|
2015
|
|
|
Eta handik goizeko ordu bietan irten –dena ondo badoa goizeko hiruretan neure herrira itzultzeko. Hurrengo egunean, demagun igandea dela, beste saio
|
bat
dago arratsaldez; lagunaren tabernan kafe petrolioduna hartu eta berriz kotxe zaharrean, irratia ez dabil, banoa bidean ahozko tradizio honen balio objektiboak banan bana akatzen. Bederatziak inguruan etxean izango naiz”.
|
|
|
“Badakigu historian emakumeei gehiago baimendu zaigula emozioak bizitzea. Baimendu, baina baimen horretan juzku
|
bat
egon da, eta botere soziala kendu digu horrek. Gizonezkoek uste izan dute jakin dutela emozio bat une jakin batean ez adierazten.
|
|
|
Ondoren, heldu zion gatazka politikoarekin lotzearekin: “Euskal Herrian jaio nintzen, onartzen dut Euskal Herrian oraindik gatazka
|
bat
dagoela, eta nik gatazka horren parte bat bizi izan dut. Nik bizi izan dudan horretatik atera izan dudan ondorioa da era honetako espresioak erabili izan ditugula beti:
|
|
2016
|
|
|
Bueno, batzuetan lortzen dugu, hala ere… Niretzat deskubrimendu bat da beti: bi hitz lotu Cynghanedd
|
bat
dagoelako, alegia oihartzun bat dagoelako kontsonanteen artean, nahiz eta itxuraz hitzen artean harremanik ez izan, eta lortzen duzunean mezu bat ateratzea hortik… agian, espero ez zenuen mezua, baina hain zuzen horrexegatik interesgarriagoa dena, dibertigarriagoa, berria zaizuna… hor sentitzen duzu Cynghanedden indarra.
|
|
|
Bueno, batzuetan lortzen dugu, hala ere… Niretzat deskubrimendu bat da beti: bi hitz lotu Cynghanedd bat dagoelako, alegia oihartzun
|
bat
dagoelako kontsonanteen artean, nahiz eta itxuraz hitzen artean harremanik ez izan, eta lortzen duzunean mezu bat ateratzea hortik… agian, espero ez zenuen mezua, baina hain zuzen horrexegatik interesgarriagoa dena, dibertigarriagoa, berria zaizuna… hor sentitzen duzu Cynghanedden indarra.
|
|
|
Hiru elementuen konbinazio horretan —forma, mamia eta deklamazioa—, hala ere, laugarren elementu
|
bat
badago niretzat: entzulea.
|
|
|
Askotan pentsatu izan dudan zerbait da gu ez gatozela ezer berririk egitera. Egia da martxan jarri garen unetik ohartu garela espazio
|
bat
bazegoela betetzeko, eta, neurri batean, hartu dugula leku hori. Aitzolek zioenaren haritik, kritika sozialarena egin izan da, baina oso lelo zuzenekin.
|
|
2017
|
|
|
Momentu hartan Lekeitioko mutil
|
bat
zegoen Euskal Etxean, euskara klaseak antolatzen zituena; bera izan zen nire lehenengo irakaslea. Hurrengo urtean, Euskara Munduan programan parte hartzen hasi nintzen.
|
|
|
Eta oraingoaren neurria, berriz, zerak ematen digu: garai batean Azken Portu taberna mitikoa zegoen etxe sail berean, orain “kebab” eta “pizzería”
|
bat
daudela. Ahanzturari aurre egiteko, aipagarria da Azken Portu auzoko komisiokoek lehen taberna zen etxean egin duten murala.
