|
2001
|
|
|
Krisiaren jatorria nazioarteko ordainketen sistemaren barruan datzala behin ongi ulertuz gero, argi dago ezen azken urteetan proposaturiko irtenbide asko adabaki soilak direla, munduko desordena monetarioan inolako eragin errealik gabeak. Zor zerbitzuaren muga eta zorraren kantzelazioa edo berregituraketa, krisiaren sintomarik kaltegarrienekin bukatzeko diseinaturiko saio pragmatikoen kategoriari dagozkio;
|
baina
gaixotasuna sendatzeko, erabat ez gai dira.
|
|
|
Ibaietako jaiotzetan ura segurua da, baina, bere ibilguan behera egin ahala, animalien gorotzak aurkituko ditu, gaixorik egon daitezkeen edo gaixotasun arriskutsuak izan ditzaketen animalien hondakin naturalak (tuberkulosia, bruzelosia, ikatza, azaleko infekzioak, amildegiekin edo zorne poltsekin). Kutsadura hori uretan disolbatzen da eta ez da ikusten,
|
baina
gaixotasunak eragin ditzake. Ibilgu hori parke natural kontrolatuetatik igarotzen den heinean, kutsadura handia duten animalien hilotzekin, araztuta ez dauden hiriguneetatik edo nekazaritza edo abeltzaintza ustiapenetatik datozen materia beltzekin kontaktuan jar daiteke.
|
|
2002
|
|
|
Oraindik ez dakigu zehatz mehatz zergatik haur batzuk diabetikoak diren eta beste batzuk ez. Diabetea izateko jarrerarekin sortzen da,
|
baina
gaixotasuna agertzeko beste faktore batzuk ere badaude, hala nola birusek eragindako infekzioak, organismoaren defentsak aldatzea, elikatzeko ohitura txarrak, etab. Nola jakin dezaket semea diabetikoa den. Lehenik eta behin, deigarri gerta daiteke haurrak argaltzea, ondo jaten badu ere. Beste batzuetan, gutxiago gertatzen den arren, haurrak irabazi egiten du bazkaltzeko (anorexia) eta argaltzen du.
|
|
2003
|
|
|
Horrek ere, dietaren hobetze ekarri zuen berarekin, artoaren, patataren eta haragiaren kontsumoa hasiz. Era berean izurriteak desagertzen joan ziren,
|
baina
gaixotasun berri bat agertzen hasi zen: nafarreria6. tartean Gasteizen izan zen nafarreria epidemiaren ondoren Real Sociedad Bascongada de Amigos de País erakundeko kideek inokulazioa bultzatu eta orokortu zuten gaixotasun honen aurka; txertoen aurrekari hau zen haren aurka egiteko zegoen sistema bakarra.
|
|
|
Espainian 300 leproso inguru daude,
|
baina
gaixotasuna aurre desagertuta dago.
|
|
|
Orain arte, larruazaleko tumore linfatiko arruntena, mikosi fungoidea, hautematen zailenetako bat zen,
|
baina
gaixotasunaren diagnostiko goiztiarra egiteko aukera areagotu egin da Ikerketa Zientifikoen Zentro Nazionaleko (CNIO) zientzialariek eta Espainiako hainbat ospitaletako kliniko talde batek egindako ikerketaren ondoren. Miguel Ángel Piris CNIOko Patologia Molekularreko programaren zuzendariarentzat da azterketa horren garrantzia, linfoma mota horren profil molekularraren identifikazioan oinarrituta.
|
|
2004
|
|
|
Ikuspegi fisikotik argi dago emakumea gehiago bizi dela,
|
baina
gaixotasun ugariagoak eta mendekotasun handiagoa nozituz.
|
|
|
Bakterio patogenoak, infekzioen bidez, “mende erdian gizakiak eta animaliak erasoko ditu”, Kantabriako zientzialari taldeko zuzendari Jesús Navasen arabera. Proiektuaren aurkezpenean, Leongo Unibertsitateko Albaitaritza Mikrobiologiako katedradun eta zelula barneko bakterio patogenoetan nazioartean ospe handia duen aditu José Vázquez Boland ek azaldu zuenez, zientziaren aurrerapenak direla eta, “ez gara horretaz jabetzen,
|
baina
gaixotasun infekziosoak mehatxua dira”, izan ere, antibiotikoak erabiliz, “bakterioak sendoago bihurtzen dira”. Gotorleku horren kontra, Vázquez Boland ek, proiektuaren bultzatzaileak, adierazi zuen tresna bakarra “ikerketa” dela.
|
|
|
Ikerketak berretsi duenez, gaixoen senideek gene hori bera dute, baina “eragin leunagoa du. Jende askok du arrisku faktore hori,
|
baina
gaixotasuna garatzeko beharrezkoa da arrazoi gehiagorekiko esposizioa, hala nola droga kontsumoa, estresa edo beste gene batzuen presentzia”, azaldu du Van Osek. Eskizofreniak biztanleriaren %1i eragiten dio eta oroimenaren, hizkuntzaren, arretaren eta gizarte trebetasunen nahasteak sortzen ditu.
|
|
2005
|
|
|
–Bai, gaixo nago,
|
baina
gaixotasun hau ez dit medikuak sendatuko, baizik eta zuk etxeko ardurak hartuz! Jakizu:
|
|
2006
|
|
|
Kongo eta Gabonen gizakiak kutsatzeko bidea txinpantze eta gorilen haragia jatea izan da. Primate horiek beste animalia batzuk kutsatu dituzte, hala nola gau-txoriak, eta hauek birusa eraman bai
|
baina
gaixotasuna ez dute garatzen.
