|
2003
|
|
|
Adingabea egitateekin ados badago,
|
baina
ez eskatutako neurriarekin, entzunaldi izapidea gauzatuko da azken autu horri dagokionez bakarrik; proposatutako frogak egingo dira, neurri horren aplikazioa agintzeko edo, eskatutako neurriaren ordez, beste bat ezartzeko, beste hori egokiagoa bada adingabearen interesarentzat eta alderdietatik edozeinek hala proposatu badu.
|
|
2004
|
|
|
Aurreneurrizko enbargoan jabari hirugarrengotza jar daiteke,
|
baina
ez da onartuko eskubide hobeko hirugarrengotzarik. Horrek ez dio kalterik egingo eskubide hobeko hirugarrengotza onartzeari, hori jartzen badu beste prozesu batean zordun berari diru kopuru bat ematea eskatu dionak.
|
|
|
Sailkategiak beharrezkoak ez direnean, tintazko marra batekin estaliko dira,
|
baina
ez da beharrezkoa horiek ontzat hartzea.
|
|
2005
|
|
|
Horregatik, aldiro aldiro animalientzako pentsuen osaketari buruzko ikerketak, elikagaien ekoizpenean erabiltzen diren sulfatoen eta ongarrien ikuskapenak, animaliak hazteko erabiltzen diren tekniken miaketak edo hazien azterketak egin eta argitaratu lirateke. Pentsu zakuetan, adibidez, informazio kimikoa ematen da,
|
baina
ez da zehazzurrak, behi eroak eta kalitate txarreko okelak agertzea.ten zer dagoen, ezta osagai bakoitzeko zenbat dagoen ere. Hau da, etiketak ez du esaten pentsuan arto edo soja transgenikorik dagoen, nahiz eta batzuetan horrela izan.
|
|
|
Artikulu honen xedapenek ondoreak sortzen dituzte 34 artikuluak babesturiko hirugarrenei begira bakarrik,
|
baina
ez jaraunsle eta senipartedunen artean; horien harremanei kausatzailearen jarauntsiari buruzko arau zibilak aplikatuko zaizkie.
|
|
|
Ohar soilak Erregistroko idazkunetan jasotako datuak zehatz mehatz jaso behar ditu, eskatzailearen zuzenbidearen araberako interesa asetzeko beste adierazita,
|
baina
ez gehiago; ohar horrek interesdunak eskatutako aldeak aipa ditzake, baldin eta, erregistratzailea edozein izanda ere, horren ustetan behar beste egiaztatu bada zuzenbidearen araberako interesa, eskatutako informazioaren helburua kontuan izanda. Informazioa zerga ondoreetarako, ondasun higiezinen baloraziorako edo hipoteka bermedun mailegu zein kredituak ematea eskatu bada, interes hori nahikoa dela ulertzen da, eta hitzez hitz aipatu behar da, interesdunak hala eskatuz gero.
|
|
|
Oro har, legearen 30 artikulua inskripzio luzeei aplika dakieke,
|
baina
ez laburrei, edota euren izaera dela-eta lege zein erregelamenduaren salbuespen baten menpe daudenei.
|
|
|
1 Eskritura publikoa eskuetsi arren, jabetza erregistratzaileek badute aurreko zenbakiak aipatu zalantza
|
baina
ez bada ekarri lizentzia egokia, erregistratzaileok aurkeztu diren tituluen kopia bidaliko diote udal eskudunari; horrekin batera, idazkia bidaliko dute, kasu bakoitzean hartu beharreko erabakia hartzea eskatuz, eta erantzunik jaso ezean artikulu honetan ezarritakoaren arabera jardungo dutela ohartaraziz. Aurkezte idazkunaren bazterrean, aipatu agiriak bidali direla agerraraziko da, eta idazkun horren iraupena gehienez ehun eta laurogei egun luzatuko da, bidaltze hori egin denetik zenbatzen hasita.
|
|
|
hori kenduta egitearekin, edota atzera egin duenean akatsak ukitutako finka edo eskubidearen gain eragiketaren bat gauzatzean; kasu horretan, oharrak adostasuna edo atzera egitea bakarrik adierazi behar du,
|
baina
ez etetearen edo ezezkoaren arrazoiak.
|
|
|
Erregistratzailegaien kidegorako berrogeita hamar postu huts erreserbatu direnean
|
baina
ez dagoenean erregistratzailegaririk bertan sartzeko, edozein unetan egin daiteke plaza horiek betetzeko oposizioetarako deialdia.
|
|
2006
|
|
|
2 Deklinatoria jartzen duenak zehaztu behar du zein organok duen konkurtsoaren gaineko eskumena,
|
baina
ez da etengo konkurtso prozedura. Epaileak ez du ezer adieraziko konkurtsopekoaren aurkakotasunari buruz, aldez aurretik ez badu ebatzi eskumen arazoa, Fiskaltzari entzun eta gero.
|
|
|
3 Aurreko paragrafoan ezarritakoaren arabera, epaitegiko idazkaritzan agerian uzten denetik kasuan kasuko ebaluazio idazkia eta batzara agertu direnen zerrenda ixten den unea arte, hartzekodunek hitzarmenei egindako atxikipenak onartuko dira, lege honetan ezarri betekizunekin eta bertan jarri moduan. Atxikipenak ezeztaezinak izango dira, 110 artikuluaren 2 paragrafoan ezarritako kasua izan ezik,
|
baina
ez dute lotuko atxikipenok egin eta batzara agertu direnen botoa.
|
|
|
Epaiteziorik egin nahi, merkataritzako jakintzagai edo legeriarekin. Bestela esanik, hasierako momentu honetan merkatarigi berri horien izentazioak euren eskumeneko gaien izaera nagusia aipatzen du,
|
baina
ez du erabateko identifikakataritzako gai guztiak, eta, gisa bertsuan, epaitegion eskumeneko gai oro ez dira merkataritzakoak. Are gehiago, jurisdikzio zibilaren barruan halako eratxikipena egiteko irizpidea ez da izan aldez aurretik ezarritako ildo dogmatikoei ekitea, baizik eta orain orokortzen ari den espezializio prozesu horrek epaileen egunerokoetan lehendik sorrarazitako esperientziak praktikarekin alderatzea.
|
|
|
Prozedura honetan, benetako protagonistak zorduna eta horren hartzekodunaktrazioaz arduratzeko kidego organoa (konkurtso administrazioa), orain artekoa bai dira, ezbairik gabe; horiekin batera, berrikuntza moduan agertzen dira, hala adminisno gardenagoa eta sinpleagoa dena, nola izugarrizko garrantzia duen merkataritzakozioa),
|
baina
ez organo horretako kideak aipatzeko (konkurtsoko administratzaileak). edo konkurtsoko epailea. Zernahi gisaz, terminologia hori ez da berria, halakoak emateko aurreko eskuliburu eta lege testuetan erabilitako irizpideetara jo baitugu.
