egoera nekez izan zitekeen bestelakoa. XVIII. mendeko lehen erdian zehar, zientzialariak ez zuen modurik kontsistenteki bereizi ahal izateko efektu elektriko eta ez elektrikoen artean, laborategiko istripuen eta funtsezko berrikuntzen artean, edo ageriko demostrazio baten eta elektrizitatearen berezko izaera agertuko luketen esperimentuen artean.
|
|
2004
|
|
|
Horregatik, hemen, Jainkoaren eginbeharra izango da Ni pentsatzailea, ideiak dituena, oraindik bere barrukotasunetik irten ezin duena, kanpoko munduarekin uztartzea, eta ideien euskarria dela ez ezik, baita euren artean ordena, hierarkizazioa, badagoela erakustea ere. Izan ere, ezin dugu mundua elkarren artean jarraipen
|
bat
ez duten sentipen pila baten bidez ezagutu; baina, era berean, ezin dugu bera ordenarik eta elkarren arteko loturarik eta hierarkiarik gabeko ideien bidez ezagutu, hiri bat argazki bilduma desordenatu baten bidez ezagutu ezin dugun legetxe. Argazki bildumarekin, bera albait eta osoena izanda ere, inpresioak egon daitezke hiri baten urbanismoaz, inguru geografikoaz, koloretasunaz, biztanleen taxuaz, janzkeraz, baina inpresio hutsa izango da, ez da ezagupenik egongo hor eta gutxiago egon daiteke horrela ezeren ezagupen zientifikorik.
|
|
|
Zalantzan jar dezakegu ingurukoen artean berrehun edo bostehun metrora dagoen pertsona gure ezagun jakin bat den ala ez, baina ea nork jarraitzen duen gauza bera esaten behin gure parera heldu dela: " itsua hago ala?", entzungo dugu berehala erantzun modura, handiagoren
|
bat
ez bada. Benetan arrazoi mamitsuak emanda ere ez dakit nik oso sanotzat hartuko duten ingurukoek, ez dakit nik ez ote duten erabat erotzat joko horrelako zalantzazko jokoetan sartzen dena.
|
|
|
Mundu fisikoaz argitasunak ematean egongo da esparruren
|
bat
ez dena hedadura bezain samur murriztuko egitasmo matematizatzailearen eredu ideal horretara. Alde honetatik matematiken mugak erraz egingo dira nabarmenak Descartesek berak emango digun kiliogono deituko duen poligonoaren adibidearekin.
|
|
|
Era honetakoa da lege fisikoei buruz dugun ezagupena. Esaterako, grabitazioaren legea egiatzat jotzen dugu berari buruz hitz egin digutelako zientziaren izenean, santu batek egindako mirariez berba egin diguten moduan elizetan, ikusi geuk inoiz ikusi ez dugun arren lege fisiko hori, lege
|
bat
ez delako inon ikusten; halatan ere, erotzat joko genuke gaur egun gure artean lege horren indarra ukatuko lukeen edonor. Alabaina ez dugu ahaztu behar Newton bera izututa geratu zela lege horrekin, indar bat aurkitu zuelako kontaktu fisikorik gabe eragiten omen zuena gorputz fisikoetan eta ia Jainkoari berari konpetentzia egiten ziona.
|
|
|
Perpausa izango da, hain zuzen ere, errealitatearen irudi berebizikoa, egitura eta barne artikulazio sendo batean oinarri hartzen duenez gero," Irudiaren elementuen arteko lotura honi irudiaren egitura deritza eta egitura honen ahaltasunari irudiaren irudikatze forma" (2.15). Irudiak, beraz, egitura
|
bat
ez ezik irudikatze forma bat ere daduka bere baitan, zinezko irudi izango bada. Irudiaren eginkizuna irudikatzea denez gero, bere irudikatze ahaltasuna bere baitan darama eta, horrenbestez, dagokion irudikatze forma ere.
|
|
|
" Perpausa ez da hitz nahasketa bat. (Musikazko tema bat doinu nahasketa
|
bat
ez den bezalaxe)/ Perpausa artikulaturik (artikuliert) dago" (3.141). Gauzak artikulazio konkretu batean suertatzen dira beti.