|
|
|
Oraingoz, epidemiaren eragina arinduko duen prebisioa lortu nahi da. Txertoak ez luke izurritea ukituko,
|
baina
gaixotasuna ez litzateke hain larria izango. «Hiltzeko eta ospitaleratzeko arriskua murriztu egingo litzateke», azaltzen du Bayasek.
|
|
|
Epilepsiaren konponbide klinikoak ezagunak dira,
|
baina
gaixotasun horren estigmak aurrera jarraitzen du. Hura akabatzeko moduetako bat da herritarrak sentsibilizatzea eta ezagutaraztea pertsona epileptikoak bizitza normala izan dezakeela kasu gehienetan, eta beste edozein herritarren jarduera eta erantzukizun beretarako gai dela.
|
|
2007
|
|
|
Pankreako uharteei buruzko ikerketa indartzen ari da, beste era bateko terapia birsortzaileei begira, eta, aldi berean, uhartetxoaren fisiologiari buruzko edo hipogluzemia bezalako arazoak nola kontrolatu aztertzen ari dira. Irlatxo pankreatikoen transplanteek ez dute behin betiko diabetea amaituko,
|
baina
gaixotasuna ezagutzen eta zenbait gaixo sendatzen laguntzen dute, I. motako zenbait diabetiko kasu larrienak baitira. Cañónek adierazi zuen orain arte ebakuntza hau egiteko aukera gehien zituzten pazienteak, intsulina izan arren, gaixotasuna kontrolpean ez zutenak zirela, eta, gainera, aurretik giltzurrun transplante batetik pasatu zirela, horrek errefusa saihesten baitzuen.
|
|
|
Sitgesko (Bartzelona) Hiesaren XIII. Sinposio Nazionalean parte hartu zutenek atzo esan zuten “urte eta erdi edo bi urte” barru zientziak prebentziozko txertoa lortuko duela, GIBak jotako gaixoen infekzioak “arintzeko eta geldiarazteko”. Sinposioko koordinatzaile José María Gatellek esan zuenez, botikak ez du HIESa sendatuko,
|
baina
gaixotasunak aurrera egin dezan oso oztopo eraginkorra izan daiteke. Txertoa “oso denbora gutxian gauzatuko da, hiesaren ikerketan eta tratamenduetan aurrerapauso handiak eman baititugu; asko dakigu gaixotasunari buruz, eta bide onetik goaz” esan zuen Gatellek, Bartzelonako Ospitale Klinikoko Gaixotasun Infekziosoen Unitateko burua ere bada.
|
|
|
Ikertzaile espainiarraren iritziz, txertoa, gaur egun mundu osoan 30 bat laborategik lan egiten dutena, “eraginkorra izango litzateke pazienteen ia %100ean, eta garrantzi handia izango luke garapen bidean dauden herrialdeentzat, horietan planetako gaixoen %90 bizi baita”. Gatellek onartu zuen, ordea, oraindik ez dela aurkitu hiesaren aurkako txertorik “gripearen edo poliomielitisaren antzekoa”, baina laster bitarteko zerbait erabiliko dugula, gaixotasuna kutsatzea eragotziko ez duen txerto bat,
|
baina
gaixotasunaren bilakaera arinduko duena”. Bestalde, Christian Brander suitzarra, Partners Hiesaren Ikerketa Zentrokoa, Massachussets Ospitale Nagusian (AEB).
|
|
|
Bestalde, Christian Brander suitzarra, Partners Hiesaren Ikerketa Zentrokoa, Massachussets Ospitale Nagusian (AEB). ), Gatellekin batera, “hiesaren aurkako borroka oso prozesu aurreratuan dagoela” ziurtatu zuen,
|
baina
gaixotasun horren aurkako sendatzeko txertoa aurkitzeko “oraindik urte asko falta direla” pentsatu zuen. Gaur egun, Branderrek dioenez, sendatzeko txerto baten diseinua hobeto ulertzen hasi gara, baina “oraindik birusaren aurkako immunitate erantzun eraginkorra prestatu behar dugu, eta gaixo batzuk beste batzuk baino hobeto zergatik aurre egin diezaioketen jakin behar dugu”.
|
|
|
Gu bisitatzen ditugun pazienteak, oro har, pertsona osasuntsuak dira, eta sintoma gogaikarriak dituzte, gaixotasun jakin bat baino gehiago. Arnas gaixotasunak eta, zehazki, BGBK erakartzen zaituzte,
|
baina
gaixotasun kronikoa da pneumologoentzat. BGBK tratatzea [enfermedad pulmonar obstructiva crónica] ez da bakarrik kasurik larrienak identifikatzea eta tratamendu farmakologikoa agintzea.
|
|
2008
|
|
|
Horrela, bi dimentsio horiek nagusi moduan agertzen dira, honako lau ongizate tipo edo egoera —koadranteak, irudian— bereiziz: (1) ongizate osoa lortzeko susperraldi egoera, (2) eta (4) egoera egonkor
|
baina
gaixotasun problematikoa adierazten dutenak, (3) gaixotasun larriko egoera kritikoa. Aipatzekoa da euskal kasua Espainian (2). ean sartzen dutela, eta euskal kasua Frantzian (3). ean.
|
|
|
2 koadrantea, egoera egonkorra
|
baina
gaixotasun problematikoa: koadrante honetan kokatzen ditugun hizkuntza gutxiengoek demografia bizindar ertaina edo baxua dute oraindik ere, baina suspertzen ari dira babes instituzional ertaina edo handia lortzen ari direlako.
|
|
|
4 koadrantea, egoera egonkorra
|
baina
gaixotasun problematikoa: koadrante honetan kokatzen ditugun hizkuntza gutxiengoek demografia bizindar ertain edo handiari eutsi diote, baina haien babes instituzionala ertaina baino baxuagoa edo oso baxua da.