|
|
|
Egin eginean ere, gaztelaniaz batera zein bestera agertzen dira párrafo eta apartado aipamenak. Euskarazko bertsioan, ostera, orain arte bezala jokatu izan da, alegia, párrafo aipatzeko, paragrafo zein lerrokada terminoak erabili izan ditugu, hori zenbatuta edo zenbatu gabe agertzearen arabera, hurrenez hurren; apartado hitza adierazteko, berriz, idatz zati erabili da orokorrean,
|
baina
ez beti, batzuetan gaizki emanda datorrelako gaztelaniaz. Laburrean esateko, artikuluaren zatiketa hauxe izango litzateke:
|
|
|
Era berean, legeak funtzionaltasun irizpideen arabera arautu ditu konkurtso adierazpenak hartzekodunen gain dituen ondoreak ere, eta hartzekodunek konkurtsopekoen ondarearen kontra eragindako banakako akzioak geldiaraztea agintzen du. Geldiarazte hori hartzekodunak konkurtsoaren masa pasiboan sartzearen berezko ondorioa da,
|
baina
ez ditu ukituko arlo zibil edo lan deak gauzatzen ari direnean konkurtso arloko akzio adierazleak, horien izapiadierazpena egitean; halakoek aurrera egingo dute epaia irmoa izan arte. Gelzioarekiko auzietakoak edo zigor arlodiarazteak ez ditu ukituko, administrakoak izanda, zordunaren ondarearen gain eragina duten akzioak ere, nahiz eta akziook konkurtso adierazpenaren ostean egikaritu; bai ukituko ditu, ordea, akzio betearazleak, administrazio edo tributu premiamenduak barne, eta horiek izapidetza prozesuan badaude eten egingo dira, konkurtso adierazpenaren aurretik erabakitakoak izan ezik, eta ezin izango dira berriro hasi, konkurtsoa adierazi ostean.
|
|
|
Auzipetuak erantzukizun kriminala duela aitortzen badu,
|
baina
ez erantzukizun zibila, edo, hori onartuta ere, kalifikazioan zehaztutako zenbatekoarekin bat ez badator, auzitegiak aginduko du epaiketak aurrera egitea.
|
|
|
Bi akats horiek, bistan denez, oso larriak dira,
|
baina
ez dira gure prozedurara agertzen diren akats bakarrak, ezta larrienak ere. Gure prozeduran okerrena da erruztatuari ez zaiola inolako aukerarik ematen sumarioan esku hartzeko; epaileak sumarioaren instrukzioanala nahasita, lehen auzialdiko epaileek hainbat eginkizun desberdin burutu be egiten du, eta berak ematen du epaia, instrukzioan zehar bere gogoan sortu diren kezka eta aurreiritzi guztiekin.
|
|
|
1835eko irailaren 26ko Behin behineko Erregelamenduak eta Maiestate Horren Ama Ohoretsuaren erregealdian zehar geroago argitaratutako xedapenek, lehen aipatu bezala, hobekuntza nabariak egin zituzten prozedura kriminalean,
|
baina
ez zuten aldatu hark barne barnetik zuen inkisizio izaera. 1870eko irailaren 15eko eta 1872ko abenduaren 22ko legeek aintzat hartu zituzten 1868ko Iraultzak aldarrikatutako askatasun ideiak, eta, bide horri ekinez, erro erroko eraldaketa egin zuten gure epaitze sisteman, ahozko eta jendaurreko epaiketa ezarriz.
|
|
|
herritarra eta Estatua. Sakratua da, zalantza izpirik gabe, gizartearen interesa;
|
baina
ez dute garrantzi txikiagorik gizabanakoaren eskubideek. Zinez aske diren herrietan, herritarrak baliabide eragingarriak izan behar ditu eskura, bere bizitza, askatasuna, aberastasuna, duintasuna eta ohorea defendatzeko eta horiek iraunarazteko.
|
|
|
Nabari denez, ahalmena muga estuen barruan itxuratu da. Berau sinatzen duen ministroak buruan izan du ahalmen horri uko egitea eta akusazio printzipioa zorrotz zorrotz aplikatzea;
|
baina
ez du hori egin, Europako kontinenteko koderik aurreratu eta askeenek ere ez diotelako horretaten diona. Frantzian eta Alemanian, Fisrako eredurik eskaini.
|
|
|
Hirugarrenaren erantzukizun zibilarekin, eta haren esku dauden gauzak okupatzearen ondoriozko intzidenteekin, eta, garaia denean, gauzok itzultzearen ondoriozko intzidenteekin zerikusia duen guztirako, pieza banandua eratuko da,
|
baina
ez da instrukzioa oztopatuko edo etengo inolako arrazoiren ondorioz.
|
|
|
Epaileak egindako deialdira joatetik salbuetsita egongo dira,
|
baina
ez adierazpena egitetik, errege erreginen familiako gainerako pertsonak; horiek idatziz egin ahal izango dute adierazpena.
|
|
|
Epaileak egindako deialdira joatetik salbuetsita daude,
|
baina
ez adieraz pena egitetik, eta euren kargua dela-eta jakin dituzten egitateei buruzko in formazioa idatziz eman ahal izango dute:
|
|
|
4 Artikulu honen bigarren paragrafoan aipatu karguak bete zituztenak ere salbuetsita egongo dira epaileak egindako deialdira joatetik,
|
baina
ez adierazpena egitetik; kargua dela-eta jakin dituzten egitateei buruzko informazioa idatziz eman ahal izango dute horiek.
|
|
|
5 Epaileak egindako deialdira joatetik salbuetsita egongo dira, orobat,
|
baina
ez adierazpena egitetik, betiere euren bulego ofizialean edo zein organotako kide izan eta organo horren egoitzan adierazpena eginez:
|
|
2007
|
|
|
* 1981eko apirilaren 8ko KAEren 2.d) idatz zatiak ezarri du: «10 artikuluko 1 idatz zatia Konstituzioaren aurkakoa dela, Gobernuak lana berriro hastea agintzeko duen ahalmenari dagokionez,
|
baina
ez nahitaezko tartekaritza ezartzeko ahalmenari dagokionez, baldin eta tartekaritza horretan tartekarien inpartzialtasun betekizuna errespetatzen bada»
|
|
|
e) Gaztelaniazko testuan sarri jaso da acuerdo kontzeptua,
|
baina
ez beti esangura berean. Euskaraz kasuan kasuko inguruabarren arabera itzuli da kontzeptu hori.
|
|
|
2 Batzaren hasieran, jabe batzuek ez badituzte ordaindu erkidegoarekin mugaeguneratutako zor guztiak, eta zor horiek ez badituzte epaiketa bidez aurkaratu edo zorrean duten kopurua ez badute epailearen nahiz notarioaren zainpean utzi, orduan jabe horiek eztabaidetan parte har dezakete,
|
baina
ez dute boto eskubiderik izango. Batzaren aktak jasoko du zein jaberi kendu zaion boto eskubidea; jabe hori eta berak erkidegoan duen partaidetza kuota ez dira zenbatuko, lege honetan ezarritako gehiengoak lortzeko.
|
|
|
EKren 27.9 artikuluan ez da ezarri zentro pribatuek modu automatikoan diru-laguntza publikoak jasotzeko eskubidea izango dutenik. Horren ordez, legegileari manu bat ezarri dio irakaskuntza pribatuari laguntzeko,
|
baina
ez du zehaztu nola egin behar duen hori. HELOk zein HLOk irakaskuntza zentroen sailkapen hirukoitza egin dute:
|
|
|
EGKENIren 6 art., EGAren 1 art. eta EBOEAen 15 art. Espainiako antolamendu juridikoan, eskubide hori ez da I. tituluko II. kapituluko lehenengo atalean jaso (horrela babes berezia izango luke), ezta III. kapituluan ere (horrela, praktikan, arau programatiko hutsa izango litzateke), II. kapituluko bigarren atalean baino. Horrek bermeei dagokienez babes berezia ematen dio,
|
baina
ez pribilegiatua.
