|
2015
|
|
|
Eta normala da, berez, guztiek hori pentsatu izana, nire ingurukoek ere pentsatu izan baitute orain dela oso gutxi arte, nire aspaldiko lotura hori deskubritu eta aiko maikoka jakinarazi didaten arte, eta apur bat espantuka ere, sekretu bat ezkutatu izan banie bezala, lotsatuta, nire asmoa ez zen arren hori, inondik ere. Ikasia dut lezioa, beraz, eta juxtu kontrakoa egingo dut hemen, hasieratik aitortu harremana, Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, hamar urte inguru nituela, aipamen berezi
|
bat
eman zidatela, alegia, paperezko bertsoen sailean. Zer dirudien ezdeusa, ezta, bertso bat osatu izanak, bakarra, hamarreko handia zen gutxienez, nahiz eta antza denez hori ere baden nire bertso ezjakintzan gaizki ulertu dudan zerbait, akaso meritu handiena ez delako silaba gehiago betetzea ezpada gutxiagorekin esatea esan beharreko guztia; edonola ere, badirudi ezdeusa ezta, bertso bakar horrek hamaika plazetako hamaika aleen alboan; bat batean osatu banu, behintzat.
|
|
|
Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik. Kuriosoa da, gainera, zeren eta neure ama pertsonalak, etxera blai iritsita, ez lidake sekula errietarik egingo ezpada toalla lehor eta posible zen heinean epel
|
bat
emango; zer nola azaleratzen diren errepresentazio ohikoak, ordea, tradizionalak, gizaldi eta gizaldietan transmitituak, norbere bizipenarekin bat ez datozenean ere, norbera hamar urteren bueltako mukizua denean ere.
|
|
|
Ariketa beretsua egin zuen Hendaian zailtasunez zailtasun jaiotzear zen haurraren inguruan kantatu zuenean. “Kantatzeko premia neukan, eta banekien gaiak zirrikitu minimo
|
bat
ematen baldin bazidan, kantatu egingo nuela, atera egingo nuela gaia. Ez neukan besterik, ezin izan nion ihes egin”, jardun zuen orduko hartan eduki zuen kantatzeko premiaz.
|
|
|
Gutasun hori lortzea “zoragarria eta jeniala” Barrosorentzat: “Publikoa identifikatzen denean gu bat sortzen duzu, eta gu horrek indar
|
bat
ematen dio zure bertsoari. Publikoak nahi du ikusi bere zerbait zugan, eta zure zerbait ere bai noski.
|
|
2016
|
|
|
Europan eta munduan badago artisten mugimendu bat, artistak ari dira mugitzen, eta horrek poz pixka
|
bat
ematen dit. Artistek ez badugu egoera salatzen esan nahiko du Trumpek, Nigel Faragek eta Boris Johnsonek irabazi dutela partida.
|
|
|
Norbera etxetik lanean ari denean, telefonoa inork hartzen ez dionean, emailak erantzunik ez duenean, iragarki bat lortzeko dozena bat ezezko jarraian jaso direnean, bilerara deitu eta bi lagun bakarrik azaltzen direnean, irudi dezake bakarrik ari dela borrokan bat. Baina argitaraturikoei errepaso
|
bat
ematen hasi eta bat bi hiru lau… seko harrituta utzi gaitu urte hauetan guztietan aldizkarian parte hartu dutenen kopuruak: 411.
|
|
2017
|
|
|
Muxu plakajea dago mahairen gainean gosaritarako, eta txarteltxo
|
bat
eman dizute. Doraemon jartzen du, eta badakizu Nobita dioen tokian eseri duzula; agian, asko ezagutuko ez duzun norbaiten ondoan.
|
|
|
Taberna zuloko bertsolaritza zen, azken batean. Basarrik kultura maila
|
bat
eman zion bertsolaritzari, baina bertsoa lehortzeko arriskua ekarri zuen horrek. Agirreren kastakoak ziren Zepai eta Loidisaletxe ere, bizitasun handiko bertsolariak; baina, batzuetan, pasatu egiten ziren, eta oreka bat aurkitzea da kontua.
|
|
|
Txapelketa honen hasierako urteetan formatu klasikoago bat izan ohi zuten saioek, betiko ariketekin. Duela bi urte, aldaketa
|
bat
ematea erabaki zuten, ordea, eta bertsolarientzako ariketa berriak sortu zituzten: errima erronda –errimatzen duten hitzak bata bestearen ondoren esatea, eliminatu arte, habanera puntu erdika… Formatu tradizionalarekin zertxobait apurtzen saiatu ziren bestelako jende bat ere plazara animatzeko, bertsotan onenak izan ez arren beste abilidade batzuk dauzkatenak.
|
|
|
Irabazleari ez zaio txapelik janzten. Zintzarri
|
bat
ematen zaio. Sari preziatu horren jabe egin izan dira bertsolari entzutetsuak:
|
|
|
Informazio hori bagenuen, baina inork ez zuen ezer egiten. Egun batean TVEko telefono zerrenda
|
bat
eman zidan Pellok eta, dei askoren buruan, tekla egokia jotzeko zoria izan nuen. Udaletxearen izenean idatzi bat bidali nuen, Uztapideren mendeurrena prestatzen ari ginela esanez eta grabazioarekiko gure interesa agertuz.