|
|
|
Horrek hizkuntza suspertzeko aukera berriak ekarri zituen. Galesaren aktibistak mobilizatu izanaren ondorioz, eta Ministerio Galesak galesari babes instituzionala ematearen aldeko hizkuntza politikak aplikatu izanaren ondorioz, 4a irudian aurkeztutako diagnosi ereduaren" egoera egonkorra
|
baina
gaixotasun problematikoa" koadrantean sar dezakegu egun gutxiengo hori.
|
|
|
" Egoera egonkorra
|
baina
gaixotasun problematikoa" diagnosira garamatzan beste testuinguru soziolinguistiko bat 4a irudiko 4 koadranteak azaltzen duena da. Litekeena da geografikoki isolatuta dauden hizkuntza komunitateek demografia bizindar ertaina izatea, hiztunak leku edo lurralde jakin batean kontzentratuta daudelako.
|
|
|
Adibidez, beste hizkuntza talde baten kontrolpean dagoen lurralde jakin batean kontzentrazio demografiko handia izateak (esaterako, erreserbak) konpentsatu egin dezake komunitateak demografia ahula izatea kopuru absolutuetan. Dena den, babes instituzional formal eta informalik ez izateagatik, hizkuntza gutxiengo horiek 4a irudiko" egoera egonkorra
|
baina
gaixotasun problematikoa" koadrantean daude. Nahiz eta Bilboko hitzaldian ez ziren kasu horien adibideak aurkeztu, talde horren barruan daude" mun1978an konstituzio espainola sortu zenean, euskaldunak mobilizatu egin ziren talde gisa babes instituzional handia lortzeko beren hizkuntzarentzat, batez ere hezkuntzan, komunikabideetan eta administrazio publikoan.
|
|
|
2 koadranteak, hain zuzen ere, bizindar demografiko zertxobait ahula izateagatik eta babes instituzional ertaina edo altua izateagatik egoera egonkorrean egoteak
|
baina
gaixotasun problematikoa izateak, ongi definitzen du Moncton hiriko frantses hiztunen egoera. Aurreko atalean aipatu dugun moduan, Moncton eskualdeak erakunde frankofono ugari ditu.
|
|
|
Ontarioren iparraldea gure ongizate/ gaixotasun markoaren 4 koadrantean koka genezake: egoera egonkorra
|
baina
gaixotasun problematikoaren koadrantean. Ontarioren iparraldeko frantses hiztunetako asko komunitate frankofonoen barruan bizi dira.
|
|
|
Montérégie eta Estrie eskualdeek osatzen duten" ekialdeko udalerri historikoak" eremuko komunitate anglofonoak gure ereduko 4 koadrantean koka ditzakegu: " egoera egonkorra
|
baina
gaixotasun problematikoa" egoeraren barruan, hain zuzen ere. Ekialdeko udalerrietako ingeleshiztunek probintzia barruko bigarren komunitate anglofono handiena osatzen dute.
|
|
|
Quebecetik kanpoko gutxiengo frankofonoen eta Quebeceko gutxiengo anglofonoaren estatusa, bizindar demografikoa eta bizindar instituzionala hobetzeko Kanadan egin diren ikerketak eta hizkuntzapolitikak lagungarri izango dira mundu osoko hizkuntza— eta kulturaaniztasunari eusteko. Arriskuan dauden hizkuntza gutxiengoak" gaixotasun larri" egoeratik" egoera egonkorra
|
baina
gaixotasun problematikoa" egoerara igaro ahal izateko bide egokienak aurkitzea da zeregin horren" zientzia eta artea". Azken helburua litzateke arriskuan dauden hizkuntza komunitateei" ongizate osoa lortzeko susperraldian" egoerara igarotzen laguntzea, kapitulu honetan aipatutako hizkuntza talde batzuek behintzat lortu duten egoera horretara.
|
|
|
(off) Izurritea izan zuten. Berak alboko tribu baten sorginkeriari botatzen dio errua,
|
baina
gaixotasun hura legez kanpoko meatzariek ekarriko zuten, seguru asko.
|
|
|
Diabetesik arruntena (2 motakoa edo heldua) izateko arriskua areagotu egiten da osasungarriak ez diren bizi ohiturekin;
|
baina
gaixotasun horrek ere oinarri genetikoa du. Europako eta Estatu Batuetako 40 zentro baino gehiagotako ehun bat zientzialarik patologiarekin lotutako sei gene berri identifikatu dituzte, “Nature Genetics” aldizkariak argitaratu duen azterlan baten arabera.
|
|
|
Batez ere, 20 eta 40 urte arteko emakumeei eragiten die eritasunak, eta ondorioak larriak izan daitezke eremu profesionalean zein eremu pertsonalean. «Ez dakigu zehazki esklerosi anizkoitza zerk eragiten duen,
|
baina
gaixotasunaren garapenean hetereogeneotasun handia dagoela badakigu», azaldu zuen atzo Bilbon Koen Vandenbroeck biologia molekularrean adituak. Zirkulazio istripuen ostean, gazteengan ezgaitasun gehien dakarren gaitza da.
|
|
|
Haizeak kirri egiten du eta han ez dago gaixotasunik, zarata baino ez, zarata da izaera, zarataz egina dago dena. Isiltasunik gabeko mundu bat,
|
baina
gaixotasunik gabekoa. Han ez da hiltzen.
|
|
2009
|
|
|
Ustezko gaixotasun horren eboluzioa honakoa litzateke: ondorioak hasierabatean minimoak dira
|
baina
gaixotasuna progresiboa da. Isurketak gehitu egitendira eta osasuna okerrera joaten hasiko da.
