|
2006
|
|
|
Gurasoek ez zuten txintik ateratzen, erabakita
|
balute
bezala ez zidatela kontra egin behar.
|
|
2009
|
|
|
Izeba Ernestina gutxitan haserretzen zen horrela, baina hargatik, hain zuzen ere, eragin handikoak izaten ziren haren haserrealdiak; esan nahi baita Teofilo Maria moztuta geratu zela? ...ritua ere bai bere harrotasunean, seguru baietz, lehenengo nahasmenduaren ondotik, amorruak nahastua behar zuen, izebaren oihua entzun ahala era aski zarpailean itzuli baitzen bere aulkira, oinotsek eta aulki hotsek salatzen zutenez?, dardo bat bezalako begirada jaurti baitzion izebari, kexuzkoa eta mespretxuzkoa izan zitekeena; halakoetan, normalean, denak geratzen ziren isilik, denek ere onartua
|
balute
bezala ezen izebarena etxeko kontzientzia onaren ahotsa zela, ohartarazten ziena, kolpetik, etxekoen arteko bizikidetza bera ere arriskuan egon zitekeela, gizalegearen arauak eta neurri guztiak haustearen kariaz: hots, izeba Ernestinaren esaldi labur hark?. Nahikoa da!??
|
|
|
...ten ia zaintzaileen hitzik entzun, ez Grigoriren barre zaratatsurik, ez Nikolairen biraorik, ez oihu mehatxuzkorik?, eta beren artean ere, eguneroko errezoetatik landara, ez zuten aparteko solasaldirik izan; hala, bada, bai goikoak eta bai behekoak, batzuk eta besteak isiltasun itun esangabe batek lotu balitu bezala, ez zituzten urrunetik zetozèn tiro hotsak baizik entzuten, aldez aurretik ulertu
|
balute
bezala ezen mintzoa eta mintzoaren ahalbideak hutsaren hurrengokoak zirela tiroak mintzatzen ziren bitartean, hiriko borrokaldi haietan azken tiroak erabakitzen baitzuen, antza, etorkizuna: ez etorkizun osoa eta erabatekoa, baina bai etorkizun hurbila, beharbada; esan nahi baita Grigorik eta Nikolaik. Nikolaik, batez ere?
|
|
|
begirada hark bazuen mendekotasunetik zerbait, anaia anaiari baimen eske balebilkio bezala, buruan zuena esateko?, baina bazuen, halaber, errebeldi puntu bat? ...duan, baina, Domingoren bakardadeaz jakitun balira bezala, laguntzan etorri zitzaizkion beste hiru anai arrebak. Damaso, Maria Bibiana eta Ada?, haren begiradarekin bat egiteko, bere ekinaldiaren porrotaren ondoren, zegoèn tokian ez balego bezala zegoen Gabino?, hirurek batera so egin baitzioten Teofilo Mariari; hauen soak, haatik, exijentziazkoak ziren eskarizkoak baino gehiago, orduantxe ulertu
|
balute
bezala ezen hirurek mende zutela hirurak noiznahi mende zituena; Teofilo Mariak, ondorioz, inguratua sentitu behar zuen, gutxitan bezala sentitu ere, bai kanpotik, lau begi parek begi hesi bat osatzen baitzuten, eta bai barrutik ere, estualdi hartara iritsita aitortu beharrean baitzegoen ezen auzi hartan zerbait arraroa gertatzen ari zela: guztia zela arraroa, alegia?
|
|
|
aita eta Teofilo Maria ohi bezala joan zirela lanera, alegia, eta gauerako espero zituztela; biharamunean ere, uztailaren 19an, igandea? deitu zuen, bazkalondoan orduan ere, goiz mugitu baten ondotik; izan ere, lehenengo anabasaren ondotik, langileak eta errepublikanoen aldeko taldeak antolatzen hasi ziren, guztiek ulertu
|
balute
bezala ezen, zenbat eta bateratuago, orduan eta hobeto joango zitzaiela; helburu batzuk bazeuden, gainera, bakarrean laburbil zitezkeenak: hiriko eskuinaren zentro neuralgikoak lehenbailehen paralizatzea?