|
|
|
Geroztik, jota kantatzeko modu estatikoa eta zurruna nagusitu da, eta kantuaren artea bilakatu da. Amaren familian, esate baterako, aitona Cirilo molde zaharrekoa zen eta nik harekin gozatu egiten nuen, aholku
|
bat
ematen zidan bakoitzeko jotaren batekin ilustratzen baitzidan esandakoa. Berak kantatzen zuen:
|
|
2018
|
|
|
Baina fokua plazan jarri du, eta, lehen aipatu bezala, genero ezberdinkeria begi bistakoa da: bertso eskoletan, 16 urtetik gorakoetan, lau ikasletik hiru mutilak dira; plaza bakoitzean, lau bertsolaritik hiru gizonezkoak dira… susmoak geneuzkan eta orain datuetan islatuta geratu da hori, eta abiapuntu
|
bat
ematen digu horrek, badakigu zehazki zein den oraingo egoera. Eta ez kuantitatiboki bakarrik:
|
|
|
Badakigu zein den errezeta, errezeta hori esplizitatzea erraza delako. Badakigu orain arte gizarte mugimendu gisa funtzionatu duela, gizarte mugimendu horrek eraberritu egin duela, merkatu ezberdinei erantzun
|
bat
ematen jakin izan duela, jakin duela, hein berean, kontsumoak zatikatu egiten duela, eta hainbat produktu eskaini dira bertsozale tipologien araberakoak.
|
|
|
Hor ikusten da nolako aldea dagoen jauzi kualitatibo eta kuantitatiboen artean. Alde batetik iraultza
|
bat
emana dago. Iraultza hori batzuek mugatutzat ikusiko dute, eta beste batzuek pentsatuko dute tartean muturra sartzea izan dela.
|
|
|
Iraultza hori batzuek mugatutzat ikusiko dute, eta beste batzuek pentsatuko dute tartean muturra sartzea izan dela. Iraultzaren zati
|
bat
emana dago: generoa sartu da, generoak eraberritu du edukia, eta eraberritu du bertsolaritza osoa.
|
|
|
Lazkaomendiko Abaliñe baserria. Baina handik abiatuta, oinez buelta
|
bat
emanez, Goierrin ezaguna den Intsustiko iturrira hel gaitezke. Mendizaleen geraleku bikaina da berau, urte osoan ur freskoa itzaletan ematen duen iturri ederra.
|
|
|
Gai jartzaileak ahopeka azalpenen
|
bat
eman zion, eta Bautistak, di da batean, ondorengo hiru bertsoak osatu zituen, eta txalo zaparrada handia jaso.
|
|
|
Ramonek erantzun omen zion gezurra aitortzea baino nahiago zuela hiltzea. Orduan, “pronto caerás” esan eta ostiko
|
bat
emanda bidali omen zuten berriro kartzelara”. Galdera berdina egin omen zioten Bizente anaiari:
|
|
|
Itzulipurdia gertatzen da orduan. Amaiera zein den jakinda, bertsolariari baitagokio bizitza duin
|
bat
ematea bertsoari, neurri eta doinuaren menpean soilik eta kontrajarriak diruditen bi kontzeptu kontuan harturik, inprobisazioa eta memoria (oraindik bizi ez den zerbaiten memoria).
|
|
|
Bertso-paperak aireratu baino urte pare bat lehenago, 1913ko abuztuaren 3an, igandea, herrian barna bueltaxka
|
bat
eman eta tragoxka batzuk hartu ondotik, arratseko hamarrak aldera sartu zen etxera Eusebio Babaze, Legasako orduko alkatea zena. Arozkenean, bi seme alaba ttikiak ordukotz lo ziren eta ohatzean esperoan zuen emazte gaztea.
|
|
|
Lehendabizi hitzaldiak egingo dira eta, ondoren, eztabaida. Horretarako, beste forma
|
bat
emango diot, ingelesez aurkeztu dut, eta zikloa ixteko balioko du. Amaiera polita.
|
|
|
Azkenaldian ez nabil horrenbeste, baina bere garaian lau bost erabilera ikusten nizkion: gai politiko eta sozialen inguruko informazioa jaso eta zabaltzea; kultur gaiei eta edukiei zabalkunde apur
|
bat
ematea nire jarraitzaileen artean; intereseko gai eta eduki horiei buruz iritziak eta eztabaidak partekatzea; nik jarraitzen ditudanekin eta nautenekin zuzeneko harremana erraztea; eguneroko bizimoduaren inguruko boutade batzuk jaurtitzea.
|
|
|
Profesionalitatearen afera ez dago itxita. Jardunean dabiltzan ia glosadore guztiek daukate beren ogibidea, eta glosa diru sarrera
|
bat
ematen dien afizioa besterik ez da. Ezin dugu gai ekonomikoa lehen planoan jarri, baina onuragarria da glosara dedikatu daitezkeen glosadoreak egotea, askoz gehiago baita eman dezaketena bueltan jasotzen dutena baino.
