|
2000
|
|
|
Eta jendea hasi da esaten protestante putakumeen errua zela, gaur euren egun seinalatua zela (artean ez bainekien hori ere, nahiz eta famatuak izan" orangista" izeneko talde horiek gaurko egunez egiten dituzten desfile eta alarde harroak), eta Ipar Irlandan istilu larriak izan direla gaur, eta gauean larriagoak izango direla seguruenera. Bitxiena da Errepublikan ere, alegia Hegoaldean, zenbait ekintza txiki burutu omen dituztela txerri lealistek aurten; garrantzirik gabekoak, bai,
|
baina
han hemenka izua hedatu dutenak.
|
|
|
Eta harriduraz harridura nindoan, noiz eta ohartu bainintzen ezen jauregirat iritsi ginela...
|
baina
han ez zela jauregirik!
|
|
|
Izan ere, ongi bai ongi ikasi nuen nik gartzela sekeretu haietan zer den gizonaren miseria eta deuseza! Zeren, hasteko, leku jakin baterat eraman baininduten, bai,
|
baina
han ez zen erraza deus ere jakiterik. Eta lur baten gainean nengoen, baina ez nekien zein zen lur hura.
|
|
|
Sukalderat joan nintzen, eta bortz guardiak ikusi nituen, aulkietarat gogortki lotuak eta uzkalduak —zangoak zangoetarat, eta eskuak gibelat—, bisai buruak poltsa edo zaku tipi batean sarturik eta ahoa estalgarri batez inguraturik; eta haietarik bat edo bertze kexu zen; bertzeren bat, artean, lotan edo erdi lotan. Lastategirat joan nintzen, non morroiek egiten baitzuten lo,
|
baina
han ere ez nuen arimarik ikusi. Zaltegirat joan nintzen, eta osaba eta Madda le nen zaldiak falta ziren.
|
|
|
Hurrupada egin nahi izan zion bere edalontziari,
|
baina
han horma puxkak baizik ez ziren gelditzen, itsasorik gabeko izeberg tristeak.
|
|
|
Marixa zen, arreba zaharrena. Itzuliak omen ziren herritik Unai ekarrita, baita gure etxea jo ere —nire lehengo etxea, bistan da— haurra uzteko asmoz,
|
baina
han ez omen zien inork atea ireki. Orain gure semea, jogurt bat hartuta, bere lehengusu baten ohatzean omen zetzan galtzontziloa eta kamiseta jantzita, lo seko.
|
|
2001
|
|
|
‘Nik, ka, ez dut ezagutzen, entzutez besterik ez,
|
baina
han goian dagoen bat dela esaten dute ba! ’
|
|
|
Ama nasan topatu zuen Goiok, aspaldian ez zuen ama lanean bisitatu,
|
baina
han ari zen sareak josten, beste sei saregileren artean jostorratzari eskularruarekin eusten.
|
|
|
Hotzak harrapatu, oratu eta estutzen gintuen,
|
baina
han jarduten genuen, irristaka, bultzaka eta estropezuka, oinak bustirik, atzamarrak hozmindurik, belarriak gorriturik, begiak gaziturik, sudurra zaldiko nekatuen antzean lurrina zeriola.
|
|
|
Kalaportu puntu txiki bat zen munduan,
|
baina
han geunden gu.
|
|
|
Porturatu ez zen ontzi asko egingo,
|
baina
han ateko bandatik itsasoan zehar enbarkazio ugari pasatzen zen, eta mutikoek haien turutak, banderak eta ofizioak bereizten zituzten. Ontzietatik gauza ugari botatzen zen, eta mareak arroketaraino ekartzen zituen janari hondarrak, kalendarioak, gaileta kaxak airetik jaurtitzen zituen hegazkina marraztuta zuten metalezko gaileta kaxak, egunkari orriak, inportazio/ esportazio erreziboak, eta flotagailu koloregabetuak, naufragoren batek abandonatua edo naufragoren bat abandonatua, ia irakurtezina zen arren kostaldeko mutikoek dezifratzen zuten matrikularekin:
|
|
|
Nik ez nuen ezer ikusten,
|
baina
han sakonean itsasontzi bat zegoela zioen Juan Bautistak.
|
|
|
Enbarkazioa geldirik geratuko da,
|
baina
han ere eguna joan eta dena izango da beharra, ontzia galtzeko arriskua larria izango delako. Hainbat izotz ainguratan lotuko duzue, sokak atezuan, baina ez da horregatik egonean eta zain inor geratu ahal izango.
|
|
2002
|
|
|
Zekiten guztia deklaratua zuten ordurako,
|
baina
han egon behar zuten, badaezpada. Manta batzuk ekarri zizkieten estaltzeko.
|
|
2003
|
|
|
Ez zebilen inor barruan, baina isiltasuna pobrea zen. Esan nahi da hutsik dagoen leku batek isila izan behar duela derrigor (are gehiago museoa bada);
|
baina
han barruan tango bat entzuten zen. Horregatik zen pobrea isiltasuna.
|
|
|
Nik neuk ere aipatua nuen kontu hori, baina Monika harago doa eta gordelekuen gaia dela dio haren obra osoa egituratzen duena. Bere pertsonaiak ez dira, noski, gordelekuetan bizi, salbuespen bakanetan izan ezik,
|
baina
han hartzen dute atseden, han bilatzen dute babesa, han sentitzen dira beren aisiara. Bere nobela labur bateko protagonistak, esate baterako, gerrako frontetik ihes egin eta baserriko kupel batean gordeko du bere burua.
|
|
|
Norbaitek orduan armairuaren barreneko tiraderatik album bat atera omen zuen emakumearen argazkiekin. Guztiak gelara oldartu omen ziren,
|
baina
han ez omen zegoen, han ez dago, neronek ikusi baititut beste inork baino arreta gehiagorekin, idazlearen irudi bakar bat ere. Sophieren ama izan daitekeen emakume abaildu bat agertzen da albumaren lehen orrialdeetan.
|
|
|
Hasieran, jakina, galduta ibili ninduan, uste bainuen, don Anxelmok, don Julianek eta don Estebek irakatsien arabera, paristar guztiak salbatu behar nituela... haiek ni salbatu behar nindutela ulertu nuen arte! Medikuntza estudiatzen hasi...
|
baina
han lagunak egin nitian batez ere. Haietako bat protestantea zuan, eta a zer barreak egin genituen, handik denbora batera, don Esteberen sermoia kontatu nionean!