|
|
|
Subjektua munduaren parte
|
bat
ez denez, baizik eta munduaren existentziaren aurresuposizioa, ona eta txarra subjektuaren predikatuak dira, eta ez munduaren propietateak.
|
|
|
Orobat gertatzen da bigarren printzipioarekin. Axioma bezala plazaratzen da, baina aitortu gabe hori dela, axioma
|
bat
ez besterik, hura ere ezin delako frogatu. Zientziak ezin dezake horrelakorik froga, zientziaren zereginetik eta ahalmenetik kanpo dagoenez gero.
|
|
|
Hizkuntzaren mugak ezagutu eta aitortu nahi ez dituen metafisikaren aurka, hain zuzen ere. Wittgenstein Kanten ezagupen filosofiarekin beti
|
bat
ez etorri arren, filosofo alemaniarraren irakaspenak aintzat hartu nahi ez dituen metafisika idealista orojakileari aurre egiten dio. Idealismo tradizionalak (Hegelena barne, Wittgensteinen ustez, itxura guztien arabera3) diskurtso osobete eta behin betiko bat eraiki nahi izan du, menderik mende, errealari buruz eta, besterik uste arren, huts egin du beti.
|
|
|
Logika formaletik kanpoko errealitateaz (umorea barne!) mintzatzeko, gogoetatzeko eta koherentziaz jarduteko ere ahalbidetzen gaitu eta hartara bultzatzen. Poesia idaztea, ipuinak kontatzea, txantxak egitea ez dira epifenomeno batzuk, bizitzaren zentzuaz eta balioaz mintzatzea epifenomeno
|
bat
ez den bezala, hartaz guztiaz nolanahi hitz egin ez daitekeen arren. Errealitatearen (hizkuntzak filtraturiko errealitatearen) funtsezko fenomenoak ditugu, ordea, gure bizitzari zentzua eta balioa ematen dizkiotenak.
|
|
2005
|
|
|
Hizkuntza ezberdinak ez dira gauza baten hainbat deitura, baizik eta gauza beraren ikuskera ezberdinak. Eta gauza hori kanpo sentimenaren objektu material
|
bat
ez bada, kasu horretan bereziki, gauza ezberdinen edo era anitzetan moldatutako gauza askoren aurrean aurkitzen gara. Ze, azken batean, norbaitek espresio arrotz bat ulertu eta itzuli nahi badu, orduan, berak helburu horretarako beharrezkoak dituen elementuak bakarrik aurkitzen ditu espresio horretan bertan.
|
|
|
Hitz
|
bat
ez da inoiz era berdin berdinean jasotzen gizabanako ezberdinen irudikapenetan, gutxienez hura ez bada bakarrik eta une batez bere kontzeptuaren zeinu material bat bezala erabiltzen.149
|
|
2006
|
|
|
Fanatismo, superstizio, erlijio, matrimonio, suizidio, duintasun, politika, historia, arte, eta, oro har, bizitzari buruzko Humeren idazkiak oso interesgarriak dira gaur egun ere. Zenbait gairi dagokionez Humerekin
|
bat
ez ere, balioen gaineko filosofia dela-eta, nire hasierako intuizioek behintzat bat egiten dute Humeren ideiekin. Bi intuizio aipatuko ditut oraingo honetan.
|
|
|
Horrelako zalantzak sortzen direnean, gizakiek egin dezaketen bakarra da adimenaren bitartez aztertzen diren auzi eztabaidagarrietan egiten den gauza bera: asma ditzaketen argudiorik onenak proposatu behar dituzte, onartu behar dute nonbait badagoela egiazko arau erabakigarria —hau da, existentzia erreal eta gertakarizko auzi gisa—, eta barkaberak izan behar dute beren arauari dagokionez
|
bat
ez datozenekin. Frogatu baldin badugu gizabanako guztien gustuak ez daudela maila berean, eta oro har gizaki batzuek besteekin alderatuta lehentasuna dutela aho batez onartzen baldin bada —nahiz eta zaila den zehatz mehatz esatea nortzuk diren gizaki horiek—, orduan hori nahikoa da orain dugun helburuari begira.
