|
2000
|
|
|
Bertsolarien artean oso ongi moldatuko zarete,
|
baina
bertsolaritzak kritika ugari jaso izan ditu: garai bateko bertsogintza alde ederrekoa zela, gaiak politizatuta eta bertsolariak ezker abertzalekoak bakarrik direla...
|
|
2003
|
|
|
Hor doguz Milia Lasturko (MEOE, 4 zk.) ta Alostorreko Usoa (MEOE, 7 zk.)" eresiak". Aurreragoko agiririk ez daukagu,
|
baina
bertsolaritzak antxinaantxinakoa dirudi.
|
|
2005
|
|
|
Igual igual ez dakit. Hori bakoitzak ikusi behar du,
|
baina
bertsolaritzatik distraitzeko nora eta horraxe joatea! Bertsoaren aho ahora, jende dena gainean izango duzunean eta beste gairik aterako ez denean.
|
|
2006
|
|
|
Bertsotan bezala erantzun ditu gizarteak botatako azken puntuak. Plaza, afixa, saioa, iragarkia, webgunea, txapelketanagusia.com, DVD eta horrelako berbak sorta berean erabili ditugu, errima diferenteak,
|
baina
bertsolaritza etiketatzeko tag bezala. Ezta?
|
|
2008
|
|
|
Nire ikuspegitik, desoreka handia dago plazetan sortu, eta bildu eta zabaltzen denaren artean. Kontraesana dirudi,
|
baina
bertsolaritzak gizartean prestigioa irabazi duen bezala bertsoak bertso sorkuntzak berak galdu egin du, edo ez du proportzio berean irabazi. Gaur egun 13.000 lagun biltzen dituen ekitaldia soilik ematen da zuzenean medio nagusietan.
|
|
|
Literatura Batzordea hasiera batean, Jagon Sailean zegoen kokatua,
|
baina
bertsolaritza txapelketa eta antzerako ekintzak antolatzeari utzi zioenean Euskaltzaindiak, ikusi zen literatura ikerketari ere heldu behar zitzaiola. Hala hiru azpibatzordetan banatu zen:
|
|
|
Saio bakoitza lanketa sakonaren ondorio da eta bertsolariek hori ikusi eta eskertu egiten dute. Gero, ezaguna telebistak ere egiten zaitu, nik prestatutako ariketa bereziren bat Hitzetik Hortzeran ateratzeak bultzatu nau plaza gehiago egitera.Zuk asmatutako bertso jokoek eman dute zer esana … Bai, baina beti garbi eduki behar da joko horiek ez direla saioaren oinarri, bertsoaren amaierekin edo hizkiekin egiten diren jokoak jendearentzat gustagarriak dira,
|
baina
bertsolaritzari ez diote ezer handirik eskaintzen. Hau da, futbol partida batean norbait biluzik ateratzen denean bezala, jendeak barre egingo du baina partidari ez dio ezer eskainiko.
|
|
2010
|
|
|
1982tik gaur arte belaunaldi diferentetako bertsolariekin jardun du kantuan Andonik, baina naturaltasunez eraman du beti “belaunaldi artekotasuna”. Haren esanetan, beste ofizioetan oso zaila da 20 eta 70 urtekoak elkarrekin eta nahasian ikustea,
|
baina
bertsolaritzak hori ere badauka. Eta zera erantsi zuen:
|
|
2012
|
|
|
Gure euskal tradizioaz gainera, tradizio unibertsalaren oinordeko gara. Gure etxeko tradizioa bertsolariena da, esate baterako,
|
baina
bertsolaritza bezainbeste gozatzen dugu, adibidez, jazzaren erritmoa. Bertsolaritza geurea bada, jazza ere geurea, ez da geurea bakarrik bertsolaritza den moduan, baina lekua du gure baitan erbesteko beltzengandik heldu den jazzak.