|
|
2004
|
|
|
Nire piraguak buelta eman eta ur azpian geratu nintzenean, han ez zen monitorerik agertu, irakaslerik ere ez. Ez dakit nondik eta nola,
|
baina
han agertu zinen zu. Ni itotzeko zorian, bi begiak kanpoan, ahoa irekita, ura bazter guztietatik...
|
|
|
Eta gero epeak zeuden. ...tiralerako, eta berak erantzun baietz, eta prestatzen zenituen hiru judu haientzako arropak, eta gauez mahastien artean ihes egiten lagunduko zien nekazariari ere ematen zenion abisua, monasterioan egoteko ostiral iluntzean, eta beste dena ere prestatzen zenuen, eta zain geratzen zinen, noiz etorriko ardo saltzailea garrafoiz betetako gurdiarekin, han iritsiko baitziren dokumentuak, eta zain zain,
|
baina
han ez zetorren inor.
|
|
|
Zehazkiago, afixa ikusgarri haien atzean zeuden ideia ustelak izan ziren hiri eder hartako karrikak infernu bilakatu zituztenak. Irudi latz haiek ekarri nituen berriro gogora,
|
baina
han, Municheko plaza hartan, harrigarriro urrunak iruditu zitzaizkidan, neure begiez ikusi baino gehiago, bizi izan baino gehiago, beste norbaitek deskribatu balizkit bezala. Egunkari horixkaren batean irakurri banitu bezala.
|
|
|
–Ertzaintzako objektu galduen sekziora ere jo dut,
|
baina
han ere ez dut aurkitu, eta ez dakit...
|
|
2005
|
|
|
Amona Kontxi etxean sartu zen, bai,
|
baina
han ez zion inork kasurik egin. Ez zuen, ez, tutik ere ulertzen, eta hura ulertzeko, modu bakarra ze goen:
|
|
|
Ainarak ez du ulertu zertarako eman behar izan dioten bira osoa etxadiari, berriro Corte Inglés eko garajearen aurrean dagoen Buda bar era joateko,
|
baina
han daude, mahai aurrean jesarrita, Ametsek eskatu duen sushi a jateko prest. Hori da japoniar sukaldaritzaz dazaguten gauza bakarra, eta beste asiar jaki motak ezagutu gabe saiatzera ez dira ausartu, gauza askok itxura ona izan arren.
|
|
|
Berehala erantzi behar izan zituen berokia eta jaka. Gorbata ere paperez betetako mahai handiaren hegalpean zegoen paperontzira botatzeko gogoa izan zuen,
|
baina
han iraun zuen, sama inguruan estu.
|
|
|
–Bai, herritik kanpo geratu ziren,
|
baina
han egon dira gau osoan, nonbait, gure zain. Aluak ez ditu loak hartu, ez.
|
|
|
Horrela atera zaio, hitzok ezin izan ditu saihestu edo bidean aldarazi. Berehala sentitu du ez zela hori esan nahi zuena,
|
baina
han gelditu da. Naroa esaldia hausnartzen geratu da, ihardesteko berbarik gabe.
|
|
|
Gero, ezagutzen genuen toki batera eraman genuen; handia zen, esan ziguten bezala, baina lehenengo bultzakada eman genionean igarri genuen ez zuela arazo handirik sortuko. Negarrez hasi zen ume txikia balitz bezala, eta berehala ikusi genuen zerbait gaizki zihoala; tipo gogorra, ankerra izan balitz, errazagoa izango zen dena,
|
baina
han zegoen ehun kiloko erraldoia belauniko, ez jotzeko eskatzen, negarrez...
|
|
|
Tarzan krokodiloarekin borrokan hasten zenean legez, zenbait buelta eman genuen lurrean endredaturik. Dena oso bortitza iruditzen zitzaidan, ez bainintzen oroitzen noiz ibili nintzen borrokan azkeneko aldiz; baketsua nintzela garbi geratu da jada,
|
baina
han, kolpeen artean, beste bat ematen nuen, Mister Hyde, zorotasun batek mugitua!
|
|
2006
|
|
|
–Beldurragatik –erantzun zuen azkenean– Hain nengoen nahasirik non ohartu ere ez bainintzen egiten. Maitemindurik nengoela erraten nion neure buruari,
|
baina
han ez zen amodiorik. Menpekotasuna bai, erruz.
|
|
|
Ni lehenago aspertu nintzen, eta etxera erretiratuta leihotik begira geratu nintzen. Mara mara esaten da,
|
baina
han zarra zarra ari zuen elurra, atertu gabe, aspertu gabe, eta botatakoa ez zen urtzen; bata bestearen gainean pilatzen ziren malutak, mendia eta etxeak, arbolak eta lur osoa estali zituen burusi lodi bat egin arte. Polita zen oso.
|
|
|
" Ez, ni toxikomanoa naiz, oraintxe utzi diot zaldiari"? Ez naiz nire historiaz lotsatzen,
|
baina
han nabarmenkeria bat izango zen, aparte jartzea bezala.
|
|
|
Elizako gure berritze haietarako, pareta bati eusten zion habea indartu behar genuela esan zigun aurrena Cristinak, baita horretan hasi ere, haren aginduetara, baina aurki ohartu zen han ez geneuzkan tresnak behar genituela, burdinazko ez dakit zer pieza klase, bestela alferrik genbiltzala eta. Haren bila jaitsi zen Sopeñara,
|
baina
han ez omen zeukaten halako ezer.
|
|
|
Oriolekin oroitu nintzen. Aldamenera begiratu nuen, nire ohean ote zegoen,
|
baina
han ez zen inor, lehengo trapuak bakarrik koltxoiaren gainean. Alde guztietara mugitu nuen burua, alferrik ordea.
|
|
|
nire besaburuan jarrita zeukan eskua apur bat jaitsi zuen, kamixetaren gainetik betiere; klabikularen gainera iritsi zen; haren erliebea jarraitu zuen, presiorik egin gabe, eta gero bularreraino eraman zuen eskua. Hatz mamien ukitu doi batez egin zuen ibilbidea,
|
baina
han esku naban bildu zidan bularra, kamixetaren azpian libre eta beharbada dardarka izango nuena.
|
|
|
Laguntza eskatu eta menia eta menpekotasuna eskaini. Eudon irabazlea izan zen Poitiersen,
|
baina
han galdu zuen ekialdetik mendebaldera Pirinioetako bi altzoetara zabaltzen zen erresuma tinkotu eta mantentzeko aukera, inoiz izan zitekeen eta izan ez den Pirinioetako estatua izatekoa. Poitiersko zelaietan galdu zen aukera hori, Charles Martelek ongi baino hobeto gogoratuko baitzuen, beti, nor izan zen laguntza eskatu zuena eta nor menpean geratu zena.