|
|
|
Harreman molde hau beti sortzen da izen bat zuzen darabilgularik. Izan ere, baten batek arrosak dauzkan lore saltzaile bati" emazkidazu arrosak, mesedez" diotsolarik, lore erreal edo gauzazkoak itxaron ohi ditu, eta, lore saltzailearen aldetiko gaizki ulertu nahiz erroreren
|
bat
ez badago behinik behin, ‘arrosak’ itxarongo ditu zehazki, eta ez edozein lore. Izenari esker, hortaz, arrosa morfeman existitzen zen adiera, izen bereko loreetan existitzen den esentziaren truke alda dezakegu, nahiz eta egitez, tamalez, dio Kojevek," emazkidazu arrosak, mesedez" ahozko morfemari" banku billete" izeneko morfema tipografikoa gehitu behar diogun —lore saltzaileak morfema bion adiera artez ulertzea ezinbesteko dugula gainera.
|
|
|
Orain biren arteko pitxerrak zerbait izaten jarraituko balu, baina, bitartean, pitxer izateari utziko balio, hautsiriko zerbait hori bestelakotu eta osorik zen zerbait horretatik guztiz bereizi eta desberdinduko litzateke. Baina, horrela balitz," hautsiriko zerbait" hori ez litzateke pitxer hautsia izango, eta pitxer
|
bat
ez litzateke inoiz hautsiko, Kojeveren hipotesiak eta zentzunak dioenaren aurka.
|
|
|
Katuaren esentzia, adibidez, ezin du gauzatu katuak baino. luke harri batek edo arrosa batek gauzatu, ezta katu
|
bat
ez litzatekeen beste animaliaren batek ere.
|
|
|
Era berean, lanerako eta borrokarako ahalegina ahitzen ez den bitartean, benetakoa dateke gizabanakoaren eta gizartearen arteko aurkakotasuna. Egoera honek bere horretan diraueino, arrazoi duke izena eta izana
|
bat
ez direla dioenak: denbora eta errealitatea oraindik ez baitira bat, denbora gizakiagandik kanpo baitago.
|
|
|
Horrela gainera eragotz bailiteke apika elitearen aldeko aurreiritziak sarritan ondorioz ekarri izan duen" aukeratuen" gainbehera. Dirudienez, gizaki
|
bat
ez du erabat gogobetetzen gizaki jakin horrexek bera onartzeko duintzat hartzen dituenen onarpenak baino. Beraz, gizakiak joera du ez bilatzeko bera onartzeko duintzat jotzen dituenen onespena baizik.
|
|
2007
|
|
|
jatorri komuna, ohitura eta erlijio komunak. Helendar kontzientziari eutsi nahiak eramango zituen Joniako polis haiek auzi kolektibo eta publikoetan gehiago esku hartzera461 Izan ere, fenomeno urbano
|
bat
ez ezik, erakundeeta balio multzo bat baitzen polisa, herritarrak hiriarekin lotuko zituen harreman molde berri bat, alegia462.
|
|
|
Horren haritik, eta Humboldt gogoratuz, zera dio Menzek: " Hizkuntza
|
bat
ez da inoiz gizabanako batena bakarrik, baizik eta beti eta aldi berean hizkuntza nazional bat. [...] Nazioaren baitan bakarrik da posible gizakiaren izatea eta formazioa" 215 Horrela, bada, eta euskararen perspektibatik, euskal hezkuntzaz aritzeak ezinbestean garamatza" euskal hezkuntza nazional" bat aldarrikatzera, zeinak egiaz euskal komunitate linguistikoa —bai talde mailan bai banako mailan— zaindu, sendotu eta hobetu lukeen.
|
|
|
22 Ikus E. Durkheim, 2002: 65 Autore horrentzat, adibidez, pedagogia ez da zientzia
|
bat
ez eta arte bat, baizik eta tarteko zerbait.
|
|
|
241 Artzeren aditzera emandako esaldi ezaguna honakoa da: " Hizkuntza
|
bat
ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez dutelako, dakitenek erabiltzen ez dutelako baizik".