|
|
|
Diziplina militarraren mende ez dauden Estatuko Segurtasun Indar eta Kidegoetako kideei dagokienez, horiei kideek modu esklusiboan eratutako sindikatuetan afiliatzeko eskubidea aitortzen zaie (SALOren 1.5 art./ APFLOren 18 art. eta h.). Bestalde, beste polizia kidego batzuetan, edozein sindikatutan afiliatzeko eskubidea guztiz askea da (adibidez, Ertzaintzaren kasuan, Euskal Herriko Poliziari buruzko Eusko Legebiltzarreko uztailaren 17ko 4/ 1992 Legearen 98 art. eta hurrengoetan ezarritakoa dela bide). Amaitzeko, SALOn bere konturako langileek, langabetuek eta erretirodunek sindikatu kide egiteko duten eskubidea mugatu egin da; izan ere, egon dauden sindikatuetan afiliatzeko eskubidea aitortu zaie,
|
baina
ez haien interes bereziak babestea xedetzat daukaten sindikatu bereziak sortzeko aukera. Horrenbestez, ezin dira langabetuen edo erretirodunen sindikatuak eratu, baina Elkarteen Legearen babesean elkarte zehatzak eratzeko baimena ematen zaie (SALOren 3.1 art.).
|
|
|
Edonola ere, interes orokorrak lehentasuna izango du beti, eta herriaren aberastasun guztia horren mende dago, titulartasuna gorabehera. ...de pribatuak mugatu ahal izatea, estatuaren esku hartzea, oinarrizko baliabide edo zerbitzuak sektore publikoari erreserbatzea, eta inguruabar berezietan enpresen gaineko esku hartzea egitea (EKren 128 art.). Konstituzioan duen kokapenari dagokionez, enpresa askatasuna, jabetza eskubidearen bermea bezala, I. tituluko lehenengo kapituluaren bigarren atalean dago, eta horrek babes handia ematen dio,
|
baina
ez ahal den handiena. Kokapen horren ondorioetako bat arauketa orokorra lege lerruneko arau baten bidez egin behar dela da, baina horrek ez du esan nahi nola edo hala enpresen funtzionamenduarekin zerikusia duen guztiak, guzti guztiak, lege lerruna duenik nahitaez.
|
|
|
Kategoria zabal honen barruan 41 artikulua modu aipagarrian agertzen da. Artikulu horren arabera, botere publikoek, herritar guztientzat (beraz, unibertsala da), Gizarte Segurantzako araubide publikoari eutsiko diote(
|
baina
ez du eredu zehatz bat ezartzen); sistema horrek behar besteko gizarte laguntza eta prestazioak bermatuko ditu beharrizan egoeretan. Sistema publiko hori guztiz bateragarria da borondatezko sistema pribatuekin.
|
|
|
Konstituzio testuan eskubideen, askatasunen eta printzipioen inguruan egiten den aitorpena oso garrantzitsua da,
|
baina
ez litzateke oso baliagarria izango funtsezko arauak horiek babesteko bide zehatz batzuk ezarriko ez balitu, horiek modu eragingarrian betetzea bermatzeko. Hain zuzen ere, horixe da EKren I. tituluko IV. kapituluaren xedea, titulu horretako aurreko kapituluetara bildutako «oinarrizko askatasun eta eskubideen bermeak» arautzea.
|
|
|
«Guztiak» kontzeptua modu zabalean interpretatuz gero, eskubidearen titularren artean nasciturusa ere bazegoela pentsa zitekeen, eta horren eraginez, abortu kasu guztiak konstituzioaren aurkakoak zirela ondorioztatu zitekeen. ...nterpretatzeko irizpide sistematikoa erabili zuen, eta «guztiak» kontzeptua Konstituzioko beste artikulu batzuetan erabilitako «gizabanako guztiak» kontzeptuaren baliokidea zela ulertu zuen (adibidez, 17 eta 24 art.). Modu horretan, Auzitegiak ulertu zuen gizabanakoa soilik, kontzeptu horren esangura juridiko osoan, dela bizitza eskubidearen subjektua; Auzitegiaren aburuz, fetuan bizitza dago,
|
baina
ez dago zuzenbideko subjekturik, eta beraz, nasciturusa ez da Konstituzioko bizitza eskubidearen titularra. Modu horretan, abortuari zigorra kentzea Konstituzioaren araberakoa zela pentsatzeko moldea irekita utzi zen.
|
|
|
Esangura horretan, 1978ko Konstituzioak Thiers en adierazpen ezaguna islatzeaz gain, «erregeak erreinatu egiten du,
|
baina
ez gobernatu», koroa erakunde sinboliko, tartekaritzako eta oro hartzaile bihurtzen du. Izatez, koroa «parlamenturatzea» Carta Magnan esanbidez jasotako osagai batzuek ematen dute:
|
|
|
jo dezagun enpresaburu batek langile bat kaleratzen duela ideologia edo erlijio arrazoiak oinarri hartuta. Kaltetuak lan arloko auzitegietara jo du,
|
baina
ez du lortu ondoz ondoko maila judizialetan oinarrizko eskubidearen urratzea konpontzea. Behin maila guztiak agortuta, kaltetuak Konstituzio Auzitegiaren babesa eskatzen du, epaile eta auzitegiek ez zutelako bere askatasun ideologikoa babestu hala jokatu behar izan zutenean.
|
|
|
GEEAko epaien balioari erreparatuz, horiek behin betiko eta nahitaezko erabakiak dira, baina funtsean adierazleak eta ez betearazleak. ...an erabili behar diren bitartekoak hautatzea, eta Estrasburgoko Auzitegiak ezin ditu deuseztatu ez ezeztatu GEEHren aurkako nazioko legeak edo epaiak (1979ko ekainaren 13ko GEEAE. Marckx kasua?; 1999ko azaroaren 16ko GEEAE. E.P. versus Italia kasua?, etab.). Eta horixe da Estrasburgoko Auzitegietako epaien funtsezko arazoetako bat; izan ere, horiek Europako Hitzarmena urratu dela adieraz dezakete,
|
baina
ez dute nahitaez betearazteko sistemarik; izan ere, epaiak estatuek betearazi behar dituzte, horien barne arautegiarekin bat etorriz.
|
|
|
Azken buruan, Espainiako legeria aldatu eta arazoa ebazten ez den bitartean (2002ko urrian oposizioko taldeek lege proposamena aurkeztu zuten Gorteetan, giza eskubideen babeserako nazioarteko organoen ebazpenek, eskubide horiek urratzen diren kasuetan, benetako eragingarritasuna izan dezaten Espainiako antolamenduan,
|
baina
ez zuen aurrera egin, orduan agintean zegoen Alderdi Popularreko parlamentu gehiengoaren eraginez), ez dugu ziurtasunik izango Espainian GEEAren epaiak betearazteko, eta horrek modu nabarmenean mugatzen du horien eragingarritasun praktikoa.
|
|
|
Kasu guztietan, inguruabar zehatzak kontuan hartu behar dira: hau da, interpretazio arazoa da,
|
baina
ez EKren 39.1 artikuluari lotutakoa, EKren 14 artikuluari lotutakoa baino. Hori dela eta, Konstituzio Auzitegiak Hiri Errentamenduen Legearen 58.1 artikulua Konstituzioaren aurkakoa zela adierazi zuen, abenduaren 24ko 4.104/ 1964 Dekretuaren bidez onetsitako testu bateginak emandako idazketan.
