|
2000
|
|
|
lau puntukoak zortziko txikia eta handia eta bost puntukoak hamarreko txikia eta handia. Orduan ere baziren beste neurri batzuk,
|
baina
bertso paperetan bakarrik eta zailak zirelako ez ziren erabiltzen. Gaur bertso eskolak direlako eta abar, molde gehiago erabiltzen dira.
|
|
|
Hortera samarra irudituko zaizu, Bitakora,
|
baina
bertso zahar bat daukat hautatuta bart gauetik, azken hitz hauen apaingarri edo jartzeko. Elizanbururenak dira, beraz ez naiz ni horteradaren erruduna:
|
|
2001
|
|
|
Eta" barojalariak" ahora orduko, Santiago Aizarna idazle bipil beldurgabea dator gogora. Arlote pobrea naiz,
|
baina
bertso pare bat eskaini nahi nioke egunen batean (urte luze emankorren buruan baizik ez ahal zaio etorriko!) izango duen hilarrian ipintzeko. Franklinenak daramatzanen antzekoak dira34:
|
|
2003
|
|
|
Ez, gure osaba Julian Aterpe ere bertsolari da. Afizioa betidanik izan du,
|
baina
bertsotan nahiko berandu hasi zen. Kurioso egiten du bertsotan, eta bertso jarri hunkigarriak idazten ditu.
|
|
2004
|
|
|
Gainera, nire oihartzun mediatikoa lortzeko, saioak egin ditzadan, hori behar dut nik. Zeren badakit, edo uste dudana da, agian final batean ez dudala ongi abestuko,
|
baina
bertso afari batean edo" Zaharrak Berri Xou" batean zerbait arraroa gertatu behar zait bertsotan ondo ez egiteko.
|
|
2009
|
|
|
|
baina
bertsoek eta txaloek
|
|
|
1967ko txapelketan Xalbadorri jotako txistualdia konpontzeko edo antolatutako saio batean barkamena eskatzeko bertsoa bota zion Apaolazak Xalbadorri. 42 urte joan dira
|
baina
bertso hori oraindik ere gogoan du Apaolazak.
|
|
|
Etxean izango zuen Uztapideren lehen entzutea Maddalen Arzallusek (Hendaia, 1990)... , etxean beti aipatu izan ditugu eta bertsoak eta bertsolariak?,
|
baina
Bertsoen Mundua izeneko ordenagailurako CD batean irakurri zituen aurrenekoz Uztapideren bertsoak: –Bertso eskolan ere jorratu izan ditugu beste garai batzuetako bertsolariak, eta Xalbadorrek Uztapideri idatzitako bertsoak irakurri nituen.
|
|
|
U. A.: Idazterakoan oso jende gutxiri pasatzen zaiola iruditzen zait,
|
baina
bertsotan, gai bat jartzen didate eta hitz jakin batetik abiatzen dut bertsoa. Agur bat pentsatzen dudanean, eta ez duenean ezerekin loturarik, eta edozer esan dezakedanean, autoan noala hitz batekin obsesionatzen banaiz, hitz hori bertsoan sartu arteko onik ez dut izaten.
|
|
2010
|
|
|
Arriolak idatzitako bertsorik gehienek egunkarietan (La Voz, El Diario Vasco...), garaiko aldizkarietan (Arantzazu, Goiz Argi, Zeruko Argia...), eta jubilazio kari Arrasateko Udalak argitaratu zuen Nekez bada ere (1981) liburuan ikusi izan dute argia. Liburu horretan Arriolaren 751 bertso argitaratu ziren,
|
baina
bertso jartzaile jatorra ez zen horretan gelditu eta idazten jarraitu zuen, kementsu jarraitu ere.
|
|
|
txapelduna, aho batez, Basarri; bigarrena, Matxin; hirugarrena, Zepai; eta laugarrena, Alkain18 Epaimahaikoen arabera, berdintasun handia egon zen puntuazioen artean, eta sari gehiago egon balira, zerrenda luzeagoa izango zela zioten. Ekitaldi nagusia bertsolarien agurrekin eta Aitzol eta Monzon jaunen berbaldiekin amaitu zen,
|
baina
bertsoen durundiak luzaro iraun zuen Donostiako Eusko Etxean19.
|
|
|
Ene ahizpak bibitxiak sortu ziren eta Matxinen herrian, Senperen, bazen osaba bat. Ez zekien idazten ez irakurtzen,
|
baina
bertsoa maite zuen. Bi ahizpa horien bataioa egin zen eta delako osaba hark erran zion amari:
|
|
|
Gero ikusiko duzu hobeki,
|
baina
bertso honen marka berria, bigarren puntu gordin horixe duzu: " Gizona hilta bizkarrian hartu, errotazpira eraman".
