|
2000
|
|
|
Jarrera honek nahiz literatura egiteko ideal perfekzionista eta zorrotz horrek, Lauaxetaren lehen liburuko beste" post scriptum" ospetsu hura," Uarra" izeneko idatzi laburra oroitarazten du. Lehen aldiz hark Bide
|
barrijak
liburuaren ostean azaldu zituen ideia, asmo eta ametsen oihartzuna entzun baitaiteke Sarrionandiarenean: " Olerkari nazala agertutiari enago, izkuntza onetan be gogai batzuk azaldu daikeguzala erakustiari bai." (Lauaxeta, Olerkiak, Erein, Donostia, 1985)
|
|
2002
|
|
|
Seme
|
barrijak
agertu jakoz orain Euzkadi' ri, eta eurok ez ei dabe biar uzkurtzarik. " Utzi Jaungoikua" esan dabe, eta Lagi Zarra' gaz bakarrik geldituten ei dira.
|
|
|
Idatzi ba, erritarrok, euzkeraz. Lendik idazle diranak garbitu ta zorroztu begijez ugartuta daukezan idazkortzak, eta
|
barrijak
; ¡ gaztiok, Euzkadi" ren itxaropena! asi zaiteze gaurtik
|
|
|
Oraindiko gure lan gustijak arren, euzkotarrak buru lanetan erdi asi
|
barrijak
gaituzu. Geure elez, alegija.
|
|
|
Batian bestian, il
|
barrijak
adierazoten diardugu idazliok, sarri be sarri. Gaurko onetan be, orixe gure zeregin.
|
|
|
Ta aixiaren upada
|
barrijak
, ostera be, irrintzijaren durundi, bixi ta zolijago...
|
|
|
Antzez oyalak guztijak
|
barrijak
ixango dira eta argijak be bai.
|
|
|
Eta geyenak, arian be, gure areyoei euren egitada lotsagarrijak aurpegira jaurtikitzeko ta euren galtze zaratatsua adierazoteko. Arerijuok eztira asko lotsatuko egin dituenak aurpegira jaurti arren, joko lege orreik eztituez ba oraingo
|
barrijak
, aspaldikuak baño.
|
|
|
Iru ataletan. Antzezoyalak, be,
|
barrijak
dira.
|
|
2003
|
|
|
Orain etorri dira ordena
|
barrijak
, ezkontzeko neskazahar ta mutilzahar guztijak.
|
|
2005
|
|
|
Kazetari ez ezik, poeta ere izan zen Esteban Urkiaga, eta Felisak ere akorduan ditu liburuak: Bide
|
barrijak
eta Arrats beran. " Poesia izan zen Bide barrijak (Rumbos nuevos).
|
|
|
Bide barrijak eta Arrats beran. " Poesia izan zen Bide
|
barrijak
(Rumbos nuevos). Eta Arrats beran bestea, liburu txikitxoa izan zen.
|
|
|
Kazetari eta idazle zen, eta mitinlari ere jardun zuen. 1931koa du Bide
|
barrijak
eta 1935ekoa, berriz, Arrats beran. Mungiatik aparte egin zuen bizimodua Lauaxetak.
|
|
2008
|
|
|
Ahozko hizkeraren laburdurak eta fonetismoak erreproduzitzen saiatzen den eredu bat dugu: topadou topatu dogu esan beharrean,
|
barrijak
esan barriak hitzaren ordez, eta abar.
|
|
|
–Bide
|
barrijak
inaugura la senda que conducirá a la poesía vasca hacia la modernidad poética(?) la quiebra de la armonía que vive el poeta enlaza por primera vez con el paisaje moral y afectivo que emana de las corrientes poéticas que van desde el romanticismo de Heine hasta el modernismo de Juan Ramón Jiménez(?).
|
|
|
Bide
|
barrijak
significó un auténtico aldabonazo en la poesía vasca. La polémica que suscitó su publicación no deja lugar a dudas.