|
|
|
Ezta, gero, geologiako eta botanikako bildumak jasotzera joan zirenek ere. Inuiten laguntzarekin topatu zuten Wulf etzateko moldatu zuten babeslekua,
|
baina
han ez zegoen gorpurik, ez beste inolako adierazgarririk ere (hezurrak, erlojua, paperak, pipa...). Ez zen ezer agertu.
|
|
|
–Herenegun, kartolei tira egin eta gurdiaren zoruko ohola altxatu zitzaidan, ustekabean. Hori ez nizun esan, Bernat,
|
baina
han zegoen zure liburuxka –barrua husteko aukera nuen hura, amorrua kanporatzekoa– Oihal koloretsua ere ikusi dut. Gogoratzen?
|
|
2007
|
|
|
Arantxari Edu gustatzen zitzaion, nik uste, eta Joni ezer ez zitzaion gustatzen besteren gauzetan kuxkuxean ibiltzea bezainbat. Roberren etxea zen beste aukera bat, nire anai arrebak kanpoan ez bazeuden,
|
baina
han ere ezin lasai egon: ez anaiagatik, Juankar ez baitzen gure gauzetan sartuko, ezpada amagatik.
|
|
|
–Zerua ikaragarri handia da,
|
baina
han ez da belarrik hazten...?
|
|
|
Ez zidan erantzun, bere haragi bigunak harrotu, begiak itxi eta ezpainak luzatu zituen ustez nire ahoa zegoen tokira,
|
baina
han ez zen ahorik, haizea baizik. Ahoa, harriduraren harriduraz, zabalik nuen, haizea hartu nahian, haren ezpainetatik tarte batera, dena dela.
|
|
2008
|
|
|
Bakarrik nago ohean. Komunera joan naiz bere bila, sukaldera, egongelara;
|
baina
han ez da ilehoriaren arrastorik.
|
|
|
Igandeetan mezatara joaten ziren, orbetar guztiak elkarrekin?, eta Beñardori behin baino gehiagotan etortzen zitzaion, ezinbestean etorri ere, tabernan gelditzeko gogoa,
|
baina
han Nazariok. Beñardoren akats ahulguneen berri ongi baino hobeto zekienak, agintzen zuen, eta hark esaten zuenean:
|
|
|
Barbosak zeharka begiratu zuen Marizaren gorpua agertu zen iturri zaharraren ingurura eta, largoa zeharkatuta, Rua dos Anjos en hasierara hurbildu zen. Kale horretan ere ez zegoen gaueko giroa, ezta gutxiagorik ere,
|
baina
han jardun ohi zuten morroietako batzuk ikus zitezkeen egonean. Berarengandik ez oso urrun, esaterako, Ferro Velho tabernaren aurrean, batere begi onez so egiten ez zioten gazte beltz batzuk ikusi zituen Barbosak.
|
|
|
Igandeetan mezatara joaten ziren –orbetar guztiak elkarrekin–, eta Beñardori behin baino gehiagotan etortzen zitzaion, ezinbestean etorri ere, tabernan gelditzeko gogoa,
|
baina
han Nazariok –Beñardoren akats ahulguneen berri ongi baino hobeto zekienak– agintzen zuen, eta hark esaten zuenean: " Goazen!", guztiak joaten ziren haren atzetik, edo etxera bazkaltzera, edo lantegira, zeren, beren kasuan –ola hasi berria zen, eta sutegiko sua etengabe elikatu beharra zegoen–, langileek halako dispentsa bat baitzuten, igandeetan lan egitea zilegitzen ziena, Jainkoaren hirugarren manamendua urratu eta hautsi gabe.
|
|
2009
|
|
|
–eta korrika hasi zen, kan kan, kan kan, kan kan. Nik atzera begiratu nuen,
|
baina
han ez zegoen inor. Herrenaren egurrezko oinetakoaren hotsa bakarrik entzuten zen, gero eta azkarrago, ozenago, kalean behera, kan kan, kan kan, kan kan?
|
|
|
Zalantzaren mamia, ohi bezala, hankartean ezkutatzen zen, noski. Ingurura begiratu nuen nik ere inertziaz,
|
baina
han, gaueko txanda bukatu zuten langileez gain, inor gutxi zegoen ipurdia begiratzeko. Beherago jo nuen.
|
|
|
Zakur zaharra zen gero. Davidoffaren zuztarra ezpainetara eraman nuen,
|
baina
han ez zegoen jada kea nondik atera. Hautsontzira botatzen nuen bitartean, Ugarteri begiratu nion zeharka.
|
|
|
Biak bakarrik egon balira, baliteke gizonak, orduan ere, aurrera egin izana,
|
baina
han gizon emakume batzuk zeuden: agure hura zegoen, adibidez, atsoarekin erre eta erre ari zena, zigarreta bat bestearen atzetik; agureak, agurea eta atsoa trebetasun handiarekin mugitzen ziren giro hartan?
|
|
|
deituak, berez Zugazaga ziren arren?, honako izen hauek zituztenak, zaharrenetik gazteenera: ...i exijitu zion ezen, irainaren orbana garbitzeko, Prosperok bat ur irauli behar ziola Domingori; beste egoera batean, jauregiaren eremuan, alegia, edo orbetarren eremu fisiko psikologikoan, hobeki, non bidezkoak izan baitzitezkeen anaien arteko liskarrak?, Teofilo Mariak berak irauliko zion Domingori bat ur, baita upel bat ur eta itsasoko ur guztia ere, gustura baino gusturago, hala egokituz gero,
|
baina
han, orbetarren eremutik kanpo, orbetarren izen ohoreak defendatzea zen argudio eta balio nagusi; are gehiago, orbetarrek ez zuten planteatu ere egiten hura argudio baliotsua ote zen ala ez ote zen: atera egiten zitzaien, besterik gabe, odolean zeramatelako edo orbetarren inkontziente kolektiboak, horrela hitz egin badaiteke, hartara bultzatzen zituelako, zetatarren inkontziente kolektiboak zetatarrak defendatzera bultzatzen zituen bezala, odolarena lege unibertsal bat balitz bezala eta argudio guztien aurreko argudio; horregatik, beharbada?