|
|
|
...bai bere harrotasunean, seguru baietz, lehenengo nahasmenduaren ondotik –amorruak nahastua behar zuen, izebaren oihua entzun ahala era aski zarpailean itzuli baitzen bere aulkira, oinotsek eta aulki hotsek salatzen zutenez–, dardo bat bezalako begirada jaurti baitzion izebari, kexuzkoa eta mespretxuzkoa izan zitekeena; halakoetan, normalean, denak geratzen ziren isilik, denek ere onartua
|
balute
bezala ezen izebarena etxeko kontzientzia onaren ahotsa zela, ohartarazten ziena, kolpetik, etxekoen arteko bizikidetza bera ere arriskuan egon zitekeela, gizalegearen arauak eta neurri guztiak haustearen kariaz: hots, izeba Ernestinaren esaldi labur hark –" Nahikoa da!" – jujeak mahaiaren kontra jotako mailu hotsaren efektu bera izan zuen, epai gelan bildutakoen kontzientzia astintzeko, han ordena ezarri eta hara bakea ekartzeko; guztiak isilik zeuden, bada –isilik zegoen Nazario Orbe, isilik Regina, isilik don Anizeto, isilik Maria Bibiana eta isilerako bidean Ada–, begiak mahai gainean jarrita, izebaren mailu hotsak bere denbora behar baitzuen, antza, lekutik ateratako grinak eta sentimenduak beren lekura itzul zitezen; han, ordea, Teofilo Maria zen, itxura batean, ohiko gidoitik ateratzen zena, begiak izebaren begietan iltzaturik jarraitzen baitzuen:
|
|
|
ama izebei ezer gertatzen bazaie, zer!, eta Adari eta Bibiri ezer gertatzen bazaie, zer!, zer, zer eta zer...!, hargatik guztiagatik egin zuen Domingok, beharbada, bere dei hura ordu pare bat lehenago –uztailaren 18ko bazkalondoan, beraz– Regina enera, hiriko hotel bateko harreralekutik deitu ere –harreragilea debozionisten ikastetxean ezagutu zuèn mutil bat zen, bera baino urtebete gazteagoa, batxilerra hasi eta bigarren ikasturtean utzi zuena–, etxekoen egoeraren berri jakiteko; bestaldean Maria Bibiana lasai bat atera zitzaion, guztia ongi zegoela esan ziona: aita eta Teofilo Maria ohi bezala joan zirela lanera, alegia, eta gauerako espero zituztela; biharamunean ere –uztailaren 19an, igandea– deitu zuen, bazkalondoan orduan ere, goiz mugitu baten ondotik; izan ere, lehenengo anabasaren ondotik, langileak eta errepublikanoen aldeko taldeak antolatzen hasi ziren, guztiek ulertu
|
balute
bezala ezen, zenbat eta bateratuago, orduan eta hobeto joango zitzaiela; helburu batzuk bazeuden, gainera, bakarrean laburbil zitezkeenak: hiriko eskuinaren zentro neuralgikoak lehenbailehen paralizatzea... horregatik ekin zioten, uztaileko 19aren goiz hartan bertan, hiriko eskuin muturreko egunkari bat isilarazteari, altxamendurako deia egin zuena, mezu kriptiko baten itxurapean izan bazen ere –" Mañana hará buen tiempo" –, berandu gabe erredakzioaz eta errotatibaz jabetzen zirela, errepublikaren eta errepublikanoen aldeko beste egunkari bat egiteko; Domingok ere ekintza hartan parte hartu zuen, noski, eta are gehiago:
|
|
|
