|
2007
|
|
|
Interferometriari esker egindako zenbait neurketak erakutsi dute gure galaxiaren erdian objektu
|
bat
dagoela. Objektu horren tamaina eta masa zehaztu ditugu, eta ikusi dugu Lurraren eta Eguzkiaren arteko distantzia baino txikiagoa dela distantzia horri unitate astronomiko deritzo.
|
|
|
Galaxien nukleoak dira galaxien oinarrizko energia iturriak. Galaxien nukleoan, izugarrizko masa duen objekturen
|
bat
dagoela uste dugu, eta, gure ustean, horrek ikaragarrizko energia kantitatea sortzen du. Izugarrizko masa duen objektu hori zulo beltz gisa ezagutzen dugu.
|
|
|
Masa izugarri horrek zenbait prozesu grabitatorio jasaten ditu, eta energia kantitate handiak askatzen dira. Zenbait ebidentziak diote Esne bidearen erdialdean zulo beltz
|
bat
dagoela. Zulo horri SgrA* deritzo.
|
|
|
Adibidez, belaunean tumore
|
bat
balego, egokiena litzateke tumore horren aurkako sendagaiek soilik tumore horretan izatea eragina. Hala, gaixoak eragin negatibo gutxiago jasango lituzke, egungo tratamenduekin alderatuta.
|
|
|
Arazoa zen herrialde horiek beldur zirela ez ote zen haien garapena motelduko adostutako neurriak onartuz gero. Azkenean onartu zuten proposatutakoa; alde batetik, Lurra babesteko beharra zegoelako, eta, bestetik, diru transferentzia
|
bat
egon zelako, hau da, herrialde horiek diru-laguntza bat jaso zuten aldaketa horretara moldatu ahal izateko.
|
|
|
Aitzitik, horien ordez hegazkin txiki pribatuak erabiltzen dituzte. Beraz, ikusi zuten hor hutsune
|
bat
bazegoela dio Arregik eta interesgarria izan zitekeela nolabaiteko airetaxi funtzioa beteko luketen jet txikiak egitea.
|
|
|
giza adimena duen makina bat, giza biologiarik ez duena eta beti beteko duena agindutakoa. Miquel Barcelóren ustez, kontraesan
|
bat
dago ideia horretan. Giza ahalmena ematen badiozu makina bati, ez du beteko beti agindutakoa, gizakiak libre izan nahi duelako.
|
|
|
Prototipo bat. Baina arazo
|
bat
dago: urteen poderioz, Parisko kilogramoak gorabehera asko izan ditu, eta baliteke dagoeneko ez pisatzea kilo bat.
|
|
|
Alemaniako zientzialari batzuk konturatu ziren horrekin. Beste hainbat herritan bezala, Alemanian Parisko prototipoaren kopia
|
bat
dago; kopia hori neurtuta ikusi zuten zientzialariek prototipoak ez duela pisatzen zehatz mehatz kilogramo bat. Urtetan egindako garbiketa lanek ia 0,1 miligramoko gorabehera eragin diote pisuari.
|
|
|
Espazioko materia ezagunak eta ikusgaiak batzuetan ez ditu betetzen ezagutzen diren fisika legeak. Horregatik, egiten dituzten neurketak azaldu ahal izateko, zientzialariek ondorioztatu dute ikusten ez den materia
|
bat
badagoela espazioan, materia iluna, alegia.
|
|
|
Eskuizkribu zahar asko dago gure museoetan. Gainera, antzinako behatoki
|
bat
dago Armenian urtekoa edo zaharragoa. Ingalaterrako Stonehenge ospetsuaren antzekoa da, eta, horregatik, bien arteko loturak bilatzen ari dira zientzialari asko.
|
|
|
Euskal Herrian, metal ugariena eta gehien ustiatu dena burdina da, zalantzarik gabe. Kristo aurreko I. menderako ohartu zen horrekin Plinio zaharra, eta Bizkaiko itsasoaren ondoan burdinazko mendi
|
bat
zegoela esan zuen. Eta hala zen, bai.
|
|
|
Esan behar da merkurioaren izen txarraren atzean merkurioaren konposatu organiko
|
bat
dagoela, neurri handi batean: metil merkurioa.
|
|
|
Zelulek DNA bikoizten dute, ugaltzeko. Bikoizketa hori egitean, ohikoa da akatsak egitea, baina akats horiek konpontzeko sistema eraginkor
|
bat
dago. Akats horiek konponduko ez balira, mutazioak zelulekin batera ugalduko lirateke, eta horrek minbizia eragin dezake.