|
|
|
Neuk, oso gogoan dut nola 1983.ean, hogeita bat urte nituela, eta maiatzaren leheneko jaialdi hartan parte hartu ondoren, Patxi Barbero, Patxi Etxeberria eta hirurok bertsotan aritu ginen Kukulunean, mahai jiran jarrita, afari merienda egiten genuen bitartean. Orain, hura zegoen lekuan ere, pizzeria
|
bat
dago. Zarautzen bertsolaritza bertsolapizza bihurtu da nonbait…
|
|
|
Hamazazpi urterekin hasi zen euskara ikasten eta Tafallako bigarren euskaldun berria izan zen, bere kuadrillako Matxalen Idoyrekin batean. “Fraide eskolapio
|
bat
zegoen herrian bere kontura euskara ikasitakoa. Matxalenek animatu ninduen eta biok gau eskola batean ibili ginen.
|
|
|
X.K.: Hurrenkera
|
bat
zegoen. Lehenik etxeko jauna koplatzen zuten; ondoren, etxeko andrea; gero, zaldun nagusia eta dama nagusia, etab. Bizkaian, koplatu ordez notadu esaten da eta, eskeko koplen lehen zati horretan, alabantzazko koplak izaten dira.
|
|
2018
|
|
|
Baina, aldi berean, ikusten da goiko alde horretan gero eta polarizazio handiagoa dagoela, eta bertsolari batzuk entzule gehienentzat ezagunak izan arren, beste batzuk bere publikoarentzat izango direla ezagunak. Fragmentazioak espezializazioa ekarriko du, eta publiko jakin bat mugituko du espezialitate bakoitzak, eta beste zirkuitu
|
bat
egongo da ezagunagoa izango dena, estandarragoa, espektakularizazioaren bidetik joko duena. Egongo dira batzuk arlo batetik bestera saltoka ibiliko direnak, nolabait esateko, bi autobusetan ibiliko direnak.
|
|
|
Kanon ugari egotea eta denak indar eskasekoak, hori ere ez da ona. Hor oreka
|
bat
egon behar da, baina oreka hori lor daiteke. Ez dakit.
|
|
|
Hari
|
bat
badago. 2005ean hasi ginen, eta orain bitartekoa egin dugu.
|
|
|
Mendizaleen geraleku bikaina da berau, urte osoan ur freskoa itzaletan ematen duen iturri ederra. Eta, nola ez, Lazkaomenditik Intsustira bidean dagoen Errekarteko iturrian bezalaxe, Lazkao Txikiren bertso
|
bat
dago, edatera doanari ongietorria eginez. Halaxe dio:
|
|
|
Gaia eman isiltasuna kontzentrazioa kantu inprobisatua entzuleen erreakzioa baino performance soil eta arriskatuagorik ez dut uste dagoenik. Eta hori tartean pantaila
|
bat
dagoen bitartean, ezin da berdin bizi. Horregatik, gaztetxoenekin eskoletan egin izan ditugun saioetan flipatzen dute horrenbeste.
|
|
|
Horregatik ez naiz publikatzen saiatu, aurrerago erabakiko dut. Hala ere, lagun ikertzaile batek idatzi zidan nazioarteko konferentzia
|
bat
zegoela esanez, Fifth International Conference on Analytical Approaches to World Musix (AAWM 2018) izenekoa. Hor, herri musika ikuspuntu analitikotik landuko da, lana aurkez nezakeen eta bertan azaltzeko aukera lortu.
|
|
|
Belarra ez da eremu berde uniforme bat, hurbil hurbiletik so eginez gero: piru bakoitzak dauka bere forma, bere kolorea, harrixka bat ondoan, inurri bat, erle bat, zulotxo bat, eihartzen hasitako lore bat… Unibertso
|
bat
dago, lehen bistara eremu berde soil bat dakusagun lekuan. Hein berean, bertsoak luparekin entzuteak dakar ñabardura guztiak jasotzea, mundu aberats batean murgiltzea.
|
|
|
Niri gaien berrikuntzak ez zaizkit batere arrotzak egin. Somatu dut aldaketa
|
bat
egon dela, baina ondo integratua izan da. Berrikuntzak diren aldetik nabaritu egiten da bakoitzak nola daukan gai jakin bat garatuta.
