|
2000
|
|
|
Eta, handik aitzina, amaren babesean erdietsi botereari esker —zeren eta apezak, bere mezekin eta bere kontseiluekin, ama babesten zuen neurrian babesten
|
baitzuen
amak, halaber, apeza bertze alorretan—, aita Bartolomek herri osorat zabaldu nahi izan zituen bere itzala eta bere eragina, eta erdietsi ere zuen, denborarekin, dantzen eragoztea eta debekatzea, aldi batez, baita emaztekiek buru oihal haien eramaitea ere, zeinak, aita Bartolomeren erranetan, beren forma haiekin —harroak eta luze bezain biribilak— ez baitzitezkeen izan haragikeriara...
|
|
|
Eta orduan bururatzen zitzaidan ezen nihaur izan nintekeela Rosak izan nahi zuen semea eta ezin izan zuena, nola izan baitzitekeen Rosa nik nahi nuen ama, baina izan ez nuena... eta, pintore indiarrak pintatu zuen koadroaz oroiturik, zeinak erakusten
|
baitzuen
Ama Birjina hura, Jesus haurrari eta san Joseri bularra emaiten, ohartzen nintzen ezen nihaur izan nintekeela san Jose eta nihaur izan nintekeela Jesus haurra.
|
|
|
Eta egun batean Utopiaz mintzo ziren liburu haiek haren eskuetarat heldu —Tomas Mororena bereziki eta beregainki—, haiek buru bihotzetan sartu, eta zin egin zion bere buruari ezen lur haren bila abiatuko zela, ahal zezanean. Eta orduan ahal zezakeen, zeren zazpi bat urte lehenago aita hil baitzitzaion, eta zeren, nik ezagutu nuenean, hil berria
|
baitzuen
ama... eta zeren haren asmoa gibelaezina baitzen guztiz.
|
|
|
Eta, ohitura edo arau haietan zimendaturik, berak bere jokoa jokatzen zuen, eta entseiatzen zen, halatan, bere lekuan egoiterat: erran nahi baita ezen distantzia batetik neurtzen eta juzkatzen zituela bere harremanak, edo berak ezarri urruntasun batetik, baina ulerturik ezen urruntasun gero eta urrunago hartan berak ez zuela nehoiz ere desagertzeraino eta aienatzeraino egiten, bere jokamolde harekin mezu eta mandatu bikoitz bat zabaldu nahiko balu bezala, zeren eta urruntasun hark, alde batetik, arras bereizten
|
baitzuen
ama bertzeenganik, kasik jainkosa helezin eta eskuraezin bat bilakatzeraino, guztiak zekizkiena eta guztiak zekuskiena, eta zeren, bertzetik, nola berezia denak baizik pizten ez duen bertzeen arreta eta, halatan berretzen eta areagotzen baitzuen bere presentzia. Eta hala bizi izan zen gure ama bertzeon baitan, bere ausentzia iduriko hartan, zeina baitzen, aldi berean, etengabeko presentzia, eta hala ezartzen zituen bertzeen aitzinean bere autoritatea eta bere eragina urruntasun hartarik.
|
|
|
" Bego berori bere lekuan, zeren eta oraintxe ekarriko baitiogu kakontzi aulkia"; baina dukeak, bere larrian ere, ez zirudien hain desgogara, eta, pentsa zitekeenaren kontra, txan txazale agertu zitzaigun, ordu arte erakutsian bezala, eta hala ihardetsi zion aitari: " Ene uzkiak haize apur bat behar dik, ordea", haren jarraikian kanporako bidea hartzen zuela, eta gibeletik dukesa eta Mantillanako kondea eta kondesa zeramatzala; zeren, aitak dukeari kakontzi aulkia eskaini orduko, bertze hainbertze egin
|
baitzuen
amak dukesarekin; haatik, dukesaren ihardespenak ere ez zuen zalantzarako zirriturik eskaini: " Ez, andere Graziana, zeren, sugetik ihesi, ez bainuke karramarroaren hanketan erori nahi".
|
|
2002
|
|
|
Sarak, hasieran, baietz esan zion, baina, baietz esan orduko, zergatik jakin gabe, zorabioaren itzalak hartu zuen goitik behera. Ama etorri baitzitzaion gogora, eta berak ez
|
baitzuen
amaren antzeko bizimodurik nahi, sukaldeari lotuta, hainbat seme alabarekin. Hiru seme alaba, zehatz esanda.