|
|
|
Hitz egite hutsak ezin du ezer bermatu —negoziazio prozesu
|
bat
ez da beti adostutako emaitzetara iristen—, baina egia da ere, esan ohi bezala, hitz egin gabe ezin daitekeela ezer konpondu —ez litzateke negoziazio prozesurik egongo— Hain zuzen horren haritik —elkarrekin hitz egiteak, egiaz, pertsonak elkar hurbildu eta elkartu ditzakeelako— esan dezakegu: " Elkarrizketarako hezkuntza guztiz eta zuzenean da bakerako hezkuntza" 187 Bollnowen hausnarketa horiek, azken batean, hizkuntz pedagogiaren inplikazio etikoa bistaratzen digute eta, bide batez, baita horrek gizakiaren formazio orokorrarekin duen lotura ere.
|
|
|
hainbat gauza nahitaez ahoskatu behar dira, ze horri esker bakarrik ahal dezake gizakiak bere burua osatu; eta bereziki puntu horretantxe hartzen du hezitzaileak garapen horren erantzukizuna.) Antzeko erlazioak aipa ditzakegu onarpenaren inguruan, baina nire asmoa ez da inolaz ere bi manifestazio horien arteko muga zorrotzik ezartzea. Barru barrutik ezaguna da, ordea, konbentzimendu
|
bat
ez dagoela presente aldez aurretik finkatutako zerbait bezala, baizik eta berorrek ahoskatze irekian bakarrik irabazten duela bere forma eta, horrekin, bere egiazko errealitatea.
|
|
|
Horren haritik interesgarria dirudi, labur labur bada ere, Durkheimek" kontzientzia kolektiboaz" esaten duena gogora ekartzea, zeina berak" gizarte baten kideek komunean dituzten sinesmen eta sentimenduen multzoa" bezala definitzen duen61. " Kontzientzia kolektibo" horrek, jakina, ez du osatzen" organo bakar" bat, ze —definizioaren arabera— taldeko banako guztien artean dago hedatua, baina —gure autorearen esanetan— horrek ez du esan nahi nolabaiteko" errealitate partikular"
|
bat
ez duenik62 Berori, azken batean, ez da galtzen gizabanakoen desagertze hutsarekin, eta, horregatik, horien baldintza konkretuekiko independentea da nola edo hala. Modu honetan zehazten digu, jarraian," kontzientzia kolektiboa":
|
|
2008
|
|
|
Hala ere, Madiganek planteaturiko zailtasunari ondokoa erantzun lekioke: substantzia ez da genero bat, eta genero
|
bat
ez izanik, hari buruzko zientziak ezin dio zientzia frogagarrien eskemari jarraitu; eta jakituriak edo filosofia lehenak ez badio zientzia frogagarrien eskemari jarraitzen, orduan bere ikergai ezin daitezke izan existitzen ez den genero baten akzidenteak edo berezko ezaugarriak. Aitzitik, IV 2an Aristotelesek garaturiko irtenbideak adierazten du, hain zuzen, filosofia lehenaren gunea eta zientzia partikularrena guztiz diferenteak direla, betiere kontuan hartuta hartan ere, ikergaiari dagokionez, nolabaiteko batasuna ematen dela, bere ikergaia substantzia den aldetik.
|
|
|
Egoera horrek arazo bat planteatzen digu: izate zentzuen aniztasuna murriztezina bada, nola eraiki daiteke badenaren inguruko zientzia bat, kontuan hartuta zientzia, beti, genero baten ingurukoa dela eta badena genero
|
bat
ez dela, aniztasun bat baizik. Atalaren hasieran ikusi dugunez, arazo horri Aristotelesek emandako erantzuna izate zentzuen aniztasuna printzipio bakar batera zuzentzea da.
|
|
|
Substantziari ezarririko ezaugarri guztiak kontuan hartzen baditugu, materiak lehenengo ezaugarria besterik betetzen ez duela ikusten dugu. Izan ere, materia ez da beste ezertaz predikatzen, baina ez da existitzen ez banandurik, ez egintzan, eta ez du osatzen ez batasun
|
bat
ez zehaztutako zerbait. Aitzitik, materia zehazturik gabeko potentzia hutsa da, printzipio egintzatzaile baten eraginik gabe existitu ezin daitekeena.