|
|
|
Nerea. Txapelketa garaian marra
|
bat
dago gure artean. Izan ere, badira fundamentu handirik gabeko kritikak, serio hartu ez liratekeenak, baina hartzen dituzunak, eta horrek ere eragiten du pixka bat distantziatzea.
|
|
|
Kapital kultural handikoa, liluratuta dago ikusita era honetako gaiak lantzen dituen jardun batek nola bil ditzakeen horrenbeste mila pertsona. Mintzolak argitaratu dituen azken doktorego tesien marko teorikoak irakurri eta aztertu ondotik, BECeko aulkietan beretzako toki
|
bat
dagoela nabaritu du azken urteotan. Elortzaren amerikana bereziki gustatu zaio.
|
|
2019
|
|
|
Sailkapenean herri mailako bertsolarikontsideratutakoen arteko tiki takako jardun bizi eta gozagarriek ere askotan erakutsi digute, beharbada, sailkapen horretan akatsen
|
bat
egon zitekeela.
|
|
|
Luze eta zabal joko luke, eta, hala ere, ez nuke esango esan nahi dudan erdirik. Bizitza oso
|
bat
dago laburbildua testu honetan, eta bihar idatziko banu, beste gauza batzuk sartuko nituzke, gaurkoak kanpoan uzteko.
|
|
|
nire zati
|
bat
dagoelako
|
|
|
Bertan Asier Otamendi, Juaristi, Rikardo, Beitto, Rico eta beste bertsolari eskarmentatu batzuk ezagutzeko aukera izan nuen. Hasieran, unibertso
|
bat
zegoen haien eta nire artean kantatzeko unean. Gaur egun oraindik badago kalitatezko edo gaitasunezko aldea, baina eskertzen dut haiekin praktikatzeko eta haiengandik bertsotan ikasteko dudan aukera.
|
|
2020
|
|
|
Bazkari bat antolatu zuten Añotan, ez dakit zeinek eta zer arrazoirekin. Bertsolari pila bat ginen bertan, eta bertsozale mordo bat ere bai, eta bertsozaleen artean futbolari ohi
|
bat
zegoen. Bazkaldu genuen eta, bazkalondoan, bakoitza bere balentriak kontatzen hasi ginenean.
|
|
|
Gustura gelditu nintzen egindako lanarekin. Altxor handi
|
bat
dago hor, oso erabilgarri, baita ikerketarako ere.
|
|
|
“Gustura gelditu nintzen egindako lanarekin. Altxor handi
|
bat
dago hor, oso erabilgarri, baita ikerketarako ere”
|
|
|
Zenbat antolatu zenituzten? Bukaeran boikot
|
bat
egon zela ere irakurri izan dizut.
|
|
|
Hala ere, interlokuzio interesgarria izan nuen Koldo Tapiarekin. Problema
|
bat
zegoenean laguntzeko zegoen, eta bere iritzia ere ematen zuen, baina elkar ulertzea lortzen genuen.
|
|
|
Bertsolari gazteen zentsuraren kapitulu honen ondotik are gehiago tenkatu ziren harremanak. Sugerentzia
|
bat
egon zen zuzendaritzatik esanez Hitzetik Hortzera emititu aurretik eurak ikustea litzatekeela. Ordura arte niri hori ez zidaten sekula esan.
|
|
|
Umetan ere halaxe egoten nintzen, sofan buruz behera askotan. Gerora jakin dut horren atzean teknika bat eta esanahi
|
bat
badagoela. Lepoko pisua arintzeko ariketa ederrak dira”.
|
|
|
Tesiaren defentsa ekitaldi formal bat izan ohi da, bere protokoloak dituena. Lehenengo, doktoregaiak bere aurkezpena egiten du; gero, tribunaleko kideek beren iruzkinak eta galderak egiten dituzte, eta, doktoregaiak horiei erantzun ondoren, tribunaleko lehendakariak galdetu ohi du ea entzuleen artean hitza hartu nahi duen doktoreren
|
bat
dagoen. Tesi zuzendariek hartu ohi dute hitza hor, normalean doktoregaiaren alde zerbait esateko.