|
|
|
Biharamun goizerako hartu zuen, etxeko itxaronaldia laburragoa gerta zekion. Susmoa
|
baitzuen
ama mindu egingo zuela, eta honek ez zuela erantzungo behar bezala, edo Sarak berak nahiko lukeen bezala.
|
|
2005
|
|
|
Teresak ongi gogoratzen zuen aitak amari emandako zaplazteko haietako bat, aste beltz hartako egun batean bertatik bertara ikusi zuena eta buru buruan grabatua geratu zitzaiona, eta ongi gogoratzen zuen, halaber, nola bera negar zotinka hasi zen? eszena beldurgarri hartaz aparte, orduantxe ulertu
|
baitzuen
amari bizpahiru egun lehenago aurpegian sortutako ubelunearen arrazoia, ama disimulatzen ahalegindu zena: –Hire logelako armairu ertzari sekulakoa eman zionat ustekabean, eta orain, izorrai!?.
|
|
2008
|
|
|
–Santuaren irudia hemen egotea edo ez egotea bigarren mailako kontua da, eta nola ikusten
|
baitzuen
ama nagusiak zeruraino zabaldu zituela begiak, mozolo bat iduri, jarraitu zuen?: Sermoian mintzatuko natzaizue horretaz?
|
|
|
Reginaren aitak, berriz. Rufino Aldasorok?, bat bateko gaitz infekzioso ezin larriago baten erasopean zegoenak, lepoko eta galtzarbeko gurintxoak zituen, baita azalean azkura etengabeko bat ere? sukarraren mende maiz, izerdi batean, kexuka eta hasperenka noiznahi?, bere amaren zaintzapean egin zituen azken egunak, ez
|
baitzuen
ama. Reginaren amona: amona Luisa?
|
|
|
–Santuaren irudia hemen egotea edo ez egotea bigarren mailako kontua da –eta nola ikusten
|
baitzuen
ama nagusiak zeruraino zabaldu zituela begiak, mozolo bat iduri, jarraitu zuen–: Sermoian mintzatuko natzaizue horretaz...
|
|
|
Reginaren aitak, berriz –Rufino Aldasorok–, bat bateko gaitz infekzioso ezin larriago baten erasopean zegoenak –lepoko eta galtzarbeko gurintxoak zituen, baita azalean azkura etengabeko bat ere... sukarraren mende maiz, izerdi batean, kexuka eta hasperenka noiznahi–, bere amaren zaintzapean egin zituen azken egunak, ez
|
baitzuen
ama –Reginaren amona: amona Luisa– beste inor nahi aldamenean, nahiz eta gutxi batzuetan bere emaztearekin ere oroitzen zen:
|
|
2009
|
|
|
(?) Hamar bat urte zituela, Teofilo Mariak hotzeri zitala harrapatu zuen: hain zitala, non Diputazioaren babespean tuberkulosiaren aurkako dodekalogoa idatzi zuèn mediku espezialistarengana eramatea erabaki
|
baitzuen
amak, don Emeterio Izagirre doktorearengana, ez, halere, amak berak aurretik bere ahalegintxoa egin gabe; Reginak bazuen, izan ere, jarrera berezko bat, etxera sartzen zirèn egunkari zein aldizkarietako iragarkiak irakurtzera bultzatzen zuena, baita bertan azaltzen zèn hainbat produktu, etxeko beharrez gain, Reginak bazuen beti beste behar bat buruan, berak asmatua?
|
|
|
amarena, ordea, desberdina izan zen; Domingo eta amaren arteko besarkada, izan ere, alde bakarrekoa izan zen; esan nahi baita Domingok besarkatu zuela ama, eta ez amak Domingo, itxura batean? besarkadaren atarian gertatutakoari erreparatzea besterik ez zegoen hartaz ohartzeko, noiz eta Domingok aurrez aurre ikusi
|
baitzuen
ama, bere jarrera harekin pertsona galdu bat zirudiena, begiak ere, betinguru zurrunean irri arrastorik ez. Domingoren norabidean jarriak baitzituen, bai, baina haratago begira aldi berean, fokatze oker nabarian; besoak, berriz, eroriak baino eroriagoak zituen, adimena galtzen duenean galtzen baititu pertsonak begiak eta besoak?