Domingo, beraz, zerbait eta norbait zelakoan, harro bezain pozik zegoen, irriak ezpainetan alderik alde utzitako oinatzak lekuko; haren harrotasunak eta haren poztasunak bazuten itzal bat, ordea, Teofilo Mariak ez baitzuen ordura artean ezer esan, eta Domingok beldur behar baitzuen anaiak arestian bezala erreakzionatuko ez ote zuen, beste oldarraldi batekin; hala, bada, hiru anai arrebek egindako galderari erantzuteko prest zegoen arren, irria ezpainetatik ezabatu eta Teofilo Mariari begiratu zion Domingok: ...ren bakardadeaz jakitun balira bezala, laguntzan etorri zitzaizkion beste hiru anai arrebak –Damaso, Maria Bibiana eta Ada–, haren begiradarekin bat egiteko –bere ekinaldiaren porrotaren ondoren, zegoèn tokian ez balego bezala zegoen Gabino–, hirurek batera so egin baitzioten Teofilo Mariari; hauen soak, haatik, exijentziazkoak ziren eskarizkoak baino gehiago, orduantxe ulertu
|
balute
bezala ezen hirurek mende zutela hirurak noiznahi mende zituena; Teofilo Mariak, ondorioz, inguratua sentitu behar zuen, gutxitan bezala sentitu ere, bai kanpotik, lau begi parek begi hesi bat osatzen baitzuten, eta bai barrutik ere, estualdi hartara iritsita aitortu beharrean baitzegoen ezen auzi hartan zerbait arraroa gertatzen ari zela: guztia zela arraroa, alegia... aitzakiak aitzakia, ez baitzen normala urte erdiko zer hura –bere anaiatxoa, garbi esanda– ez ezagutzea; atzerabiderik gabeko puntu hartara helduta –anai arreben begi hesia Teofilo Mariaren atzerakako pauso balizkoen eragozgarri zen–, alferrikakoa zen problema luzaroagoan ezkutatzen ibiltzea... nahiz eta barruko inertziak mutila hartara bultza zezakeen artean ere, zeren egiazko egia jakiteak –erdi itsua ez ezik, beste mila akats ote zituen zerak... orbetarren izen ustez garbia guztiz zikintzera irits zitekeenak? – oinazpietan leize bat irekiarazi eta bertigoaren atarian jar baitzezakeen...
|
|
|
...ntzaileen hitzik entzun –ez Grigoriren barre zaratatsurik, ez Nikolairen biraorik, ez oihu mehatxuzkorik–, eta beren artean ere, eguneroko errezoetatik landara, ez zuten aparteko solasaldirik izan; hala, bada, bai goikoak eta bai behekoak, batzuk eta besteak isiltasun itun esangabe batek lotu balitu bezala, ez zituzten urrunetik zetozèn tiro hotsak baizik entzuten, aldez aurretik ulertu
|
balute
bezala ezen mintzoa eta mintzoaren ahalbideak hutsaren hurrengokoak zirela tiroak mintzatzen ziren bitartean, hiriko borrokaldi haietan azken tiroak erabakitzen baitzuen, antza, etorkizuna: ez etorkizun osoa eta erabatekoa, baina bai etorkizun hurbila, beharbada; esan nahi baita Grigorik eta Nikolaik –Nikolaik, batez ere– hargatik tratatu zituztela aita semeak, ausaz –bai gosarian, bai bazkarian, bai afarian eta bai pixontziaren bila joan behar izan zutenetan ere–, tratatu zituzten moduan, gutxieneko begirune adeitasunak bitarteko; behatzaile begi zoli bat, baina, berehala ohartuko zen ezen, adeitasun itxurakoaren azpian, beste zerbait zegoela, Nikolairen aldikako irri maltzur sumagaitzek salatzen zutena, keinu haiekin aita semeei zera esan nahi balie bezala:
|
|
2019
|
|
|
Baina panorama nahaspilatsu horrek sorrarazitako zalantza gaindigaitzen aurrean, egia da ez dakigula argi oraindik, han hemen azaldutako nafarrera kutsu apurra lausotu eta gipuzkera hedagarriago baterantz hurbiltzeko asmoa izan
|
balute
bezala ez ote zuten jokatu nahi izan C Z edizioek, B X edizioetako erran guztiak esan bilakatu baitzituzten81, eta, aldi berean, hitz ulertezinak edo zeritzenak egokitu82 (aitciñean> aitciñean edo abrean; cere
|