|
|
|
Edozein erakartzeko modukoa da, baina, batez ere, geologoentzat da interesgarria. Izan ere, Algorriren arroketan Lurraren historiaren zati handi
|
bat
dago idatzita.
|
|
|
Benasquen, Aragoiko Pirinioetako mendi garaien artean, zientzia zentro berezi
|
bat
dago. Pedro Pascual izena du, zentroaren sortzaileetako baten omenez (tamalez, duela gutxi hil zen), eta haren asmoari eusten dio:
|
|
|
Ospitaleetako infekzioak gutxitzeko, infekzio batzorde
|
bat
dago ospitale bakoitzean. Batzorde horren lana gaiari segimendua egitea da, eta politika edo arautegi orokorra bideratzea.
|
|
|
Berez, sinkrotroi ahaltsuenarekin baino mila milioika difrakzio handiagoa lortzen da proteina X izpiz lehertuta. Arazo
|
bat
dago, ordea: difrakzio eredua berehala jaso behar da, molekulak eztanda egin baino lehen.
|
|
|
Kerejetaren esanean, tristura patologikoa izateko gutxienez bi aste iraun behar du, eta sakona izan behar du, barrukoa. Hori da sintoma nabarmenena, baina depresioa diagnostikatzeko beste sintoma batzuk ere izaten dira kontuan. Diagnostikoa egiteko irizpide batzuk daude; sintoma zerrenda
|
bat
dago, eta sintoma horietako lauzpabost izanez gero tristura patologikoa dela esaten da: loaren arazoak, apetituaren arazoak, pisua galtzea, libidoa galtzea, eguneroko gauzak egiteko gogorik ez izatea, ohetik irten gabe egotea, kemenik ez izatea...
|
|
|
Antidepresibo hura monoamino oxidasaren inhibitzaile bat zen, eta atzetik etorri ziren antidepresiboek ere estrategia bera erabiltzen zuten; hau da, garuneko noradrenalina eta serotonina neurotransmisoreen maila erregulatzen zuten. Lehenengo antidepresibo haien estrategia biokimikoa ezagututa, garbi geratu zen depresioa buruko gaitz bat zela, eta konturatu ziren neurotransmisoreak tarteko zirenez, oinarrian garuneko neuronen arteko konexioen gutxitze
|
bat
zegoela.
|
|
|
Bestalde, orain dela hamabi urte esan genuen karbonozko nanohodiak ez ezik boro nitrurozko nanohodiak ere izango zirela. Nanohodiak eratzeko lege orokor
|
bat
zegoela ohartu ginen, eta, orduan, nanohodien taldea hedatu egin genuen, egitura laminarra duten konposatu ez organiko gehienetara. Izan ere, hasiera batean, egitura laminarra duen sistema orok eratu ditzake nanohodiak.
|
|
|
Horretarako, PCa bitartekotzat erabiliko lukeen urrutiko kontrol bihurtu nahi dute. Hau da, mahai gaineko ordenagailuan, telebista, musika ekipoa eta DVDa, adibidez, kontrolatuko dituen software
|
bat
egongo da, eta PDAk ordenagailuari bidaliko dizkio aginduak horietako bat erabili nahi denean.
|
|
|
Kontuan hartu behar da tratamendua ez dela iraunkorra; eraginak hilabete batzuk bakarrik irauten du, eta gero berriro aplikatu behar da. Horregatik, beste irtenbide
|
bat
badago, hori erabiltzen da botoxaren ordez.
|
|
2008
|
|
|
Hala ere, zailtasun handi
|
bat
dago. Pendulu erlojuek pendulu bakarra erabiltzen dute.
|
|
|
Ahalik eta atomo gehienek oszilatzea lortu behar dute, oszilazioaren neurketa zehatzak egin ahal izateko. Gainera, beste arazo
|
bat
dago; mikrouhinak maserren bitartez igortzen dituzte (mikrouhinetako laserrak), baina ez dago maser perfekturik. Maser zehatzenak ere ez du igortzen maiztasun bakar bateko erradiazioa.
|
|
|
Hori garrantzitsua da. 1967an mapa bat aurkeztu zuen, baina ehun urte lehenagoko beste mapa berdin
|
bat
bazegoen. James Gall izeneko elizgizon batek egin zuen.
|
|
|
Baina unibertsoan dagoen energia ezaguna ez da nahikoa azelerazio hori eragiteko. Hortaz, komunitate zientifikoan usterik zabalduena da energia ilun
|
bat
badagoela, hau da, hark sortzen duen grabitazio indarragatik izango ez balitz, detektatu genukeena. Kosmoseko energia guztiaren% 73 iluna dela uste da.