|
|
|
1) badena den aldetik eta hari berez dagozkion atributuak ikertzen dituen zientzia bat dago; 2) zientzia oro errealitatearen genero bati dagokio; 3) badena ez da genero bat. Zailtasunari irtenbidea emateko Aristotelesek 2) eta 3) tesien indarra murrizten du, genero
|
bat
ez den arren, badenak nolabaiteko batasuna duela argudiatuz, badenaren izateko modu guztiek, azken finean, erreferentzia eta printzipio bakar bat (substantzia, alegia) baitute.
|
|
|
Batzuek Hegelen pentsamendua Frantziako Iraultzarekin
|
bat
ez zetorrela eta aurkakoa zela pentsatu arren, Joaquim Ritter-ek 1957an Hegel und die Franzosische Revolution (Hegel eta Frantziako Iraultza) idatzi zuenetik interpretazio hori bertan behera geratu da. Hegelek beti pentsatu zuen Frantziako Iraultza beharrezkoa zela, nahiz eta nahikoa ez izan, eta gabezia hori sakondu nahi zuen bere filosofiaren bidez. Azken batean, Iraultzaren printzipioak bere azken ondorioetaraino eramatea izan zen Hegelek bere filosofiarekin gauzatu nahi zuena.
|
|
2009
|
|
|
Hala ere, irakurketa interesatu horrek suposatzen du Nietzscherengandik oinarrizko presupostu batzuk onartzea; edo gutxi gorabeherako interpretazio pertsonala; edo
|
bat
ez etortzea.
|
|
|
emeki emeki zati ttipietan osoa den zerbait bereiztea argi eta bereizirik agertzen den zerbait topatu arte). Eta dena da zalantzagarria gizaki guziengan, gauza
|
bat
ezik: pentsamendua.
|
|
2010
|
|
|
Baieztapen hori, bestalde, Aristotelesen honako hitzetatik ere ondoriozta daiteke: aitaren nahiz edozein gizakiren aginduak ez dauka indarrik ez derrigortzerik, ezta gizaki jakin batek emandakoak ere, gizaki hori erregea edo antzekoren
|
bat
ez bada; legeak, berriz, derrigortze indarm du.
|
|
|
zuzenbideak zuzena eta zurruna dena galdatzen du; ekitateak, berriz, zuzenbidearen zorroztasuna samurtzen du neurri handi batean. Ekitatea horrela ulertu eta oinarri hartuta, ekitatezkoa eta ona da, oro har, berez halakoa dena, legearen hitzekin
|
bat
ez datorrela eman arren. Aristotelesek ere horrela interpretatzen du ekitatea, hauxe esaten duenean:
|
|
2011
|
|
|
Asko Greziara joan eta bertan geratu dira, ez dute sortu kreazio propio egiaz originalik, espiritu grekoaren bila eurena galduz. Klasizista alemanek, Lessingek eta alegia, klasiko frantsesei aurpegiratu izan diete, grekoak imitatuz, antzerki
|
bat
ez grekoa eta ez frantsesa egin zutela. Alemanek ere —grekoak, frantsesak, imitatuz—" euren arimaz arnegatu" izan dute (Holderlin, Alemanaren kanta), horrela erdeinua baizik ez mereziz.
|
|
|
Bertan, bere antihumanismoa gizon emakumearen aldekoa dela, ziurtatzen digu. Eta, bide batez bere iragan politikoa zuritzeko, aurreko urteetan berak komentatu duen Holderlin hori dela, nabarmentzen du, Schiller eta Goethe baino hobeto, mendebaleko gizon emakume modernoaren patuaren poeta, humanismoaren tipo
|
bat
ez estereotipo prefabrikatua, tradizionala, erakusten duena. Berak ere, bada, Holderlinekin, ez Alemaniaren, baina mendebalearen patuaz ziharduela, eman gura lioke aditzera irakurleari.