|
|
|
¿ Batzuk eztirala Ixendegi orretan? Orain artekuan diran araubidez
|
barrijak
be, eratu.
|
|
|
Bat edo bi bakarrik [Azkue eta Urkixo?]. ¡ Baskongaduak baño ez, euzkotarrak ixendegi
|
barrijak
egitteko asmorik eztauke! 397
|
|
2009
|
|
|
96 Bide
|
barrijak
, 1931 (Urte dexente badirudi ere, esan beharra dago, mende hasieratik Errepublikaraino, euskal literatura barruan gauza handirik ez dela mugitu; mugimendu handia urte gutxian gero egin du).
|
|
|
Azpimarragarria da Bilboko zenbait inprimategik urte horietan eginiko lana; Verdes Atxirika etxea nabarmendu zen bereziki horien artean: Julene Azpeitiaren Irakurri matte, Lizardiren Biotz begietan eta Lauaxetaren Bide
|
barrijak
eta Arrats beran kaleratu zituen, esate baterako, atzerriko puntako idazleen itzulpenak argitaratzeaz gain (Joseba Altunak itzulitako Grimm anaienak edota Oscar Wilderenak, besteak beste, eta baita Orixek euskaraturiko Tormesko itsu-mutila zein Mireio ere).
|
|
|
1874 urtekoak. Bergarako Besarkada(?) baino urte gutxi geroago? eskandalu handia ekarri zuen, epaimahaiak bizkaitar baten Zortziko
|
barrijak
izeneko bertso soka saritu baitzuen. Karlistadei buruzkoak ziren bertsook eta hainbat mokofini ez zitzaion batere gustatu politika eta poesia nahastearen kontu hori.
|
|
2010
|
|
|
Estepan Urkiaga" Lauaxetak" (65 urte hil zutela gaurko egunez: ekainaren 26an, telebistan entzun dut arestian); Lauaxetak, nioen, Bide
|
barrijak
izeneko liburua argitaratu zuen 1931n, joera estetiko berri eta ausarta plazaratzen zuena, eta, egiazki, euskal literaturaren putzu bare ia ustela gogotik inarrosi zuena; ba, Bide barrijak horretarako lehen lehen poema, jarrera berritzaile horren berri eman behar zuena, honelaxe hasten da: " Zer dodan eztakit baña gexo nago/ gorputza aul dekot, gogua ariago".
|
|
|
Estepan Urkiaga" Lauaxetak" (65 urte hil zutela gaurko egunez: ekainaren 26an, telebistan entzun dut arestian); Lauaxetak, nioen, Bide barrijak izeneko liburua argitaratu zuen 1931n, joera estetiko berri eta ausarta plazaratzen zuena, eta, egiazki, euskal literaturaren putzu bare ia ustela gogotik inarrosi zuena; ba, Bide
|
barrijak
horretarako lehen lehen poema, jarrera berritzaile horren berri eman behar zuena, honelaxe hasten da: " Zer dodan eztakit baña gexo nago/ gorputza aul dekot, gogua ariago".
|
|
|
Bigarrengoz gindoazen gure Bilbo intimoan sekula egon ez zen espazioa zeharkatzera, nahiz laster bilakatuko den denon gogoko, ikusirik bide
|
barrijak
zein azkar eraman gintuen Ametzola parkeraino.
|
|
|
Lankideok, aitortu beharra dago" bide
|
barrijak
" aurkitu beharra daukagula euskararentzat... Tira, barkatu erredundantzia; Lauaxeta alperrik aipatu eta hanka sartu behar, bekatu gisa!