|
|
|
Hipotesi hori bat dator eguzki sistemaren barrualdeko formazioaren teoriarekin. Ustez, Merkurio, Artizarra, Lurra, Ilargia eta Marte sortu ziren Eguzkiaren inguruan harriz osatutako eraztun
|
bat
zegoelako, eta, denboraren poderioz, grabitateak planeta sistema horretan bildu zituelako harriak. Prozesua ez da oraindik amaitu, baina gaur egun ez dira asteroide erraldoi asko geratzen toki horretan.
|
|
|
Indarrean dagoen lege hori errespetatuko balitz ere, seguru asko ez litzateke nahikoa izango Europako Uren Arteztarauak jartzen duen erronka betetzeko. Orain emari bakar
|
bat
dago zehaztuta; hau da, salbuespenak salbuespen, urte osoan zehar ura ustiatzen duten lekuetan ur kantitate bera uzten dute ateratzen. Jotzen dute ibaietako komunitateek ur kantitate jakin bat behar dutela bizirik irauteko, eta nahikoa dela gutxieneko kantitate hori errespetatzea.
|
|
|
Erraza da begiei ziria sartzea hiru dimentsioko irudi bat ikus dezan bi dimentsioko irudi pare
|
bat
dagoen tokian. Zailena da ilusio optiko hori ona izatea, hau da, hiru dimentsioko errealitatea ondo simulatzea ikuslea nekatu eta zorabiatu gabe.
|
|
|
Hori nola egiten duten, ordea, misterio bat da oraindik ikertzaileentzat. Haien hipotesien arabera, litekeena da seinale kimikoren
|
bat
egotea tartean.
|
|
|
GBLHIkoek hainbat proposamen egingo dituzte arazo horiei irtenbidea ematen laguntzeko, betiere, energia berriztagarrien bidetik eta errentagarritasun ekonomikoa kontuan hartuz. Hasiera batean, aldeko faktore pare
|
bat
badago: batetik, pabilioiak 700 m 2 ko teilatua dauka, eta, bestetik, energia behar handiena izaten duten garaia uda da, hain zuzen ere, iturri berriztagarriak erabilita energia gehien eskura daitekeen garaia.
|
|
|
Gizakietan, kaltzifikazioarekin zerikusia duten hainbat gaitzekin lotu izan dira, bai eta naturako kaltzifikazio prozesu askorekin ere. ALH84001 meteoritoan balizko nanobakterio fosil
|
bat
dagoela ere esan ohi da. Ikerketa medikoetan nanobakterioak detektatzeko kita merkaturatua du jada enpresa batek.
|
|
|
Hirugarren aukera bat eskaintzen du zenosferak aurkitu dituen taldeak. Haien ustez, asteroideak jo zuen eremuan (Chicxulub en, Yucatán penintsulan) erregai fosilen erreserba handi
|
bat
zegoen (gaur egun ere badago). Talkaren ondorioz, lehenik erregaiak lurrundu egin ziren, eta, ondoren, atmosferan su hartu zuten.
|
|
|
Espezie sortu berri horien antzera eremu geografiko zehatz batean bakarrik agertzen diren espezieei endemiko esaten zaie. Pirinioetan, adibidez, espezie endemiko pila
|
bat
daude, mendi garaietako kondizioak behar dituztelako bizitzeko, eta urrunegi dituztelako kondizio bertsuak dituzten beste mendiak.
|
|
|
Kanpoko espezieak bi eremutan jarriko dituzte: batetik, ekialde urruneko zuhaitzen eta zuhaixken bilduma
|
bat
egongo da, eta, bestetik, hego hemisferioko zuhaitzen bilduma bat. Bertako zuhaitzak Euskal Autonomia Erkidegoan dauden sei baso imitatuz antolatuko dituzte:
|
|
|
Batetik, unibertsoaren materia eta energia ilunen hipotesiak ikertuko dituzte LHCaren bitartez. Bestetik, supersimetriaren teoria; ezagutzen dugun partikula bakoitzari partikula simetriko
|
bat
dagokio (supersimetrikoaren teoriaren arabera), teoria horren arabera Big Bang leherketan biak sortu zirelako. Ustez, superpartikula horiek bilatzeko ahalmena izango du LHCak.
