|
2000
|
|
|
Eta hala erran dezaket, finean, ezen, Salamancarat iritsi nintzenean, zerbait nintzela, baina erdi bakar batean. Eta aho batetik baino gehiagotik aditu
|
banituen
ere hain ezagun diren hitzak: Quod natura non dat, Salmantica non praestat, nik Salamancan ezagutu zintudan, eta Salamancak eman zidan, zure bidez, izanaren bertze erdia.
|
|
|
Hantxe zegoen, bai, arestian idisko oldartsua zirudien gizona idi zahar flako bihurturik! Eta ez Ama Birjina ez bertze saindu guztiak sinesten ez
|
banituen
ere, promes egin nien behin eta birritan ezen ez nintzela berriro etxe galdu haietarat joanen, baldin galtzak berreskuratzen banituen. Zeren eta Mignon galdu bainuen, nik gau hartan hiru tituluz edertua:
|
|
|
Bortz axola neuri orduan diruak eta diru poltsak galtzak berreskuratzekotan, kontu nahasi hartan urrezko hamar dukat eta bertze diru guztiak galdu
|
banituen
ere, marinel baten urte erdiko ordain-saria...!
|
|
2003
|
|
|
Azkar etortzeko modurik egiten ez baduk, hik atera dituk kontuak –segitu zuen, baina nik ez nion sinetsi. Ez nuen nire inguruan senarra tiroz hil zezakeen emakumerik ezagutzen, tiroz hiltzea merezi zuten senarrak ezagutzen
|
banituen
ere.
|
|
2004
|
|
|
Gainera, Alemaniako muga mehatxu ilun bat bezala hurbiltzen zitzaidan. Erran bezala Weberri buruzko txosten eta argazki guztiak Parisko ostatuan bertan suntsitu
|
banituen
ere, ezin urduriago nenbilen. Pistola ere kezka iturri larria nuen:
|
|
|
Bihotz Salataria, Usher Etxearen Hondamena... Hamaika aldiz irakurriak
|
banituen
ere, ipuin sorgindu haiek bazuten xarma berezi bat, eta irakurtzen nituen aldi bakoitzean ñabardura berriren bat, iradokizun ilunen bat antzematen nien.
|
|
|
Eta ez dakit zer gertatu zitzaidan, ez nuen orduan barrerik egin, besteen barre algarak entzuten
|
banituen
ere. Eta, buruan itaun bat pizten zitzaidala, ezin serioago galdetu nion:
|
|
2005
|
|
|
Baina gaur ez nindoan bisita gelara; eta karrajo tarteaz haranzko bulegora abiatu nintzen. Sinesten lanak
|
banituen
ere, gaurkoan... kanpora bainindoan, kalera, etxera!
|
|
2006
|
|
|
Emakumeen eriak niregana noratzen ziren gazteluko patioan, eta ferekaren baten oparia egiten zidaten, buruan, haien ondotik pasatzean. Ramonak berak, zakarkeriaren bat errateko ez bazen behin ere begietara begiratu ez zidanak, hitz politak izan zituen niretako, azkenak ongi konprenitu ez
|
banituen
ere:
|
|
2008
|
|
|
Entzuteko eginahal guztiak egin
|
banituen
ere, luzaroan ezin izan nuen tar tar tar isil bat besterik entzun; baina azkenean ahotsak loditzen hasi ziren, eta hitzen bat edo beste harrapatu ahal izan nuen, batez ere kapitainaren madarikazioak.
|
|
|
Ardo on batzuk dastatu genituen elkarrekin eta bi emakume eder. Hori pentsatu nuen eta lotsagarria iruditu zitzaidan Nadia eta Natalie ardoekin konparatu izana, une horretan maiteminaren tristura eta alkoholaren beroa nahasian sentitzen
|
banituen
ere.