|
|
|
negarraren atarikoak ere balira bezala; Felipek gutxi behar zuen, beraz, irakasle zein ikaskideen barre iruzkinen erasopean, gaindituta sentitzeko, halako moduan, non marrazkia Feliperen eskuetara iritsi ez beste negarrez hasi baitzen; Gabinok ongi ikus zezakeen hura? eta sentitu ere, sentitu zuen, ausaz, ikaskidearenganako erruki hala moduzko bat, baita bere baitan erru itxurako bat piztu ere, nornahik ziurtatuko zuen behintzat, haren begiei arretaz erreparatuz gero, halako ilunaldi bat izan zuela istant batez, betileetatik, bat batean, laino txiki bat eskegi balitzaio bezala?,
|
baina
han jende guztiak egiten zuen barre, are barre handiagoak egin zituzten irakasleak Feliperi esan zionean: –Ez egin negar, neska batek bezala!??, eta berak ere. Gabinok?
|
|
|
...imana balitz bezala, guztien begiradak erakartzen zituena; Teofilo Mariak kopeta iluntzen zuen bitartean, baina, ez al zuen berak, bada, Domingori egin beharreko galdeketa eta ikerketa bideratu behar??, Damasori eta Maria Bibianari, aldiz, zer esanik ez Domingori?, begia argitu zitzaien, zuzen ala oker, hura baitzen norbaitek hariari heltzen zion lehen aldia, guztiak ere adarretatik ibili ondoren;
|
baina
han zegoen Gabino, berak arestian egindako aurkikuntza filologikoaren erreibindikazioa egiteko asmotan:
|
|
|
Handik aurrera, oihu nahasien txanda izan zen: . Ura!?,. Olioa!?,. Ukendua!?,. Don Zoilo, deitu don Zoilori!?, aita, ama eta izeba Teofilo Mariari eusten saiatzen ziren bitartean, baita aulki batean eserarazten ere, mutilak konortea galdu ez zuen arren galtzeko puntuan baitzegoen, betarte zurbilak marmol zuria iduri; aitak zerbait esan nahi zuen, amak zerbait esan nahi zuen eta izeba Ernestinak zerbait esan nahi zuen,
|
baina
han Teofilo Mariaren kexuak eta aieneak, ez ozenegiak, halere, izan ziren nagusi, don Zoilo etorri arte; esplikatu zion Nazario Orbek medikuari zer gertatu zen, eta don Zoilo guztiz haserretu zen:
|
|
|
guztiek izango zuten buruan galderen galdera hura, agerian nahiz ezkutuan: . Eta hil badituzte, zer??,
|
baina
han, galdera hark zorabio batean jar zitzakeelako, edo une hartan alferrikakotzat jotzen zutelako, edo, besterik gabe, galdera egitearen beldur zirelako?, sugeak burua nekezago ateratzen, sugea aipatu ezean, dio esaera zaharrak?, inork ez zuen galderarik egin.
|
|
|
Elizaren eta gure gizarte itxiaren aurkako gorrotoa da, errai erraietan nabaritzen dudana, eztanda egitear dagoen sumendi bat bezala, eta, hatz erakuslea luzaturik, jarraitu zuen?: Urtebetez egon nintzen eroetxean,
|
baina
han asko ikasi nuen, Txopitea doktoreari esker. Adibidez:
|
|
|
hegaldiari buruzko milaka galdera egiten zizkiola, pilotuak bolante bat ote zerabilen, autoetan bezala, edo eskutoki bat, bizikletetan bezala; hondarrezkoa ote zen hiri inguruko airedromoko pista, hondartzakoa bezala; abioi bat Everesteraino igo zitekeen ala ez; zergatik Gaztelako errotek ez zuten hegan egiten, helizeak bazituzten?; airedromora iritsi zenean, berriz, eta abioia eta pilotua ikusi, halako desilusioa sentitu zuen, pilotuarekin batez ere: izan ere, gizon eder galant batekin topo egitea espero zuen, balleteko dantzari gizonezko bat, adibidez, Enrico Carusoren ahotsa zuena?,
|
baina
han ez zuen gizon eder galantik ikusi, burusoil itsusi bat baizik, aita ere burusoila zuen, baina aitarena beste gauza bat zen, inondik ere!?, bulldog baten antza ere hartu ziona, hain zuen sudurra sartua, hain handia ahoa, eta hain zakarra ahotsa: bai, bulldog bat behar zuen, haren andregaiak ere halakoa baitzuen azala, zurezkoa, itxura batean; gero, baina, pilotua kabinan sartu eta motorra abian jarri zuenean, guztiz aldatu zen egoera:
|
|
|
komandantearen gorpua erreskatatzeko asmotan zihoazen ziur asko?, iritsi ziren kantinara?
|
baina
han ere, Domingo, bere bi lagunak ez bezala, algarak algarari eta festak festari dei?, lekuz kanpo sentitu zen berriro, tristura sakon batek edo hartuta, begiak lauso eta gogoa begien lainopean bezala; Chaplinek, ohi zuenez, berehala atera zuen mahai gainera bere karta sorta hura, atera orduko miliziano talde bat erakarri zuena mahai ingurura, euliak eztira bezala; jarraian, jakina, Chaplinek ham...
|
|
|
Ni haietariko bat nintzen. Erromako eliza, Valoisko etxea eta frantses guztiak ene baitan madarikatzen,
|
baina
han, Margaritak nire borondatearen kontra herrestatua. Belaunikoz jarria zitzaidan.
|
|
|
Ez ote dion esan,, emakume bat ikusi dut, besoetan bururik gabeko umea zuela?, baina ia seguru dago aurreko esaldi zentzugabe hori esan diola. Gero begiratu izan zituen zaurituen zerrendak,
|
baina
han, erietxeetan artatu zituztenen edo hildakoen artean, sekula ez zen umerik agertu. Horregatik gaur egun, dena gertatu eta bost urtera, oraindik irauten dion duda.
|
|
|
Biak bakarrik egon balira, baliteke gizonak, orduan ere, aurrera egin izana,
|
baina
han gizon emakume batzuk zeuden: agure hura zegoen, adibidez, atsoarekin erre eta erre ari zena, zigarreta bat bestearen atzetik; agureak –agurea eta atsoa trebetasun handiarekin mugitzen ziren giro hartan– ohartua behar zuen zerbaitetaz, Adaren kexa entzun orduko honela mintzatu baitzen, kementsu:
|
|
|
...guztien begiradak erakartzen zituena; Teofilo Mariak kopeta iluntzen zuen bitartean, baina –ez al zuen berak, bada, Domingori egin beharreko galdeketa eta ikerketa bideratu behar? –, Damasori eta Maria Bibianari, aldiz –zer esanik ez Domingori–, begia argitu zitzaien, zuzen ala oker, hura baitzen norbaitek hariari heltzen zion lehen aldia, guztiak ere adarretatik ibili ondoren;
|
baina
han zegoen Gabino, berak arestian egindako aurkikuntza filologikoaren erreibindikazioa egiteko asmotan:
|
|
|
Eta irten ziren hirurak kanpora, horma eraitsietan gaindi; zeharkatu zuten arma plaza –bidean, sarjentu baten agindupean zihoazèn dozena bat milizianorekin egin zuten topo, batzuek pikotxa eskuan eta besteek pala zeramatela: komandantearen gorpua erreskatatzeko asmotan zihoazen ziur asko–, iritsi ziren kantinara...