|
|
|
Gai erredundanteen garai batetik gatoz eta lan egin dugu gauzak esentziara ekartzeko. Bai, iruditzen zait eboluzio
|
bat
eman dela entzuleen, gaien eta bertsolariengan, gure jendartean bezala. Eta uste dut gauza batzuetan bereziki tematu garela, tematu ezean ez liratekeelako irtengo.
|
|
|
Baina, gure kasuan, doinu arlokoez ari gara. 17 Txapelketa Nagusi honetan erabili duten doinu multzo zabalari begira, Bertsoa.eus izeneko atarian gainbegiratu
|
bat
ematea duzu nahikoa konturatzeko horretaz. Aro eta lurralde orotako zer nolako altxor aberastasuna ageri zaigun bertan, horietako zenbait, behin ere bertso plazara ekarri gabeak!
|
|
2019
|
|
|
J.M. Ni, berriz, Maizpide barnetegira joan nintzen udara batean, eta Mikel Mendizabal etorri zitzaigun eskola pare
|
bat
ematera. Ikuska 18 dokumentala jarri zigun, Xabier Amurizak bertsoa nola eraikitzen den esplikatzen duena, eta pila bat inpaktatu ninduen.
|
|
|
Kontrako eztarritik liburua argitaratu ostean izan zen erreakzio kate bat, benetan larria izan den kasu baten aurrean Bertsozale Elkarteak izan zuen indiferentzia salatuz. Ez naiz hasiko kasuaren inguruan, beste gauza askoren artean iritzira arituko nintzatekeelako, benetan Elkartearen jarrera zein izan zen ez baitakit —hori bera nahiko argigarri baden arren, akaso— Kristina Mardaras eta Txapelketako lehen bertsolari emakumezkoa aipatu nahi nituzke ordea nik ere, benetan pentsatzen dudalako artean Bertsolari Elkarte zenak benetako pauso
|
bat
eman zuela emakumeen plazaratzea bideratuz. Gizonezkoen egitura batetik atera zen emakumeen aldeko pausoa.
|
|
|
Ez nuen denbora luzerik behar izan haizeak harrapatzen eta honaino ekartzen uzteko. Argi nuen aukera
|
bat
eman nahi niola Euskal Herriari, luzerako izango zen edo ez jakin gabe. Munduko nire bazterra agian hemen ezkutatzen zela esaten zidan barneak, eta ezin nuela egiaztatzeko aukera pasatzen utzi.
|
|
|
Euskal Herrian luzaroan egongo nintzen jakin gabe ere, euskaltegian, pisukideekin eta lagunekin joan nintzen ikasten; kalean, erabiliz batez ere. 2015ean Donostian lanean ari nintzela, eszedentzia eskatu nuen barnetegi batera joateko (Maizpide), nire ikasketa prozesuari bultzada handi
|
bat
emateko eta erabat euskaraz bizitzeko aukera izateko.
|
|
|
Hori, lortuta! Bizitzan eta nire prozesuan beste pauso txiki
|
bat
emanda. Eta uste dut, saio duina eginda, lortu nuela bigarren helburua ere betetzea:
|
|
|
Bueno, ba, trapu batekin igurtzi, txukun txukun jarri eta atera merkatura zuk zure etxean daukazun barietatea. Pixka bat moldatu egin duzu, itxura pixka
|
bat
emango diozu… Bai, alde horretatik, itxiegia egitea ere… Inoiz ez da egin, zaharrenek ere moldatu egiten dute, jo, baina ez esan ez duenik beste aberastasun bat ematen merkatu osoarentzat, azoka osoarentzat, zu zure barietatearekin ateratzea eta bestea beste muturreko barietatearekin ateratzea. Denok joan behar dugu Goldenarekin?
|
|
|
Bueno, ba, trapu batekin igurtzi, txukun txukun jarri eta atera merkatura zuk zure etxean daukazun barietatea. Pixka bat moldatu egin duzu, itxura pixka bat emango diozu… Bai, alde horretatik, itxiegia egitea ere… Inoiz ez da egin, zaharrenek ere moldatu egiten dute, jo, baina ez esan ez duenik beste aberastasun
|
bat
ematen merkatu osoarentzat, azoka osoarentzat, zu zure barietatearekin ateratzea eta bestea beste muturreko barietatearekin ateratzea. Denok joan behar dugu Goldenarekin?
|
|
2020
|
|
|
Gogoeta orokorrak egiten zituen eta bertsolarien arteko jarrera ezberdinak aipatzen zituen, militantzia eta horrelako gauzak. Lezio moduko
|
bat
eman zidan. Ordurako, Elkartearen sorrerako bileretara joaten nintzen, nahiz eta txokoan egoteko ohitura nuen.
|
|
|
86an jende berritze
|
bat
eman zen, Otamendi, Arantxa Iturbe… haiek goizeko magazina hartu zuten. Orduan eman zidaten bertsolaritzaren ardura.