|
|
|
...tituzio Auzitegiak ezarritakoaren ildotik, benetako babes judiziala lortzeko eskubidearen barruan (EKren 24.2 art.) abokatu laguntzarako eskubideak kasu guztietan abokatua askatasunez hautatzea xedatu duen arren, hain zuzen ere eskubidearen «funtsezko edukia» dena, atxiloketako bermeen barruan (EKren 17.3 art.) abokatu laguntzarako eskubideak abokatuaren laguntza jasotzeko eskubidea jasotzen du,
|
baina
ez abokatua askatasunez hautatzeko eskubidea. GEEAri jarraituz (1989ko maiatzaren 13ko epaia. Artico kasua?), Espainiako Konstituzio Auzitegiak esan du atxilotzean abokatua askatasunez hautatzeko eskubidea eskubidearen eduki «normalaren» atala dela, ez «funtsezko» edukiaren atala, eta horregatik onartu du kasu batzuetan hori mugatu ahal izatea (apirilaren 21eko 47/ 1986 KAE eta abenduaren 11ko 196/ 1987 KAE).
|
|
|
Egoitza kontzeptuaren esangurari dagokionez, konstituzio doktrinaren eta jurisprudentziaren ustez, gizabanakoak erabilitako edo gozatutako espazio fisikoa da, bizitza normalean garatzeko erabiltzen duena. Hau da, pertsona fisikoei helduz, pertsonak zein espazioren gaineko eskuragarritasun zabala izan eta espazio hori da egoitza, leku horretan, nola edo hala, «bizi» bada (etxebizitza, bulego pribatua edo karabana, pertsona bertan bizi bada, edo hoteleko gela bat; izan ere, bertan dagoen artean, horixe da bizitzeko eta bizitza intimoa garatzeko erabiltzen duen espazio fisikoa),
|
baina
ez da egoitza izango espazio horren sarbidea eta erabiltzeko gaitasuna pertsona horrenak ez badira (pribatua ez den bulegoa, laneko mahaia lantokian, etab.). Azken horiek intimitaterako eskubideak babestuko ditu, baina ez egoitzaren bortxaezintasunaren eskubideak.
|
|
|
Egoitza kontzeptuaren esangurari dagokionez, konstituzio doktrinaren eta jurisprudentziaren ustez, gizabanakoak erabilitako edo gozatutako espazio fisikoa da, bizitza normalean garatzeko erabiltzen duena. ...a edo karabana, pertsona bertan bizi bada, edo hoteleko gela bat; izan ere, bertan dagoen artean, horixe da bizitzeko eta bizitza intimoa garatzeko erabiltzen duen espazio fisikoa), baina ez da egoitza izango espazio horren sarbidea eta erabiltzeko gaitasuna pertsona horrenak ez badira (pribatua ez den bulegoa, laneko mahaia lantokian, etab.). Azken horiek intimitaterako eskubideak babestuko ditu,
|
baina
ez egoitzaren bortxaezintasunaren eskubideak.
|
|
|
Horrenbestez, zilegia da legeek eta tratatuek eskubide horien egikaritza aldatzea pertsonen naziotasunaren arabera, eta tratamendu desberdinak ezartzea espainiarren eta atzerritarren kasuan Espainian sartu eta bertatik irteteari eta Espainian bizitzeari dagokionez. Horrela, lege edo tratatu batek xedatuta edo agintari eskudunak emandako baimenaren bidez Espainian bizitzeko eskubidea duten atzerritarrek EKren 19 artikuluaren babesa izango dute,
|
baina
ez espainiarren baldintza berberetan, baizik eta EKren 13.1 artikuluan aipatu lege eta tratatuek zehaztutako baldintzetan (azaroaren 23ko 107/ 1984 KAE; martxoaren 22ko 94/ 1993 KAE; uztailaren 20ko 242/ 1994 KAE).
|
|
|
Edonola ere, ez da onartzen erregelamendu arauketa independenterik, legearen mendekoa ez dena (uztailaren 24ko 83/ 1984 KAE). Hau da, posible da erregelamenduetara lege igorpena egitea,
|
baina
ez da onartzen zehatzeko ahalaren oinarria soil soilik izatea aurretiaz gaitzen duen lege batetik eratorri ez diren eta estu estutik horren mendekoak ez diren erregelamenduak. Hala ere, ulertu behar da lege gaikuntza ez dela baliozkoa berezko eduki materiala ez badu eta horrek ez zilegi administratiboak eta horiei dagozkien zehapenak argi mugatzen ez baditu (abenduaren 12ko 184/ 1995 KAE; otsailaren 11ko 25/ 2002 eta 26/ 2002 KAE).
|
|
|
Epe horretan, Kongresuak lege dekretua baliozkotu edo indargabetu behar du, eta horretarako prozedura berezi eta sumarioa erabili behar da (KOAren 151 artikuluan ezarritakoa). Testua baliozkotuz gero, arauak lege dekretu moduan indarrean jarraitzen du (hau da, indarraldiak behin behineko izateari uzten dio),
|
baina
ez da izaera juridikoa aldatzen, hau da, ez da lege bihurtzen; lege dekretu izaten jarraitzen du, ondorio eta muga guztiekin (maiatzaren 31ko 29/ 1982 KAE, otsailaren 4ko 6/ 1983 KAE, eta abenduaren 2ko 111/ 1983 KAE). Testua indargabetuz gero, lege dekretua behin behinean indarrean egon zen bitartean sortutako ondore juridikoekin arazo bat planteatzen da:
|
|
|
gogoan izan ditzagun, adibidez, emakumezkoei ezkontzerakoan ematen zitzaizkien kalte ordainak lan egiteari utzi eta modu esklusiboan familiaz arduratzeagatik, dagoeneko gaindituta dauden gizarte ereduetakoak direnak. Horien arabera, emakumezkoei tratu desberdina ematen zitzaien,
|
baina
ez lan munduan sartzeari mesede egiteko, alderantziz baino, lan munduan baztertuta eta bereizita egotea denboran iraunarazteko.
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak aldez aurretiko zentsura, batez ere, agintari publikoen jardueraren esparruan kokatu du. ...Modu horretan, aldez aurretiko zentsura botere publikoek idatzizko edo ikus entzunezko mezuak argitaratu edo igortzea debekatu edo moldatzeko egiten duten prebentziozko esku sartzea izango litzateke; izan ere, herritarrek edo herritarren multzoek zabalkunde hori eragozteko egiten duten presioa, xedea lortu arren, inoren eskubidean egindako esku sartzea izan daiteke, zigor arloan ere eragina duena,
|
baina
ez du «zentsurarik egiten», Konstituzioak ematen dion esanguran (urriaren 25eko 187/ 1999 KAE). Eta nahiko polemikoa izan den azken epai horretan, telebistako programa ezagun bat igortzeko debekua bermatu baitzuen, Konstituzio Auzitegiak bereizi egin ditu, batetik, «gobernuaren zentsura», Konstituzioak erabat debekatzen duena, eta, bestetik, epaile edo auzitegi batek adierazpen eta informazio askatasunak egikaritzea murrizteko kautela neurri batzuk hartzea, horiek egikaritzean askatasun horien muga diren beste eskubide eta ondasun juridiko batzuk egikaritzea saihesteko.
|
|
|
Aldez aurretiko zentsuratik bereizten da kasu honetan objektua eginda edo ekoitzita dagoen argitalpen edo lan bat delako. EKren 20.5 artikuluak debekatzen duena administrazio agintariak agindutako bahitura da (bahitura administratiboa),
|
baina
ez agintari judizialak agindutako bahitura. Aurreko kasuan ikusi dugun moduan, ebazpen judizialaren bidez agindutako bahitura hori prozedura judizial baten barruan soilik erabaki daiteke, adierazpen eta komunikazio askatasunaren muga diren eskubide edo askatasunak egikaritu nahi direnean, ebazpen judizial ziodunaren bidez eta berme formalak zein proportzionaltasun printzipioa zehatz betez, oinarrizko eskubideen neurri murriztaileak baitira (urriaren 25eko 187/ 1999 KAE).
|
|
|
Baina nabarmena da Konstituzio Auzitegiak tratatua konstituzioaren aurkakoa dela jotzen badu, adierazpen horrek Espainian ondoreak izango dituela,
|
baina
ez nazioartean, Espainiako Konstituzio Auzitegiak ez baitu nazioarteko jurisdikziorik. Kasu horretan, tratatua baliozkoa izango litzateke nazioartean (ad extra) Espainiak salaketa aurkeztu arte, eta Espainiak nazioarteko erantzukizunak bere gain hartu lituzke tratatu hori bete ezean, nahiz eta Espainiak alegatu Konstituzio Auzitegiaren arabera tratatua estatu barruko antolamendu juridikoarekin ez dela bateragarria.