|
|
|
Metabolismo zelularrari eragiten dioten proteina kodetzaileak ere agertzen dira. Orain aurkitu diren gene berriak ohikoagoak dira,
|
baina
gaixotasunarekiko suszeptibilitate txikia ematen dute BRCA1 eta BRCA2 izenekoek ez bezala (ez dira oso ohikoak populazioaren artean, baina bularreko minbizia izateko arrisku handia dute), orain aurkitu diren gene berriak ohikoagoak dira, baina gaixotasunarekiko suszeptibilitate arrisku txikia dakarte. Hala ere, horietako batzuen baturak nabarmen handitu dezake jasateko arriskua.
|
|
|
Metabolismo zelularrari eragiten dioten proteina kodetzaileak ere agertzen dira. Orain aurkitu diren gene berriak ohikoagoak dira, baina gaixotasunarekiko suszeptibilitate txikia ematen dute BRCA1 eta BRCA2 izenekoek ez bezala (ez dira oso ohikoak populazioaren artean, baina bularreko minbizia izateko arrisku handia dute), orain aurkitu diren gene berriak ohikoagoak dira,
|
baina
gaixotasunarekiko suszeptibilitate arrisku txikia dakarte. Hala ere, horietako batzuen baturak nabarmen handitu dezake jasateko arriskua.
|
|
|
Gene horiek proteina arraroak identifikatzen laguntzen diote organismoari. Gene horretan aurkituriko aldaerak sistema immunitarioa atseden zikloa/ esna zikloa erregulatzen duten garuneko zelulei eraso egitera bultzatzen du, hipocretina molekularen bidez. Mignotek eta haren taldeak, ordea, ikusi zuten badirela aldaera genetiko bera
|
baina
gaixotasuna garatzen ez zuten pertsonak. Zientzialariek lanean jarraitu zuten kausa aurkitzeko, harik eta 4.000 pazienteren lagin batean TCRA aurkitu zuten arte.
|
|
|
Hegoaldean hobeto bizi da? Litekeena da,
|
baina
gaixotasun kardiobaskularrak ere heriotza eragiten duten lehen arrazoia dira iparraldean. 2007an, Espainiako heriotzen %36ren erantzuleak izan ziren, eta 124.126 pertsonaren bizitza amaitu zuten.
|
|
|
Okerrena zera da: agintaririk agintarienak ere ez dakiela zer ari zaigun gertatzen, sintomak bai, sintomak aise antzematen dira
|
baina
gaixotasuna erabat beste kontu bat da.
|
|
|
Daniel jaun gaztearen adina zuenean, hura sukaldari izatea nahi nuen. Lanbide ona da,
|
baina
gaixotasun bat izan zuen eta ahulduta zituen birikak. Garai hartan zure aitak artatu zuen, eta esan behar dut sendatu egin zuela; miraria zirudien.
|
|
2010
|
|
|
Elikadura aipatuko du baita ere Ana Revillak bere hitzaldian,
|
baina
gaixotasunekin lotuta: Gaixotasunaren 7 mailak eta bere tratamendua elikaduraren bitarte.
|
|
|
Osasun arazoak medio parlamentuko bere aukia utziko omen du Jesus Mari Larrazabalek. Lehendik agertu omen zuen postua uzteko intentzioa,
|
baina
gaixotasuna medio orain gauzatu da. Peio Urizarrek aurreratu duenez, Jesus Mariren postua Juanjo Agirrezabalaga gipuzkoarrak beteko omen du.
|
|
|
Egungo osasun sistema eritasun akutuei aurre egiteko prest dago,
|
baina
gaixotasun kronikoei aurre egiteko ez dago pentsatua, Bengoaren hitzetan.
|
|
|
baizik; eta beste gaitz askorekin berdin; eta don Zoilok irri jostalariak egiten zizkion amonari, eta honek honako iruzkin hau egiten zion etxeko medikuari, bere ezintasunean: . Zuri aho korapiloak gustatzen zaizkizu, don Zoilo,
|
baina
gaixotasuna aho korapilo bat baino gauza serioagoa da, zoritxarrez??.
|
|
|
Onura horiek, ordea, zama bihurtzen dira herrialde pobreenentzat, non gaitz kronikoak infekziosoekin bat egiten baitute. Global Funden saiakeren arabera, 2015era arte gaixotasun infekziosoen kopurua murriztu behar da,
|
baina
gaixotasun kronikoen “pandemia isilak” %71 egingo du gora, OMEren aurreikuspenen arabera. Gaixotasunen banaketa berri horren arrazoia biztanleria gero eta zaharragoa izatea da.
|
|
|
Gaitz fisikoak edo psikikoak izan daitezke, baina beti iraunkorrak. Kode Zibilak (lege figura hau arautzen duen araudia) ez ditu aipatzen gaixotasun zehatzak,
|
baina
gaixotasun horiek ezagutzari eta borondateari eragin behar diote. Zertan datza ezgaitasuna?
|
|
|
Iraupen laburreko amets baten (gau bakoitzeko sei ordu baino gutxiago) eta garaiz aurreko heriotza izateko aukeren areagotzearen arteko zuzeneko loturen ebidentziak biltzen ditu. Lanaren egileek adierazi zuten, halaber, gehiegi lo egitea (bederatzi ordu baino gehiago gauero) kezkatzeko arrazoi bat ere izan daitekeela; izan ere, lo gutxi egiten denean gertatzen denaren kontra, lo gehiegi egiten denean ez da heriotza arriskua areagotzen,
|
baina
gaixotasun hilgarri ezezagun baten adierazle esanguratsua izan daiteke. Zientzialariek loaren ohiko iraupenaren eta heriotza tasaren arteko erlazioa aztertu zuten, Erresuma Batuko, Estatu Batuetako, Europako eta Ekialdeko Asiako 16 azterketa prospektibo berrikusi ondoren.