|
|
|
Koldo Saratxagak dioena etxearen kasura aplikatzen badugu, argi ikus daiteke adimen gabeko etxea sinfonia moduko bat dela: zuzendari
|
bat
dago, erabiltzailea, eta musikariak gailuak dira, bakoitzak bere instrumentua eta partiturako zati bat jotzen du, baina ez da gai inprobisatzeko eta ekimena izateko. Etxe adimendunaren kasuan, berriz, ez dago zuzendaririk, baina gailuen artean lortzen duten emaitza bera da:
|
|
|
Behin abiarazlea DNA patroiari lotu zaionean, DNA polimerasa abiarazlea luzatzen hasten da, nukleotidoz nukleotido: patroian A
|
bat
dagoen tokian T bat jarriko du, eta alderantziz, eta G bat dagoen tokian C, eta alderantziz. Hori, gainera, zentzu jakin batean gertatzen da beti; hau da, DNA harizpi baten bi muturrei 5 eta 3 izena ematen zaie, eta DNA polimerasak 3' muturrari eransten dizkio nukleotidoak.
|
|
|
Behin abiarazlea DNA patroiari lotu zaionean, DNA polimerasa abiarazlea luzatzen hasten da, nukleotidoz nukleotido: patroian A bat dagoen tokian T bat jarriko du, eta alderantziz, eta G
|
bat
dagoen tokian C, eta alderantziz. Hori, gainera, zentzu jakin batean gertatzen da beti; hau da, DNA harizpi baten bi muturrei 5 eta 3 izena ematen zaie, eta DNA polimerasak 3' muturrari eransten dizkio nukleotidoak.
|
|
|
Kilogramo bateko masa balantza baten platerean jartzen dute; inguruan kobrezko hariz egindako haril
|
bat
dago, eta azkeneko horren inguruan material supereroalez egindako haril bat. Hariletan zehar elektrizitatea pasaraziz sortzen da kilogramoari aurre egiteko beharrezkoa den eremu elektromagnetikoa.
|
|
|
Helburu nagusia da kilogramoak aldaketarik ez jasatea, edozein aldaketak masan eragina izan lezake eta. Beraz, garbitzeko protokolo jakin
|
bat
dago, ezpurutasunak kendu baina platino iridio aleazioari eragiten ez diona, atmosfera kontrolatua duen ganbera batean gordetzen dute, eta abar.
|
|
|
Hainbat emaitza lortu nituen, baina, nolabait, ez zizkidaten lehendabizikoan sinistu... Istorio oso
|
bat
dago horren guztiaren atzetik. Egia esan, haiekin batera, erabat saritua sentitzen naiz.
|
|
|
bailara batean sartuta dago, ez du klima ona eta herriko argiek ez dute askorik laguntzen. Hala ere, behatoki
|
bat
dago han, oinarrizko behaketak egiteko eta, batez ere, helburu didaktikoa betetzeko.
|
|
|
Munduan bakarra dela ezin da inoiz ziurtatu, baina Estebanek ez du ezagutzen horrelako modulu bat eskaintzen duen beste zentrorik. Eguzki erloju digital
|
bat
dago, zuntz optikoen bitartez esfera normal batean ordua marrazten duen beste bat, orratzak dituen eguzki erloju bat eta beste hainbat. Asko material sinplez egindakoak dira, paperezkoak edo egurrezkoak.
|
|
|
Beste modulu asko dago, gehienak astronomiarekin zerikusia dutenak, eta beste hainbat astronautikarekin edo astronomoen tresneriarekin zerikusia dutenak. Ilargiaren mapamundi
|
bat
dago, planeta askotako pisua neurtzen duten balantzak (etxean komunean ditugunen antzekoak) eta abar.
|
|
|
Difusioa deitzen zaio horri. Eta, bestetik, osmosia dago, hau da, tartean mintz erdiiragazle
|
bat
dagoenean urari pasatzen uzten diona, baina ez solutuei ura solutu kontzentrazio txikia dagoen aldetik kontzentrazio handiko aldera pasatzen da. Edo, beste modu batera esanda, uraren difusioa da osmosia.
|
|
|
Planetak uraren osagaiak galtzen dituela, alegia; ez da harritzekoa lehorra izatea. Zientzialariak harrituta geratu dira, ustez hotz hotza zen atmosfera zatian geruza bero
|
bat
dagoelako. Orain arte kriosfera deitzen zioten... orain, beharbada, izena aldatu diote.
|
|
|
Columbus moduluan, TRIBOLAB izeneko tresna
|
bat
dago. Zehazki, Columbus en kanpoko balkoi bateko EuTEF (European Technology Exposure Facility) plataforman egongo da, beste zortzi esperimentu europarrekin batera.