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak uztailaren 14ko 25/ 1981 epaian adierazi duenez, eskubideak ikuspuntu bikoitzetik azter daitezke: ...latzen dituzte(«... nazio erkidegoaren antolamendu objektiboaren funtsezko osagaiak, erkidego hori elkarbizitza zuzen eta baketsurako esparrua den heinean, historian zuzenbideko estatuan islatua eta, geroago, zuzenbideko estatu sozialean edo zuzenbideko estatu sozial eta demokratikoan...») eta, bestetik, herritarren eskubide subjektiboak dira(« ...eskubide subjektiboak, gizabanakoen eskubideak,
|
baina
ez herritarren eskubide hutsak esangura hertsian, baizik eta status juridiko jakin bat edo existentzia esparru baten askatasuna bermatzen duten neurrian»).
|
|
|
Bestalde, jarduteko gaitasuna egozten zaizkion eskubide eta betebeharrak egikaritzeko edo praktikan ipintzeko eta egintzak eragingarritasun juridikoarekin egiteko gaitasunari dagokio. Konstituzio eskubideen arloan, gaitasun juridikoa eskubide horiek egikaritzeko nahitaezko baldintza da,
|
baina
ez behar den bestekoa; izan ere, batzuetan, gaitasun juridikoaz gain jarduteko gaitasuna behar da: esaterako, adingabeek ezin dituzte eskubide guztiak egikaritu (adibidez, boto eskubidea), gaitasun juridikoa duten arren ez baitute jarduteko gaitasunik.
|
|
|
Derrigorrezko zerbitzu militarra kendu ondoren, kontzientzia objekzioaren eta «intsumisio» izenekoaren inguruko arazoa praktikan desagertu egin da,
|
baina
ez da ahaztu behar gatazka armaturen baten edo gerra arriskuaren ondorioz herritarren mobilizazioa gertatuko balitz, seguruenik kontzientzia objekzioaren inguruko arazo guztia berriz planteatuko litzatekeela (eta, ziurrenik, baita «intsumisioarekin» lotutako arazo guztiak ere); izan ere, kontzientzia objekzioak arma zerbitzu guztietatik eta mobilizazioaren kasuan soldadutzara deitzetik salbuets...
|
|
|
Bat etortzearen irizpide hori dela-eta, kontuan hartu behar da egitezko kasuen arteko desberdintasunak tratu juridiko desberdina eragin behar duen kasuan kasuko arauaren ikuspuntutik. Adibidean batetortzea egongo litzateke desgaitasuna duten pertsonen integrazioa errazteko legegileak ezarriko balu Herri Administrazioan plaza jakin batzuk erreserbatuko zaizkiela,
|
baina
ez dago bat etortzerik kolektibo horren gizarte eta lan sustapen hobea lortzeko legegileak tratu desberdina ezarriko balu xede horrekin zerikusia ez duen zerbaitetan, adibidez, desgaitasuna duten pertsonek luxuzko artikuluak eskuratu ahal izateko zerga salbuespena ezartzea?. Konstituzio jurisprudentziak, GEEAk ezarritakoari jarraituz, argi utzi du betekizun hori kasu zehatz batzuk aztertzean:
|
|
|
Konstituzio jurisprudentziak, GEEAk ezarritakoari jarraituz, argi utzi du betekizun hori kasu zehatz batzuk aztertzean: langileen eta funtzionarioen arteko tratu desberdintasuna onargarria izan daiteke Gizarte Segurantzaren ondoreetarako,
|
baina
ez adierazpen askatasunari edo botoeskubideari dagokionez (urriaren 5eko 90/ 1984 KAE); herritarren jokabide ona edo makurra ez da garrantzitsua pentsio desberdinak ematea justifikatzeko (ekainaren 6ko 114/ 1987 KAE); lan finkoaren eta aldi baterako lanaren arteko desberdintasunak garrantzia du lan zuzenbiderako alderdi batzuei dagokienez, baina ez du garrantzirik lan berdinen kasuan alokairu des...
|
|
|
Konstituzio jurisprudentziak, GEEAk ezarritakoari jarraituz, argi utzi du betekizun hori kasu zehatz batzuk aztertzean: ...ia izan daiteke Gizarte Segurantzaren ondoreetarako, baina ez adierazpen askatasunari edo botoeskubideari dagokionez (urriaren 5eko 90/ 1984 KAE); herritarren jokabide ona edo makurra ez da garrantzitsua pentsio desberdinak ematea justifikatzeko (ekainaren 6ko 114/ 1987 KAE); lan finkoaren eta aldi baterako lanaren arteko desberdintasunak garrantzia du lan zuzenbiderako alderdi batzuei dagokienez,
|
baina
ez du garrantzirik lan berdinen kasuan alokairu desberdintasunak ezartzeko (uztailaren 22ko 136/ 1987 KAE), etab.
|
|
|
Derrigorrezko zerbitzu militarra indarrean egon zen bitartean, kontzienzia objekzioa ere arautu behar izan zen. Espainiako konstituzio antolamenduan, kontzientzia objekzioa eskubide bat da,
|
baina
ez oinarrizko eskubidea. Konstituziogileak 30 artikuluan arautu zuen, eta ez 16.ean, ideologia askatasunaren barruan kokatu zezakeen?.
|
|
|
Kontzientzia objekzioaren oinarria indarkeriaren aurka egotea da, arrazoi erlijioso, etiko, moral, gizabidezko, filosofikoak, etab. direla bide. Arrazoi horiek modu zabalean ulertzen dira, betiere, aurkakotasun hori baldintzarik gabekoa eta orokorra bada,
|
baina
ez da onartzen armen aurkako jokabidea izatea horiek erabiltzean lortu nahi diren helburuen arabera. Eskubidearen funtsezko edukian, zerbitzu militarra egiteko eginbehar orokorretik salbuetsita egotearen adierazpena jaso da eta, horren ordez, gizarte zerbitzua ezarri da.
|
|
|
Horren ordez, jurisdikzio ordena bakoitzean prozedura zehatzak ezarri ditu (zigor arloan izan ezik). Besteak beste, jarraian deskribatuko ditudan lau prozedurak nabarmendu behar dira, horiek garrantzitsuenak baitira;
|
baina
ez da ahaztu behar oinarrizko eskubideak babesteko mekanismo zehatz gisa har ditzakegula baita ere beste leku batean arautzen diren prozedura batzuk, eskubide horiek urratzea eragin dezaketen egintzen berezitasunengatik (gogoan izan dezagun, esaterako, maiatzaren 24ko 2/ 1984 LOn araututako habeas corpus prozedura, legearen aurkako atxiloketak arautzen dituena. EKren 17 art.?; martxoaren 26ko 2/ ... edo hauteskundeetako auzibide errekurtsoa? 109 art. eta h.?, EKren 23 artikuluko sufragio eskubideari lotuta).