|
|
2013
|
|
|
Gutxitan aipatzen da emozioa bertsolaritzari buruzko ikerketetan,
|
baina
bertsolaritza kulturaren molde adierazkorra da, mundu emozionalaren bitar147 LEKUONA, Manuel (1978)" La poesía popular vasca. Itzaldia.
|
|
|
Ikus entzunezkoen arloa omen da gure harri bitxia,
|
baina
bertsolaritzak ere distira berezia du euskal kulturaren baitan. Bertsotan ikasten dabiltzan ume eta gazteei (20.000 Euskal Herria osoan), egiten diren bertso saioei (urtean 1.500 bat), lortu den erakundetze mailari (Bertsozale Elkartea, Mintzola eta Lanku), dituzten azpiegiturei (Xenpelar dokumentazio zentroa, irrati eta telebista saioak?) eta hauetan lan egiten duten liberatuei erreparatzen badiegu (69 langile), maila onean dagoen adierazpidea dela esan daiteke (Susaeta,).
|
|
|
Aipagarria egiten zait elkartearen bide horretan sortu den giza energiaren tamaina, gaur arte beti eta gehiagora doana. Ez omen dira garai onenak militantziarako,
|
baina
bertsolaritzaren mugimenduak egungo joera soziologiko batzuk gezurtatzen edo ñabartzen ditu tarteka. 2013an gaudelarik, ez da sekula elkartea orain bezain indartsu egon, bai lan profesionalari dagokionean eta bai borondatezko lan askotarikoari dagokionean.
|
|
2014
|
|
|
Guztia urregorria ez bada ere, urrezuria bai, behintzat. Krisiaz hitz eta pitz ari dira alde guztietatik,
|
baina
bertsolaritzaren baratzea aberats eta jori ageri zaigu.
|
|
|
Ikus entzunezkoen arloa omen da gure harri bitxia,
|
baina
bertsolaritzak ere distira berezia du euskal kulturaren baitan. Bertsotan ikasten dabiltzan ume eta gazteei (20.000 Euskal Herria osoan), egiten diren bertso saioei (urtean 1.500 bat), lortu den erakundetze mailari (Bertsozale Elkartea, Mintzola eta Lanku), dituzten azpiegiturei (Xenpelar dokumentazio zentroa, irrati eta telebista saioak?) eta hauetan lan egiten duten liberatuei erreparatzen badiegu (69 langile), maila onean dagoen adierazpidea dela esan daiteke (Susaeta,).
|
|
|
Izanen da beti soziologoek edo kanpoko obserbatzaileek ez dakitenik gure egiazko arrazoi edo motibapenetan. Ez da bertso hori nehon ez dena izanen batzuentzat
|
baina
bertsolaritza anitz bada horretan. Hunki gabe, aldarririk gabe, dimentsio politikoa ekarri zioten gaiari.
|
|
|
Lehen ez zen bertsolaririk? Bai
|
baina
bertsolaritzarik ez. EKEko webguneko sartze gisa, bertsolaritza, egiazkoa, hegoaldean bezala, ospe eta guzti, orduan da abiatzen.
|
|
|
Bertsolaritza beti bertsolaritza da, baina batzuetan bertso ona da Baxenabarren eta Gipuzkoan, baina beste batzuetan ez. Hemen ez gara zirtzil kopletan,
|
baina
bertsolaritza heldu eta landuan. Aireak ere arraileria, bandilkeria bazterrera uzten ditu eta solemnitate handia ematen diote oles egileek eta beren makilek.
|
|
|
Goian zitatzen genituen Larramendik Irisarrin kantatu bi lerro haietan poesiarik ez da,
|
baina
bertsolaritza anitz bada. Bertsolarien, eta horren bidez toberaren ulertzeko, ahozkotasunaren esparrura sartu behar da eta hau zaie eskastu Herelle bezalakoei, kultura jakintsua beti izan baitute eredu.