|
|
|
Hiru metodo horiekin, oso erraza da hautagaien artean gurutzaketak eta mutazioak ausaz egingo dituzten eragiketak definitzea; erraza da 0
|
bat
dagoen lekuan 1 bat jartzea, edo alderantziz; zenbaki bati balore bat gehitzea edo kentzea; edo letra baten lekuan beste bat jartzea.
|
|
|
Horiez gain, populazioaren dibertsitatea bermatzeko, erruleta gurpila erabil daiteke: hautagai bakoitzari erruletaren zati
|
bat
dagokio; zenbat eta gaitasun handiagoa izan, orduan eta zati handiagoa egokitzen zaio hautagaiari. Gurpila biratuta, zati handia dutenek hautatuak izateko aukera handiagoa dute, baina gerta liteke gaitasun eskasa duen hautagai bati egokitzea hurrengo belaunaldirako aukeratua izatea.
|
|
2009
|
|
|
Arazo
|
bat
dago, ordea; oso gertutik begiratuz gero, argi ikusten da odol hodiak eta neuronak ez daudela elkarren ondoan. Odolak ez ditu zuzenean neuronetan askatzen glukosa eta oxigenoa.
|
|
|
Odolak ez ditu zuzenean neuronetan askatzen glukosa eta oxigenoa. Tartean, hirugarren osagai
|
bat
dago: astrozitoak.
|
|
|
Astrozito sarearen antolamenduaren eskema. Tamainak ez daude proportzio zehatzetan, baina eskemak balio du erakusteko astrozito sare oso
|
bat
dagoela neuronen sinapsien eta odol hodien artean. G. Roa
|
|
|
Hura izan zen, aditu gehienen ustez, dinosauroak, eta orduko bizidun gehienak, desagerrarazi zituen meteoritoa. Hipotesi hori indartzen duen gertakari
|
bat
badago: garai hartako sedimentuetan, iridiotan aberatsa den geruza bat ageri da mundu osoan.
|
|
|
Ikusi dute eremu horietan igortzen den argi polarizatua lerrokatuta dagoela hodei guztian igortzen den argi polarizatuarekin. Argi polarizatuaren portaerak iradokitzen du, ikertzaileen esanean, eremu magnetiko
|
bat
dagoela atzean, eta eremu magnetiko horren lerroen arabera lerrokatzen dela argia. Esan dutenez, gainera, turbulentziak nagusi balira, nekez agertuko lirateke lerrokatuta eremu magnetiko batzuk eta besteak.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian, are gehiago, administrazio mailako aldaketak ikusten dituzte ezinbestekotzat zientziak eta teknologiak aurrera egin dezaten. Hain zuzen, funtsezkotzat jotzen dute Ipar Euskal Herrian unibertsitateren
|
bat
egotea.
|
|
|
Itxura horrek 60 posizio ditu josturetako elkarguneetan. C 60 molekularen kasuan, atomo
|
bat
dago intersekzio horietako bakoitzean. Orain ulertzen dugu hori, begi bistakoa da; baina, batzuetan, begi bistako kontuak ikustea zaila da, baita azkarrak direnentzat ere.
|
|
|
Azkaratek horrelako kasu baten adibidea aipatu du: Errenterian, Aiako Harriko Parke Naturaletik hurbil, interes handiko harizti txiki
|
bat
dago; hainbat ale heldu ditu. Lursail horren jabeak Aldundiaren baimena lortu zuen hariztia botatzeko, eta horren berri izan genuenean, gure sailak, Ingurumen Sailak, esku hartzea erabaki zuen, dio.
|
|
|
Hain zuzen, Euskal Herrian egoera ekologiko onenean dagoen baso handienetako bat da: bi mila hektareako baso heldu
|
bat
dago, eta oso ekosistema aberatsa garatu da haren itzalean.
|
|
|
Alde batetik, hiru dibulgazio liburu gomendatu dizkigu, eta, bestetik, fikziozko bi. Aipatzekoa da gomendioen artean Richard Dawkins en liburu
|
bat
dagoela, Stephen Jay Gould en liburu batekin batera; eboluzioaren bi ikuspegi ezberdin dira, askotan kontrajarriak, baina biak oso interesgarriak.
|
|
|
Saguzarrak ultrasoinuak igorri ditu. Oihartzunak inguruan sits
|
bat
dagoela adierazten dio; hortaz, sitsa dagoen lekura doa, ehizara. Han ez dago sitsik, ordea.
|
|
|
Saguzarrak ultrasoinuak igorri ditu. Oihartzunak inguruan sits
|
bat
dagoela adierazten dio; hortaz, sitsa dagoen lekura doa, ehizara. Han ez dago sitsik, ordea.