|
|
|
Laser berriak Begi lehorraren tratamendurako, malko artifizialekin bustitzea gomendatzen da, egunean behar adina aldiz. Dakriozistitisa antibiotikoekin eta antiinflamatorioekin tratatzen da,
|
baina
gaixotasunaren forma kronikoan (iraupen luzeko malko jarioarekin) kirurgiara jo behar da. ohikoena dakriozistorrinostomia da, hau da, malko zakuaren eta sudur zuloaren artean drainatze bide berri bat sortzea:
|
|
|
Ildo beretik, tuberkulosia ere ez zuen inoiz ikasi," bertulukosia" baizik; eta beste gaitz askorekin berdin; eta don Zoilok irri jostalariak egiten zizkion amonari, eta honek honako iruzkin hau egiten zion etxeko medikuari, bere ezintasunean: " Zuri aho korapiloak gustatzen zaizkizu, don Zoilo,
|
baina
gaixotasuna aho korapilo bat baino gauza serioagoa da, zoritxarrez...".
|
|
2011
|
|
|
gaixotasun kutsagarriak zabaltzea saihesteko teknika batzuei dagokie, eta pertsona gaixoak osasuntsuengandik bereiztea da.. Berrogeialdia? hitza itxuraz osasuntsu dauden
|
baina
gaixotasun kutsagarri baten eraginpean egon diren pertsonen isolamenduari esaten zaio.
|
|
|
Mikroorganismoak askatzen ari diren
|
baina
gaixotasunaren sintomarik ez duten pertsonei deitzen zaie, eramaile?. Ikuspegi epidemiologikotik, oso garrantzitsuak dira, beste pertsona batzuekin kontaktuan egoten baitira.
|
|
|
Estraktu hori odoleko lipido kopuru anormal batek (kolesterola edo koipea, esaterako) eragindako baldintza da. Dislipidemiak, oro har, ez du sintomarik eragiten,
|
baina
gaixotasun baskular sintomatikoak sor ditzake, hala nola arterioesklerosia edo zirrosia, azaldu zuen Kawadak. “Gaixotasun horiei aurrea hartzeko, garrantzitsua da lipidoen metaketa areagotzea saihestea”, gaineratu zuen.
|
|
|
Ikerketak dioenez, ez da handiagoa pertsona gizenen arteko erakarpena, baizik eta gizentasuna kutsatu eta lagunartean zabaltzea. Arazo horrek agerian uzten du ingurumen arrazoiak hobetzen saiatu behar dela eta obesitatearen aurkako borrokan arrazoi genetikoak kontrolatu behar direla,
|
baina
gaixotasun kroniko hori taldean tratatzea ere komenigarria izan daiteke. Kontzientzia laxoagoa da, kolektiboa bada, eta hori indartu egiten da nerabezaroan, taldea autobaieztapenerako gune garrantzitsuena denean.
|
|
|
Ez, aitak egin zienak ez zeukan barkamenik. Ihes egin eta zerotik hasten saiatzea barkaezina izango zen jada,
|
baina
gaixotasun endekatzailea itxuratzea, hura atzera bueltarik gabeko ankerkeria izan zen. Ez ziren ama, arreba eta bera fikziozko pertsonaiak.
|
|
2012
|
|
|
«Baina kasu larrienetan, haurtzaroko gabezia horiei lotuago dagoela uste dut». Kasu larrienak depresioari dagozkio,
|
baina
gaixotasuna beste «estruktura psikiko» biri ere badagokiela deritzo: «Anorexikoak edo bulimiadunak dira denak, baina ez dute gaixotasun bera.
|
|
|
Era berean, gure gaixotasuna kontrolaezina dela, haren gainean jardun ezin dugula eta paziente hutsak soilik garela pentsa dezakegu; edota gure bizitzan eta gure ingurunean esku hartzeko ahalmena benetakoa eta eraginkorra dela (kontrolagarritasun dimentsioa). Kausa egonkorrak edo ezegonkorrak daudela aurkitu dezakegu; hala, zortea benetan ezegonkortzat hartzen dugu (ez zaigu beti loteria egokitzen),
|
baina
gaixotasun kronikoak bizitza osorako, loteria, dira zalantzarik gabe (dimentsio kausal egonkorra/ ezegonkorra).
|
|
|
Pertsona seropositiboa edo GIBaren (giza immunoeskasiaren birusa) eramailea luzaroan egon daiteke egoera horretan. Birusa transmiti dezake,
|
baina
gaixotasuna garatu gabe edota GIBaren ondoriozko infekzioak zelula immunitatean kalte bizia sorrarazten denean soilik hartzen du HIES a.
|
|
|
Kontzentrazio hori gramoko kolonia sortzaile unitatetan (KSU/ g) adierazten da, hau da, elikagaiaren gramo batean ugal daitezkeen zenbat mikroorganismo unitate dauden. Ahoratzen denean, elikagaian dagoen mikroorganismo zehatz baten kontzentrazioa bere GIDren azpitik badago, ez omen du arazorik sortuko,
|
baina
gaixotasun seinaleak edota sintomak agertzea beste faktore batzuen menpe dago,. Mikroorganismo eta birus kutsadurari lotutako arriskuak, azpiatalean azaltzen denez.
|
|
|
Manuel Lázarok, Madrilgo Mirasierra klinikako albaitariak, uste du “leishmaniasia ez dela ezer berria”. “Arazoa da orain eltxo gehiago daudela,
|
baina
gaixotasun hori, pertsonen kasuan, ez da txakurraren bidez transmititzen”, gehitu du. Gaixotasuna transmititzen duen flebotomoa edo eltxo emea 17 °C eta 30 °C bitarteko tenperaturan bizi da edo aktibo dago.