|
|
|
Emozio, emozio, emozio, emozio. Ni ere biziki sentibera naiz, niri ere negarrak eskapatzen zaizkit aire,
|
baina
bertsolaritzaren funtzioa ote da. Hau da bertso onen markagailua?
|
|
2015
|
|
|
Orduan, kontu emozionala erabat ezkutuan eraman dudala uste dut”. Produkzioan bertsokera arrazionalagoa izan du, emozionalagoa baino,
|
baina
bertsolaritza bizitzeko era, aldiz, kontrakoa: “Oholtzara igo aurreko dena bihotza eta gorputza da, uste dut burutik ahul samarra naizela zentzu horretan”.
|
|
|
Onarrizko puntu batetik abiatzen zuten beren hausnarketa, alegia, bertsolaritzak publikoa, entzuleak behar dituela. Arte guztietan da hartzailea beharrezko, harreraren estetikak ondo lantzen duen moduan,
|
baina
bertsolaritzan badirudi faktore hori are pisuzkoagoa dela. Izan ere, publikoaren erantzun berehalakoa bilatzen du bertsolariak, bat batekotasunak ez dio uzten harrera motela izaten.
|
|
|
Ikus entzunezkoen arloa omen da gure harri bitxia,
|
baina
bertsolaritzak ere distira berezia du euskal kulturaren baitan. Bertsotan ikasten dabiltzan ume eta gazteei (20.000 Euskal Herria osoan), egiten diren bertso saioei (urtean 1.500 bat), lortu den erakundetze mailari (Bertsozale Elkartea, Mintzola eta Lanku), dituzten azpiegiturei (Xenpelar dokumentazio zentroa, irrati eta telebista saioak?) eta hauetan lan egiten duten liberatuei erreparatzen badiegu (69 langile), maila onean dagoen adierazpidea dela esan daiteke (Susaeta, 201201).
|
|
2017
|
|
|
Beraz, ezaugarri horiek guztiak bertsolaritzarenak ez bezalakoak dira. Nik uste oso garrantzitsua dela nabarmentzea, badirela antzekotasunak bertsolaritzaren eta beste poesia norgehiagoken artean,
|
baina
bertsolaritza bakarra dela ikusle kopuruari, ikusleen irrikari eta, batez ere, parte hartzen dutenen aniztasunari dagokionez.
|
|
|
Lan honetan teknologia propioa garatu nahi da, ohiz kanpoko bi zirkunstantzien arteko sinergia ustiatzen duena: ahots sintetikoaren sorkuntzan eskuragarri dagoen esperientzia handia etajakintza sakona, bertsolaritza estilo zaila lantzen den munduko leku bakarrean egotearekin konbinatua.Bertsolaritza generoa erronka partikularki zaila da ahots kantatuaren kalitatea esperimentatzeko, izanere ahots kalitate baxua instrumentuen atzean ezkutatzea posible delako,
|
baina
bertsolaritzak ez daukainstrumenturik.
|
|
|
Urepeleko artzainak artzaingoa eta etxaldea zeuzkan bizibide, baiki,
|
baina
bertsolaritzak bizi zuen bera. Bere gogoaren xokoak betetzen zituzten askotariko ardura eta are arrangurei bertze batzuenak ez bezala ez alegiazkoak, lurrari eta ingurukoei estuki lotuak baino, bertsolaritzaren bitartez eman zien ilkibide, eta ez hola hala gainera.
|
|
2018
|
|
|
Azkenik, 2017ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren inguruan ere inkestak egin ziren. Lan luzea izan da,
|
baina
bertsolaritzaren inguruko hainbat geruzatara iristea lortu dugu, erantzunak ere ahalik eta osoenak izan daitezen.
|
|
|
Leku ederra zen bertsotarako Atamitx, baina ostalaritza lanbide lotua izaki, bere bertso karreran eten nabarmena eginarazi zon Mitxelenari jatetxeak. Hango lanak amaitutzat eman zituenean plazetara itzultzeko gogoz zebilen,
|
baina
bertsolaritza dezente aldatuta zegoen ordurako eta osasunez ere oso makal zegoen.