|
|
2010
|
|
|
...ndik norakoen kontzientzia nuenik ere, nola, bada, neure baitatik ateratzeko gai ere ez banintzen, lezio hura berandu gabe ikasiko nuen arren, debozionisten ikastetxean bekatuen aitortza egiteko arimaren eta kontzientziaren gorabeherak aztertzen hasi ginenean, astean behin gutxienez!?, baina ez dut dudarik neure baitan nituela indar haiek, nik orduan hain modu zehatz bezain kategorikoan ikusten ez
|
banituen
ere: nola ukatu, bada, neure baitan zetzala bizi sena, nola ukatu neure beldurra, eta nola ukatu beldurraren eta bizi senaren arteko lotura!
|
|
|
Eta Feliperen negarrak kontzientziako harra piztu, eta hura oihuka hasi zitzaidan, oker egin nuela eta oker egin nuela, oihu haiek berehala isilarazi
|
banituen
ere, Felipe gelako azkena baitzen eta guztiok baikenuen haren lepotik barre egiteko eskubidea; gero, ordea, gaixotu eta sendategira joan behar izan nuen, erantzukizuna neure gain hartuta, hori bai, pertsona heldu bat bezala jokatu behar nuen behingoz, arimaren salbazioaren negozioak atzeraezinak izaki!?, aitarekin izan nuèn portaera txarra jo bainuen neure gaixotzearen arrazoitzat, marrazkitxo xikinak egiteagatik; marrazkitxoen artean zegoen jokoa, beraz, eta, marrazkitxo batek beste marrazkitxo batera ninderamala, hara non piztu zitzaidan noizbait, burmuinetako zokoren batean, Feliperi egin niona!; eta bekatua egin nuenean sentitu ez nuena sentitu nuen orduan:
|
|
|
Baina arrazoi duzu, beharbada, Damaso, guk ere zuek adinakoak baikenuke: zuen laurdena izanez gero ere aski, gure Herriaren independentzia lortzeko???, etorri bezain laster isiltzen
|
banituen
ere?
|
|
|
Eta, hala ere, ni ez nengoen amaren ez maistraren tokian, eta horregatik, beharbada, amari begiratzen nion bakoitzean, neure haragiaren asaldatze eta errebelatze bat sentitzen nuen? hotzikara bat erraietan, erraietako oihu protestazko bat ere bazena, amaren haragia nirea ere bai baitzen, azken batean, gero neure protesta guztiak isildu
|
banituen
ere?
|
|
|
Nor zen, baina, Epikuro? Ikasi beharreko zenbat eta zenbat gauza ikasi behar nituen, haiek buruan sartzeko beste batzuk baztertu
|
banituen
ere, gorotza goroztegira! Baina ez zen hura bakarrik, gizakion konplexutasuna agerian uzten zuèn liburua baitzen irakurtzen ari nintzena, anekdotaz zipriztindua eta grazia handiarekin kontatua?
|
|
|
Mediku espezialistaz oroitzen naiz, eta nola amak eta biok egin genuen haren kontsultara, hasiera hartan; proba batzuk eta besteak; urduritasuna eta ezinegona; eta azkenean, diagnostikoa; eta disgustua; ez nintzen, haatik, behera erori, orduan ez behintzat, gero, sendategira joatean, neure gorabeherak izan
|
banituen
ere; eta ama, lehenengo sustoaren ondotik, indartsu eta kementsu aritu zitzaidan; ama nuen babes, bai, eta amak egin zidan oihu, halako batean: –Zu nire bizipoza zara, eta zin degizut ez zarela hilko!?.