|
|
|
“Ahalik eta azkarren egin behar da diagnostikoa; izan ere, praktika klinikoan ikusten denez, goiztiartasun handiagoarekin diagnostikatzen diren gaixoak egoera hobean iristen dira, eta hobeto erantzuten diote gaixotasuna kronifikatu eta zailtasun gaindiezinak eta berreskuraezinak (baliaezintasuna, esaterako) izan dituzten gaixoei baino”, nabarmendu du Collado programak. Fibromialgiarako tratamendua Fibromialgia ezin da saihestu, ez baita ondo ezagutzen haren zergatia,
|
baina
gaixotasunaren okertzeari aurrea har dakioke tratamendu egokiarekin, hiru zutabetan oinarritzen baita. Batetik, jaurti dezaketen karga fisiko eta ez fisikoak saihestu behar dira.
|
|
2015
|
|
|
Hala dio F. Riberak Vida de la Madre Teresa liburuan (Salamanca 1590, 59 or.). Antoniok San Tomas komentuko domingotarretan eskatu zuen abitua, baina une hartan ez zuten onartu? Geroago Jeronimo dohatsuaren Ordenan sartu zen,
|
baina
gaixotasunak jota ezin izan zuen aurrera egin. Ameriketara joan zen eta 1546ko urtarrilaren 20an hil zen,. Iñaquitos?
|
|
|
zahartzea prozesu naturala da katuentzako, pertsonentzat den bezala. «Katuetan adinaren ondorioek aldaketa psikologikoak eta portaera aldaketak eragiten dituzte,
|
baina
gaixotasun batzuekiko zaurgarritasun handiagoa», esan dute, bestalde, Katua Zaintzeko Nazioarteko Elkarteko albaitariek. Urteek murriztu egiten dute janaria usaintzeko eta dastatzeko gaitasuna, eta gantza eta proteinak digeritzeko gaitasuna murrizten dute.
|
|
|
Zerrak ere hotzeriak egiten ditu, eta gripearen aurka, tenperaturen jaitsierarekin,
|
baina
gaixotasun hori zaindu egin behar da, larritu ez dadin.
|
|
|
Komunitate moduko izaera duten webgune horietan, anorexia edota bulimia duten pertsonak batzen dira. Beren hitzetan, beren" bizi eredua" erakusten dute,
|
baina
gaixotasun horien apologia egiten da gehienetan.
|
|
|
Behin eta berriz oposizioko alderdiek zuzendaritza taldeko edo sindikatu batzuetako ordezkarien erretiro baldintzei buruz galdetu arren, iskin egin zion itaun horri. Bakarrik esan zuen" salbuespen batzuk" izan zirela;"
|
baina
gaixotasunengatik izan ziren eta behar bezala ziurtatuta daude".
|
|
|
Ez dakit ohartu zaren,
|
baina
gaixotasun gogaikarri bat daukat.
|
|
2016
|
|
|
Zer pentsatua ematen dit aldrebeskeria horrek, susmo txarren eremuetara eramaten nau. Badakit izpi, scanner, TAC eta gainerako tramankuluek azalpen fisiko kimiko bat dutena,
|
baina
gaixotasunak argiarekin kontrastean ikusi behar horrek desosegua eta fidagaiztasuna sortzen dizkit, gutxienez. Gainera, pozoia dago tarteko.
|
|
2017
|
|
|
Badaezpada txertoa har dezagula da osasun agintarien aholkua. Eta ez dut nik esango txertoa txarra denik,
|
baina
gaixotasunei aurrea hartzeko beste bide batzuk ere izango dira. Kontua da enpresa farmazeutiko handiek saldu egin behar dutela eta guk gaixorik sentitu behar dugula horretarako.
|
|
|
Ez dago kausa ondorio harreman zuzenik,
|
baina
gaixotasun horiek agertzeko arriskua handitu dezakeen faktoreetako bat da elikadura.
|
|
|
Beste alde batetik, gaixotasun genetiko konplexuak zabalduago daude populazioan,
|
baina
gaixotasun horien gene erantzuleak aurkitzea ez da hain erraza. Halako gaixotasunak dira asma, esklerosi anizkoitza edota diabetesa.
|
|
2018
|
|
|
Uraren kalitatea txarra bada, hondartza bainurako itxi egiten da, ur kutsatuak arrisku biologikoa sortu dezakeelako; hau da, ur horretan bainatzen denak hainbat gaixotasun harrapatzeko arrisku gehiago izango du. Infekzio arinak izaten dira normalean, otitisa edo gastroenteritisa modukoak,
|
baina
gaixotasun larriagoak ere sortu ditzake.
|
|
|
Asun Fernandezek gaineratu du Egunsentian ere eztabaidatu dutela horretaz: " Gure helburua da Egunsentia izatea gure bizitokia hil arte, dauden laguntzak eta profesionalak baliatuz,
|
baina
gaixotasun batzuek burua galtzea eragiten dizute, agresibitatea sorrarazten… eta kasuan kasu erabakiak hartu ditugu, gure artean eta senideekin hitz eginda, ea egoitzaren batera eramatea komenigarriagoa den, adibidez".
|
|
|
. Subklinikoa edo presintomatikoa: oraindik sintoma/ zantzuak ez dira agertu,
|
baina
gaixotasunaren eragilea gorputzean dago. Gaixotasun kutsakorretan gertatzen den inkubazio denbora tartea da.