|
baina
han ere, Domingo, bere bi lagunak ez bezala –algarak algarari eta festak festari dei–, lekuz kanpo sentitu zen berriro, tristura sakon batek edo hartuta, begiak lauso eta gogoa begien lainopean bezala; Chaplinek, ohi zuenez, berehala atera zuen mahai gainera bere karta sorta hura, atera orduko miliziano talde bat erakarri zuena mahai ingurura, euliak eztira bezala; jarraian, jakina, Cha...
|
|
|
Elizaren eta gure gizarte itxiaren aurkako gorrotoa da, errai erraietan nabaritzen dudana, eztanda egitear dagoen sumendi bat bezala –eta, hatz erakuslea luzaturik, jarraitu zuen–: Urtebetez egon nintzen eroetxean,
|
baina
han asko ikasi nuen, Txopitea doktoreari esker. Adibidez:
|
|
|
guztiek izango zuten buruan galderen galdera hura, agerian nahiz ezkutuan: " Eta hil badituzte, zer?",
|
baina
han, galdera hark zorabio batean jar zitzakeelako, edo une hartan alferrikakotzat jotzen zutelako, edo, besterik gabe, galdera egitearen beldur zirelako –" sugeak burua nekezago ateratzen, sugea aipatu ezean" dio esaera zaharrak–, inork ez zuen galderarik egin.
|
|
|
Feliperen hiruzpalau segundo lehenagoko aurpegierak ongi adierazten zuen adierazi beharrekoa: ...iritsi ez beste negarrez hasi baitzen; Gabinok ongi ikus zezakeen hura... eta sentitu ere, sentitu zuen, ausaz, ikaskidearenganako erruki hala moduzko bat, baita bere baitan erru itxurako bat piztu ere –nornahik ziurtatuko zuen behintzat, haren begiei arretaz erreparatuz gero, halako ilunaldi bat izan zuela istant batez, betileetatik, bat batean, laino txiki bat eskegi balitzaio bezala–,
|
baina
han jende guztiak egiten zuen barre –are barre handiagoak egin zituzten irakasleak Feliperi esan zionean: " Ez egin negar, neska batek bezala!" –, eta berak ere –Gabinok– halaxe ikusi zuen bere burua, barre uholde berriak berarekin erruki eta erru hondar guztiak eraman balitu bezala, Felipe Gastaminza ez baitzen, azken batean, gelakoen irri bazka baizik:
|
|
|
Zetatarrak, izan ere, orbetarrak bezalaxe, lau anaia ziren –" Zeta anaiak" deituak, berez Zugazaga ziren arren–, honako izen hauek zituztenak, zaharrenetik gazteenera: ...zion ezen, irainaren orbana garbitzeko, Prosperok bat ur irauli behar ziola Domingori; beste egoera batean –jauregiaren eremuan, alegia, edo orbetarren eremu fisiko psikologikoan, hobeki, non bidezkoak izan baitzitezkeen anaien arteko liskarrak–, Teofilo Mariak berak irauliko zion Domingori bat ur, baita upel bat ur eta itsasoko ur guztia ere, gustura baino gusturago, hala egokituz gero,
|
baina
han, orbetarren eremutik kanpo, orbetarren izen ohoreak defendatzea zen argudio eta balio nagusi; are gehiago, orbetarrek ez zuten planteatu ere egiten hura argudio baliotsua ote zen ala ez ote zen: atera egiten zitzaien, besterik gabe, odolean zeramatelako edo orbetarren inkontziente kolektiboak, horrela hitz egin badaiteke, hartara bultzatzen zituelako, zetatarren inkontziente kolektiboak zetatarrak defendatzera bultzatzen zituen bezala, odolarena lege unibertsal bat balitz bezala eta argudio guztien aurreko argudio; horregatik, beharbada... horregatik seguru, Teofilo Mariak bere anaiaren interesak defendatzeari ekin, eta honela erantzun zion Eduardo Zetaren exijentziari:
|
|
|
Handik aurrera, oihu nahasien txanda izan zen: ...ot;," Olioa!"," Ukendua!"," Don Zoilo, deitu don Zoilori!", aita, ama eta izeba Teofilo Mariari eusten saiatzen ziren bitartean, baita aulki batean eserarazten ere, mutilak konortea galdu ez zuen arren galtzeko puntuan baitzegoen, betarte zurbilak marmol zuria iduri; aitak zerbait esan nahi zuen, amak zerbait esan nahi zuen eta izeba Ernestinak zerbait esan nahi zuen,
|
baina
han Teofilo Mariaren kexuak eta aieneak –ez ozenegiak, halere– izan ziren nagusi, don Zoilo etorri arte; esplikatu zion Nazario Orbek medikuari zer gertatu zen, eta don Zoilo guztiz haserretu zen:
|
|
|
egongo ez zen, bada, baldin eta, aitaren borondatearen gainetik, ikuskizun paregabe hura ikusi bazuen!; poz hura, gainera, nabaritu egiten zitzaion, baita etxeko automobilean hiri inguruko airedromorako bidean zihoanean ere, berritsu baitzebilen neska, mutilei –Domingori batez ere– hegaldiari buruzko milaka galdera egiten zizkiola, pilotuak bolante bat ote zerabilen, autoetan bezala, edo eskutoki bat, bizikletetan bezala; hondarrezkoa ote zen hiri inguruko airedromoko pista, hondartzakoa bezala; abioi bat Everesteraino igo zitekeen ala ez; zergatik Gaztelako errotek ez zuten hegan egiten, helizeak bazituzten...; airedromora iritsi zenean, berriz, eta abioia eta pilotua ikusi, halako desilusioa sentitu zuen, pilotuarekin batez ere: izan ere, gizon eder galant batekin topo egitea espero zuen –balleteko dantzari gizonezko bat, adibidez, Enrico Carusoren ahotsa zuena–,