|
|
|
“Ahmed Salemek (beste behin) bizi ikastaro bizkor
|
bat
eman dit. Maisuak, bizi honetako genioak, inprobisatzaile bikainak izan omen dira.
|
|
|
1935 eta 1936ko txapelketak egin izan ez balira, baserritarren fenomeno bezala gelditu eta desagertu egingo zen, agian. Azkenik, bertso eskolekin beste dimentsio
|
bat
eman zaio baita. Pozten naiz, benetan.
|
|
|
Egia esan, Debaldeko Festa jarri nahi nion hasiera batean, Xenpelarren bertsotik hartua zen eta gustatu egiten zitzaidan, baina haurrentzat Galde Debalde izeneko programa bat emititzen zen garai hartan eta ezezkoa eman zidaten ETBkoek. Buelta pare
|
bat
eman eta Hitzetik Hortzera planteatu nien.
|
|
|
Eta berak: “Ez, ez, ez, begiratu
|
bat
emateko bakarrik”.
|
|
|
Haiek erantzuteko galdera mordo bat egiten genuen bertsolaritzaz. Eta gai
|
bat
ematen genuen bertsoak jar zitzaten. Hilean behin, irabazle bat izendatzen genuen, eta irabazle horrentzat bertso afari bat antolatzen genuen berak aukeraturiko bertsolari bikotearekin.
|
|
|
Patxi izeneko irakasle batekin hasi nintzen, bera ere mendizale porrokatua izandakoa, eta gerora bere irakasle izandako batekin jarraitu dut nire praktika eta formazioa. Fede gehiegi gabe hasi nintzen, baina ohartu nintzen fisikoki halako gozotasun
|
bat
ematen zidala, ongizate moduko bat. Geroztik, hamahiru bat urte igaro dira eta yogari lotuta jarraitzen dut”.
|
|
|
Yoga egiteaz gain, yoga klaseak ere eskaintzen ditu eta garapen pertsonalerako tresna bezala darabil. Gidari lanetan dabilenean, klase guztiei norabide
|
bat
ematen ahalegintzen da, zerbait indartzen, alderdiren bat, jarreraren bat…: “Hatha yoga da nik landu nahi dudana; alderdi fisikoaren bidez kontzientzia orokor bat lortzeko modua da.
|
|
|
Lehiaketa idatzia eta bat batekoa, normalean oso bazterrekotzat jotzen zena, maila berean jartzea ekarri zuen horrek; oso pauso originala garai hartako mentalitatean. Bat batekoa maila horretan jartzeko, literatura idatziari zegozkion irizpideen arabera baloratzeari ekin zitzaion pixkanaka, eta hibridazio
|
bat
eman zen: Labordek azaltzen duen bezala, literatur genero gisa garatu nahi izan zen ordura arte ahozkotasunaren praktika espontaneo bat zena.
|
|
|
Hegemonikoaren ifrentzua da subalternoa, ertzekoa, nagusitu denak bazterreratua. Kontzeptu zaharra da, Gramscik duela mende bat materialismo marxistari dimentsio kultural
|
bat
emateko sortutakoa, eta, egun, hainbat alorretan nahikoa modan dagoena.
|
|
|
Bistakoa zen telebistaren indarrak eragin zuela booma neurri handi batean, baina, arrakastaren distirarekin itsutu beharrean, gogoeta oso interesgarriak egin zituzten hedabideratzearen arriskuez: telebistan gehiegi ateratzeagatik, publikoa eta bertsolariak saturatu eta erretzeko arriskua; bertsoaldi onenak emanez edo fokua elitean bakarrik jarrita, bertsolaritzaren irudi desitxuratu
|
bat
ematekoa; programa hezitzaileago bat egin beharra… Eta ETBk programaren kontrola ematen ez zienez, programa bertan behera uztea erabaki zuten 1994an.
|
|
|
Bertsoak barneratu zituzten eta kontestu jakin baterako doinu berriekin jantzi, sorta bakoitzaren mezua eta esentzia zainduz. Horrela, ekarpen txiki bat egin nahi izan diote bertso munduari eta, horretaz gain, ikuskizunari osotasun
|
bat
ematen ahalegindu dira. Bereak ez diren musika estiloekin ere esperimentatu dute.
|
|
|
Ezinbesteko bidaidea izan da Asier Sota lan horretan, berak egin baitu lan hori, osagai guztiek osotasun bat edukitzea lortuz, esentzia eta mezurik galdu gabe. Ekarpen asko egin dizkio Asierrek Erik eta Win emanaldiari, baina batzuk aipatzeko, musikariak inplikatu ditu antzerkian, bertso sortak koreografia jakinekin jantzi ditu, antzezteko hainbat errekurtso eskaini dizkigu, ideiak aportatu ditu, osagai guztiak hartu eta koherentzia artistiko
|
bat
eman dio obrari… Azken batean, ezinbesteko ekarpena izan da aurreko emanalditik hona, lan profesionalago bat burutzeko eta emanaldiari ahalik eta zuku gehien ateratzeko, behinik behin.