|
|
|
Egoera hark, alde batetik, Pagoagako porrotak, eta bestetik, amaren gezurrak eragindakoak? zalantza eta galdera asko pizten zizkidan, artean itzalean
|
banituen
ere, hain nengoen nora ezean, etengabeko inpaktuen ondorioz?; haietako galdera batek, baina, berandu gabe atera zuen bere muturra itzaletik, Elorrietako komentura joan behar bainuen, neure erlijio ibilbideari ekiteko?; nola ekingo nion, baina, neure ibilbide hari, baldintza haietan?; izan ere, gogoan nituen amaren hitz batzuk, Pagoagan egin genuèn azken egonaldiaren aurretik esan zizkidanak:... –Fraidearen bizitza erantzukizun handikoa da, eta mirari bat ongi etorriko zaizu, fedeari behar bezala eusteko?; are gehiago:
|
|
|
Eta, hala ere, ni ez nengoen amaren ez maistraren tokian, eta horregatik, beharbada, amari begiratzen nion bakoitzean, neure haragiaren asaldatze eta errebelatze bat sentitzen nuen... hotzikara bat erraietan, erraietako oihu protestazko bat ere bazena, amaren haragia nirea ere bai baitzen, azken batean, gero neure protesta guztiak isildu
|
banituen
ere...
|
|
|
Nor zen, baina, Epikuro? Ikasi beharreko zenbat eta zenbat gauza ikasi behar nituen, haiek buruan sartzeko beste batzuk baztertu
|
banituen
ere, gorotza goroztegira! Baina ez zen hura bakarrik, gizakion konplexutasuna agerian uzten zuèn liburua baitzen irakurtzen ari nintzena, anekdotaz zipriztindua eta grazia handiarekin kontatua... orduan hala iruditu zitzaidan bederen.
|
|
|
Mediku espezialistaz oroitzen naiz, eta nola amak eta biok egin genuen haren kontsultara, hasiera hartan; proba batzuk eta besteak; urduritasuna eta ezinegona; eta azkenean, diagnostikoa; eta disgustua; ez nintzen, haatik, behera erori, orduan ez behintzat, gero, sendategira joatean, neure gorabeherak izan
|
banituen
ere; eta ama, lehenengo sustoaren ondotik, indartsu eta kementsu aritu zitzaidan; ama nuen babes, bai, eta amak egin zidan oihu, halako batean: " Zu nire bizipoza zara, eta zin degizut ez zarela hilko!".
|
|
|
Eta Feliperen negarrak kontzientziako harra piztu, eta hura oihuka hasi zitzaidan, oker egin nuela eta oker egin nuela, oihu haiek berehala isilarazi
|
banituen
ere, Felipe gelako azkena baitzen eta guztiok baikenuen haren lepotik barre egiteko eskubidea; gero, ordea, gaixotu eta sendategira joan behar izan nuen... erantzukizuna neure gain hartuta, hori bai —pertsona heldu bat bezala jokatu behar nuen behingoz, arimaren salbazioaren negozioak atzeraezinak izaki! —, aitarekin izan nuèn portaera txarra jo bainuen neure gaixotzearen arrazoitzat, ... hura garbitzeko beharra...; eman nion Bibiri neure kezkaren berri, eta Bibik karta bat idaztea proposatu zidan, haren helbidea debozionisten ikastetxean eskatuta.
|
|
|
Baina arrazoi duzu, beharbada, Damaso, guk ere zuek adinakoak baikenuke: zuen laurdena izanez gero ere aski, gure Herriaren independentzia lortzeko..." —, etorri bezain laster isiltzen
|
banituen
ere...
|
|
|
...en kontzientzia nuenik ere —nola, bada, neure baitatik ateratzeko gai ere ez banintzen, lezio hura berandu gabe ikasiko nuen arren, debozionisten ikastetxean bekatuen aitortza egiteko arimaren eta kontzientziaren gorabeherak aztertzen hasi ginenean, astean behin gutxienez! —, baina ez dut dudarik neure baitan nituela indar haiek, nik orduan hain modu zehatz bezain kategorikoan ikusten ez
|
banituen
ere: nola ukatu, bada, neure baitan zetzala bizi sena, nola ukatu neure beldurra, eta nola ukatu beldurraren eta bizi senaren arteko lotura!