|
|
2011
|
|
|
Ez-ustekorik ere izan daiteke, jende asko da hurbil ibiliko dena, Uxue Alberdi adibidez; zaila da bat esatea.Bertsoak idazten erakutsi duzu zure trebetasuna hainbat sariketetan... laguntzen al dute aritzeko. Nik uste baietz. Errimatzen duten hitzen zerrendak egin eta buruan gordetzeak ez du niretzat hainbeste balio,
|
baina
bertsoak idatziz gero, badakizu nola sartu edo erabili, ez da bakarrik errima jakitea. Aspaldi ez dut bertsorik idazten, baina, bai, ariketa oso ona iruditzen zait gero egiteko.
|
|
|
Alde batetik, Gipuzkoako txapelketan parte hartu duten herriko bertsolariei zuzendutako ikastaro berezia jaso zuten Karlos Aizpurua eta Andoni Egañarekin eta bestetik beste bertso eskola batzuetako kideen aurka neurtu dituzte indarrak hilero maiatzera bitartean. Argi eta garbi ikusi da orain bertsolariek egindako ahaleginak espero ziren ondorioak izan dituela eta emaitza oso ona lortu dute txapelketako lehen fasean.Txapelketa luzeaOrain irailera arte atseden hartuko dute
|
baina
bertso udazken luzea izango dute bertsolari eta bertsozaleek. Irailak 17 urriak 9 artean jokatuko dira zazpi final laurdenak, (lehen fasean sailkatu diren 32 bertsolari eta aurreko urtean finalaurrekoan izateagatik sailkatuta ziren beste hamar bertsolari, tartean Unai Muñoa dago hor); urriak 22 azaroak 6 artean jokatuko dira final laurdenak (azken sei finalistak hor hasiko dute txapelketa); azaroak 20 abenduak 4 artean finalaurrekoak eta abenduaren 18an jokatuko da Gipuzkoako bertsolari txapelketako finala Donostiako Ilunbe zezen plazan.
|
|
|
Olegario deitzen al dizu norbaitek. Hernanin oraindik bai, jende helduak. Familian denoi deitzen digute olegariotarrak,
|
baina
bertsotan ni bakarrik aritu naiz.
|
|
|
Entzundakoan ez zitzaidan asko gustatu gaia, nahiz eta ez den txarra. Jokini ere gehiegi ez zitzaiola gustatu iruditu zitzaidan,
|
baina
bertso politak bota zituen. Ez zen konplikatu gaur egun modan horrenbeste dauden doinu luzeekin eta eskertzen da, asko baikara pentsatzen dugunak esateko adina duzun doinuak erabili behar direla, eta ez luzeak, lastoz beteak eta amaiera polit batekin apainduak.
|
|
2012
|
|
|
Egia da gurasoak euskaldun berriak ditudala, bertsolaria eta ama naizela...
|
baina
bertsotan entrenatu behar eta ez naiz, horretarako, haurrekin geratzen... Bertsotara noalarik, nahiago izaten dut haurrak etxean utzi, izan ere, bertsoa da nire arnasgune preziatuena, baina, egia da, hala berean, nire semearekin batera Lautadako bertso eskolako partaide naizela.
|
|
|
Gero Lizeoan Aimar Karrikarekin egin dut urte bat eta orain Odeirekin ari gara; talde bikaina dugu. Askariak eta egiten ditugu, orain txapelketa dela eta serioago ari gara,
|
baina
bertso eskola da momentu biziki goxo bat, aste osoan gogaitatzen duguna. 10 lagun biltzen gara, horietatik txapelketan Ortzi Murua eta ni atera gara.
|
|
|
Oso giro euskalduna egoten zen Lizasoren tabernan, eta bertso zaharrak kantatzen eta askotan aritzen ginen han. Bertsolarien toki berezia eta bertsolariak biltzen ginen lekua izan zen,
|
baina
bertso eskola esateko modukoa ez zen sekula izan. Bolada batean hirurok elkarrekin asko ibili ginenez, «hauek Landetako Eskolakoak dituk» esaten hasi ziren, edo «hauek Landetako Unibertsitatekoak dituk».
|
|
|
Ia beti joan egin behar ur bila eta osin gaitzetik pitinka pitinka atera. Bertsolari batek esaten omen zuen, bertsotan etorria aipatu ohi dela,
|
baina
bertsoa berez ez dela etortzen; ekarri egin behar dela, ongi kostata eta nekearen nekez ekarri ere... Beste horrenbeste eta, beharbada, areago esan behar olerkigintzaz.
|
|
|
Bertsotan adierazten zuen barruan zuena. Egun horretan ez zuen kantatu,
|
baina
bertsotan hitz egiten zuen, edo, zehatzago esanda, puntu motzean, edozer gauza galdetzen geniola ere, puntu batekin erantzuten baitzuen edo birekin. Oso zahar gutxik lortzen dute gazteagoen konpainian protagonista, elkarrizketa guztien erdigune izatea, eta Joxek lortzen zuen oraindik ere.