|
baina
han ez zuen gizon eder galantik ikusi, burusoil itsusi bat baizik –aita ere burusoila zuen, baina aitarena beste gauza bat zen, inondik ere! –, bulldog baten antza ere hartu ziona, hain zuen sudurra sartua, hain handia ahoa, eta hain zakarra ahotsa: bai, bulldog bat behar zuen, haren andregaiak ere halakoa baitzuen azala, zurezkoa, itxura batean; gero, baina, pilotua kabinan sartu eta motorra abian jarri zuenean, guztiz aldatu zen egoera:
|
|
2010
|
|
|
–Mutila da, baina??; ai, azken hitz hura, borreroaren antz handiagoa zuena, eta eten puntu haiek, hiru puntuz osatuak baina hiru mila izan zitezkeenak, soka edo kate luze baten osagai, non laster batean urkatuko baikenituen gure ilusio guztiak?!; haurra, izan ere, zen bezalakoa zen, ez behar bezalakoa? eta hilzorian zegoen, gainera; gero, baina, urte erdia egin zuen, eta auskalo noiz arte egingo zuen, Adari egun batean eskuetatik erori izan ez balitzaio; izebak zaintzen zuen haurra ganbaran, etxekoengandik bakartuta; guztiek genekien hura,
|
baina
han ez zuen ez aitak, ez amak, ez medikuak eta ez inork haurraz hitz erdirik ere egiten, gure aurrean ez bederen, hura isilpeko gai bihurtu balitz bezala, eta nik ez nuen ulertzen, nahiz eta ez nintzen hartan askorik saiatu, ez nuen hatz txikia ere mugitu, egia esan!?, arre zetozèn urak are arreagotzeko beldurrez edo; zuritzeko modu bikaina nuen, gainera:
|
|
|
badirudi, aurrenik, amari, bazkalondoko ohiko eserialdian lotan zegoen bitartean, Jesusen Bihotzaren zurezko irudia agertu zitzaiola ametsetan, garai batean eskuan mapamundi bat zuena, baina eskurik eta mapamundirik gabe geratu zena, eta amari halaxe hitz egin ziola: ...ba Ernestinak lagun zituen bere aita espiritualaren bi arrebak, Magdalena eta Alejandrina, izeba baino hamar bat urte gazteagoak zirenak, eta hauek etxera gonbidatzen zuten noizean behin, egun hartan ere bai?, nora ezean bezala gelditu zela, guztiz aztoratuta; badirudi, azkenik, ametsak eragindako egoerari erantzun bat bilatu nahian edo, zuzenean joan zela giltzategira trastelekuko giltzaren bila,
|
baina
han ez zuela aurkitu eta orduan neskame guztiak bildu zituela, handik nahaste borrastea.
|
|
|
Lehenengo aldian, doña Primirekin eta bere txoferrarekin batera joan ginen, arratsaldez; zer aurkitu genuen bertaratu ginenean??; ez hotsandiko ikuskaririk, baina girotxo bat bai: errepidean. Andre Maria ustez agertu zèn lur aldapatsu baten ondoan?, automobil batzuk zeuden aparkatuta, eta jende multzo txiki bat hara eta hona, urduri, nork esango zuen handik gutxira milaka eta milaka gizon emakume ikusiko genituela??, jakin minak eraginda edo; gu ere jakin minez geunden, bistan da,
|
baina
han euskara zen nagusi eta orduantxe hasi ziren problemak, amak, ongi ulertzen zuen arren, erdipurdi hitz egiten baitzuen, ez zuen, gainera, egin nahi?; txoferrak ere ezer gutxi zekien, eta doña Primik aspaldi esan zuen, alor hartan ongi baino hobeto definitzen zuèn esaldi zorrotza, behin baino gehiagotan entzun niona: –Sé que el País Vasco no está en China, pero el vascuence me suena a chino?
|
|
|
Hara, Damaso: orain barregarria ere egiten zait xehetasun hauek oroitzea,
|
baina
han asko eta asko bizi izan ginen mirari ikusgarri baten itxaropen itsuan, eta gure itsukeriak ez bestek erabakitzen zuen gure jarrera: zerua bat batean eskura genuela iruditu, eta ezinezkorik ezinezkoena ere ahalezko bihurtu zitzaigun, zin degizut baietz; amak iturri batekin egiten zuen amets, toki egokia ere seinalatu zidan, haritz lerden baten parean?, eta amets haren gaineko ametsa jakinarazi zidan:
|
|
|
Berriro Nafarroako asunto horiekin etorri zen. Egin ziren bilerak eta gauzak, eta Batasunak horri buruz izugarrizko irakurketa egingo du, nazioarteko begiraleak etorri zirela, hau eta hura,
|
baina
han ez zen ezer seriorik egon?.
|
|
|
Otegi ez zen noski ETAren eta Gobernuaren arteko bileran izan,
|
baina
han gertatutakoaren berri badu, eta Egigurenen antzeko interpretazioa egiten du: –Nik dakidana da bilera horretan tentsio handia izan zela, besteak beste bete gabeko konpromiso dezente zeudelako eta errail politikoan gauzak zeuden bezala zeudelako.
|
|
|
Desorientaturik sentitzen nintzen ilunetan, eta begiak erdizka ireki nituen. Eskuinaldean probatu nuen,
|
baina
han ere ez zegoen hormarik. Ohebururantz eraman nuen eskua, eta ukitu nuenak atoan bizkorrarazi ninduen, ez baitzen nire ostatuko horma, azalera lirdingatsuko eta hats higuingarriko zerbait baizik.
|
|
|
Julenek ez du erantzun, baina oroitu da espetxean moztu zuela azkeneko aldiz, Ixone eta Aitziberrekin haserretu eta handik gutxira. Ez zitzaion asko gustatu mozketa kartzelario hura,
|
baina
han barruan ez zeukan nori gustatu askorik ere.