|
|
|
Egoera hark —alde batetik, Pagoagako porrotak, eta bestetik, amaren gezurrak eragindakoak— zalantza eta galdera asko pizten zizkidan, artean itzalean
|
banituen
ere, hain nengoen nora ezean, etengabeko inpaktuen ondorioz...; haietako galdera batek, baina, berandu gabe atera zuen bere muturra itzaletik, Elorrietako komentura joan behar bainuen, neure erlijio ibilbideari ekiteko...; nola ekingo nion, baina, neure ibilbide hari, baldintza haietan?; izan ere, gogoan nituen amaren hitz batzuk, Pagoagan egin genuèn azken egonaldiaren aurretik esan zizkidanak:... " Fraidearen bizitza erantzukizun handikoa da, eta mirari bat ongi etorriko zaizu, fedeari behar bezala eusteko"; are gehiago:
|
|
2011
|
|
|
Baina bidaia bat elkarrekin Zurich-era egiteak sekulako ilusioa egin zion. Orain, Nadia galdu dudalarik, maiz gogoratzen naiz bidaia horretaz, eta egun horietan zoriontsu izan ginela pentsatu ohi dut, ni zoriontsu izan nintzela gutxienik, egun haiek erabat abailduta bukatzen
|
banituen
ere. Noizean behin, atera genituen argazkien albuma ireki eta tarte luzeak ematen ditut begira, bera irribarrez eta zutik beti, edonorako prest, eta ni baldarki eserita edo parkeetako aulkietan erdi etzana askotan.
|
|
2012
|
|
|
Nire adiskidea, zoritxarrez, itsasalditik itzuli eta berehala hil zen; nik bidaldi bera egitea erabaki nuen, eta berriro ere, lehengo itsasontzi berean itsasoratu nintzen, aurreko bidaldian kapitainaren laguntzaile izan eta oraingoan ontziaren ardura zuen marinel batekin. Inoiz gizon batek egin duen bidaldirik tamalgarriena izan zen hura, eta, nire ondasun irabazi berritik 100 libra besterik eraman ez
|
banituen
ere, eta geratzen zitzaizkidan beste 200 librak, nirekin oso zintzo jokatu zuelako, adiskidearen alargunari utzi banizkion ere, zoritxar ikaragarriak izan nituen. Hau izan zen lehena:
|
|
|
Bi aldiz eman nion jira igerian ontziari, eta bigarrenean soka mutur bat ikusi nuen brankako kateetatik oso beheraino zintzilik, eta harritu ninduen lehenengo jiran ikusi ez izana. Zailtasun handiak izan
|
banituen
ere, lortu nuen hari eustea, eta sokaren laguntzaz ontziaren brankako gazteluraino igotzea. Han konturatu nintzen ontziak azpia zulatua zuela, eta sotoan zurrusta handi bat zegoela.
|
|
|
hango gauza haien epaile txarra nintzela, ezin bainuen ulertu epai haren onginahia eta mesedea; aitzitik, iruditzen zitzaidan (agian oker) zorrotza zela eta ez biguna. Batzuetan pentsatu nuen prozesamendua onartzea, zeren eta, ezin
|
banituen
ere ukatu artikulu haietan aipaturiko ekintzak, aringarriren batzuk onartuko zituztela pentsatzen bainuen. Baina nire bizitzan estatu prozesu asko nituenez aztertuak, eta ohartua nintzenez epaileek egokitzat jo bezala amaitzen zirela beti, ez nintzen ausartzen hain erabaki arriskutsuaz fidatzera, hain kinka larrian eta hain etsai ahaltsuen aurka.