|
|
|
2006an lehenengo induzitutako zelula ama pluripotenteak lortu zirenetik, galdera
|
bat
egon da ikertzaileen buruan: zelula horietatik abiatuta, garatu al daiteke animalia oso bat?
|
|
|
Iñaki Aurrekoetxea arkitektoaren ustez ezin da amaigabeko gauza bat izan; eraikuntzak beti ditu ezintasunak, eta mugak. Teknologia aurrera doa, eta horrek ahalmen handiagoa ematen du, baina muga
|
bat
badago. Burj Dubai mugatik gertu dagoela uste du Aurrekoetxeak, mila metro astakeria bat iruditzen zait:
|
|
|
Edozer gauza esateko modu asko dago, eta ordenagailuentzat oso zaila da ulertzea bi esaldi ezberdinek ideia bera adierazten dutela. Ez du ulertuko Leku hau zoragarria da eta Hondartza eder
|
bat
dago hemen esaldiek oinarrian ideia bera adierazten dutela. Kontrakoa ere gertatzen da; esaldi bakar batek esanahi bat baino gehiago izan dezake.
|
|
|
Arazo
|
bat
dago, ordea: solasean arituko den makina batek hitz egingo duen hizkuntzak ez du izan behar, adibidez, zientzialariek artikuluetan idazten duten estilo bera.
|
|
|
Bada, semantikari eta pragmatikari. Eta horretarako, hemen, aldaketa ikaragarri
|
bat
dago. Orain dela 20 urte, edozein gairi buruz hitz egiteko, ez genuen zeri heldu.
|
|
|
Interneten komunikatzeko eta elkarlanerako tresna
|
bat
badago guztiok darabilguna, hori posta elektronikoa da. Baina tresna hori duela berrogei urte baino gehiago asmatu zen, orduan zegoen teknologiarekin, eta gaur egungoarekin askoz gauza aurreratuagoak egin daitezke (eta egiten dira).
|
|
|
Nukleo aktiboak zeruan uhin milimetrikotan oso nabarmenak diren puntu batzuk dira (galaxia batzuek dituzten nukleo oso argitsuak dira, quasarrak, adibidez. Teoria onartuenaren arabera, zulo beltz erraldoi
|
bat
dagoen seinale da hori, eta zulo beltzaren inguruan dagoen materiak duen frikzioaren eraginez sortzen da argia). Ez dira asko, ehun bat izango dira, eta behaketarako helburua den iturritik gertu dauden nukleo aktiboak erabiltzen ditugu kokapenaren erreferentzia gisa.
|
|
|
Beste uhin luzera batzuetako mapak ditugu eredu gisa, hasi izpietako mapetatik eta irrati uhinetan egindakoetara. Uhin milimetrikotan zeruaren oso zati txiki
|
bat
dago kartografiatua; horregatik, teleskopioaren helburuetako bat zeruaren kartografia milimetrikoa egitea izango da. Horrela, aurreikusten dugu ehun mila eta milioi bat galaxia berri bitartean sartuko ditugula erroldan.
|
|
|
Grabitazio lentea fenomeno ezaguna da astrofisikan: gugandik urrun dagoen galaxia baten eta gure artean masa handiko objektu
|
bat
badago (galaxia multzo bat, adibidez), urruneko galaxiaren argia okertu egingo da tarteko objektu horren ondorioz, eta irudia distortsionatu egingo da. Distortsioa aztertuz, erdiko objektu masadunaren propietateak ondoriozta daitezke.
|
|
|
Distortsioa aztertuz, erdiko objektu masadunaren propietateak ondoriozta daitezke. Era berean, urruneko galaxiaren eta gure artean soka kosmiko
|
bat
balego, irudia distortsionatu egingo litzateke, baina sokek eragiten duten distortsioa eta beste edozein masak eraginikoa desberdinak dira. Grabitazio lentearen efektu normalaren kasuan (masa altuko objektu astrofisikoek sorturikoa, hala nola galaxia multzoek), urruneko objektu bakar baten irudi anitz agertuko dira, jeneralean eraztun edo arku antzeko egitura batean.
|
|
|
Hain zuzen ere, hori da zelula ama horien bereizgarria, Isl1 proteina duten zelula bakarrak dira. Zientzialariek bazekiten saguetan antzeko proteina
|
bat
zegoela, baina Chienen taldekoek gizakietakoa aurkitu dute.