|
|
2013
|
|
|
Hainbat bertsolari maiz joaten zen Azken Portura, Basarriren aita ere oso bertsozalea baitzen. Bat bateko bertsorik ez zuen abesten
|
baina
bertso zahar asko buruz zekizkien. Giro horretan hasi zen Inazio mutikoa bertsoetara zaletzen.
|
|
2014
|
|
|
Beharrezko kakotx guztiak jarrita,
|
baina
bertso moldea, bertso plaza, bertsokerak... gizontasun hegemonikoaren kodean eta modu estereotipatuan eraikidira. Kode horretan, adibidez, normala da burusoiltzeari buruzko umorea egitea, ez ordea depilazioari buruzkoa.
|
|
|
Aurten ere maila handiko bertsolariak etorriko dira; Andoni Egaña, Maialen Lujanbio, Iker Zubeldia eta Amaia Agirre. Iazko jaietan egin nituen, lehendabizikoz, gai jartzaile lanak. Amaia Agirre aritzen zen normalean,
|
baina
bertsotan aritzeko gogoa zuela, eta niri luzatu zidan proposamena. Pentsatu al duzu nondik nora bideratuko duzun aurtengo saioa. H.M. Herriko jaiak direnez, ez dut gai serio gehiegi sartzeko asmorik. Zenbait gai prest daukat dagoeneko.
|
|
|
Gaia dute helburu berritzaileek, gaia bertsolariaren haututik kentzea, eta baita forma, hizkuntza eredua. Ez bertso handia
|
baina
bertso ongi egina. Txirritak txapeldun izatea ez du baitezpada gozatzen, bertsolariaren herri funtzioa aldatua da, gerlak berria usatuko du libertitzeaz aparteko axolak euskal mundura ekarriz.
|
|
|
Txapelketak artxibategiak, ikerketa, antolaketa guzia eta bereziki bertso eskolak ordaintzen edo ahalbidetzen ditu, beste alor guziek, antzerkiak eta dantzak esaterako, egin ez dutena egin du, hiltzera zoan etxeko transmisioari beste bat jarri parrean. Bertsolariak ez dakit,
|
baina
bertsotan ariko direnak ditu formatzen, entzule hoberenak, segurrenak, egiazkoak, orain mespretxu handiz, pastoralen ondotik, puristak deitzen direnak.
|
|
|
Frantsesez bezain arrunta da, komuna erran nezake, hitz jokorik gabe" tu peux te le foutre au cul" bezain. Hau ez da arrunta bertsoka ari garelarik
|
baina
bertso oso ona, bertsoak maite dituenarentzat. Ez da arrunkeria, cash mintzatzea da.
|
|
|
Ahozko tradizioz, eta etxetako kaierrak ezartzen ditut ahozkotasunean. Ez Etxahun maite zutelako, denen ahotan gizatzarra zen,
|
baina
bertso horien trinkotasun eta fulgurantziek hizkuntzan duten balioarendako. Etxahunek Zuberera egin du, ez du ilustratu euskara hori, ez nik bakarrik, baina anitz baxenabartarrek miresten duguna, gure sentitzen, hor baita krisalidatik ateratzen.
|
|
|
Bukaeran Basarrik bertso pare bat botatzen zuen. Bertso jarriak ziren, ez bat batekoak,
|
baina
bertsoak. Antxokoa plazan eta jendaurrean gertatu zelako egin zitzaidan harrigarri, irratiz entzundakoak sukaldean gertatzen zirelako.
|
|
2015
|
|
|
Salbatoretik Garina postariaren kamioian joan ginen, baina gainerakoak oinez egiten genituen. Bukaerarako nekatu egin zen Lizaso,
|
baina
bertso ederrak botatzen zituen". " Urte txarrak" ziren eta ez zuten ezer askorik bildu:
|
|
|
Sentsazio arraroarekin nago: lortu dut tenplea mantentzea eta ez erortzea,
|
baina
bertsotan sentsazio grisekin aritu naiz, kokatu ezinda bezala. Balorazio positiboan utziko dugu, baina perla batzuk ez uztearen penarekin.
|
|
|
Niri hori askotan bertso bidez gertatzen zait. Zailtasunak izaten ditut hitz egiteko, hitzez nire sentimenduak azalaraztea kostatzen zaidalako, agian lotsati samar naizelako,
|
baina
bertsoen bidez, zorionez, lortzen dut. Eta uste dut isiltasuna ere oso garrantzitsua dela.
|
|
|
Ez dakit konbertsio horren ondorengoak bakarrik edo aurrekorik izango zen,
|
baina
bertso bilduma handi bat Lauaxetari eman omen zion argitaratzeko. Lauaxeta fusilatu egin zuten eta bere etxea hustu.