|
|
|
Zalantzarik gabe, Agiria testu juridiko garrantzitsua da, baina arazo larria du: aldarrikatu egin zuten,
|
baina
ez zuten tratatuetan sartu eta ez zuen Europako Erkidegoko zuzenbide eratorriaren iturrietako baten forma hartu; izan ere, Nizan onetsi zuten moduan, erakunde barruko adierazpena zen. Horrenbestez, ez du indar juridiko loteslerik, baina zeharkako ondore juridiko batzuk ditu (Batzordeak erabili du legegintza ekimenetan eta erregelamenduak egiterakoan, eta Europako Erkidegoko Auzitegien barruan, abokatu nagusiek erabili dute interpretazio ondoreetarako).
|
|
|
Gorteen funtzionamenduari dagokionez, Konstituzioaren 32 artikuluan ezarri zen Gorteak urtero bildu behar zirela,
|
baina
ez zen batzarraldien gutxiengo aldia ezarri. Erregeak deitu eta desegin behar zituen, eta dakigunez, desegite eskubidea gehiegi erabili zen.
|
|
|
Gobernuaren kontrol eginkizunari helduz gero, Konstituzioan Gobernuko kideen erantzukizun penala soilik aitortu zen (45 artikuluaren arabera, Kongresuak ministroak salatu eta Senatuak epaitu egin zitzakeen),
|
baina
ez zen ezer esan erantzukizun politikoari buruz. Gai horren arauketa etorkizuneko konstituzio eginera eta konbentzioen esku geratu zen, eta horien arabera zehaztuko zen Gobernuaren aurkako botazioak noiz eragiten zuen Parlamentuaren konfiantza galtzea.
|
|
|
«Eskualdeen» arazoari zuzeneko aipamenik egin gabe, eskualdeak probintzien mankomunitatean egituratzea baimentzen zen, eta mankomunitate horien esku uzten zen eskumenak betearaztea. Proiektua Kongresuan onetsi zen,
|
baina
ez zen Senatutik igaro, Maurak Bartzelonako «Aste Tragikoko» gertakarien ostean dimisioa aurkeztu behar izan zuen eta. 1909ko urrian Moretek ordeztu zuen.
|
|
|
Alfontso XIII.a erregea erregimena salbatzen ahalegindu zen,
|
baina
ez zegoen ezer egiterik. Gobernua Dámaso Berenguer jeneralaren esku utzi zuen 1930eko urtarrilaren amaieran, eta azken hori konstituzio legezkotasunera itzultzen ahalegindu zen, Gobernuarekin batera 1876ko Konstituzioaren zina eginez.
|
|
|
sufragio orokorra (gizonezkoena), erlijio askatasuna, hezkuntza askatasuna, inprenta askatasuna, bilerak egiteko eta elkartzeko askatasunak, eraldaketa ekonomikoak eta Gorte konstituziogileetarako deialdia. Estatuko buruzagitza ereduari dagokionez, manifestuan arazoa zabalik geratu zen,
|
baina
ez zuen monarkiaren alde erabat egiten. Monarkia lehenengo aukera zela zioen, baina jarraian ezarri zuen, edonola ere, nazioaren borondate subiranoak erabakiko zuela eredu hori.
|
|
|
22 artikuluan ezarri zen legeen bidez eta agintarien bidez ezin zela ezarri titulu horretan zehaztutako eskubideen egikaritzari buruzko aurreneurrizko xedapenik. 31 artikuluaren arabera, Konstituzioan ezarritako eskubide batzuk,
|
baina
ez guztiak (zehatz zerrendatu zituen, horri buruzko zalantzarik ez egoteko) eten zitezkeela, inoiz ez behin betiko, aldi baterako soilik, eta beti legearen bidez, Estatuaren segurtasunak aparteko inguruabarretan hala eskatzen zuenean. Edonola ere, erresumatik kanporatzea, deportazioak eta deserriratzeak neurri horiek jasan behar zituen pertsonaren egoitzatik 250 kilometrora baino urrunagora egitea debekatu zen.
|
|
|
Lege horrek jabetza oso handiak ukitzen zituen, baita nobleen lurrak eta modu sistematikoan errentan emandakoak ere, eta xedea absentismoa geldiaraztea zen. Nekazariei lur horietan ezartzeko baimena ematen zitzaien, horien gaineko gozamena emanda
|
baina
ez jabetza, azken hori estatuak gordetzen baitzuen iruzurrak saihesteko. Baina arazo larriak eragin zituen:
|
|
|
lehenengoa eskubide zibil eta politikoei buruzkoa zen, harrezkero konstituzionalismo konparatuan klasikoak zirenak, eta bigarrena berritzailea zen, ekonomia, gizarte eta kultura eskubideei buruzkoa. Eskubideen adierazpena luzea zen,
|
baina
ez zen oso sistematikoa eta, oro har, Espainiako Konstituzio aurrerakoien tradizioari jarraitzen zion, batez ere 1869koari. I. kapituluan, eskubide zibil eta politikoei buruzkoan, bereizkeriarik ezaren printzipioa aldarrikatu zen, 25 artikuluan.
|
|
|
Alcalá Zamorak Lerrouxi eskatu zion Gobernua eratzeko, eta ez Gil Roblesi (nahiz eta hauteskundeetako alderdi garailea azken horrena izan) eta Lerrouxek eskuinaren laguntzaz Gobernua eratu zuen, 1933ko abenduan. Gobernu berriak ezkerrak onetsitako legerik istilutsuenak indargabetu zituen, Elizarekin harremanak hobetu zituen(
|
baina
ez zen konkordatu berria sinatu) eta Sanjurjo buru zela 1932ko abuztuan altxatutako militarrei amnistia ematea erabaki zuen; azken horren eraginez, Gobernuak 1934ko apirilean boterea galdu zuen, eta horren ordez Ricardo Samper alderdikidea jarri zen Gobernuan. Dena den, Gobernu horrek urriaren hasiera arte soilik iraun zuen, Gil Roblesek konfiantza kendu baitzion Gorteetako gehiengo politikoa islatuko zuen kabinetea eratzeko.
|
|
|
Nolanahi den ere, XIX. mendean, Europa kontinentalean Konstituzioa testu programatiko huts moduan hartzeko joera nagusitu zen. Testu horrek sistema politikoaren printzipio orientatzaileak ezartzen zituen,
|
baina
ez zen arau juridiko loteslea botere publikoentzat.
|
|
|
Kongresuaren eta Senatuaren kasuan, aurkeztutako konstituzio eraldaketen proposamen guztien izapideak ez dira egingo. Horretarako, lehenengo eta behin, horien izapidetza onartu behar da (onartzeak Parlamentuan eztabaidatzea esan nahi du,
|
baina
ez dago argi azkenean onartuko diren ala ez). Izapidetza onartzea ganberako kasuan kasuko osoko bilkurak erabaki behar du (Espainiako parlamentu zuzenbidean «kontuan hartzea» esaten zaio horri).