|
|
2012
|
|
|
Egia, orainaldiko nahasketak pasa eta gero, orainalditik askatu ostean bakarrik ezagutzen da; hor ikusten da bere betiereko potentziala. Jaiotzan oraindik egia
|
bat
ez da unibertsala, oraindik orainaldi nahasiaren proba pasatu behar du. Gaur egun, esaterako, ezker muturreko (extreme gauche) talde batzuek talde islamista faxistoideekin (ez nahasi sustrai erlijiosoko taldeekin, Hamas edo Hezbollah bezalakoekin) elkartzeko tentazioa dutela ikusten da.
|
|
|
Posible da beste objektuetatik ezberdintzen duen hori atzematea, bere identitatea eta ezberdintasunak identifikatzea. Baina gauza
|
bat
ez da oraindik objektua; ezen gauza batek, objektu izatera iristeko, mundu batean egon behar du. Lehenbizi, eta bere objektutasuna mundu zehatz batean pentsatu aurretik, gauza bera pentsatu behar dugu.
|
|
2014
|
|
|
Bigarrenik, ez genuke ahaztu behar eszena horren ulermena egoki laguntzen duen libretoaren itxurazko inkoherentzia bat: zergatik harritzen da hainbeste Siegfried gizon
|
bat
ez aurkitzeaz lehenago sua zeharkatzean emakume bat aurkitu nahi duela nabarmentzen badu. Ibiltariari esaten dio:
|
|
|
Ez da, beraz, harritzekoa, Siegfriedek Brunnhilde" gizon
|
bat
ez dela" jakiten duenean daukan izu leherketa, errealitatearen galera horretan ezagutzen ez duenbere amarengan babesten da: " Hau ez da gizon bat!
|
|
|
Sedukzioaren eta mitoaren arriskua ezagututa, distantzia hartu behar da ezinbestean. Pertsonaia
|
bat
ez zarela sinisteko, jainko batek bezala jokatzeko eskubiderik ez izateko. Mitoak beti du potentzialtasun politiko bat eta ezin da isolatuta aztertu, erreala balitz bezala.
|
|
2016
|
|
|
Darwinek, soka horretan bai, baina auzi hori oinarri biologikoetatik hara planteatzeko atea zabalduz, sekulako iraulketa eragin du pentsabideotan. Darwin bera aski zuhurra izan da, eboluzioaren bere teoriarekin giza historiaren filosofia unibertsal
|
bat
ez laboratzeko; baina besteren batzuek horixe entseiatzeko aski material eta bultzada eman du. Sozial darwinismoaren inspiratzaile nagusitzat H. Spencer eta Th.
|
|
|
[...] Nire ustez, geneen errukirik gabeko berekoikeria unibertsalaren legean oinarritutako gizarte
|
bat
ez litzateke bizitzeko batere gizarte gozoa izango. Baina, zoritxarrez, zerbait asko gaitzetsiagatik, ez dio egia izateari uzten.
|
|
|
Wilsonen asmazioa da Sociobiology: The New Synthesis liburuarekin, 1975 Autoreak, eboluzio darwinistaren ikuspegi berri
|
bat
ez ezik (hein batean soilik berria, aurrekari inportanteak bai baititu bere usteentzat), giza zientzietako zuhaitzaren adar guztien sintesirako (antropologia, soziologia, etika, psikoanalisia, etab., historiaren filosofiaraino), andre gizonaren jokamolde moral eta sozialentzako bereziki, biologia bihurtu gura du enbor bateragilea.294
|
|
2017
|
|
|
Azken batean, izate
|
bat
ez da kokatzen lekuen arabera, longitude eta latitude graduen arabera, baizik eta giza espazio batean, ‘Guermantes enetik’ eta ‘Swann enetik’, 15 eta Swann en eta Guermantes ko dukesaren bat bateko presentzia da espazio ‘hodologiko’ hori zabaltzen uzten duena, non eta berak leku hartzen duen. Baina presentzia hori transzendentzian gertatzen da.