|
|
2016
|
|
|
Eguerdi partean abiatuko dute jaia herria girotzeko triki txikiteoarekin,
|
baina
bertso saioa 18:30ean hasiko dute Kolon Txikin. Lehia sei saiotan banatuta egongo da, eta horietako bakoitza herriko taberna batean egingo dute.
|
|
|
1 Lujanbio amaren bertsoak ordenan daude,
|
baina
bertso horietako bakoitzari Agirre alabak emandako
|
|
|
1 Lujanbio amaren bertsoak ordenan daude,
|
baina
bertso horietako bakoitzari Agirre alabak emandako erantzuna falta da. Ama alaben arteko eztabaida osatzeko, kokatu Agirreren bertso bakoitza dagokion tokian.
|
|
|
“Ba, heu fitxatzera etorri gaituk! Hik jarri eguna, bertso laguna…
|
baina
bertso afari batera etorri behar duk! ”. Eta halaxe.
|
|
2017
|
|
|
Andoni Egañak hala esan zion gure amari behin: " Zure semea oso ona zen korrika egiten,
|
baina
bertsotan...". Gaizki jarduten bazuen ere, ez zen lotsatzen, eta kantuan segitzen zuen.
|
|
|
Gogoan daukat saioa amaitu ostean bertsokide batek esan zidala edadeko gizon batek hori ez dela bertsoa komentatu zuela. Bueno, poesiatik bazeukan,
|
baina
bertsoak ziren, eta oso onak, gainera. Nik alboko lagunari begiratu niola daukat akorduan, “poesixi eitten dabil” esanez, eta “kabroie! ” erantzun zidala lagunak, inbidia sano bete betean.
|
|
|
Taberna zuloko bertsolaritza zen, azken batean. Basarrik kultura maila bat eman zion bertsolaritzari,
|
baina
bertsoa lehortzeko arriskua ekarri zuen horrek. Agirreren kastakoak ziren Zepai eta Loidisaletxe ere, bizitasun handiko bertsolariak; baina, batzuetan, pasatu egiten ziren, eta oreka bat aurkitzea da kontua.
|
|
|
Iruditzen zait bertso komunikazioan sortzen dela lizentzia moduko bat. Askotan ez zaigu lizentzia maitasun hitza adieraztea lagunartean,
|
baina
bertsotan jartzen gara eta bertsotan esan dezaket maite dudala lagun bat. Zergatik?
|
|
|
Txirritak eta Uztapidek hogeita hamabostean enpate gelditu ziren, eta Ustapidek esan zion,"(...) beno Txirritari eman txapela, ni gaztea naiz eta badaukat astia gero eta" nola da posible joku baten ondoren, zelan enpate? ez delako benetan neurtu daitekeen zerako bat, pelotan, frontoian, badakizu tantoa egiten denean ba erraza da neurtzen,
|
baina
bertsoan nola neurtzen dezu, enpate hori denontzat da gauzarik ederrena, por que, enpate dira neurri baten, jartzen dituzu bertsolariak, bi hauek, eta ari zien, ba baten gustutik egon daiteke ba beteaino ba, bestea baino, baina nola neurtzen dezu zera hori?
|
|
|
Nik uste dut bertsoaren ahalmena mugatua dela,
|
baina
bertsoak laguntzen duela pixka bat bizitzen. Pixka bat esango dut.
|
|
|
«Xelebrea da: bertsotarako afizioa genuen garaian, nire gustukoak ziren beti gai tristeak edo sentimenak zituzten gaiak,
|
baina
bertsoak idazteko garaian, beti gai alaien bila nabil: begira ze aldakuntza, ezeren motiborik gabe».
|
|
|
Espazio berri batean lehen aldiz kantatzera doan bertsolariaren kezka transmititzen du azken aleak,
|
baina
bertsoa ez zen hain elementu bitxia gaztetxean; aurrerantzean, bertso saioa antolatzearena ohitura bihurtuko da urtemuga oro.
|
|
|
Arbola santuak ez bezala, punk mugimenduak mundu osora emana eta zabaldua du bere fruitua;
|
baina
bertsoa atzekoz aurrera eztenkatzea, kukurruku hori ez du edozein oilar punki harrok jotzen.
|
|
|
Abestiaren doinuan baitago beste gako garrantzitsu bat; bat bateko bertsolaritzan bizikleta edo trena izan daitekeen, baina rockean furgoneta barruan joaten den elementu horretan. Doinuak lagundu edo kontra egingo dio bertsoari, aldapa leundu edo malkartuko dio bertsolariari,
|
baina
bertsoa entzulearen belarrietara iritsiko bada, doinuaren bitartez iritsiko da beti.