|
|
|
Lehenengo aldian, doña Primirekin eta bere txoferrarekin batera joan ginen, arratsaldez; zer aurkitu genuen bertaratu ginenean...?; ez hotsandiko ikuskaririk, baina girotxo bat bai: errepidean —Andre Maria ustez agertu zèn lur aldapatsu baten ondoan—, automobil batzuk zeuden aparkatuta, eta jende multzo txiki bat hara eta hona, urduri —nork esango zuen handik gutxira milaka eta milaka gizon emakume ikusiko genituela? —, jakin minak eraginda edo; gu ere jakin minez geunden, bistan da,
|
baina
han euskara zen nagusi eta orduantxe hasi ziren problemak, amak, ongi ulertzen zuen arren, erdipurdi hitz egiten baitzuen —ez zuen, gainera, egin nahi—; txoferrak ere ezer gutxi zekien, eta doña Primik aspaldi esan zuen, alor hartan ongi baino hobeto definitzen zuèn esaldi zorrotza, behin baino gehiagotan entzun niona: " Sé que el País Vasco no está en China, pero el vascuence me suena a chino"; doña Primi bere grazia zuèn emakumea zen, eta esaldi hura esaten zuenean asmo txarrik gabe esaten zuen, xalo eta tolesgabe... irri zabal bat ere egiten zuen, nik beste irri batekin ihardesten niona, haren esaldiak batere graziarik egiten ez zidan arren —euskaldunok beti hain gizalegezkoak eta hain ongi heziak, badakizu... irudikatu bestela nola erreakzionatuko lukeen espainiar batek, baldin eta euskaldun batek esango balio:
|
|
|
Ongi gogoratzen naiz zeinen irrikatsu eta jorantsu geunden anai arrebok, ama gure beste anaia hartaz erditzear zegoenean, haurra noiz etorriko zain, harik eta etxeko medikuak —don Zoilok— berea esan zuen arte: ...k, soka edo kate luze baten osagai, non laster batean urkatuko baikenituen gure ilusio guztiak...!; haurra, izan ere, zen bezalakoa zen, ez behar bezalakoa... eta hilzorian zegoen, gainera; gero, baina, urte erdia egin zuen, eta auskalo noiz arte egingo zuen, Adari egun batean eskuetatik erori izan ez balitzaio; izebak zaintzen zuen haurra ganbaran, etxekoengandik bakartuta; guztiek genekien hura,
|
baina
han ez zuen ez aitak, ez amak, ez medikuak eta ez inork haurraz hitz erdirik ere egiten, gure aurrean ez bederen, hura isilpeko gai bihurtu balitz bezala... eta nik ez nuen ulertzen, nahiz eta ez nintzen hartan askorik saiatu —ez nuen hatz txikia ere mugitu, egia esan! —, arre zetozèn urak are arreagotzeko beldurrez edo; zuritzeko modu bikaina nuen, gainera: aitak eta amak horrela jokatzen bazuten, beren arrazoiak zituztelako zen, eta niri haien mende egotea zegokidan, Jainkoaren laugarren manamenduaren arabera, betiko aitzakia...
|
|
|
Hara, Damaso: orain barregarria ere egiten zait xehetasun hauek oroitzea,
|
baina
han asko eta asko bizi izan ginen mirari ikusgarri baten itxaropen itsuan, eta gure itsukeriak ez bestek erabakitzen zuen gure jarrera: zerua bat batean eskura genuela iruditu, eta ezinezkorik ezinezkoena ere ahalezko bihurtu zitzaigun, zin degizut baietz; amak iturri batekin egiten zuen amets —toki egokia ere seinalatu zidan, haritz lerden baten parean—, eta amets haren gaineko ametsa jakinarazi zidan:
|
|
|
badirudi, aurrenik, amari, bazkalondoko ohiko eserialdian lotan zegoen bitartean, Jesusen Bihotzaren zurezko irudia agertu zitzaiola ametsetan, garai batean eskuan mapamundi bat zuena, baina eskurik eta mapamundirik gabe geratu zena, eta amari halaxe hitz egin ziola: ...nestinak lagun zituen bere aita espiritualaren bi arrebak, Magdalena eta Alejandrina, izeba baino hamar bat urte gazteagoak zirenak, eta hauek etxera gonbidatzen zuten noizean behin, egun hartan ere bai—, nora ezean bezala gelditu zela, guztiz aztoratuta; badirudi, azkenik, ametsak eragindako egoerari erantzun bat bilatu nahian edo, zuzenean joan zela giltzategira trastelekuko giltzaren bila,
|
baina
han ez zuela aurkitu eta orduan neskame guztiak bildu zituela, handik nahaste borrastea.
|
|
2011
|
|
|
bere txakurra, izan ere, beltza da, eta Saturrek ere, nola bihotzez maite baitu, beltza du bihotza. Satur eta bere txakurra, beraz, ez dira Afrikan jaio,
|
baina
han jaio balira bezala da?
|
|
|
Uste dut pare bat minutu egin nituela han, leihotik kalera begira. Denbora apur bat eman nahi izan nion nire neskari estalki bat gainetik jarri eta barkamen eske etor zekidan,
|
baina
han ez zen inor agertu eta ez nuen izan alde egitea beste irtenbiderik.
|
|
2012
|
|
|
Badakit toki hartan eman nituen lehen egunak beldurgarriak izan zirela,
|
baina
han ikusi nuenak eragindako inpresioak egun haiek ahazten lagundu dit. Hara iritsi eta egurrezko aulki ezegonkor batean eserita atera zidaten argazkiaren argi kolpetik hurrengo hogeita hamar bat egunera ez dut inolako oroitzapenik.
|
|
|
–Ba, zure etxera hurbildu naiz
|
baina
han ez zegoen inor. Lau aldiz jo dizut txirrina.
|
|
|
Ama, eseri hemen esaten zidan, eta lekua egiten zidan sofan, afalorduan berarekin batera telebista ikusteko. Ez zion esaten nionari jaramonik egiten,
|
baina
han nengoela sentitzea gustatzen zitzaion. Burua nire belaunetan jartzen zuen, eta nik, sukaldeko trapua esku batean, belarri atzera orrazten nizkion ileak beste eskuko atzamarrekin.
|
|
|
Horrelakoak esaten hasten garenean, Mertxe ito egiten da barrearen barrez. Eta piztu egiten gara, afariko ardo botila husten dugu bion artean, topa egiten dugu behin eta berriro, batak besteari zein ondo gauden errepikatuz, eta diskotekara joaten gara,
|
baina
han, garai batean ez bezala, ez digu inork begiratzen. Edo ikusi gabe begiratzen digute.
|
|
|
Hitz haien indar gizatasunaz gainekoak aztikeria baten ahalmena ekarri balu bezala, hizlariak seinalatzen zituen ohol zahar erraldoiek, une hartan bertan, beren ebanozko masail hezur handiak zabaldu zituzten. Haize laster bortitzaren eragina izan zen;
|
baina
han, ate haien ondoan, hantxe zegoen bere hil jantzian bilduta Usherko Lady Madelineren irudi luzea. Odola zuen arropetan, eta borrokaldi gogor baten seinaleak ageri zituen bere gorputz akituaren gune guztietan.