|
|
|
Izan ere, tristura gizakiari lotuta doan egoera naturala da eta horren maila ebaluatzea ez da erraza. Ez da aurkitu diagnostikorako metodo egokirik ezta ebaluazio kliniko zehatzik ere,
|
baina
Gaixotasun Mentalen Amerikar Elkarteak, Gaixotasun Mentalen Diagnostikorako eta Estatistikarako Eskuliburuari (DSM V) esker, eta diagnostikorako hain garrantzitsuak diren galdeketa klinikoen ondoren, depresioaren sailkapena egitea lortu zuen (4). Egun erabilienak diren galdeketak Hamilton eskala, Montgomery Asberg galdeketa eta Beck galdeketa dira, bakoitzak depresioaren ikuspegi ezberdina neurtzen duelarik.
|
|
2019
|
|
|
Alde batetik, gaixotasuna kanpoko norbaitek, kontaktu fisiko eta ekintza arriskutsu baten bidez eragindakoa dela ulertzen du. Bestetik, gaixotasuna guztiok barruan dugun zerbait dela pentsa dezake,
|
baina
gaixotasunaren azken eragilea kanpoko pertsona bat dela azaltzen du (16).
|
|
|
Bestalde, orain arte ikusi ditugunazterketak, gaixoak eta kontrolak alderatzen dituzten lanak, odoleko zeluletan egin dira. Honek geneadierazpen mailan gertatzen denaren ideia bat eman diezaguke,
|
baina
gaixotasunean kaltetzen direnzeluletan bereziki zer gertatzen den ikustea izango litzateke hurrengo pausua. Gainera, RGS1 genearenadierazpena neurtzeaz gain lncRNAren adierazpena ere neurtzea oso garrantzitsua izango da.
|
|
|
Andrea Slachevsky neurologoak, Alzheimer eta beste dementzia batzuetako Korporazio Profesionaleko presidenteordeak (Coprad), honela azaldu du: «Dementziak askoz ere ohikoagoak dira 60 urtetik aurrera,
|
baina
gaixotasun berberak ager daitezke adin horretatik beherako pertsonengan». Espainiako Alzheimer Fundazioaren arabera (FAE), kasuen %95 eta %98 artean 65 urtetik aurrera agertzen dira.
|
|
|
BAME amaitu ondoren [examen para Médico Interno Residente] kardiologian eta Epidemiologia Kardiologikoan lan egitea. Orduan, tabakoa, kolesterola eta hipertentsioa asko aztertu ziren,
|
baina
gaixotasun kardiobaskularren nutrizio determinatzaileen ikerketa oso mugatua zen. Hain zuzen, laurogeiko hamarkadako erreferentzia lanak Massachusettseko Unibertsitatekoak ziren, eta II. Mundu Gerraren ondoren etorri ziren.
|
|
|
Buruko gaixo guztiak ez dira begetalak, eta paziente hauetako asko batez bestekoa baino argiagoak dira. Buruko gaixotasuna duten guztiek ez dute drogamenpetasunik,
|
baina
gaixotasun bat da. Gai hau oso zabala da baina berataz hain informazio gutxi daukagu...
|
|
2020
|
|
|
Ildo horretatik, buruko gaitzen ikustaraztea, haiei buruz hitz egitea eta estigma kentzea ezinbestekoa dela uste dute," Esistitzen dira eta zenbat eta gehiago hitz egin horiei buruz, lagunduago sentituko gara. Aitona minbiziarekin hil zen eta amak beti dio norbaitek minbizia duenean jende guztia batu egiten dela,
|
baina
gaixotasun mental bat duenean, denek ihes egiten dutela. Bitxia da, biak baitira oso hilgarriak".
|
|
|
HIESak tratamendua bazeukala esan nahi zuen horrek. Handik aurrera, HIESa ez zen sendatuko,
|
baina
gaixotasun kroniko bat izango zen eta ez halabeharrez hilgarria.
|
|
|
munduko populazioaren %5en bizia hil zuen. 100 urte igaro dira,
|
baina
gaixotasun horretako adituek 1918ko gripearen eta orain aurre egin behar diogun COVID gaixotasunaren arteko antzekotasunak ikusten dituzte. Horietako bat da Anton Erkoreka, “izurrite” handietan aditua eta Medikuntzaren Historiaren Euskal Museoko zuzendaria.
|
|
|
Zaratak ondorio nabarmenak eta kaltegarriak ditu osasunean. Entzumenari eragiten dio,
|
baina
gaixotasun kardiobaskularrak areagotzen ditu eta digestio arazoak, estresa eta loaren nahasteak eragiten ditu, oroimenean eta ikaskuntzan eragina dutenak. Eta ez egotea?
|
|
2021
|
|
|
Jendeak ez daki, esaterako, Munchek eskizofrenia zeukanik. Haren Garrasia ezagutzen dute,
|
baina
gaixotasuna, ez. Gaixotasun horiei beldurra galdu eta normalizatzeko bide bat zen nik proposatu nuena, eta lortzen nuen».
|
|
|
Arnasteko gaitasuna izango du,
|
baina
gaixotasun progresiboa da.
|
|
2022
|
|
|
Gai tabua zen, eta izaten jarraitzen du,
|
baina
gaixotasun mental batzuen estigmatizazioa gutxitzen ari da, estresarena eta antsietatearena adibidez. Azken finean, zer da estresa?
|
|
|
Imagen: Daniel Lobo Arrazoiak eta ondorioak Gaixotasunaren arrazoi zehatzak oraindik ez daude argi,
|
baina
gaixotasuna hartzeko joera handiagoa duten taldeez hitz egin daiteke: Arteria hipertentsioa, diabetesa, koagulazio gaixotasunak (tronbofiliak, adibidez) edo nahaste autoimmunitarioak (lupus eritematosoa, esaterako) dituzten emakumeak.