|
|
2018
|
|
|
Bigarren goraldi honetan saio kopurua izugarri hazi da, baina saio bakoitzeko entzule kopurua ez da 90eko hamarkada amaierako kopuruekin konparagarria. Orduan baino jarraitzaile gehiago dauzka bertsolaritzak,
|
baina
bertso saio kopurua da hazi dena, ez saio bakoitzeko entzuleria. Gaur egungo kultura joerekin bat dator hori:
|
|
|
Beraz, Patxi Erauskinen bertsoek ez dute presentziarik izango,
|
baina
bertsoek kontatzen diguten guztiak bai (nahiz eta filmaren egileek beste iritzi bat izan).
|
|
|
Telebistan ere gauza bera: estetikak izango du bere inportantzia,
|
baina
bertso onak behar ditugu. Hara hor eztabaidarako gaia:
|
|
|
Serioxeago begiratu ditugu Koldo Mitxelena Kulturuneko Txirritaren funtsak, hango bertako langileek erraztasun guziak emanda. Sesioak eta krimenak izeneko karpeta ere bada bertan,
|
baina
bertso haien arrasto pizarrik ere ez.
|
|
|
Horiez gain, Oihana Bartra eta Miren Artetxerekin ere ibili naiz. Niretzat bakarkako lana ederra da,
|
baina
bertso eskolan elkartzearena —ez abesteko bakarrik—, elkarrekin egon eta hitz egiteko, coaching edo zaintza hori, oso garrantzitsua da. Hain indibiduala den Txapelketara ekipotxo sentsazio horrekin joatea, urratu nahi diren bideak konpartitzea, ederra izan da.
|
|
|
Hala ere, oraindik ateak zabalik dituzte kide be rriendako: " Ikasturte berria hasi dugu jada,
|
baina
bertso gosez dabilen edonorentzat ateak za balik dauzkagula jakinarazten dizuegu", diote. Izena emateko, hona hemen bidea:
|
|
2019
|
|
|
Agian bai,
|
baina
bertsoak ere bai.
|
|
|
Liburu bateko atala eskaini zien Auspoak (Zavala 1967). JuanaManuela ez da aipatu izan bertsolari gisa,
|
baina
bertso horietan erabat azaltzen da gizonarikantuan. Batean, horrela esaten dio Pedro Marik:
|
|
|
Irudiko luke pertsona beraz ari dela,
|
baina
bertsoak" Mondagon, Martxoa, 1956" datarekin datoz, hamahiru urte lehenago. Lehen aroko bertsoa izaki, joera narratiboa du, eta Dionixio eta Pakitaren arteko amodioak ditu kontagai.
|
|
|
" Nire erotika gizonekikoa izan da normalean,
|
baina
bertsotan kontrara gertatu zait: Ez da kasualitatea n egin ditut saiorik erotikoenak.
|
|
|
Autoritateaz pentsatzen neramatzan hilabete batzuk, gogoetatzen nola eraikitzen eta deseraikitzen den bertsoaren munduan
|
baina
bertsotik testutik kanpo. Entzuleek mikrofonoaren aurrean ikusten duten gorputza, entzuten duten ahotsa non dagoen neurtu nahian, non autopertzepzioz, non besteen begietara, non beste gorputzekiko erlazioan.
|
|
|
Polita baina ahula: ederra kanturako
|
baina
bertsotako martxari eusteko ahula. Mikrofonorik gabeko saio batek porru eginda uzten nau eta pentsatu izan dut orain dela urte asko jaio izan banintz, megafoniarik ez zegoen garaian, nuela bertsolari izan, Otaño eta bezala, ez nintzelako iritsiko potentzia horretara.
|
|
|
Nik bertsotan, oraindik ere, ez dut kantatzen. Gustatuko litzaidake abesten jakitea,
|
baina
bertsotan egiten dudana ez da hori eta, gainera, bertsotan ez dut abestu nahi. Eta jarraitu nahi dut ez abesten.
|
|
|
Berandu konturatu nintzen horretaz: beste esparru batzuetan erabiltzen nuen umorea,
|
baina
bertsotan ez. Bertsotarako, asko irakurtzen nuen, pentsatu, arrazoitu...
|
|
|
Nik interesatzen zaidanari buruz, pentsatu dudanari buruz, bizi dudanari buruz egingo dut umorea, baina bizipen, interes, esperientzia guztiek ez dute balio bera. Egia da periferia eta zentroa trukagarriak izan daitezkeela eta bertsolari rural bat periferiko izan daitekeela Bilbon,
|
baina
bertso munduan daukaten balorazioa desberdina da. Bertsolari totala izateko Aiako edo Altzoko saiora deitu behar zaituztela dirudi, horiek dira benetako bertsolariak deitzen dituzten plazak.