|
|
|
Baieztapen horren arrazoia berak orduan zeukan yahoo miragarri batengan omen zetzan (nitaz ari zen), gehienentzat entzunez ezaguna, eta askok ikusia ere bai. ...engo aldiz nola ikusi ninduen kontatu zien orduan, beste animalia batzuen larru eta ilezko osakin artifizialez guztiz estalia nuelarik gorputza; neure hizkuntza berezian mintzatzen nintzela eta oso ongi ikasi nuela beraiena; hara eraman ninduten gorabeherak azaldu nizkiola; estalkirik gabe ikusi ninduenean, yahoo hutsa nintzela oso osorik, kolore zuriagoa, ile gutxiago eta azazkal motzagoak baldin
|
banituen
ere. Gaineratu zuen nola konbentzitu nahi izan nuen, neure sorterrian eta beste batzuetan yahooak zirela animalia arrazional eta nagusiak, eta houyhnhnmak zerbitzariak; niregan yahooen tasun guztiak nabaritzen zituela, adimen izpiren batez pixka bat zibilizatuagoa izan arren, baina halere houyhnhnm arrazakoen azpitik nengoela honetan, beren herriko yahooak nire azpitik zeuden bezalaxe; beste gauza batzuen artean, houyhnhnmak, gazteak ziren bitartean, irentzeko genuen ohitura aipatu nuela, otzanago bihurtzeko egiten omen zena; ebaketa erraza eta arriskugabea zela; ez dela lotsagarria animaliengandik jakinduria ikastea, lan zaletasuna inurriak irakasten baitu eta eraikuntza enarak (horrela itzultzen dut lyhannh hitza, nahiz eta askoz hegazti handiagoa izan).
|
|
2015
|
|
|
Gezurrezko istripuaren faltsutasuna errebelatzera nindoanean hain justu. Penitentzia bat zen, eta penitente arropak jantzi
|
banituen
ere bolada batez, halako batean barkatua izango nintzen. Sekula ez bainuen pentsatu hiltzeko arriskuan nengoenik.
|
|
|
Akiturik itzultzen zen gure gelatxora, han behean hustuko balitz bezala. Une lazgarri haiek irrealtasunez oroitzen
|
banituen
ere, hura benetan gertatu zen.
|
|
|
gurutzeak, izarrak, aurpegi higuingarriak, zenbakien antzeko ikurrak... Ulertzen ez
|
banituen
ere, kutsu zitala hartu nien, ero garbi edo hiltzaile ergel baten idazkera balira bezala.
|
|
|
Politikazko aukera, errealagoei? begira, gogoan dut, 79 amaieran, estatutuari buruzko erreferenduma egin zenean, gauzak xehe xehe ezagutzen ez
|
banituen
ere, ni baiezkoaren alde nengoela erabat; gutxi ala asko izan Espainiak emandakoa, zerbait izango zen, aurretik ezer ez geneukanentzat. Gainera, Euskadiko Ezkerrakoak ere alde zeuden, eta ni haien aldekoa izaki; banekien hor zegoela Herri Batasuna izeneko alderdia ere, baina ez nuen oso ondo ulertzen haien jarrera setatia, ezta haien izaeraren funtsa, denari eta denei ezetz esatea ez bazen.
|
|
|
Karreran ere ez: filologia ikasi arren, eta euskal literaturaren historia gehienak esku artean erabili
|
banituen
ere, Gurutz Sarasolak ez zuen bertan agertzeko adinako meriturik egin. Etxean akaso?
|
|
|
A ze koadrila. Beste batzuk, Ezeiza edo Artetxe bezala, gu baino zahartxeagoak ziren, Bergara ingurukoak biak, eta bistaz ezagutzen
|
banituen
ere ez nuen sekula haiekin hitz egin. Erabat arrotz egiten zitzaizkidan pare bat gehiago zeuden baita ere, nafarrak edo, geroago jakin nuenez Sorbonan ikasten ari zirenak.
|
|
|
Azken aldian, baina, ohe azpian edo mahai gainean pilatuta maisulan mardul ugari
|
banituen
ere, bestelako liburuak ziren nire interesa ia erabat monopolizatu zutenak. San Antonio polizia nobelak.
|
|
|
Ritak une hartantxe jaso zituen estreinakoz begiak nireetara eta izotza aurkitu nuen lehenago suzkoak izan zitezkeen ninietan. Berriro ederretsi
|
banituen
ere, irribarre oro ezabatu zuen ezpainetatik eta bere ahotsak lehenagoko berotasun guztia urrutira jaurti zuen oso. Metalezkoak iruditu zitzaizkidan bere hitzak, kanpaiarena baino gehiago, aiztoen metalaz egindakoak.