|
|
|
Baina ezeztapen bikoitz hori, nolabait ere, bera bakarrik suntsitzen da: edo jotzen dut, bada, izate jakin
|
bat
ez izatera eta, orduan, bera objektua da niretzat eta nik nire objektutasuna galtzen dut berarentzat; kasu horretan, Besteak utzi egiten dio Beste ni izateari, alegia, ni izaterik ukatuz objektu bihurtzen nauen subjektu izateari; edo, bestela, izate hori zinez Bestea da eta ni ez izatera jotzen du; baina, kasu horretan, ni objektu bihurtzen naiz berarentzat eta berak galdu egiten du bere objektut... Horregatik, funtsean, Bestea Ez ni ez objektua da.
|
|
|
Irudi
|
bat
ez da munduaren ukapena, hutsean eta soilean, bera ikuspuntu jakin batetik da munduaren ukapena, hain zuzen, ‘irudian’ presentifikatuko den objektu baten absentzia edota existentzia eza ezartzea ahalbidetzen duena.34
|
|
|
Orduan, nire izatearen pitzadura hori saihesteko, Izatearen batasuna aldarrikatzen dut: " ezen ezaguna egiten zaidan izate bat nahi eta onartzen baitut Besteek aitor diezadaten". 77 Baina larriena ez da Besteak eta nik nire buruari egozten diogun izatea
|
bat
ez etortzea, baizik eta batere ezagutzarik ez dudala Besteak ikusten duen nauen objektuaz: nire izatearen isuria infinitua da eta erabat degradatuta gelditzen da.
|
|
|
Obraren aurreko ataletan azpimarratzen denez, bere baitarako izatea izate osagabea da eta bere izatea ‘izateko duena’ Horren arabera, ni naiz izate
|
bat
ez naizena ni naizena eta banaizena ez naizena. Eta Bestea ere bere baitarako izate bat da.
|
|
2021
|
|
|
Transzendentzia txertatuko duen identitate gorpuztuaren bere ikuspegiak ez du ez
|
bat
ez bestea bere egiten. Batzuetan kontzientziaren transzendentzia desgorpuztuaren araberako autoritatearen ulerkera duela badirudi ere, bere teoriak autonomiaren bestelako bertsio inplizitua duela iradokitzen du ikuspegi desgorpuztuaren kritikak.
|
|
|
Izatedun
|
bat
ez da egiten duena besterik; posibleak ez du gainditzen errealitatea, eta esentzia ez da existentzia baino lehenagokoa: bere subjektibotasun hutsean, gizakia ez da ezer.
|
|
|
Hala egin ezean, porrot egingo du, era kontranaturalean jokatzen arituko baita: haren definizioa
|
bat
ez baldin badator hezur haragizko emakumeen portaerekin, emakumeak dabiltza oker: ez da esaten
|
|
|
Jainko
|
bat
ez da sortua izaten; haren gorputza, halakorik baldin badu, gihar gogor eta esaneko batzuetan landuriko borondate bat da, ez barrenean eta gordean bizia eta herioa bizi zaizkion haragi bat; ama jotzen du haragi galkor kontingente ahul horren erruduntzat, arbuiatzen duen haragi horren erruduntzat. (I:
|
|
|
104). Azkenik, homogeneizazio linguistiko, kultural, erlijioso eta arraziala ezarri zen potentzia nagusietan, ordena politiko, ekonomiko, sozial, kultural eta sexual berriarekin
|
bat
ez zetozen bizitza molde oro desagerrarazteko asmoz (Filigrana 2020: 25).
|
|
|
Zeharo desberdinak dira biak[...] kontua jarrera da, ausardia, intsumisioa. Bada indar molde
|
bat
ez dena ez maskulinoa, ez femeninoa, izutu egiten duena, zirrara sortzen, segurtasuna ematen. Ezetz esateko, norberaren ikuspegia ezartzeko, ihes ez egiteko ahalmen bat.
|
|
2022
|
|
|
Kurioski, humanitateetako ikasketa guztien artean filosofia akademikoak du presentzia femeninorik baxuena, batik bat, irakasleen artean. Filosofiak oraindik ere oso esparru maskulinoa izaten jarraitzen du, beste lanbideeta hezkuntza parametro batzuetatik espero izatekoa zenarekin
|
bat
ez datorren neurrietaraino. Gehienez ere, zehazki femeninoak diren ildo akademikoak zabaltzen dira, ‘emakumeenak’ bide diren arazoak lantzen dituzten horiek:
|