|
|
|
Eta irabazleak aipatzen hasita, burura datozkit ezinbestean, besteak beste, Haritz Mujika, Eñaut Martikorena, Amaia Iturriotz, Nerea Elustondo, Beñat Lizaso, Ane Labaka eta Iban Urdangarin, kasu batzuk aipatzearren. Irabazle atera ez den bakarren
|
bat
balego, kasurik okerrenean lehengo moduan geratuko zen. Ez, behintzat, hortik behera.
|
|
|
Zelai haietako gurutze beltzak utziak, beude han goian, edo Frantzian behean hobeki erran, goazen Larrainetik behera Maulera buruz, gure hiriburu nagusira; erran nahi baita, herrixka ttipitxo hartara. Bide bazterrean, Iruriko plazan, gure harrizko Etxahuni keinu bat eta Mauleko plazan gurutze
|
bat
dago, zuria aldi honetan. Leku hartan intxaurrondo bat zegoen eta haren azpian justizia zen egiten hainbat gizalditan; behin zuhaintze hura eihartu omen zen eta gurutze zuria ezarri zuten.
|
|
|
Bide bazterrean, Iruriko plazan, gure harrizko Etxahuni keinu bat eta Mauleko plazan gurutze bat dago, zuria aldi honetan. Leku hartan intxaurrondo
|
bat
zegoen eta haren azpian justizia zen egiten hainbat gizalditan; behin zuhaintze hura eihartu omen zen eta gurutze zuria ezarri zuten. Hain zuzen, hau izan zen zuzengabeko justiziaren lekuko 1661 urtean:
|
|
2021
|
|
|
Garai batetik gatoz, beste batera goaz eta gu, tartean. Baina garai bera bizitzeko modu pila
|
bat
daude. Urko 80ko hamarkadan gotortua dago, berak hor segitzen du eta hortik pentsatzen du mundua.
|
|
|
Asko hasi egiten dira bertan, eta gerora beste bide bat jorratzea nahiago dute. Iparraren kasuan, bertsolaritza txiki geratu zaionaren sentsazio
|
bat
dago; kultura beste posizio batetik bizi duena, eta hortik begiratuta, ez dena hain interesgarria. Baina muinean badu horrelako identitate frustratu bat, euskalduntasun arkaiko bati lotutakoa.
|
|
|
Baña gehiago esango det: Erri bertsolari
|
bat
dago, guzti oek baño obea. Nor?
|
|
|
Kamustasun hori fenomenoa prestigiatu nahian klase jasoei gustua emateko bilatu da bere ustez. Nolabaiteko klasismo
|
bat
legoke herriarekiko deskonexioaren oinarrian: Ya no son pueblo, ya están más arriba.
|
|
|
Honek ere ez zuen sona handirik izan gerora. BDBan izen abizenak eta bertso doinu
|
bat
daude jasota, ez besterik. Garaiko prentsan oihartzuntxoa izan zuen, ordea.
|
|
|
Antonio hil eta gero, haren artxiboa jasotzera joan ginenean Xabierrera, Jose Luis Zinkunegi zegoen han nagusi, eta esan genionean Antonioren gelan sartu nahi genuela, bera presente egon zedila eskatu genion. Han, besteak beste, Zeiss Ikon argazki makina
|
bat
zegoen, sortu den kamera garestiena eta onena seguru asko. Han utzi genuen eta pena daukat, hura artxibora ekarri behar genuen.
|
|
|
Plaza sena ez da saio barruko kontua bakarrik. Aurretik eta ondoren, jendearekin harreman
|
bat
dago, batzuetan luzea. Bazoaz herri batera eta han daude zure zain, gutxienez antolatzaileak.
|
|
|
2009ko egun hartako saioa gogoan, bakarkako lan
|
bat
dago hemen transkribatuta. “Diru asko eskaini dizute, baina ez zaude prest”.
|
|
|
5 Lurpean hezurtegi
|
bat
dago,/ handik kapilauak lausengari oilategira joateko.