|
|
|
Parkea bizkarrean laga ahala, gero eta jabetzenago nintzen, han, mimosaren hegaleko jarlekuan jazotakoa aparta izan zela niretzat, eta, beste batzuk ezagutu
|
banituen
ere, Rita besteko emakume osorik ez nuela kausitu sekula. Haren ahotsak gozatzen zuela, eta aldi berean aztoratzen, nire barren terrala.
|
|
|
Ez nuen nire adinekoekin jolasteko inolako gogorik izaten. Eskolan eman nituen urte bakanetan hainbat ezagun eta adiskide egin
|
banituen
ere, gerrak berekin ekarri zuen harremanen etenaldiak haien oroitzapena marguldu eta beste haurrenganako halako beldur lauso bat landatu zuen nire baitan. , psikiatra jendaila horrek azalpen aldrebes bat baino gehiago asmatuko luke jarrera muker hartarako, gerra garaiko sindromeaz hasiko lirakete, edo trauma osteko shockei buruz.
|
|
|
Ikusi nituen lehenbiziko bi xakelariak zaharrak ziren eta isilean jokatzen zuten, beren buru urdinduak taulatik une batez ere altxatu gabe. Sekula ikusi ez
|
banituen
ere, berehala ohartu nintzen ezagunak nituela: bai, aitaren xake liburuko jokalari errusiar eta alemana ziren haiek, inondik ere, edo halaxe irudikatu nituen nik ganbitoaren estrategia liluragarria ikastean:
|
|
2016
|
|
|
Goizaldea zen, nekaturik zeuden, baina oraindik lainezarekin jarraitzen zuten. Banan banan etorri zitzaizkidan besarkada bat ematera, eta belarrira iradokizun gaiztoak xuxurlatu zizkidaten, musikak goititurik jarraitzen zuelako erdizka baizik entzun ez
|
banituen
ere. Guztiek lurrin hondarrak zituzten lepoan.
|
|
2017
|
|
|
Parkeko aulki batean ikusi nuen. Segaila zirudien, lerdena, eta itsasoak eta haizeak zailduta zegoela ematen zuen; urdintzen hasitako ilea zeraman bizkarrean behera, eta esku hutsik zegoela segurtatu nuen, borroka egin behar bagenuen, egin genezala gizonek bezala, horixe pentsatu nuen, modalitate horren arauak ezagutzen ez
|
banituen
ere. Zuzenean joan nintzen beregana eta, metro pare bateko tartearekin begira gelditu nintzaionean, asko sentitzen zuela niregatik baina hil egingo ninduela iragarri zidan.
|
|
2018
|
|
|
Lo egiteko itxaropen guztiak galduta eta buxatuta
|
banituen
ere, jakako poltsikoa arakatu nuen, koka poltsatxoaren bila. Kaka.
|
|
2019
|
|
|
Are gehiago; agidanez, Modotti izan zen Kahlo eta Diego Rivera, bere senarra izan zena, elkar ezagutzea bideratu zuena. Mexikon Kahlorekin batera bizitako hainbat episodio irakurriak
|
banituen
ere, oso gutxi nekien bere ibilbide artistiko eta politikoari buruz.
|
|
2020
|
|
|
Arropa aldatuta zegoen. Ni, berriz, izerditutako kamiseta eta botak aldatu
|
banituen
ere, mendirako erabiltzen ditudan baldres itxurak manten duta. Irribarre zabala eskaini zidan, adeitsu.
|
|
2021
|
|
|
Arau guztiak hautsiz zapaldu nituen errepide, bidegorri, espaloi eta gainerakoak. Kaskorik, argirik eta batere gabe, bide motzena, bide zuzenena aukeratuz beti, horretarako lorategiak eta agureak zanpatu behar
|
banituen
ere. Ez zebilen jende asko, eguraldiaren graziaz.
|
|
|
Ez genituen alferrik igaro 50 egun etxean itxita! Bizipozari tartea eman behar zitzaion, horretarako nire azken xoxak xahutu behar
|
banituen
ere!
|