|
|
2021
|
|
|
Nik autonomoetan alta eman nuenean, bertso munduko kideek laguntza eman zidaten. Kultura den basamortu horren barruan bertsolaritzak badauka talde bat eta egitura bat babes minimo
|
bat
ematen dizuna. Oso babes txikia eta puntuala da, baina batzuetan babesa sentitzea bera bada nahikoa.
|
|
|
Euskaldunaren izaerari buruz idatziz ekiten dio testuari, mendeetan zehar jasaniko okupazioek atzerritarrekiko mesfidati bihurtu dutela eta bere hizkuntza nahiz ohiturei gogor eusten diela esanez. Historiari errepaso arin
|
bat
ematen dio jarraian, janzkera deskribatzen du, musika tresnei gainbegiratu bat eman, tipo fisikoa ere azaltzen du… eta 14 orrialdean hasten da bertsolaritzarekin. Mahaiaren bueltan eserita dagoen taldea aipatzen du, jan edanak beroturiko giroa, bertsolaria altxatzean bat batean nagusitu den isiltasuna:
|
|
|
Euskaldunaren izaerari buruz idatziz ekiten dio testuari, mendeetan zehar jasaniko okupazioek atzerritarrekiko mesfidati bihurtu dutela eta bere hizkuntza nahiz ohiturei gogor eusten diela esanez. Historiari errepaso arin bat ematen dio jarraian, janzkera deskribatzen du, musika tresnei gainbegiratu
|
bat
eman, tipo fisikoa ere azaltzen du… eta 14 orrialdean hasten da bertsolaritzarekin. Mahaiaren bueltan eserita dagoen taldea aipatzen du, jan edanak beroturiko giroa, bertsolaria altxatzean bat batean nagusitu den isiltasuna:
|
|
|
Bertsolariaren jarduna deskribatzen du, gako batzuk eskainiz eta ukitu literario
|
bat
emanez:
|
|
|
Arima gartsua eta minberatasun gehiegizko bat ditu, bere gaztaroa gatazkatsua izan da eta denborak ezin izan ditu bere okerrak zuzendu. Bi urteko zigorra ezarri izan zitzaion berarekin eztabaidan ari zen gizon bati aizkorakada
|
bat
emateagatik eta txanponak faltsifikatu izanagatik ere salaketa bat bazeukan”.
|
|
|
Xahoren kondaira euskal nazioaren balizko sortzaileaz mintzo da, Aitor deitutako patriarka bati buruz. Ekialdetik bere zazpi semeekin etorria, bakoitzari lurralde
|
bat
eman zion eta hortik sortu ziren antzinako zazpi euskal tribuak, gaurko probintzien jatorri gisa. Linguistika nahiz historiari buruzko hipotesiak eta bere irudimen indartsua uztartu zituen idazle zuberotarrak bere testuan, eta Campionek 1878an berreskuratu zuenean, ernatzen hasi berria zen euskal abertzaletasunak harrera beroa egin zion testuari, jatorrien epifania moduko bat izango balitz bezala bereganatuz.
|
|
|
“Ankerkeria guzti horien pilaketak eragindako buruko mina uxatzeko nire lagun abokatuak paseo
|
bat
ematera gonbidatu ninduen eta ibilaldiak, hainbeste señorita polit ikusita, inpresio penagarri haiek ahaztea ekarri zidan. Gero, kafetegi batera sartu ginen eta freskagarri bat eskatu.
|
|
|
Ez du bertsolarien izenik ematen, ezta saioen data eta toki zehatzik ere. Fenomenoaren azalpen orokor
|
bat
ematea du xede, eta saioak bakarkakoak ere izan daitezkeela gaineratzen du jarraian, besteak beste, L’Echo de Pariseko artikuluan aipatzen zuen saioari berriro erreferentzia eginez:
|
|
|
Pleasures and places darama azpititulutzat testuak eta bere lehengusuarekin Pirinioetan buelta
|
bat
eman ondoren bustita eta hozturik herrixka bateko tabernan aterpea bilatzen duen narratzaile amerikarraren ahotsa eskaintzen digu.
|
|
|
Prentsan bertsolaritza gaitzat hartuz zazpi testu topatu zaizkio 1974tik 1977ra bitartean Zeruko Argia, Hoja del Lunes de San Sebastián, edota Garaian argitaratuak [2]. Guztiak hemen jorratzea ezinezkoa izanik, eta guztiak ere testu bikainak izan arren, Zeruko Argian argitaraturiko hiru testuren artean ikusi den loturari jarraiturik egingo da Leteren ekarpen honen zantzu
|
bat
emango duen bidea.