|
|
|
a) oinarrizko eskubideen eta askatasun publikoen garapenari buruzkoak (Konstituzio Auzitegiaren arabera, abuztuaren 5eko 76/ 1983 KAE, urriaren 27ko 160 eta 161/ 1987 KAE?, adierazpen horrek Konstituzioaren lehenengo tituluko bigarren kapituluaren lehen ataleko askatasunak eta eskubideak soilik hartzen ditu barnean, eta garapen hitza esangura hertsian hartu behar da, alegia: lege organikoa soil soilik erabiliko da zuzenbideko arauketa orokorra emateko edo arauketa horretako arazo oinarrizko eta funtsezkoak ukitzen direnean,
|
baina
ez oinarrizko eskubide baten esparrua ukitzen denean. KAE hauek: otsailaren 22ko 6/ 1982, maiatzaren 26ko 67/ 1985, maiatzaren 24ko 93/ 1988, maiatzaren 5eko 127/ 1994, etab.); b) Autonomia Estatutuak onesten dituztenak; c) hauteskunde araubide orokorra arautzen dutenak (Konstituzio Auzitegiaren arabera, Estatuko erakunde guztietarako eta EKren 137 artikuluan ezarritako lurralde erakundeetarako balio duten hauteskunde arauen multzoa da, Konstituzioan eta Autonomia Estatutuetan ezarritako salbuespenak kenduta, maiatzaren 16ko 38/ 1983 KAE); d) Konstituzioan ezarritako gainerakoak.
|
|
|
Kargu horiek guztiak erregeak izendatu eta banatzen zituen askatasunez. Senatua ere bazegoen,
|
baina
ez zen organo legegilea, eta norberaren askatasunaren, inprenta askatasunaren eta hauteskunde kontrolaren (probintziako diputatuak eta udal diputatuak izendatzeko prozesuan) gaineko eskumenak baino ez zituen. «Senatu» hori osatzen zuten Espainiako infante adin nagusikoek eta erregeak kargu publikoen artean izendatutako hogeita lau kidek (ministroak, armadako eta gudarosteko kapitain nagusiak, enbaxadoreak, erregearen kontseilariak eta estatu kontseilariak).
|
|
2008
|
|
|
3 Aurkajartzearen epea igaro
|
baina
ez bada aurkajartzerik izan, edo, bestela, erregistratzailearen ebazpena irmo bihurtutakoan, horrek egingo du berari eskatu zaion izendapena.
|
|
|
Sozietate atzerritarraren legeriak ezarri ez badu aurreko artikuluak aipatu kontuak egin behar direnik, edota betebehar hori ezarri badu,
|
baina
ez Espainiako legeriak agindu bezala, sozietateak kontuak egin ditu sukurtsalaren jarduerari begira, eta Merkataritzako Erregistroan gordailutuko ditu.
|
|
|
Egin eginean ere, gaztelaniaz batera zein bestera agertzen dira párrafo eta apartado aipamenak. Euskarazko bertsioan, ostera, orain arte bezala jokatu izan da, alegia, párrafo aipatzeko, paragrafo zein lerrokada terminoak erabili izan ditugu, hori zenbatuta edo zenbatu gabe agertzearen arabera, hurrenez hurren; apartado hitza adierazteko, berriz, idatz zati erabili da orokorrean,
|
baina
ez beti, batzuetan gaizki emanda datorrelako gaztelaniaz. Laburrean esateko, artikuluaren zatiketa hauxe izango litzateke:
|
|
|
Zenbait autorek, ordea, berdintasun printzipioa sustapen jarduerarekin lotu dute, eta ez ekonomi ahalbidearen printzipioarekin. Horren inguruan esan daiteke sustapen jarduerak gauzatzean hainbat subjektuk ez dutela zerga kuotarik ordaintzen,
|
baina
ez berdintasun printzipioa aplikatzeagatik, ezpada bestelako printzipio batzuen ondorioz. Jarraian ikusiko dugunez, Konstituzio Auzitegiak ildo horri ekin dio (alegia, berdintasun printzipioaren eta ekonomi ahalbidearen arteko loturari), eta, zenbait kasutan, bereizkeria bidezkotzat jo izan du.
|
|
|
Edozein kasutan ere, zergak ondore konfiskatzaileak dituen ala ez aztertzeko, ikusi behar da kasuan kasuko subjektuak duen ekonomi ahalbidea; bestela esanik, zergak ezin dio pertsona bati kendu horrek bizitzeko behar duen gutxienekoa (%50eko karga tasa konfiskatzailea izan zitekeen lanbidearteko gutxieneko alokairua kobratzen duenarentzat,
|
baina
ez errenta altua duen pertsonarentzat). Horren harira, lurralde erkideko PFEZren arauketa bizitzeko behar den gutxienekoa ezarri da; horren arabera, zergak ordaintzeko betebeharretik at geratu dira, gizakiak bere beharrizanik funtsezkoenak asetzeko behar dituen ondasun eta errentak.
|
|
|
Behin 2002 urtean euroa ezarri ondoren, ostera, estatuek ezin dute euren kabuz truka neurririk aldatu, ezta moneta politikarik eratu ere. Edu berean, politika fiskalaren barne, estatuek zuzeneko zergak bakarrik ezarri edo aldatu ahal dituzte,
|
baina
ez zeharkakoak (bigarren horiek trafiko juridikoarekin zerikusia dutenez, harmonizazioaren menpe geratu dira). Ikus daitekeen bezala, euroa dela-eta erabat murriztuta geratu da estatuen subiranotasuna arlo horretan.
|
|
|
Lege dekretu deritzonaren bitartez ere, Gobernuak lege lerruneko arauak eman ditzake,
|
baina
ez Parlamentuak eginiko eskuordetzan oinarrituta, ezpada benetako larrialdiaren edo presazko beharrizanaren ondorioz (EKren 86.1 artikulua). Beste alde batetik, bada lege dekretuaren bitartez arautu ezin daitekeen gairik.
|
|
|
Lehenengoen bitartez (TLOren 12.3 art.), jakin dezakegu Administrazioak nola interpretatzen dituen tributu arauetako zenbait manu. Horrenbestez, halako aginduek zenbait manuren esangura interpretatzeko balio dute,
|
baina
ez tributuak sortu nahiz aldarazteko. Agindu horietan egiten den interpretazioa hierarkiaren aldetik ministroaren azpian dauden organoentzat bakarrik da loteslea, eta ez, ordea, norbanakoentzat edo auzitegientzat.
|
|
|
Atxikipenen eta konturako sarreren kasuan, betebehar hori etekinen ordaintzailearen gain ezartzen da, nahiz eta ordaintzailea tributuaren subjektu pasiboa izan ez, eta ordaintzaile horrek inolako ekonomi ahalbiderik erakutsi ez. Hala ere, ordaintzaileak bere izenean erantzuten du eta zorra berarena da; horregatik, esan dezakegu ordaintzailea dela eginbehar edo tributu izaerako betebehar baten subjektua,
|
baina
ez zergak ordaintzeko betebeharrarena.
|
|
|
Ez egoiliarrek izendatu behar duten ordezkaria izaera mistokoa da, legezko eta borondatezkoaren artekoa. Horren ildotik, izendapen askea onartzen da,
|
baina
Ez Egoiliarren Errentaren gaineko Zergari begira ordezkaririk izendatu ezean, horren eginkizuna beteko du ez egoiliarrari etekinak Espainian ordaindu dizkionak.
|
|
|
Horixe gertatzen da dirutan adierazten diren zerga oinarriekin: PFEZ, SZ, ODZ, BEZ eta abarrekin; beste kasuetan, ostera, loturaren bat egoten da,
|
baina
ez hain zuzenekoa.
|
|
|
Zenbatespen mota honetan, beraz, uko egiten zaio subjektu bakoitzaren benetako etekin garbia zuzenean kalkulatzeari (egiazko sarrerak, egiazko gastuak kenduta); horren ordez, indize edo ikur batzuk erabiltzen dira (energiaren kontsumoa, instalazioen luze zabalera, langileak?), zenbatekoa kalkulatzeko. Zenbateko hori jarduera alor horretako batez bestekoa izan behar da (moduluak artez egin badira),
|
baina
ez dator bat benetako etekinarekin. Ildo horretatik, errenta fiskal deritzo moduluen arabera kalkulatutako zenbatekotik benetako etekinera bitarteko aldeari.