|
|
|
Adaren ondotik, Damasok eta Maria Bibianak besarkatu zuten Domingo, irribarretsu, eta gero, amak: amarena, ordea, desberdina izan zen; Domingo eta amaren arteko besarkada, izan ere, alde bakarrekoa izan zen; esan nahi baita Domingok besarkatu zuela ama, eta ez amak Domingo, itxura batean... besarkadaren atarian gertatutakoari erreparatzea besterik ez zegoen hartaz ohartzeko, noiz eta Domingok aurrez aurre ikusi
|
baitzuen
ama, bere jarrera harekin pertsona galdu bat zirudiena, begiak ere –betinguru zurrunean irri arrastorik ez– Domingoren norabidean jarriak baitzituen, bai, baina haratago begira aldi berean, fokatze oker nabarian; besoak, berriz, eroriak baino eroriagoak zituen, adimena galtzen duenean galtzen baititu pertsonak begiak eta besoak... horregatik besarkatu zuen hain sutsu eta indartsu Doming... " Galduta zaude, ama, baina nik besarkatu egiten zaitut, besarkada honetan zure izatearen puska bat besterik berreskura ez badezaket ere, molekula bat, atomo bat...", jakin zekien arren besarkada hartatik nekez gera zitekeela ezer, min bihurtutako absentziaren presentzia izan ezean.
|
|
|
(•) Hamar bat urte zituela, Teofilo Mariak hotzeri zitala harrapatu zuen: hain zitala, non Diputazioaren babespean tuberkulosiaren aurkako dodekalogoa idatzi zuèn mediku espezialistarengana eramatea erabaki
|
baitzuen
amak, don Emeterio Izagirre doktorearengana... ez, halere, amak berak aurretik bere ahalegintxoa egin gabe; Reginak bazuen, izan ere, jarrera berezko bat, etxera sartzen zirèn egunkari zein aldizkarietako iragarkiak irakurtzera bultzatzen zuena, baita bertan azaltzen zèn hainbat produktu –etxeko beharrez gain, Reginak bazuen beti beste behar bat buruan, berak asmatua– erostera ere:... jantziak, kosmetikoak, sendagaiak... zernahi.
|
|
2010
|
|
|
eta hain zen barrukoa, bihotzaren erdikoa?, aldi berean; irri hura, egunik ilunenetan eta porrotik handienetan zer irabazirik ere badagoela oroitarazten didana: galdu arren, irabazi ere egin
|
baitzuen
amak auzia, ni ere haren haragi bereko bainintzen funtsean; amaren beste irri hura, ni neu ere irabazi ninduena, azken batean; irri hura, gure amarena?
|
|
|
doña Primi da?; amak ez zuen bazkaria inoiz uzten ez hura eteten, bazkaria baino garrantzitsuago zèn zerbaitegatik ez bazen behintzat: doña Primiren deiak, baina, beti izaten ziren garrantzitsuagoak, emakume hark beti izaten
|
baitzuen
amari eman beharreko mezu edo hitzorduren bat, biak ere Koruko Ama Birjinaren dama karitatetsuen elkarteko kideak ziren?, edo esamesaren bat?. Ba al dakizu nor ikusi nuen atzo kasinoan???, gure amaren jakin mina pizten eta asetzen zuena; egun hartakoa, ordea, beste zerbait zen, guztiz ezohikoa, amaren ahots gero eta harrituagoak, baita gero eta ozenagoak ere, telefonoa egongelan zegoen eta gu jan... adierazten zuenez, interjekzioak eta harridura oihuak elkarren jarraian, ai, oi eta ai ene!
|
|
|
doña Primi da"; amak ez zuen bazkaria inoiz uzten ez hura eteten, bazkaria baino garrantzitsuago zèn zerbaitegatik ez bazen behintzat: doña Primiren deiak, baina, beti izaten ziren garrantzitsuagoak, emakume hark beti izaten
|
baitzuen
amari eman beharreko mezu edo hitzorduren bat —biak ere Koruko Ama Birjinaren dama karitatetsuen elkarteko kideak ziren—, edo esamesaren bat —" Ba al dakizu nor ikusi nuen atzo kasinoan?" —, gure amaren jakin mina pizten eta asetzen zuena; egun hartakoa, ordea, beste zerbait zen, guztiz ezohikoa, amaren ahots gero eta harrituagoak, baita gero eta ozenagoak ere —... " Ama Birjina esan didazu?!
|
|
|
eskaileretako hura, berriz, argi mehe bat zen, amaren betartean eguzki zilar kolore bat zizelkatu zuena eta nik nekez ahaztuko dudana, hain zen axalekoa —jolasaren ertzekoa— eta hain zen barrukoa —bihotzaren erdikoa—, aldi berean; irri hura, egunik ilunenetan eta porrotik handienetan zer irabazirik ere badagoela oroitarazten didana: galdu arren, irabazi ere egin
|
baitzuen
amak auzia, ni ere haren haragi bereko bainintzen funtsean; amaren beste irri hura, ni neu ere irabazi ninduena, azken batean; irri hura, gure amarena...