|
|
|
“ (…) gaur egun, lehen bezela, zenbait sasi kanta eta zenbait ateraldi ‘de vascos’ entzuten ditugunuean, iguindu egiten gara, euskarari eta euskal zentzuari irri egiten zaiola nabaitzen baitugu; Mendaroren bertso eta sasi bertsoetan horrelakorik ez zen gertatzen, alderantziz baizik, euskarazkoak ongi egiñak eta zuhurrak izaten ziren, eta gaztelaniazkoak zeharo aldrebes eta farregarriak. Euskal gizarte deskulturizatu bati, erantzun mistifikatu eta bere ahuleziaren neurriko
|
bat
emango balio legez (…) Azken bolara honetan berriro oso betarte serioz agertzen gara euskaldunok (…) irauten jarraitzeko, Mendaroren ero haize hori komenigarri ezik beharrezko baitugu gaur gaurkoz”. [3]
|
|
|
Pello Errotari desafioa bota eta honek barregarri utzi zuela kontatzen du testuak. Alde horretatik ez da oso aipagarria, errotariaren garaiko kroniketan ohikoa den bezala, honek pasara eder
|
bat
emandako hamaika bertsolari ezezagunetako bat. Lan honetan bertan jaso dugun ingelesezko lehen kronikan, esaterako, beste pare bat aipatzen ziren.
|
|
|
Esaterako, Basarrik, handik gutxira Zeruko Argian bertso eta guzti: Zu Albacete’n jaioko ziñan/ orain emen bizi zera,/ Jaunak bialdu zaitu, seguru/ lezio
|
bat
ematera./ Iñola ere guk etzaitugu/ utziko alde batera./ Ongi etorri, Paco Tejados,/ bertsolarien artera. (1963/XI/17 Zeruko Argia.
|
|
|
Bertsoak Argazkitan liburuko bertsoak lehendik ezagunak izango dira zale askorentzat, baina bada bigarren lerroko bertsozale ugari, horiek ezagutzerakoan gozatuko duena eta hori da liburuaren asmoa, bildumako bertsoei bigarren bizitza
|
bat
ematea gure etxeetako apaletara helduz.
|
|
|
J.I.– Egileari ez zitzaion liburu bakoitzeko ehuneko hainbesteko
|
bat
ematen, kopuru bat baizik, hainbeste. Eta Joakinek esaten zuen Uztapideren liburuarekin denentzako iritsi zela dirua, bai Uztapiderentzat, bai berarentzat, bai Antoniorentzat, bai saltzaileentzat, denentzat… Saltzaileei komisio onak ematen zizkien eta etxez etxe ibiltzen ziren hamar saltzaile zeuzkan… Gauza bera gertatu zen Xalbadorren Odolaren mintzoa rekin.
|
|
|
J.I.– Uste dut Gipuzkoako Foru Aldundiak gaur egun ematen duen laguntza ona dela. Zavalari hainbesteko
|
bat
ematen zioten eta laguntza teknikoa, bizi izan zen azken urteetan.
|
|
|
J.I.– Bi putre bezala joan ginen Pello eta biok Xabierrera, 2005eko otsailean. Hamaiketakoa egin genuen Antoniorekin ostatuan eta, gero, herrira joan ginen buelta
|
bat
ematera. Handik komentura itzulita esan genion guk hitza hartuta itzuli behar genuela etxera.
|
|
|
Azken urteetan, Xabierren bizi zela, Mugiron biltzen ginen, Lekunberrin, erdi bidean. Liburu bat ekartzen zidan, nik begiratu
|
bat
emateko, eta hurrengoan, hura itzulitakoan, beste bat ekartzen zidan. Manuel Arriolaren Mondragoiko kalezaiñaren bertsoak horrela egin genuen.
|
|
|
“Zure barrenak sormen lan horretan jarri behar badituzu, denbora eskaini behar diozu, eta beste lan batean ari bazara, ezin. Baita ere eskatzen du sormen hori elikatzea, besteek egiten duten lana ere ezagutzea… batzuetan imajinazioa lantzeko buelta
|
bat
ematera joaten zara, lagunekin hitz egiten duzu… ez da ordutegi batekin ongi egokitzen den lana. Horregatik kostatzen zaie ulertzea lanean ari naizela, baita nire gurasoei ere.
|
|
|
Aitor Sarriegik txapelketak uztea erabaki zuen duela hiru urte pasa. Bere ahots propioa garatu eta bertsoen unibertsoan lekua aurkitu duenetako bat da beasaindarra, eta bagenuen haren ibilbideari errepaso sakon
|
bat
emateko gogoa. Gorka Azkaratek elkarrizketa mamitsua egin dio.
|
|
|
Photoek jada eginda zegoen lan bati bigarren bizitza
|
bat
ematea ahalbidetu zidaten. Bigarren aukera horretan neurriei eta errimei leku berezia eskaini nien.
|
|
|
aukeratxo
|
bat
eman, go
|
|
|
Bertsogintzan oso ohituta gaude publikoak entzun nahi lukeena aurreikustera, eta ez dakit halako bertsoek zer sentiarazten dioten irakurleari. Pentsatu nahi dut irakurleak berrinterpretatu egingo dituela, zentzu berri
|
bat
eman. Hiru dolu behintzat papereratu ditut Photoen bidez. Bi pertsonaren urruntzea kontatzen duten bi ale dira [28] eta [29].