|
|
2013
|
|
|
Orixeri berari ere ez zitzaion laket sentiberatasun gehiegizkoa. Hain zuzen ere, Pizkundean klasikozale modernozale eztabaida gertatzen ari zen garaian, Orixek Lauaxetaren Bide Barrijak dela eta honakoa idazten du 1931ko. Bide
|
barrijak
–artikuluan:
|
|
|
Aipaturiko liburuetariko batzuk honakook izan ziren: . Idazki barriak? 28 (Euskalerriaren Yakintza);. Gayak? 29 (Pisia);. Tantotxoa? 30 (Poxpolin ume aldizkaria);. Idazti
|
barrijak
–31 (Elerti ziar, Errenderi Abaren olerkiak, Zumalakarregi Poematxoa, Pisia, Euskalerriaren Yakintza?);. Gayak? 32 (Olerkiak);. Erri jakintzea? 33 (Euskalerriaren Yakintza, Atzegunak); [Iritzia] 34 (Euskalerriaren Yakintza)?
|
|
|
31 Erredakzioa: . Idatzi
|
barrijak
–, Euzkadi,, 12 or.
|
|
|
idazlearen olerki lanik mardulena biltzen duen edizio berri bat argitaratu da Labayru Ikastegiaren Sutodoan bilduman, erakunde honek Euskaltzaindiarekin duen hitzarmenaren barruan. Edizio berri honetan biltzen dira idazleak gudu aurrean argitara zituen Bide
|
barrijak
, Arrats beran liburuetako poema guztiak eta azken orduko batzuk, Espetxekoak izenburupean jaso direnak.
|
|
|
Ara edur zuriz, zuri, Oiz gorenak, eta ixotzak jorik geldi lats gurenak. Ibarretan edur zurijak dagijez ixara
|
barrijak
.
|
|
2015
|
|
|
Garaikoa da halaber Lauaxetak 1931n Bide
|
barrijak
argitaratu ondotik hark eta Orixek izan zuten polemika. Orixek Lauaxetaren poesia moldeak klasikoen ereduari muzin egiten ziola salatu zuen, eta ondorioz, klasiko izaeraz eztabaidan jardun zuten bi idazleek El Día eta Euzkadi egunkarietan.
|
|
|
(65 urte hil zutela gaurko egunez: ekainaren 26an, telebistan entzun dut arestian); Lauaxetak, nioen, Bide
|
barrijak
izeneko liburua argitaratu zuen 1931n, joera estetiko berri eta ausarta plazaratzen zuena, eta, egiazki, euskal literaturaren putzu bare ia ustela gogotik inarrosi zuena; ba, Bide barrijak horretako lehen lehen poema, jarrera berritzaile horren berri eman behar zuena, honelaxe hasten da: –Zer dodan eztakit baña gexo nago/ gorputza aul dekot, gogua ariago?.
|
|
|
(65 urte hil zutela gaurko egunez: ekainaren 26an, telebistan entzun dut arestian); Lauaxetak, nioen, Bide barrijak izeneko liburua argitaratu zuen 1931n, joera estetiko berri eta ausarta plazaratzen zuena, eta, egiazki, euskal literaturaren putzu bare ia ustela gogotik inarrosi zuena; ba, Bide
|
barrijak
horretako lehen lehen poema, jarrera berritzaile horren berri eman behar zuena, honelaxe hasten da: –Zer dodan eztakit baña gexo nago/ gorputza aul dekot, gogua ariago?.
|
|
2017
|
|
|
1930ko hamarkadan, Estepan Urkiaga Basaraz Lauaxetak euskarazko argitalpen, poesia eta antzezlan ugari sustatu zituen. 24 urte zituela argitaratu zuen lehen olerki bilduma, Bide
|
barrijak
, eta Alea bezalako taldeen bitartez bere belaunaldiko olerkariak ezagutu zituen, Blas de Otero eta Federico Garcia Lorca, besteak beste. Gerra Zibilean Gernikara joan zen egunkari frantses bateko berriemaileari laguntzeko, eta han atxilo hartu zuten tropa frankistek.