|
|
2011
|
|
|
Martin Lezetak amaren abizena zuen, Irene Lezeta
|
baitzuen
ama. Zenbaiten ustez, aita ilunari buruzko esamesak eta kontra iritziak ere ugariak baitira, Sabino Aranaren sasi semea izan zen.
|
|
2012
|
|
|
Ez genuen zakurra berreskuratzeko biderik aurkitu, ezta ordainduta ere. Isidroren aurkako Keparen betiko gorrotoa indarberritu egin zen, eta denborak aurrera egin ahala areagotu, jakin
|
baitzuen
ama bizilagunarekin adiskidetua zela; amarekin ika mikan aritzeko beste arrazoi bat. Behin solasean topatu zituen, baserriko ate ondoan, betiko lagun minak balira bezala, eta lehengusuak, bere onetik irtenda, sekulakoak esan zizkien.
|
|
2014
|
|
|
Ez zen, Xabik espero zuen bezain tramite gogorra izan, luzez hausnartutakoa eta grabea. Xabik uste
|
baitzuen
ama etxeko mahaian eserita egongo zela, sarritan izan ohi zuen kezka aurpegi harekin, eta esango ziola: " Eser zaitez hemen, serio hitz egin behar dugu eta".
|
|
2015
|
|
|
Baina semeak gorroto zion. Gorroto zion ondora etorri zitzaielako, gelditu eta goitik begiratzen zielako; gorroto zion etena sortu zuelako; gorroto zion imintzio asaldatu eta handios haiengatik; buru aparta harengatik; hainbeste eskakizun eta egotismorengatik, hantxe zegoen zutik, kasu egin ziezaioten agintzen?; baina, batez ere, gorroto zion aitaren zirrara dardarkari eta txiolariari, inguru guztian hoska oztopatu egiten
|
baitzuen
amarekiko harremanen sinpletasun eta zuhurtzia perfektua. Begirada orrian josiz, hari alde eginaraztea espero zuen; hatzarekin hitz bat seinalatuz, amaren arreta bereganatzea espero zuen, haserre, bai baitzekien berehala barreiatzen zitzaiola, aita aldamenean gelditu bezain laster.
|
|
|
Eta hemen gure iruzkinaren muinera ailegatzen gara: gaztelania hautatzen badu ez da berak gaztelania hobeto hitz egiten duelako, amaren bularretik edoski zuelako (garai horretan eta orotan ama hizkuntzaren alde erabili izan den arrazoibide estandarra), zeren eta berak ez
|
baitzuen
amaren bularretik edoski ez bata, ez bestea: –aunque a los pechos de mi madre no mamé más, ni aún tanto, la habla Latina que la Castellana?.
|
|
|
Honaino dena ondo, baina honaino bakarrik. Zeren, bestalde, eta hona hemen paradoxa?, aita bizirik balitz bezala segitzen
|
baitzuen
amak. Harrigarria, ezta?
|
|
|
" Ez zion lehenengo erantzunak grazia handiegirik egin, antza, bekainak zimurtu eta kopetilun jarri zen-eta atsoa, baina istant bat baino ez zen izan, Iñigo Miguelen ofizioa aipatzearekin batera errekuperatu
|
baitzuen
amak arestiko euforia. Zera iruditu zitzaidan:
|
|
2016
|
|
|
Eta azken galdera, beti tristeena, nola hil zen aita?, horixe baitzen beti historiaren amaiera. ...antzuna beti bera izaten zen, edo berdintsua, aldaketa eta ñabardura gutxirekin, eta Alsinak atera zuen ondoriotzat ama tristatu egiten zela bere senar hilaren historiaz oroitzen zenean eta horregatik ez zuela nahi izaten gehiegi luzatu, gogorapenen isuriari hesia jartzearren, bestela tristurak guztiz blaitu eta itoko zuen beldurrez, batez ere heriotzaz galdetzen zionean negarraren mugan amaitzen
|
baitzuen
amak eta alabari eskatzen mesedez ez galdetzeko gehiago, tristeegia zela berarentzat dena gogoratu beharra. Alsinarentzat, ordea, film zoragarri baten modukoa zen hura, abentura eta maitasuna elkarrekin lotzen zituen pelikula, eta gainera bere iragana, bere sorrera, bere jatorria eta bere herriaren patua dena batean biltzen zituena, inoiz Hollywoodek sorturiko maisulanik biribilenaren pare.