|
|
|
Nire zati
|
bat
ematen dizut
|
|
|
Ahotsa eta entzumen musikala lantzeak bertsolariaren funtzio komunikatiboari mesede egingo liokeela iritzita, bertsolariak arlo horretan nolako beharrak dituen identifikatu dut, bere hezkuntza esparruaren barruan eta bere berariazko beharrak kontuan hartuta. Helburua litzateke, konpetentzia arlo horren lanketari bultzada
|
bat
ematea.
|
|
|
Dantza baten hasieran, dantzari bikote bat (gizon emakumeak) eszenatokira joan zen. Agertokian musikariak zeuden —normalean biolinak, egurrezko zeharkako flautak, dulcimerra eta harizko baxua jotzen zituztenak—, eta dantzariek diru poxi
|
bat
eman zioten musikarien buruari beste dantza bat jo zezaten. Gero, dantzari gizonezkoa lau lerroko bat abesten hasi zen, schnodahaggen bat, berak aukeratutako melodia batekin, eta musikariek bat bateko akonpainamendua eskaini zioten.
|
|
2022
|
|
|
Miserian bizi den bertsolari batek bere biolinaz doinu triste bat joz laguntza eskatzen dio bertako Ama Birjinari, Santa Zeziliari. Musikari eta poeten Ama Birjina izanik, bere urrezko zapatetako
|
bat
ematen dio honek, baina herritarrek pentsatzen dute bertsolariak lapurtu egin duela eta kartzelara sartuko dute. Bertsolarien erreguei ameto eginda Ama Birjinaren aurrera eramango dute, berriro ere laguntza eskatzeko, eta bigarren urrezko zapata emango dio Santa Zeziliak…
|
|
|
Bat batekoan kasik saiorik ezagutzen ez bazaio ere bere garaiko bertsolari garrantzitsuena izan zen, eta eredu izango zen hurrengo belaunaldientzat. Bestelako generoak apenas ukitu zituen, (Artzai mutilla operaren libretoa litzateke salbuespena) eta horrek balio berezi
|
bat
ematen dio Buenos Aireseko euskal diasporak abiarazitako La Baskonia aldizkarian argitaratutako ipuin honi.
|
|
|
Lasaitua hartu nuen, zorte pixka batekin ikusi ere ez nuela egingo kalkulatu ostean. Eta bikotekidea zeukala jakiteak ere, ez dakit, presioa kendu zidan nolabait (bikotekiderik ez izateak aukeraren
|
bat
emango balit legez, zer egingo zaio, nire burua engainatzen aditua naiz).
|
|
|
Maite haut, Mikel! –esan zidan Gorkak, muturrean musu
|
bat
ematearekin batera– Kristoren laguna haiz. Topa!
|
|
|
Hartu ditugun doinu askok erreferentzia egiten diote amatasunari, baina gizonek amez eman duten ikuspegia da. Eta hori ere aitzaki polita izan da guretik ere doinu horiek hartu eta buelta
|
bat
emateko. Zentzu horretan ere euskal kulturaren edo tradizioaren iruditegian sortu den irudia Ama Birjinarena delako.
|
|
|
Eta honek? ”. Eta hor jartzen da dena martxan, gauza pila
|
bat
ematen dizkizute… Pentsa, Bizkaian aginte makila ematen zaio txapeldunari, eta niri asko lagundu zidan gogoratzeak Onintzak irabazi zuenean nola altxatu zuen makila. Onintzak aurretik irabazi ez balu, aurretik berak makila altxatu izan ez balu igual geldituko nintzatekeen makilarekin eskuan, zer egin jakin gabe.
|
|
|
zuei ere ditxa on
|
bat
eman dizutela Ama Birjina graziaz beteak
|
|
|
Gauean lo egitera Eusebioren etxera joan nintzen, eta hurrengo goizean gogoratzen naiz kortan zelako idi pare ederra egon zen. Eguerdirako han Goierrin bertan bertsolari gazteen bilera bat egon zen eta han hitzaldi
|
bat
eman zigun Juan Mari Lekuonak. Horrekin gogoratzen naiz.
|
|
|
Herri guztietan antolatzen ziren halako saioak, eta jende asko mugiarazten zuten. Arantxa Larrea jostunak bertso kasetez beteriko poltsa
|
bat
eman zidan, eta kasete haiek entzuten nituen etengabe. Gerora, baita txapelketetarako entrenatzeko ere!
|
|
|
Aitari etxean askotan ateraldiak entzundakoa naiz, eta horrek guztiak ere laguntzen dizu zure bidea egiten. Gero, ikastetxean, irakasle jakin batekin topo egitea, hark bultzada txiki
|
bat
ematea, une jakin batean jende jakin bat ezagutzea… Hala ere, bertso eskolarik izan ez balitz beste guztiarekin bakarrik ez nintzen ibilbide hau egitera iritsiko.
|
|
|
Egia esan ez diot horri aparteko garrantzirik eman sekula. Naturarekin harreman handia izan dut nik betidanik, baserri giroa gustuko dut, txakurrarekin mendi buelta
|
bat
ematea, artaldeari kasu egitea, behorrei jaten ematea… baita ehizera joatea ere. Naturarekiko harreman horretan oinarritzen da nire bizi ikuskera.