|
|
2019
|
|
|
XIX. mendeko atsotitzetan Juan Antonio Mogelek jasotako esaera zaharra aurki dezakegu: Otsein
|
barrijak
galbaiaz ura, zaarrari edarriaz bere lecurik emon ez gura. J. F. Cerquand ek jaso eta 1875 eta 1885 artean Bulletin de la Société des Sciences, Lettres et Arts de Pau aldizkarian argitaratutako asmakizunen artean, Zuberoako hau dago:
|
|
|
Ondoren, hiztegi kontuak eta kofradia kontzeptua izan ditu mintzagai Urkiak,, euskara ehuntzeko saregileak eta sare konpontzaileak ditugulako?. Euskarazko hiztegien historia errepasatu du aretxabaletarrak, eta aitzindarien Artean Seber Altube arrasatearra eta bere. Erderatiko itzak, itz
|
barrijak
eta aintxiña itzak, txostena aipatu ditu.
|
|
2021
|
|
|
Gaur bere bertzolari onak daukoguz, Bizkaikuari bakarrik nagola, ona Uriarte, Enbeita gastia, Zidorra, ‘Eulia’ eta abar. Baña bertsolari guztiokaz bazkun bat egin bihar geunkela uste dot, gure laguntasuneaz
|
barrijak
sortu daitazan[...] Gazte asko dogu orretarako yayuak diranak, baña baserriko bakartasunian ezin dira umotu. Eurekana eldu gaitezan, eta bertzolari ona ixateko bidiak erakutsi[...].
|
|
|
Ekar ditzagun hona, handik eta hemendik, tradizioko adibide batzuk: Zahar gaixtoak, zahartuagatik, badu gogoa, indarra zaika falta (Axular); Larrugorrian ibilliagatik, ez ziran batere lotsatzen (Ubillos); Kanpoz pobre ta urrikarri ta umil agertuagatik, iduki lezake horrek barruna uste baino aberatsago ta harroagoa (Beobide); Emoidazuez arren bakotxak luma batzuk; jaioko jatzuez
|
barrijak
, ta ez jatzube igarriko gitxi batzuk kendubagaiti (Mogel); Pixka batian ez naiz ahaztuko/ sartuagatik lurpian,/ nere izango dira/ beste larogei urtian (Txirrita); Jendea plazan egonagatik/ Prantzesari itxogiñez,/ artasoroan etzanda ura/ bapo siesta egiñez (Txirrita); Guzurretan iñok hartuagaitik etziran lotsatuten (Agirre).
|
|
|
“Gaur bere bertzolari onak daukoguz, Bizkaikuari bakarrik nagola, ona Uriarte, Enbeita gastia, Zidorra, ‘Eulia’ eta abar. Baña bertsolari guztiokaz bazkun bat egin bihar geunkela uste dot, gure laguntasuneaz
|
barrijak
sortu daitazan (…) Gazte asko dogu orretarako yayuak diranak, baña baserriko bakartasunian ezin dira umotu. Eurekana eldu gaitezan, eta bertzolari ona ixateko bidiak erakutsi (…) Tamalez eztago bertzo zarrakaz idazti bat.
|
|
|
91 Euskaraz literaturari buruz irakurri ditudan gauzarik zorrotzenak eta didaktikoenak idazleei irakurri dizkiet: Anjel Lertxundiren konparazioa Madame Bovaryren eta On Kixoteren artean, Miren Agur Meabek Alaine Agirreren lehen nobelari egindako hitzaurrea, Mikel Lasak Gabriel Arestiren Harri eta herriri egindako iruzkina, edo Bide
|
barrijak
argitaratu zenean Lizardik Lauaxetari egindakoa.
|
|
|
Literatura unibertsala ondo ezagutzen zuen –gaztelaniaz, frantsesez, alemanez, italieraz, ingelesez, katalanez eta galegoz irakurtzen zuen, nik dakidala– eta poesia itzulpen zoragarriak egin zituen. Kritika literarioaren eta literatura konparatuaren alorrean ere analisi bikainak idatzi zituen, Orixeri Bide
|
barrijak
dela-eta zuzendutako" Erantzunak", adibidez, eta prentsan idatzi zituen artikuluek frogatzen dute Aresti baino lehen bazegoela gure artean mailukada ederrak ematen zekien idazle bat.
|