|
|
2019
|
|
|
Bai,
|
baina
bertsolaritza neutrorik ez dago. Bertsolaritza praktika soziala dela esan baitugu.
|
|
2020
|
|
|
«Binaka jartzen ditut elkar errespeta dezaten; izan ere, negoziazio prozesu bat dago, eta bertsoa hobetuz joaten dira elkarren artean». Etorkizunari begira, ez dute beren burua bertsolaritzaren munduan irudikatzen —bertsolari izateaz ari dira— Zaila egiten zaie euren burua plaza batean imajinatzea,
|
baina
bertsolaritzaren munduari gertutik erreparatu nahi diote: saioetara joaten, adibidez.
|
|
2021
|
|
|
Bertsolaritza ukitzen duten testu zaharragoak, ikusi den bezala, mendearen hirugarren hamarkadatik aurrera topa daitezke. Etxahun, Iparragirre edo Bilintx protagonistatzat dauzkan testu sorta bildu ahal izan da, esaterako,
|
baina
bertsolaritza nahikoa bazterreko kontua da berauetan eta bat bateko jardunari ez diote erreferentziarik egiten. Bertsolaritza protagonistatzat duten ikertzaileen testuak ere jaso ahal izan dira, baina nozio orokorrak ematen dira haietan, saio konkretuen inguruko berririk ez.
|
|
|
Etxegarai ez zen jeltzalea izan,
|
baina
bertsolaritzari dagokionez antzeko jarrera hartu izan zuten belaunaldi bereko hainbat jeltzalek. Txomin Agirrek 1907tik 1912ra RIEV aldizkarian atalka argitaratu zuen Garoa eleberrian kontatzen dituenak, adibidez, esanguratsuak dira:
|
|
|
" ‘Intuizio garbiena Koldo Tapiak izan zuen, bai’, berretsi du Joxerra Garziak. ‘Seguru asko, Jon Sarasuak ere izango zituen oso intuizio politak,
|
baina
bertsolaritzak zer behar zuen, hori uste dut Koldo Tapiaren buruan zegoela. Orain esaten dena, bisioa’" (Barandiaran, 2011:
|
|
|
" ‘Basarri’, alma y vida del concurso, inició con su fraseo, fácil y alegre, la jornada final del concurso de bersolaris organizado por LA VOZ DE ESPAÑA". Azken orriak, berriz, Juan de Donostyk sinatutako testu luzea zekarren, finalaren argazki ugarirekin hornitua,
|
baina
bertsolaritzaren inguruko azalpen gisa planteatua. Titular nagusiak Basarriren xede nagusia laburbiltzen zuen:
|
|
|
Aldaketa garaiak,
|
baina
bertsolaritzari ere bere tokia aitortzen ziotenak: " Bertsolariak zerbait berria esaten hasi zirenean, 65erako, gazteria mugitzen hasita zegoen, ETA, Herri Gaztedi eta hainbat gauza zeuden martxan.
|
|
|
Bagenuen zer kontatzekoa komikira eramanda. Ez dakit bertsotan komiki bat jarrita nola funtzionatuko lukeen,
|
baina
bertsolaritzari buruzko komiki batek, behintzat gaiarekiko interesa duenarentzat, nire ustez funtzionatzen du.
|
|
|
Euskara eta bertsolaritza batera doaz. Komunikazio neurtu, errimatu eta kantatua existitzen da herrialde askotan,
|
baina
bertsolaritza bakarrik euskaraz existitzen da. Euskara kentzen badiozu, ez du funtzionatzen.
|
|
2023
|
|
|
Barkatu? Zineari buruzkoak dira horiek,
|
baina
bertsolaritzari buruzkoak... Noiz hasi zinen bilduma egiten?
|