|
|
|
Nekane afaltzera joan zen Antsosolora, etxetik bota
|
baitzuen
amak eta ez zuen nora jo. Ez dakit herriko liskarretan parte hartzen zuelako, edo, baliteke, baita ere, prakak janzten ausartu zelako, amari hori benetako bekatua iruditu zitzaion, a ze piura neska bat prakekin!
|
|
2018
|
|
|
Neure bizian berandu jadanik, beldurrak jarraitzen dut nire amaren egoera, oraindik egoera horri izenik eman gabe jarraitzen dut? okertzen ikusita, egoera okertze horrek ekarriko
|
baitzuen
ama bere seme alabengandik bereizi beharra. Neuk jakin dut, behin eguna iristen denean, erabakitzen zer gertatuko den, eta ez nire nebek, zeren nire nebek ez baitute egoera hori neurtzen jakingo.
|
|
2019
|
|
|
Andreak baiezkoa eman zion biak ezkontzeari, maitalea beti hurbil eduki nahian; amaren eta alabaren artean maitasun homosexual bat zegoen, aitorgabea baina oso indartsua, eta horrek esplikatzen du, neurri batean, erabakia. Dena dela, egoera eramanezina gertatu zen berehala, maitaleak batzuetan alde egiten
|
baitzuen
amaren ohetik gauean, eta alabarengana bildu. B. Z. andrea bere buruaz beste egiten saiatu zen.
|
|
|
Epaiketan jakin zen, baita ere, zer nolako eragina izan zuen bien alabak, Katalinak, amaren jokaeran. Katalinak bultzatu
|
baitzuen
ama pozoia erabil zezan Demetrio aitaren aurka. Baina bitxia izan zen jakitea Demetrio ere pixkanaka ari zela emaztea pozoitzen.
|
|
2020
|
|
|
Hortaz, amak esandakoaz ez daukat duda izpirik, hain baitziren asaldagarriak haren hitzak. Furgonetako andreak gutxienez hirurogeita hamar urte ditu, nik baino hamabost urte zaharragoa behar du horrek, esan
|
baitzuen
amak. Xehetasunetan ere sartu zen:
|
|
2022
|
|
|
Aurpegia eskuez babesten zuen Ildarak, minaren minez garrasi ez egiteko hortzak estututa. Huraxe zen neskatila eder eta losintxatua izateak beti eragiten zion beldur nagusia, aitak mankatzea, lehengusu Mariolari gertatu zitzaion bezala, bekokian markatua utzi
|
baitzuen
amak, galbahe uztaiarekin ehunak zarrastatuta. Eta are gehiago defendatzen zuen orain bere edertasuna, hartan oinarrituriko etorkizun ametsaren unea hurbiltzen ari zenez.
|
|
|
Aurpegia eskuez babesten zuen Ildarak, minaren minez garrasi ez egiteko hortzak estututa. Huraxe zen neskatila eder eta losintxatua izateak beti eragiten zion beldur nagusia, aitak mankatzea, lehengusu Mariolari gertatu zitzaion bezala, bekokian markatua utzi
|
baitzuen
amak, galbahe uztaiarekin ehunak zarrastatuta. Eta are gehiago defendatzen zuen orain bere edertasuna, hartan oinarrituriko etorkizun ametsaren unea hurbiltzen ari zenez.
|
|
2023
|
|
|
Gero dena zamatzen dute, loreekin batera, furgoi batean, eta badoaz, dena desegin zain. Horixe nahi
|
baitzuen
amak, nireak eta bereak, deseginda geratzea. Ez diot arrebari galdetu, baina berak gogoetak zelatatuko zizkion inondik ere, zehatz jakiteko zer nahi zuen egin zezaten bere gorpuarekin, ez baitzen berez desegingo.
|
|
|
Amaren ahotsa xuxurlan entzuten zen, ezin nuen ulertu zer zioen, eta berriro oinak korrika pasabidean. Azkenean lortu nuen ulertzea, ahotsaren bolumena igo
|
baitzuen
amak bat batean eta alde egiteko egin zion oihu norbaiti.
|
|
|
Mal Aquà ere ez zen bertaratu; negu hartan eritu eta ohean gelditu zen Torre de Rupit deituriko etxean, baina ezin lortu izan zuen bere burua sendatu eta Aste Santuan hil zen. Manta ere ez zen agertu, Suitzako bainutegietara eraman
|
baitzuen
amak. A poc a poc izan zen azkenekoa, eta ahuntz esnedun bat eraman zuen, uxaraz hil baitzitzaion antxumea.
|