|
|
|
BGBK ez da sendatzen,
|
baina
gaixotasun horren diagnostiko eta tratamendu goiztiarrak (hiru milioi espainiarri eragiten die) geldiarazi egin dezake haren bilakaera. Gainera,' Aitzindariak' programak hobeto zaintzen laguntzen die
|
|
|
Adibidez, gaixotasunean eragiten duen jomuga terapeutikoa —proteina, entzima... — modu eraginkorrean batzen den edo ez. Batzuetan eraginkorrak dira in vitro, laborategian;
|
baina
gaixotasunaren eredua animalietara pasatzean eraginkortasun hori jaits daiteke, edo animalietatik gizakietara pasatzean, fase klinikoetan, eraginkortasuna gal dezake, gaixotasuna ez baita bera.
|
|
|
Kasuen monitorizazio eta sailkapen egokiarena. «Istripuen berri izaten dugu,
|
baina
gaixotasunen berri izateak garrantzi oso handia du, ez ditugulako ondo ezagutzen».
|
|
|
Horren ondorioz komunikatzeko gaitasuna galdu zuen, hau da, mutu funtzionala deritzona alegia. Sukarra izan aurretik ibiltzeko eta hitz batzuk esateko gaitasuna zuen,
|
baina
gaixotasunak ikusmenetik eta entzumenetik at utzi zuen Helen. Hurrengo urteak oso gogorrak izan ziren bai Helenentzat baita bere familiarentzat ere, denbora luzez Helen kontrolatu ezinik egon baitziren; hala nola, neskaren jarrera ezkorra, eta agresibitateagatik".
|
|
2023
|
|
|
artista bakartia, baztertua, behartsua, bere garaikoek ulertu ez zutena; maitatzeko eta maitatua izateko premia izugarria zuen, baina aldi berean bere buruari eta besteei kalte egiteko gai zen. Artearen bidez liberatzen zen bizitzako arazoetatik; bizitzan aurrera egin ahala, okerrera egin zuen Vincenten osasunak,
|
baina
gaixotasunak aurrera egin arren, haren arteak ez zuen atzera egin, aurrera baizik; gaixotasunaren larritasuna zenbat eta handiagoa, orduan eta koloreen erabileran trebeagoa bihurtu zen (Nieto Barrera, 2001).
|
|
|
Arrisku hori areagotu egiten da menopausiarako trantsizio aldian, estrogenoen bat bateko fluktuazioaren aurrean ahulezia depresiboa bereziki handia denean. Ez dago depresiorako kausa bakar bat,
|
baina
gaixotasun hori izateko aukera gehien duen etapa ugalketa bizitzarekin eta hormona horien ondorioarekin batera doa. Errealitate hori kontuan hartu behar da diagnostikoa egiteko eta tratamendu egokia emateko orduan.
|
|
|
Gaixotasun Arraroen edo Ezohikoen Nazioarteko Eguna Aurten, Gaixotasun Arraro edo Ezohikoen Nazioarteko Egunaren (Rare Disease Day) aldeko kanpaina ofizialaren ikuspegia berdintasuna da. Guztiok merezi ditugu bidezko aukerak eta laguntza medikoa,
|
baina
gaixotasun arraroa duten pertsonek aukera gehiago dituzte tratamenduan, diagnostiko okerretan eta isolamenduan desberdintasunak izateko. Hori dela eta, #RareDiseDay 2023rako, gaixotasun arraro bat duten 300 milioi pertsona baino gehiagorekin elkartasunean argiztatzeko eta gure koloreak partekatzeko eskatu dute antolatzaileek. https:// yo.be/ 2ZEiXwOxFZw Ekitateari dagokionez, Espainiako Gaixotasun Arraroen Federazioak (EGEF) ere azpimarratzen du 2023 urterako lehentasunak “jaioberrien baheketaren bidezko diagnostiko goiztiarra eta pertsona guztientzako sarbidearen ekitatea direla, bai eta Gaixotasun Arraroen Europako Ekintza Plana gauzatzea ere”.
|
|
|
Txakur txikiak direnez, onuragarriagoa izaten da otorduak egunean hainbatetan banatzea, nahiz eta txakurraren adinak ere eragin dezakeen egunean hiruzpalau txakurretik bira pasatzea. f52c Schnauzer miniaturaren gaixotasunak Schnauzer miniak osasun ona du,
|
baina
gaixotasun batzuek gehiago eragin diezaiokete. Begietako arazoak:
|
|
|
Zure galderei erantzutearren, Petra, hala esan didazu?, birritan egon nintzen berarekin. Ez nizun ezer esan behar,
|
baina
Gaixotasun Arraroen Elkartearen aipamenak nahasi egin nau eta, zentzu horretan, zure aurpegia ez ikustea lagungarria zait. Bai, telefonoz nahiago, betiere Gaixotasun Arraroen Elkartearen alde.
|
|
|
Ez dakit esan dizudan, baina Andreas du izena. Egia esan, ez nizun ezer esan behar,
|
baina
Gaixotasun Arraroen Elkartea aipatu izanak halabeharrez eragina du niregan... Konfidentzialtasun kontratu bat sinarazi zidan.
|
|
|
tratamenduak ordaindu dizkio, lanean lagundu dio lanerako denean, diruz ere babestu du, zuzenean... Batzuetan bolada onak izaten ditu, eta orduan pertsona atsegina da;
|
baina
gaixotasunak eraso gogorra egiten dionean... Fisikoki ere ez dago hain ondo, aski higatua baizik.
|
|
|
Orain arte, lan edukien ardatzak izan dira baliabideen erabileraren sustapena, bizimoduak, emakumea, sexualitatea eta haurrak. Gai horiek orain ere lehentasunezkoak dira,
|
baina
gaixotasun batzuk ere landu nahi dira, hala nola obesitatea, diabetesa eta abar.
|