|
|
2022
|
|
|
pentsa, telebista kate autonomiko txiki batetik eta irratitik baino ez dute ematen, ez dauka eleberrian mundu mailako zabalpenik, ezta komunikabide kate globalen bitartezko berehalako konexiorik, ezta bat bateko itzulpenik ere munduko gainontzeko hizkuntza nagusietara, gizateriaren literatur gertakari inportanteenari dagokion bezala alegia. Konspirazio
|
bat
dago aurreko txapelketako irabazlea –eta jokatu beharrekoaren denekoaren hautagai nagusia– paretik kentzeko, eta, bistan denez, eleberriaren korapiloa hiltzaileari mozorroa kentzean datza, hala nobelaren protagonistarentzat –Gentzane, bertsozale porrokatu eta idealista bat, mundu horretan topatzen duen azpikeria deskubritu ahala gero eta etsipen handiagoa sentitzen hasten dena, bai... Hori guztia, gure ikuspegitik, ez da bereziki harrigarria, esango diguzue, ezaguna baita da bertsolaritzaren eta, oro har, mundu mailako goi literaturaren esfera orotan nagusi den jukutria eta lehiakortasun gaixotia.
|
|
|
NIS: Sinbolo pila
|
bat
daude momentu horretan. Ni akordatzen naiz izena entzun eta etorri zitzaidala burura aurreko txapeldunek egindakoa, eta bueltaka hasi nintzela “ea, honek zer egin zuen?
|
|
|
Gauean lo egitera Eusebioren etxera joan nintzen, eta hurrengo goizean gogoratzen naiz kortan zelako idi pare ederra egon zen. Eguerdirako han Goierrin bertan bertsolari gazteen bilera
|
bat
egon zen eta han hitzaldi bat eman zigun Juan Mari Lekuonak. Horrekin gogoratzen naiz.
|
|
|
ideiak martxan dabiltza eta sentimenduak elkarbanatu egiten dira. Elkarrizketa etengabe
|
bat
dago poeten artean, baita poeten eta entzuleen artean ere. Horrela, aldatuz doaz beti gaiak, kantoreak doazen hamaika tokitako publikoaren arabera.
|
|
|
Berriki hil da, eta, idazten ari den honek (ere) patxaran bat edo beste medio bere lehenengo bertso saioa han kantatu zuenez, bihoakie besarkada bat bere familiari eta gertuko guztiei. Gaur egun, beste taberna
|
bat
dago Txusta zegoen lekuan. Barkatu baina izenik ere ez dakit.
|
|
2023
|
|
|
Segituan bazkidetu nintzen. Ordutik urte oroz gaur arte bazkide nago,
|
bat
gaudela geroztik sortu Bertsozale Elkartearekin. Bertsularien Lagunak elkartean lehendakari Alkhat eta Mihura egon diren garaian lagundu ditut antolaketa lanetan eta idazkaritzan.
|
|
|
Azkenik, forma egokiekin sortu behar da; adeitasunari eustea beste arau garrantzitsu bat da, nahiz eta gaiaren aldetik bilakaera
|
bat
badagoen, datu pertsonalak (jantziak, anatomikoak edo moralak) aztertzeraino, erregistro komikoari eta isekari heltzeko. Izan ere, chjam’è rispondi binaka egiten bada ere, hirugarren aktore bat, publikoa, kantu inprobisatu horren parte da.
|
|
|
1965ean argitaratu zuen Itxaropenak Juan San Martinen Eztenkadak liburua, Eibar edo inguruko pasadizo xelebreak biltzen dituena, urte batzuk lehenago Plaentxiko gertakari xelebreekin osatu zuen Zirikadaken bidetik. Eztenkada horietako bat Juan Inazio Odriozola Aizarna bertsolariari eskainia da, eta arreta eman digun lehen kontu
|
bat
badago bertan: bere denboran “astronomoa” deitzen ziotela dio San Martinen testuaren hasieran.
|
|
|
txapel
|
bat
dago jokuan.
|