|
|
|
1957ko abenduaren 17an eman zuen epaian, Auzitegi Gorenak ulertu zuen muskuiluak harrapatzea ez zegoela arrantza arielaren menpe, muskuiluak moluskuak zirelako eta ez arrainak. Horretara, interpretazio teknikoa erabilita, arrainak eta moluskuak bereizten ziren, lehenengoak zergapean zeudelarik,
|
baina
ez bigarrenak. Geroenean, Auzitegi Gorenak berak eutsi zion kontrako tesiari (1960ko azaroaren 28ko epaian), ondoko argudioak azalduz:
|
|
|
Araua aplikatzeko prozesuan, kalifikazioak zeregin garrantzitsua betetzen du. Kalifikazioa interpretazioaren antzekoa da, eta interpretazioaren esangura zabalean sar daiteke?,
|
baina
ez da zinezko interpretazioa. Egin eginean ere, kalifikazioaren bitartez zehazten da eguneroko bizitzako egoera jakin bat arauak xedaturiko egitezko kasu abstraktuan sar daitekeen ala ez.
|
|
|
Lehenengo irizpideari helduta, egintza edo negozioaren izaera juridikoa aintzat hartzeak esan nahi du kalifikatzaileak kontuan izan behar duela ez negozioaren forma edo izena, ezpada alderdiek forma edo izen zehatz horri emandako benetako edukia. Horren ildotik, kalifikazioak muzin egin diezaioke alderdiek erabilitako formari,
|
baina
ez euren arteko akordioaren mamiari, nahiz eta akordio horren helburua zergak ez ordaintzea izan, edo zerga gutxiago ordaintzea. Horrela, alderdiek erabilitako forma edo izendazioa ez badator bat Zuzenbidearen araberako kalifikazioarekin, Administrazioak bere kalifikazioa egin eta errealitate juridikoa berregiten du, horri dagokion egiazko izaera aipatuz.
|
|
|
Hori guztia dela bide, analogia ezbairik gabe onartzen da Tributu zuzenbide formalean,
|
baina
ez horren alde materialean; bestela esanda, analogia erabil daiteke tributuen aplikazioari buruzko manuetan, ez, ordea, tributuen oinarrizko osagaien esparruan, azken horiek lege bidez araututa egon behar baitira nahitaez.
|
|
|
Bestetik, TLOren 179.2.d) artikuluak tributu arau haustearen gaineko erantzukizuna kentzen die kontsulta baten erantzunean Administrazioak adierazitako irizpideen arabera diharduten zergadunei, baldin eta zergadunaren inguruabarrak eta kontsultaren erantzunak jasotakoak berdinak badira eta harrezkero aldatu ez badira. Arau horren interpretazio hertsia eginez gero, uler daiteke berandutza korrituak zergadunari dagozkiola, manu horretan tributu arau haustearen gaineko erantzukizuna bakarrik kentzen zaiolako; berandutza korritua, ostera, ordainketa atzeratzeagatik sortzen da,
|
baina
ez beti tributu arau haustea gauzatzeagatik.
|
|
|
Edozein kasutan, jarrera horri kritika egin dakioke. Zerga egitatea gauzatzeagatik eginbehar juridiko berezia sortzen da,
|
baina
ez da eratzen inolako betebeharrik, Administrazioa ez delako kreditu eskubidearen titularra une horretan. Administrazioak, alde batetik, arauen betepena zaintzeko ahalmena dauka eta, bestetik, ez betetzea gertatuz gero, subjektu pasiboak bere eginbeharra bete ez duela nabarmentzeko ahalmena ere; hala ere, ezin du inolako jokabiderik eskatu, kreditu eskubideetan gertatu aldera.
|
|
|
Konstituzioak maiz sarri erabiltzen du «tributu» esamoldea (edo horren espezieak) eta, horren ondorioz, tributuaren kontzeptua badago Konstituzioan,
|
baina
ez du horren definiziorik ematen.
|
|
|
Hala ere, hori ez da zertan horrela izan. Ulerbidez, Ondarearen gaineko Zerga zerga pertsonala da, subjektu pasiboa (pertsona fisikoa) zerga egitatearen oinarrizko osagaia delako,
|
baina
ez da zerga subjektiboa, ez direlako kontuan hartu zergadunaren inguruabar pertsonalak. Kontrara, Ekonomi Jardueren gaineko Zerga udal zerga erreala da, enpresa, lanbideeta arte jarduerak zergapetzen baititu; hori gorabehera, zerga horrek subjektibotasuna erakusten du, subjektu pasiboa jardueraren hasieran dagoenean hobariak ezartzen direlako.
|
|
|
Alde batetik, aurrerapenak egin dira: autonomia erkidegoei ordainarazpen parafiskalekin finantzaturiko eskumenak transferitu zaizkie, ordainarazpenok erkidegoetako parlamentuek lege bidez arautu dituztelarik; gainera, Tasa eta Prezio Publikoen 8/ 1989 Legeak ordainarazpen parafiskal guztiak arautu nahi izan ditu,
|
baina
ez du helburu hori bete. Beste aldetik, esan behar da gaur egun ordainarazpen parafiskal zahar gehienak konstituzio printzipioen menpe daudela, baina Estatuaren esku hartzeak ordainarazpen berriak sortu ditu, prezioak arautuz edo konpentsazio eskubideak ezarriz.
|
|
|
Prozedura zehatzailea lokabea denez, frogaldiak ere bere eraentza berezia behar du, ikuskapen prozeduratik lokabea dena. Aktetan jasotako egitate eta inguruabarrak erabil daitezke likidazio prozeduretan; zehapenak ezartzean, ordea, aktek egitateak bakarrik froga ditzakete,
|
baina
ez ikuskatzaileak bertan jasotako iritziak edo kalifikazio juridikoak. Horregatik, prozedura zehatzaileetan, Administrazioak frogatu behar du aktetan jasotako egitateen egiazkotasuna.
|
|
|
Luralde erkidean Tributuen Lege Orokorrak bost prozedura ezarri ditu
|
baina
ez da zerrenda orohartzailea, eta araudi bidez prozedura gehiago arau daitezke, onura fiskalak aitortzeko prozedura, kasu. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan prozedura horietako batzuk bat datoz; beste prozedura batzuetan, ordea, arauketa ez da berdina edo, datuak egiaztatzeko prozeduran bezala, ez da prozedura lokabe bezala arautzen ezpada beste prozedura zabalago batean sartzen da.
|
|
|
Estatuan, Tributu administrazioaren Estatuko Agentzia da horren arduraduna; Lurralde Historikoetan, berriz, Aldundiak eurak dira zerga biltzaileak. Hala eta guztiz ere, finantza erakundeek baimena izan dezakete, zerga bilketan laguntzaile lanak burutzeko; halakoetan ere, erakundeok dirua bildu besterik ez dute egiten,
|
baina
ez dira zerga bilketa organoak (ez dute kudeaketan erantzukizunik).
|
|
|
Lege definizioari helduz gero, arau gorenak, hots, Espainiako Konstituzioak 134.1 artikuluan aipatzen du aurrekontua,
|
baina
ez du definitzen:
|
|
|
Artikuluak lekuak aipatzen ditu,
|
baina
ez du irizpiderik ematen kasu bakoitzean zein leku aukeratu behar den jakiteko. Bestalde, leku horixe da ikuskapen egintzak gauzatzeko; hortaz, ikuskapen jarduna beste leku batean buru daiteke, jardunaren izaera edo eragingarritasuna kontuan izanda.
|