|
|
|
Poincaréren aieruaren erronka ez da (ez zen) mota horretako bakarra, baina, aditu askoren ustez, XX. mendeak ebatzi gabe utzi zuen matematikako problemarik handiena zen. Dena den, horrelako problemen zerrenda oso
|
bat
dago, eta Clay Fundazioak milioi bat dolar estatubatuar eskaintzen ditu zerrendako problema bat ebazten duen matematikariarentzat.
|
|
|
Jan Smit K/ T mugaren aditu handienetako bat da. Hain juxtu, Zumaian (Gipuzkoa) K/ T mugaren azaleratze garrantzitsu
|
bat
dago, eta Smit behin baino gehiagotan izan da han azterketak egiten. Orain, Flysch, haitzen hitza dokumentalean parte hartzen duelako etorri da, eta guk ez dugu harekin biltzeko aukera galdu.
|
|
|
Lehenengo geruzan (grisa), Chicxulub kraterretik jaurtikitako materiala dago; azterketa geologikoek erakusten dute material hori, jatorriz, Mexikoko golkokoa dela. Horren gainean, berriz, buztin geruza
|
bat
dago, ilunagoa, asteroidearen materialez osatua. Goiko geruza hori mundu osoan aurkitu daiteke, eta iridioa, mikroesferulak eta kuartzo kristalak ditu.
|
|
|
Smitek bizi bizi kontatu digu nola topatu zuten kraterra. Berez, petrolio konpainiekin lanean zebiltzan geologo batzuek aspalditik zekiten krater handi
|
bat
zegoela Mexikoko golkoan, Yucatan penintsulan. Baina, batetik, sumendi batena zela uste zuten, eta, bestetik, ez zuten K/ T mugarekin lotu.
|
|
|
Ez da harritzekoa eskarmentua izatea paperarekin. Are gehiago, papera zaintzearen kultura
|
bat
badago.
|
|
|
Ustez, kimikariek erantzun beharreko hurrengo galdera izango litzateke nola sortzen diren kromoforak. Baina beste galdera
|
bat
dago hori baino lehenago: zein kromoforo diren.
|
|
|
Bi aurkikuntza horiek aukera eman diete Fermilabeko zientzialariei Higgs bosoi ezezagunaren ustezko masa gehiago zehazteko. Izan ere, eredu estandarrak esaten du lotura konplexu
|
bat
dagoela quark gailurraren eta W bosoiaren masaren eta Higgs bosoiaren masaren artean. Hala, beste biak hobeki ezagututa, aukera izango dute zientzialariek Higgs bosoiaren propietateak ezagutzeko, eta hain luze jotzen ari den bilaketa gehiago fintzeko.
|
|
|
J.R.M.: Dena den, nik uste dut guztiaren atzean oinarri ideologiko
|
bat
dagoela. Zientzialariak ez du ezerezetik ikertzen; norabide batean eta helburu batekin ikertzen du, eta hor ideologia dago.
|
|
|
Bilera hartara Espainiako ministroa zegoen gonbidatuta, eta ez zen joan, eta ez zion inori utzi bere lekua. Horrek garbi erakusten du atzean ideologia
|
bat
dagoela.
|
|
|
Horrenbestez, hor arazo
|
bat
dago: arrunta egin nahi duenaren erabakia ez da errespetatzen, ezin baita bermatu tartean ez duela transgenikorik izango.
|
|
|
Joserrak esan duen bezala, eredu ekonomikoa ez da bidezkoa. Orain, foku
|
bat
dago transgenikoen gainean, eta miseria asko ikusarazten dizkigute, baina ez dira haiek sortuak. Kafea, tabakoa, ehungintza... begiratzen baditugu, antzekoa ikusiko dugu.
|
|
|
Donostiako Tolosa hiribidean, EHUren Ibaetako campusaren ertz batean, ikerketa zentro berri
|
bat
dago martxan iazko azaroaren bukaeratik. Kanpotik ez dirudi inolako berezitasunik duenik, baina, izatez, ez da, inolaz ere, eraikin arrunt bat.
|
|
|
Eta inspirazio horretatik hainbat teknika proposatzen ditu. Hitz magiko
|
bat
dago adimen artifizialean hori adierazteko: heuristiko. Hau da, adimen artifizialak hainbat heuristiko proposatzen ditu problema hauek, nolabait, era elegante eta eraginkor batean ebazteko.
|
|
|
Beste tindagai purpura
|
bat
bazegoen garai hartan, Tiroko purpura, baina garestia eta ekoizteko zaila zen. Perkindarrak konturatu ziren merkatuak sekulako aukera ematen ziela; Ingalaterran izanda, XIX. mendearen erdialdean industria iraultzan sartuta zeuden bete betean, eta ehungintza sekulako gorakada izaten ari zen.