|
|
|
Bertso bat sakonegi ateratzen bazait, irribarretxoa egiten dut karga kenduz bezala. Neska artzaina izaten ere saiatu izan naiz batzuetan, egunerokotasunean banaizelako batzuetan,
|
baina
bertsotan erregistro hori gizonkera batzuekin berdintzeko erabili izan dudala uste dut, testuinguruan funtzionatzen zuela ikusita. Gogoratzen naiz behin kide bati ariketa bat jarri ziotela:
|
|
|
" Bertsokide mutil bat eta biok elkarrekin kantatzekoak ginen sariketa batean. Nik banekien antolatzaileak bazuela nire zenbakia,
|
baina
bertso saioa antolatzeko mutilarekin jarri zen harremanetan eta argibide guztiak hari eman zizkion eta hark niri pasatu behar zizkidan. Beste momentu batzuetan adinagatik ere gertatzen dira horrelako gauzak.
|
|
|
" Erraietakoa naiz, eta gardena, sentitzen dudana adieraztekoa,
|
baina
bertsotan ari naizenean intimitatearen atea eta sentimenduena... itxi egiten ditut askotan. Batzuetan nahita eta beste batzuetan superbibentziaz".
|
|
|
" Orain oso presente daukat amatasuna; ama izatea erabakitzea edo ama ez izatea erabakitzea. Amatasunak beldur asko sortzen dizkit, alor askotan,
|
baina
bertsotara ekarrita, nire beldur handienak dira nire bertso jardunean izan dezakeen eragina eta, batez ere, gorputz onartu bat izateari uzteko beldurra. Zehatzago:
|
|
2020
|
|
|
Egia da, egun, bertsolari denak teknikoki ia perfektuak direla, askoz ere aspergarriagoak garai batekoak baino (garai batean bazeuden euren izugarrizko algarak eragiten zituzten batzuk),
|
baina
bertsoak ongi koadratzen dituen bertsolariak ere izan dezake zertan hobetua. Koadratzeko tranpa gramatikalak edo sintaxi hutsegiteak saihestea, adibidez, hizkuntzaren zuzentasunak oinarrizkoa izan behar baitu.
|
|
|
Denboraldi bukaerarako platoa lortu genuen eta Joxe Mari Gabiria ere sartu zen erredakziora. Besteek telebistaz bazekiten,
|
baina
bertsoaz zekien lehenengoa bera izan zen eta laguntza handia izan zen niretzat. Ordu arte bertsoari buruzko erabaki guztiak neuk hartu behar izan nituen, oso bakarrik, eta Joxe Marirekin beste gorputz bat hartu zuen taldeak.
|
|
|
Masa kulturako sartu irten horiek Txapelketa dela medio eta hedabideen bitartez lortu izan ditu bertsolaritzak,
|
baina
bertso mugimenduaren apustu sendo baten emaitza dira beste ezer baino gehiago. Sarasuak eta Egañak idatzi izan duten bezala ‘hedatu grinaren belaunaldia’ izan da eurena:
|
|
|
Inguruko bertsolariekin elkartu eta kantatzen jarraitu duzu. Intimitatean,
|
baina
bertso munduari lotuta. Bertso eskolan, saioak antolatzen, gai jartzaile gisa…
|
|
|
Baina, ahaleginak ahalegin, ia ia partitura mutu izaten segitzen dute bertsopaperek. Sariak banatzerakoan, banatzen dira bertsoak paper soltetan, irabazleak kantatzen ditu bertsoak,
|
baina
bertso jarriek apenas gainditzen duten esparru hori. Ez da erraza.
|
|
|
Espetxean bertsoak egin izan ditugun asko ez ginen berez bertsolari,
|
baina
bertsoak idazten, bertsoak nola egin ikasten, bertsoak elkarri bidaltzen aritu ohi ginen. Komunikatzeko modua ere bazen, umorea ereiteko bitartekoa ere bai…
|
|
|
Isidro erretegian, neurriak indarrean sartu eta berehala hasi dira ondorioak antzematen. " Atzo gauean, bertso saioa zegoela eta, hogei bat lagun afaltzera etortzekoak ziren,
|
baina
bertso saioa bertan behera gelditu zenez, erreserbak ere ezeztatu egin zizkiguten". Eta gaur beste horrenbeste.
|
|
|
Pozez neuk ere! Guk sekula ez zintugun bultzatu,
|
baina
bertso eskolan hasi zinenean, poza eta lasaitua ere hartu genuen; bertsotan hasi zinelako baino gehiago, lagunarte horretan sartu zinelako, giro horretan. Gero, 14 urterako, zarta zarta egiten zenuen, eta lantzean saio bat elkarrekin egiten ere hasi ginen.
|
|
2021
|
|
|
Bertsolaritzaren lehen eragile haiek, bada, bazuten prentsak euskal kulturaren sustapenerako izan zezakeen garrantziaren kontzientzia. Ziurrenik bat batekoari ez zion toki handirik egingo gauzatzera iritsi ez zen proiektu hark,
|
baina
bertso jarrien inguruko aldizkari bat zatekeen, euskarazko kazetaritza martxan jarri baino hainbat hamarkada lehenago.