|
|
|
Dena dela, urtebete eta hiru hilabete igaro ziren berriz basatiak ikusi arte, eta orduan berriz aurkitu nituen, berehala azalduko dudan bezala. Egia da, agian, behin edo bitan izan zitezkeela uhartean,
|
baina
han geratu gabe, edo behintzat nik ikusi gabe. Maiatzean, ordea, nire kontuen arabera uhartean neraman hogeita laugarren urtean, topo egite bitxi bat izan nuen haiekin; baina bere garaian emango dut horren berri.
|
|
|
Gero mendi tontorreraino gidatu nuen, etsaiak joan ote ziren ikustera. Betaurrekoa atera eta, begiratzean, bete betean ikusi nuen haiek egondako lekua,
|
baina
han ez zegoen ez haien, ez haien kanoen arrastorik; beraz, argi eta garbi zegoen alde egin zutela eta han utzi zituztela bi kideak, haien bila ibili gabe.
|
|
|
Azkenean golko txiki bat ikusi nuen errekaren eskuinetara, eta, zailtasun handiak igarota, ala harantz eraman nuen, eta, horrenbeste hurbiltzearen ondorioz, arraunarekin lurra ukitzea eta han sartzea lortu nuen;
|
baina
han berriz zama guztia uretan galtzeko zorian egon nintzen, itsasertza ez baitzen batere laua, aldapatsua baizik, eta ez zegoen ala lehorreratzeko adina lekurik, alaren mutur bat hondartu ezik; eta hori eginez gero, mutur hori oso goian geratuko zen, eta bestea berriz lehenago bezala, uretan sartua, eta zama orduan ere erortzeko arriskuan. Egin nezakeen gauza bakarra zen itsasgoraren zain geratzea, arraunarekin, aingura balitz bezala, alari eutsiz; horrela, alaren alde bat lur gainean finkatua nuen, zabalune lau baten ondoan, handik pixka batera urak estaliko zuelakoan, eta horixe gertatu zen.
|
|
|
Uste dut mundua sortu zenetik hura izan zela uhartean izandako lehenengo eskopeta tiroa. Tiro egin bezain laster, basotik era guztietako hegaztiak pilaka irten ziren, handik eta hemendik, garrasi nahasiak eginez, bakoitza bere ohiko doinuaren arabera intzirika,
|
baina
han ez zegoen nik ezagutzen nuen motatakorik. Hil nuen hegaztiari zegokionez, zapelaitz motaren bat izango zela iruditu zitzaidan, kolorea eta mokoa haren antzekoak baitzituen, baina ez zituen txori txiki batenak baino atzapar edo gako azkazal handiagoak; haragia, berriz, ustel gustukoa zen, eta ez zuen ezertarako balio.
|
|
|
Leku egokiaren bila ari nintzela, zabaldi txiki bat aurkitu nuen mendixka baten hegalean, zabaldirantz ematen zuen aldea oso aldapatsua zuena, etxe baten horma balitz bezala, eta, hartara, goitik zetorren ezerk ezin ninduen ezustean harrapatu. Mendixkaren alde batean zulo antzeko bat zegoen, pixka bat barrurantz egiten zuena, leize zulo baten sarrera balitz bezala,
|
baina
han ez zen leize zulorik edo harkaitzean barrura sartzeko biderik.
|
|
|
doinua bitxia zen, tarteka geldia eta tristea, tarteka arina eta bizia. Ingurumaria arakatu nuen begiradaz,
|
baina
han ez zen inor; adi jarri nintzen berriro: bazirudien soinua zerutik jaisten zela.
|
|
2013
|
|
|
Alemanian egon nintzenen erresidentzian, nire gela pareko atean mutil norvegiar bat zegoen, Rainer. Berarekin izan nuen afera bat baino gehiago, azkenerako nire logela bihurtu zen bion etxebizitza,
|
baina
han denboraldi baterako bakarrik nengoelako egiten nuen hura guztia, kontzienteki ez nuen inoiz seriotasun gehiegiz hartu erlazio hura.
|
|
|
Ingurutik pasatzen ziren guztiek begiratzen zioten Porscheari. Nizak, Côte Azur guztiak, pijo fama du,
|
baina
han ere zakurrak oinutsik ibiltzen dira. Han ere, batzuek gehiegi dute eta besteek, gutxiegi.
|
|
|
Mendian gora joan ginen bai,
|
baina
han ez zebilen ahuntzik haitzetan. Ahuntzaren azken puzkerraren airerik ere ez zebilen han.
|
|
|
Ez al zen, gainera, kointzidentzia bat baino gehiago bera eta Yazîd anaia bikiak izatea, dorreak bezala? Egia da ez Yazîdek ez berak ez zutela Dorre Bikien txikizioan parte hartu,
|
baina
han bazegoen, kausa efektu erlazioaz gain, bertze zerbait: espiritu bat edo anaitasun moduko bat, islamiar guztiak lotzen zituena, antzinakoak, oraingoak eta gerokoak?, halako moldez, non batek egiten zuenak gorputz edo sare osoan baitzuen eragina; Mendebaldeko minek hil zuten Yazîd, eta bera ere. Hamza?
|
|
|
herdoildutako txirrista bat zuen eta kirrinka egiten zuten din dan pare bat. Berehala aspertzen nintzen,
|
baina
han orduak egitera behartzen ninduten. Jolastoki abandonatu bat ikusten dudan bakoitzean gogoratzen naiz umetako egun horiekin, baina ez dut gordetzen leihoaren atzetik begira zegoen gizonaren irudirik, ezta leihoarenik ere, esan zuen.
|
|
|
Aulkitik jaitsi ez banintz, buruan joko ninduen, bete betean[...]. Nik sukalde aldera jo nuen,
|
baina
han konturatu nintzen ez nuela ezer ikusten». Zauria begi batean izan arren, Basañezek une horretan bi begiak zituen estaliak; ez zuen ezer ikusten, eta lurrean etzan zen.
|
|
|
Ez zen ikasle txarra izan, baina behin baino gehiagotan irakasleak haserrearazi egin zituen bere bihurrikeria eta irteerekin, batez ere Azpeitiko institutuan. Zarautza bidali zuten, La Salle ikastetxera,
|
baina
han ere jasotzen zituen zigorrak, eta maisuak agindutako esaldia ehun edo berrehun aldiz kopiatu behar izaten zuen sarritan. Marije arrebak ondo gogoan du anaia nolakoa zen:
|