|
|
|
Aurreko datuei soilik begiratuta geneetan zahartzeko programa
|
bat
dagoela dirudien arren, badira beste faktore batzuk ere kontuan hartu beharrekoak. Izan ere, zahartzea geneen menpe baino egongo ez balitz, biki monozigotikoek, material genetiko berbera dutenez, zahartze prozesu bera eduki lukete.
|
|
|
Gaur egun, hautespen naturala espezieen eboluzioaren funtsa delako ideia erabat zabaldua dago, baina azal al daiteke zahartze prozesua hautespen naturalaren argitan? Ikusi dugu geneei soilik begiratuta ezinezkoa dela azaltzea; ezin dela esan geneetan zahartzeko programa
|
bat
dagoenik, baina bai zahartzearekin lotuta dauden geneak daudela. Orduan, Darwinen ikasgaia aplikatzen saia gaitezke prozesu hau azaltzeko.
|
|
|
Organismo guztiak (edo ia guztiak!) zahartu eta hiltzeak pentsaraz dezake geneetan horretarako programa
|
bat
dagoela. Baina, zahartzearen mekanismoei ikuspegi zabal batetik begiratuta, esan daiteke hori ez dela horrela.
|
|
|
Canfranc herrian, Pirinioen erdi erdian, garai batean trenak pasatzeko erabiltzen zuten tunel zahar
|
bat
dago. Gainean El Tobazo mendia dauka, ia 900 metroko altuera duen arroka puska, eta tunelaren alde batean, sarreratik 750 metrora, bi galeria txiki daude.
|
|
|
Horretarako, batetik, egiaztapen edo check batzuk ditu, itzulpenean egiten diren akatsak detektatzeko. Adibidez, jatorrizko testuaren bukaeran puntu
|
bat
badago, eta puntu hori jartzea ahazten bazaio erabiltzaileari, Pootle k puntu hori falta dela abisatzen dio. Era berean, terminologiaren inguruko laguntza eskaintzen du.
|
|
|
Egoera ezin hobea izango litzateke itsasoaren maila definitzeko eta altueren erreferentzia moduan erabiltzeko. Baina Lurraren inguruan ilargi
|
bat
dago, eta Lurra mugitu egiten da, eta ez Eguzkiaren inguruan eta errotazio ardatzaren inguruan bakarrik; gainera, Lurra barrutik ere mugitzen da, plaka tektonikoen jarduerarekin. Gauza horiek guztiek dantzan jartzen dute itsasoa.
|
|
|
Gainera, orain arteko erreferentziak dituzten hiriak ageri dira. Bestetik, Eskandinaviako egoera erakusten duen mapa txiki
|
bat
dago goian, ezkerrean: Suedia eta Finlandiaren arteko itsasadarrean, lurra gorantz egiten ari da.
|
|
|
Merkurioz betetako bi hodi horiez gainera, presio patroi primarioak beste hainbat hodi eta mekanismo ditu presioa sartu edo ateratzeko, hutsa sortzeko edo atmosferarekin konektatzeko eta abarretarako. Esaterako, batetik, bi hodi horien ondoan dauden kutxetan, laserraren uhin luzera konpentsatzeko sistema
|
bat
dago. Bestalde, granitoz egindako euskarri berezi bat du, eta horrek isolatu egiten du presio patroi primarioa kanpoko bibrazioetatik, eta, hortaz, egonkortasuna ematen die neurketei.
|
|
|
Giza genoman, 300 nukleotidotik behin SNP
|
bat
dago. NHGRI
|
|
|
Nukleotido bakarreko desberdintasunak mikrosateliteak baino askoz ugariagoak dira genoman. Gizakiaren kasuan, esate baterako, hirurehun nukleotidotik behin SNP
|
bat
egoten da.
|
|
|
K. A.: Hor arazo
|
bat
zegoen. Lord Kelvin fisikari ospetsuak esperimentu bat egin zuen, eta Lurrak 60 milioi urte zituela esan zuen.
|
|
2010
|
|
|
Nahiko erraza da adibide hauek adieraztea; adibidez: X multzo batean x (n) segida bat badugu non elementu bakoitza hurrengoa baino gustukoagoa den (x (n) P x (n+ 1) n zenbaki arrunt guztietarako) eta x* elementu
|
bat
badago, zeinak x (n) P x* betetzen duen gai guztietarako (segidako elementu guztiak bera baino gustukoagoak dira), egoera horretan ezinezkoa da Scott Suppesen eran adierazpen bat ematea. Abrisqueta et al. (2009) lanean era askotako adibideak agertzen dira.
|