|
|
|
Ogibidez, alfer famakoa, etab. Basarrirekin beste gizon klase bat agertu da bertsolari: gaztea, mutil apaina, gorbatarekin; profesionalki kazetaria, etab.;
|
baina
bertso aldetik ere bai. Basarrik beste bertsolaritza bat egin nahi du, beste proiektu bat dakar.
|
|
|
Edozertan eta edonoiz bertsolariak azaltzeko kinkan[...]. Telebistan azaldu nahi dugu,
|
baina
bertsotan, ez platoko piszina batean globoak lehertuz, ez mister lehiaketa batean epaile lanetan, ez txiste kontalari..." (2004: 164).
|
|
|
1994ko etena programaren kontrolaren inguruko desadostasunagatik gertatu zen,
|
baina
bertso munduak garbi zuen hedabideratzeko apustua, eta horren
|
|
|
Denboraldi bukaerarako platoa lortu genuen eta Joxe Mari Gabiria ere sartu zen erredakziora. Besteek telebistaz bazekiten
|
baina
bertsoaz zekien lehenengoa bera izan zen eta laguntza handia izan zen niretzat. Ordura arte bertsoari buruzko erabaki guztiak neuk hartu behar izan nituen, oso bakarrik, eta Joxe Marirekin beste gorputz bat hartu zuen taldeak.
|
|
|
Bertsopapera desagertuko da,
|
baina
bertso jarriak bere bidea egiten jarraituko du, bada. Bertso jarriez osaturikoak dira, hain zuzen, Uztapideren Sasoia joan da gero eta Xalbadorren Odolaren mintzoa, esaterako, Auspoak 1970eko hamarraldian argitaratutako liburu arrakastatsuenak.
|
|
|
Nik beti erreibindikatu izan dut Arestik bertsolaritzaren alde egin zuen lana. Bertsolari gisa ere garrantzitsua izan zen; plazan ez zuen kantatzen,
|
baina
bertso asko idatzi zuen" (X. Amuriza, elkarrizketa pertsonala, 2017/VIII/02). Bertsolaritzari buruz prentsan poetak idatzitako hamahiru testu topatu dira, Zeruko Argian, Anaitasunan, Txistularin eta Mugimenduko Hierron.
|
|
|
Bertsolari gazteen txapelketek bai izango dute garrantzia. Asko antolatuko dira, eta oihartzun handia izango dute hedabideetan,
|
baina
bertso eskolei apenas egiten zaie aipamenik, eta egiten direnak oso zeharkakoak dira.
|
|
|
Argi dago sorkuntza lehiaketa formulara makurrarazteak deserosotasun ugari eragiten dituela,
|
baina
bertso munduak gogotsu eutsi dio bide horri. Izan ere, bertsolaritzaren garapenerako funtsezko formula bat izan da txapelketa, eta gaur ere hori da zale gehien erakartzen duen saio mota, bertso mundua aktibatzeko pizgarri indartsuena eta horren mezuak, prestigioa nahiz indarra gizarteratzeko bitarteko garrantzitsuena.
|
|
|
Ez du bertsolarien izenik jasotzen,
|
baina
bertsoak itzultzen dizkiote eta saioan eskainiriko dialektika bai azaltzen du. Gerra lehertu aurreko hilabeteak dira, giroa politikoki beroa da oso, eta horixe nabari da bertsolarien hitzetan.
|
|
|
Gure martxa zein den ikusita, ikasteko baino gehiago, praktikatzeko aukera ematen digu bertso eskolak. Astean behin ordu eta erdiz elkartu eta hizketaldiak izaten ditugu,
|
baina
bertso neurrian sartuta.
|
|
|
Non arraio zaudete. Musika plazara urreratu eta Arranon sartu naiz ea han topatzen ditudan. Koadrilakoak ez
|
baina
bertso eskolako lagun batzuk ikusi ditut barran. Bi hitz eta lau txorakeria esan orduko konturatu dira galdu samarra nabilela: Xabi, topolino bat. Baietz egin diet buruarekin eskertuta, irribarrea zabalduz.
|
|
2022
|
|
|
Baina, era berean, txapelketetan ibilitakoei ere zuzenduta dago," entrenamendu erritmo horri jarraitzen ez diotenei,
|
baina
bertso eskolako ariketekin gustura eta beste plaza informaletan gogotsu dabiltzanei". Horiei denei lekua eskaintzea du xede taldekako txapelketak, Narbaizak azaldu duenez.