|
|
|
Gazte belaunaldiak dituen naturaltasuna, fintasuna, sinpletasun dotorea, erreferentzialtasun originalak (Harry Potterren adibidea) eta grazia; guztiak menderatu zituen Txapelketan Nerea Ibarzabalek. Badira urte batzuk plazan islatzen duela, baina Txapelketan salto handi
|
bat
ematea falta zitzaion. Eta, azkenean, lortu du.
|
|
2023
|
|
|
Egunero zerbait irakurri, libururen bat afalondoan. Eta harpidedun gaituk aldizkari zenbaitetan Argian, Berrian, Hitzan esaterako, horiei ere irakurri
|
bat
eman eta…
|
|
|
besarkada
|
bat
emango diot
|
|
|
artean Lantzeko alkate izan zirenentzat ere (Jose Bernardo Zia eta Martin Antonio Aizuain) izan zen zigorrik, beren herrian gertatzen ari zenaren berri lehenago ez emateagatik. 400 liberako isuna ezarri zieten, beren agintaldian zehar antzeko egoeraren
|
bat
eman eta berdin jokatuko balute beren aurkako zigorrak are zorrotzagoak izango zirela jakinaraziz.
|
|
|
Chjami è rispondi (deia eta erantzuna) Korsikako kantu inprobisatua da, eta izenak dioen bezala, eskaera bati erantzun
|
bat
ematean datza. Bi poetaren arteko kantu txandakatua da:
|
|
|
Iparragirre 1843an abiatu zen Europan barna, 23 urterekin, baina 1845ean Ipar Euskal Herrian, Larresoroko seminarioan kontzertu
|
bat
ematen kokatzen du Bernadouren Azpeitia, Les Fetes Euskariennes de 1893 (1894) lanak. Xaho ezagutu zuela ere frogatu ahal izan da, bestalde (Xarriton, 1987:
|
|
|
Izan ere, euskal irlandarrak bazuen nahikoa lan bere ikerketa eta bidaiekin [2]. Lore Jokoetarako dirua jartzen zuen, irabazleei garaikurra ematen zien eskura eta hitzaldiren
|
bat
ematen zuen. Hortik aurrerakoak nahiago zuen Duvoisinen eskuetan utzi:
|
|
|
Lehenengoaren formulazioa aldatu. Hirugarrenari buelta
|
bat
eman. Zortziko txikikoaren inguruan pentsatu du astean zehar batek, eta proposatu du agian hobe dela gai hori puntutarako uztea.
|
|
|
Gure kronistek saio bakoitzetako artikuluak publikatu dituzte gurean, baina ale honetarako enkargu berezi
|
bat
eman genien: txapelketa osoari begirada sakon bat eman eta horren bueltako hausnarketa gurekin konpartitzea, Fin konplitu dute Ainhoak eta Aitzolek.
|
|
|
Gure kronistek saio bakoitzetako artikuluak publikatu dituzte gurean, baina ale honetarako enkargu berezi bat eman genien: txapelketa osoari begirada sakon
|
bat
eman eta horren bueltako hausnarketa gurekin konpartitzea, Fin konplitu dute Ainhoak eta Aitzolek.
|
|
|
Erabat. Bertsoari zentzu bikoitz
|
bat
ematen zion amaierako errepikapen hori… Oso konplikatua da, baina izugarri gustatu zitzaidan.
|
|
|
Aldian aldian, hedabideak ari dira eskura dituzten baliabideekin bide horiek urratzen. Ez dut uste aurreko Txapelketetan baino oihartzun handiago
|
bat
eman zaionik aurten, edo bestela, hobeto antolatu naiz ni horretatik isolatzeko.
|
|
|
Psikologikoki oso gogorra da. Oholtza gainean zure ehuneko altu
|
bat
ematea, niri behintzat, nekeza egin zait askotan. Aurten arrimatu naiz gehiago egin nahi nuenera; ez erabat, baina hurbildu naiz, bai.
|
|
|
Psikologikoki oso gogorra da. Oholtza gainean zure ehuneko altu
|
bat
ematea, niri behintzat, nekeza egin zait askotan. Aurten arrimatu naiz gehiago egin nahi nuenera…”
|
|
|
Ba, kasualitatez, eta aurretik gauza nahiko komentatua izan zen, ni nintzen seikote horretan guraso ez zen bakarra. Beraz, buelta
|
bat
eman, eta esan nuen: “Hauxe da nire aukera”.
|
|
|
Alaia Martinek bere bakarkako lan guztietan kokapenean asmatu duela uste dut, sorpresa puntu
|
bat
emateko aukera utziz baina bera non kokatuta dagoen oso garbi utziz, bestalde. Urte askoan espazio handia hartu duen gatazka politikoak ere beste dimentsio batzuk hartu ditu, askotan politiko bezala planteatzen ez diren gaiak politikoak direla gogorarazi digu Maialen Lujanbiok, esaterako.
|