|
2012
|
|
|
Horretarako aski da eten markatu baten ondoren, eta batez hastea perpausa. Eta horrek aurrekoarekin nolabaiteko lotura markatzen du
|
baina
perpaus elkartu bat osatzera iritsi gabe?. Guk, artxikonektagailu?
|
|
2014
|
|
|
Esan gura dena da ordua dela errepikapenaren grabitate astunak eta dogmatika akademikoak inposatu izan duten kontzeptu biren eskematismo horretatik askatzeko1959 Renanek, dio Girardetek? egia da eguneroko plebiszituaren perpaus famatua daukala;
|
baina
perpaus bakar horren alboan beste hamaika dauka, ondare nazionalaren balio esentziala lodi azpimarratuz. (Ondare nazionalean lurraldearen integritatea, loria historikoak, eta hizkuntza, arraza, etc., zenbatzen dira).
|
|
2021
|
|
|
Segur naiz plazer eginen diodala, ezen bera ere kantari pollita da (Xalbador). Perpausaren hasieran joan ohi da,
|
baina
perpaus barnean ere, tartekatua, ager liteke: Hala ere, azken alderat, ezen aspaldi zendua da, egin zizkigun bisita batzuk (Xalbador)
|
|
|
38.7b Kategoriari dagokionez, esan behar da eta enklitikoa ez dela menderagailua, ez baititu menderagailuek dituzten ezaugarriak: a) menderagailuak adizki jokatuari itsatsiak dira beti (ba, bait, n, la); eta enklitikoa, aldiz, aditzari itsatsita joan daiteke,
|
baina
perpausaren beste osagairen baten enklitiko ere izan daiteke: Jaramonik ez dit egingo eta, bihotza erdibituko zait (J.
|
|
|
Alegia, perpausez osatutako perpaus ez den beste goragoko" kategoriarik" bilatzen ezin gara hasi. Zenbait perpausez perpaus elkartuak osatzen badira, jakina, arazorik ez da perpaus elkartu hau ere aztertzeko,
|
baina
perpaus desberdinek osatzen duten testua perpausa ez bada, perpaus segida bat baizik, ezin dugu perpausari aplikatu diogun analisi metodoa aplikatu. Distribuzio nozioa trukagarritasunean oinarritzen da eta ezin zaie aplikatu perpausei.
|
|
|
34.1a Baldintzazko perpaus deituraren azpian egitura multzo zabala bildu ohi da, eta eredu modura baaurrizki menderatzailearekin osatzen direnak eman ohi dira (Euria egiten badu, kaleak busti egiten dira; Bihar eguraldi ona egingo balu, hondartzara joango nintzateke; Gogor saiatzen bazara, emaitza onak lortuko dituzu),
|
baina
perpaus jokatugabeekin ere lor daiteke baldintzazko adiera (Gogor saiatuz gero, emaitza onak lortuko dituzu; Gogor saiatu ezik, ez duzu emaitza onik lortuko). Perpaus nagusiko ekintza gerta dadin bidea ematen duen ekintza edo egoera adierazten da mendeko perpausean, azpimarratutakoan, eta ‘baldintza’ horretatik (‘euria egitea’; ‘eguraldi ona izatea’; ‘gogor saiatzea’) abiatuta betetzen da perpaus nagusian esaten dena.
|
|
|
Bihar eguraldi ona egiten badu, hondartzara joango gara; baina ez diot itxura handirik ikusten, eta ziurrenera beste zerbait pentsatu dugu. Adibide honetan orainaldiko adizkiak erabiltzen dira baldintzazko perpausean, eta hipotesia nahiko gertakorra izan zitekeen,
|
baina
perpausari ematen zaion jarraipenean, gertakortasunari buruzko itxaropenak erraz aldatzen dira.
|
|
|
Hiztunak ondore perpausean dioena kontrajartzen zaio inferentziaz baldintzazko perpausean esanetik atera daitekeen ondorioari. Alegia, baldintzazko perpausean esanak pentsaraz dezake Euskal Herria toki ederra dela, eta munduko toki ederren artean leku nabarmen bat merezi duela;
|
baina
perpaus nagusiak argitzen du munduan toki polit berezi asko direla, eta Euskal Herria ez dela hainbeste nabarmentzen.
|
|
|
Eta ezta hartzeko ere. Europan jaio eta bizitza guztian europarra izan denaz, adibidez, europarra da esan dezakegu,
|
baina
perpaus horrek ez du lekurik denborazko perpausetan, ohiko erabileran bederen, ez denbora erreferentziaren emaile gisa(* Europarra denean ezagutu dugu), ez hartzaile moduan ere(* Lanean hasi zenetik europarra da).
|
|
|
Isildurik dagoen izen sintagma erlatibatua adlatiboan den perpaus osagarri jokatugabean sartua da. Aurreko adibidean perpaus osagarri jokatugabe batean sartua zen izen sintagma erlatibatua,
|
baina
perpaus osagarri hori jokatua ere izan daiteke: [[Ø laguntza emanen dizula] uste duzun] gizona; [[Ø salatuko ote zaituen] beldur zaren] gizona.
|
|
|
Mendeko perpaus bat alokutibo eran jartzen saiatzen bagara gramatikala ez den emaitza lortuko dugu. Hau da, Miren berandu etorri dun perpausa zuzena da;
|
baina
perpaus bera nagusiago den beste baten barnean txertaturik agertzen bada, orduan alokutiboa erabiltzerik ez dago: * Miren berandu etorri dunala uste dinat/ Miren berandu etorri dela uste dinat.
|
|
|
Neure buruak egunetik egunera kezkatzen nau; Zure buruak zoratzen zaitu; Oihanean sartu eta galdu naiz, baina azkenean neure buruak gidatu nau... Tradizio idatzian ez dugu holako adibiderik aurkitu,
|
baina
perpaus horiek gramatikalak dira, eta ez dira halakoak falta egungo testuetan: Neure buruak erantzun zidan (Aristi); Pena ematen dit neure buruak (Segurola); Harritzen nau neure buruak (X. Mendiguren Elizegi); Neure buruak egiten zidan Jeneralak ez zidala heriotza militarra eman...
|
|
|
13 Aurreko perpausari lotuta ageri da inoiz baina, hori bai, Iparraldeko euskalkietan ere,
|
baina
perpausak trukatu gabe. Hona, horren lekuko, Etxepareren bertso hauek:
|
|
|
2.14.1b Morfologiaren ikuspegitik, goian esan bezala, inflexioa adizkian jasotzen da,
|
baina
perpaus osoari dagokiola erraz ikus daiteke. Denbora, adibidez, perpausari dagokio, perpausean aditzera ematen den gertaera edo ekintzaren denborari egiten zaio erreferentzia, betiere hizketa unea abiapuntu dugula:
|
|
|
38.4b Jokatugabea izanik, tzeagatik perpausen aditzak ez ditu subjektu objektuak markatzen; horixe dute alde nagusia lako perpausekin. Semaforoa gorrian pasatzeagatik jarri diote isuna Koldori esaldian, esate baterako, ez da subjekturik aipatzen mendekoan,
|
baina
perpaus nagusiari esker berreskuratzen da: ‘Koldo’ da semaforoa gorrian pasatu duena.
|