|
|
|
Xalbadorren txistu jotzetik 24 urte igaro dira, ez alferrik: belaunaldi berriek bertsotan segitzen dute,
|
baina
bertsoa jada ez da lehengo gauza bera –kode propioaren oinarriek antzeratsu jarraitzen badute ere–: ez da landa eremu hutsekoa, ez alfabetatu gabeena ere.
|
|
|
Une honetan ez oso altua. Azken urteotan sistema konputazional oso onak atera dituzte hizkuntza arrunta sortzeko, adibidez, GPT3,
|
baina
bertso metriko eta esanahidunak sortzeko oraindik bide luzea dago”. Argi dauka hori, hizkuntzaren espazioa askoz ere zabalagoa delako.
|
|
|
Plazak erakusten dizu egoerak salbatzen, alertan egon eta nonbaitetik irteten ikasten duzu. Hori ere ona da ikastea,
|
baina
bertso eskolak erakusten dizu pentsatzen. Plazan ez duzu pentsatzen, pentsatzen duzu plazatik bueltan etxera bidean, berandu.
|
|
|
Inoiz kantatzen gendun zeozer elkartzen ginenean. Gero, soldadutzatik etorri eta hemen lehengo martxan,
|
baina
bertsotan oso gutxi, lagunartean egiten genuena. Holan hiru lau urte pasata, egun batean, Alfontso Irigoienek deitu zidan, bertso saio bat ipini ebala Deustuko Unibertsitatean eta ea joango nintzen.
|
|
|
Denetan ere konfrontazio performatua izan ohi da, funtsean kooperatiboa, bertso esperientziak funtziona dezan baitezpadakoa, baina erabat domestikatua: lehia bai,
|
baina
bertsoaren zerbitzura –beefetan, aldiz, bertsoa dago lehiaren zerbitzura– Horregatik dira bertsolaritzaren historian ezagutzen diren beef gehienak idatzizkoak, gatazka publikoak mamitzeko denbora eta distantzia behar duelako –eta, ziur asko, aurrez aurreko norgehiagoka gehienak ez direlako ezagutzera eman taberna girotik kanpora– Beef guztiak ez direnez berdin bortitz, difamat... ustez behintzat antzeztu gabeko tentsioren baten lekukotza izan daitezela –gisa berean, aldebakarreko zenbait bertso ere ontzat jo dira, istorioak merezi bazuen– Orobat hautsi dugu bertso ikerkuntzaren urrezko legea:
|
|
|
Bertan daude bertso idatziak ere, eta pozten du horrek Labaka: «Iruditzen zait, bat bateko bertsoek badutela prestigio bat euskal kulturan,
|
baina
bertso idatziak ez dira, ordea, askorik baloratzen. Guk lekua egin diegu liburuan, eta polita da fisikoki jasota edukitzea».
|
|
|
Bertsozale elkarteak baditu markatuak lan ildo oso argi batzuk. Gu bertso munduaren zati bat gara, zati inportante bat, egituratuena,
|
baina
bertso munduak, zorionez, eragile asko ditu. Horiek ere ari dira lanean, eta poliki poliki horretara goaz.
|
|
|
Bertsotan egiteko ez nintzen gauza,
|
baina
bertsotan egin gabe ere makina bat bizi ziren, eta nik ere hala behar izan nuen harrezkero. Burua oso mantsotu zitzaidan, nekez pentsatzen nituen gauzak, eta bertsotan egitez gero, burua azkarra behar zuen lehen, eta oraindik azkarragoa behar du gaurko egunean.
|
|
|
Bien bitartean, eta, moldea aldatzearekin batera, han moldatu behar dutenek elkarri laguntzeko eta elkar babesteko sarea osatu dute. Ekintzailetza nahiko bide bakartia da berez,
|
baina
bertsotarako ez ezik, ekintzailetzarako, enpresa lanerako, eta oro har bizitzarako ere balio du Saioa Alkaizak gaur zortzi Txapelketa Nagusiko Durangoko saioko azken agurrean abestutakoak: «Bakarrik ezin leike, ta lagunekin bai».
|
|
|
BEAk bitartean zapia erantziko du eta beso artean hartuko du, kulunkatuz bezala. Pozik hasiko da,
|
baina
bertsoz bertso bidaia bat egingo du emozio desberdinetan barrena: pozetik nekera, etsipenera, tristurara, amorrura… Azken bertsoaren amaieran, zapia askatuko du lurrera eror dadin.)
|
|
2023
|
|
|
Bertsotarako afizioa ez zakiat zenbat,
|
baina
bertso eskolan ibili zuan Oinatz eta orain nahita ere ezin, ez duk talderik osatu eta.
|
|
|
Ziurrenik bat batekoari ez zion toki handirik egingo gauzatzera iritsi ez zen proiektu hark,
|
baina
bertso jarrien inguruko aldizkari bat zatekeen, euskarazko kazetaritza martxan jarri baino hainbat hamarkada lehenago irudikatua. Bada zerbait [3].
|