|
2017
|
|
|
Gogoan daukat saioa amaitu ostean bertsokide batek esan zidala edadeko gizon batek hori ez dela bertsoa komentatu zuela. Bueno, poesiatik bazeukan,
|
baina
bertsoak ziren, eta oso onak, gainera. Nik alboko lagunari begiratu niola daukat akorduan, “poesixi eitten dabil” esanez, eta “kabroie! ” erantzun zidala lagunak, inbidia sano bete betean.
|
|
|
Taberna zuloko bertsolaritza zen, azken batean. Basarrik kultura maila bat eman zion bertsolaritzari,
|
baina
bertsoa lehortzeko arriskua ekarri zuen horrek. Agirreren kastakoak ziren Zepai eta Loidisaletxe ere, bizitasun handiko bertsolariak; baina, batzuetan, pasatu egiten ziren, eta oreka bat aurkitzea da kontua.
|
|
2018
|
|
|
Bigarren goraldi honetan saio kopurua izugarri hazi da, baina saio bakoitzeko entzule kopurua ez da 90eko hamarkada amaierako kopuruekin konparagarria. Orduan baino jarraitzaile gehiago dauzka bertsolaritzak,
|
baina
bertso saio kopurua da hazi dena, ez saio bakoitzeko entzuleria. Gaur egungo kultura joerekin bat dator hori:
|
|
|
Beraz, Patxi Erauskinen bertsoek ez dute presentziarik izango,
|
baina
bertsoek kontatzen diguten guztiak bai (nahiz eta filmaren egileek beste iritzi bat izan).
|
|
|
Telebistan ere gauza bera: estetikak izango du bere inportantzia,
|
baina
bertso onak behar ditugu. Hara hor eztabaidarako gaia:
|
|
|
Serioxeago begiratu ditugu Koldo Mitxelena Kulturuneko Txirritaren funtsak, hango bertako langileek erraztasun guziak emanda. Sesioak eta krimenak izeneko karpeta ere bada bertan,
|
baina
bertso haien arrasto pizarrik ere ez.
|
|
|
Horiez gain, Oihana Bartra eta Miren Artetxerekin ere ibili naiz. Niretzat bakarkako lana ederra da,
|
baina
bertso eskolan elkartzearena —ez abesteko bakarrik—, elkarrekin egon eta hitz egiteko, coaching edo zaintza hori, oso garrantzitsua da. Hain indibiduala den Txapelketara ekipotxo sentsazio horrekin joatea, urratu nahi diren bideak konpartitzea, ederra izan da.
|
|
2020
|
|
|
Egia da, egun, bertsolari denak teknikoki ia perfektuak direla, askoz ere aspergarriagoak garai batekoak baino (garai batean bazeuden euren izugarrizko algarak eragiten zituzten batzuk),
|
baina
bertsoak ongi koadratzen dituen bertsolariak ere izan dezake zertan hobetua. Koadratzeko tranpa gramatikalak edo sintaxi hutsegiteak saihestea, adibidez, hizkuntzaren zuzentasunak oinarrizkoa izan behar baitu.
|
|
|
Denboraldi bukaerarako platoa lortu genuen eta Joxe Mari Gabiria ere sartu zen erredakziora. Besteek telebistaz bazekiten,
|
baina
bertsoaz zekien lehenengoa bera izan zen eta laguntza handia izan zen niretzat. Ordu arte bertsoari buruzko erabaki guztiak neuk hartu behar izan nituen, oso bakarrik, eta Joxe Marirekin beste gorputz bat hartu zuen taldeak.
|
|
|
Masa kulturako sartu irten horiek Txapelketa dela medio eta hedabideen bitartez lortu izan ditu bertsolaritzak,
|
baina
bertso mugimenduaren apustu sendo baten emaitza dira beste ezer baino gehiago. Sarasuak eta Egañak idatzi izan duten bezala ‘hedatu grinaren belaunaldia’ izan da eurena:
|
|
|
Inguruko bertsolariekin elkartu eta kantatzen jarraitu duzu. Intimitatean,
|
baina
bertso munduari lotuta. Bertso eskolan, saioak antolatzen, gai jartzaile gisa…
|
|
|
Baina, ahaleginak ahalegin, ia ia partitura mutu izaten segitzen dute bertsopaperek. Sariak banatzerakoan, banatzen dira bertsoak paper soltetan, irabazleak kantatzen ditu bertsoak,
|
baina
bertso jarriek apenas gainditzen duten esparru hori. Ez da erraza.
|
|
|
Espetxean bertsoak egin izan ditugun asko ez ginen berez bertsolari,
|
baina
bertsoak idazten, bertsoak nola egin ikasten, bertsoak elkarri bidaltzen aritu ohi ginen. Komunikatzeko modua ere bazen, umorea ereiteko bitartekoa ere bai…
|
|
2021
|
|
|
Ez du bertsolarien izenik jasotzen,
|
baina
bertsoak itzultzen dizkiote eta saioan eskainiriko dialektika bai azaltzen du. Gerra lehertu aurreko hilabeteak dira, giroa politikoki beroa da oso, eta horixe nabari da bertsolarien hitzetan.
|
|
2022
|
|
|
Xalbadorren txistu jotzetik 24 urte igaro dira, ez alferrik: belaunaldi berriek bertsotan segitzen dute,
|
baina
bertsoa jada ez da lehengo gauza bera –kode propioaren oinarriek antzeratsu jarraitzen badute ere–: ez da landa eremu hutsekoa, ez alfabetatu gabeena ere.
|
|
|
Une honetan ez oso altua. Azken urteotan sistema konputazional oso onak atera dituzte hizkuntza arrunta sortzeko, adibidez, GPT3,
|
baina
bertso metriko eta esanahidunak sortzeko oraindik bide luzea dago”. Argi dauka hori, hizkuntzaren espazioa askoz ere zabalagoa delako.
|
|
|
Plazak erakusten dizu egoerak salbatzen, alertan egon eta nonbaitetik irteten ikasten duzu. Hori ere ona da ikastea,
|
baina
bertso eskolak erakusten dizu pentsatzen. Plazan ez duzu pentsatzen, pentsatzen duzu plazatik bueltan etxera bidean, berandu.
|
|
|
Inoiz kantatzen gendun zeozer elkartzen ginenean. Gero, soldadutzatik etorri eta hemen lehengo martxan,
|
baina
bertsotan oso gutxi, lagunartean egiten genuena. Holan hiru lau urte pasata, egun batean, Alfontso Irigoienek deitu zidan, bertso saio bat ipini ebala Deustuko Unibertsitatean eta ea joango nintzen.
|
|
|
Denetan ere konfrontazio performatua izan ohi da, funtsean kooperatiboa, bertso esperientziak funtziona dezan baitezpadakoa, baina erabat domestikatua: lehia bai,
|
baina
bertsoaren zerbitzura –beefetan, aldiz, bertsoa dago lehiaren zerbitzura– Horregatik dira bertsolaritzaren historian ezagutzen diren beef gehienak idatzizkoak, gatazka publikoak mamitzeko denbora eta distantzia behar duelako –eta, ziur asko, aurrez aurreko norgehiagoka gehienak ez direlako ezagutzera eman taberna girotik kanpora– Beef guztiak ez direnez berdin bortitz, difamat... ustez behintzat antzeztu gabeko tentsioren baten lekukotza izan daitezela –gisa berean, aldebakarreko zenbait bertso ere ontzat jo dira, istorioak merezi bazuen– Orobat hautsi dugu bertso ikerkuntzaren urrezko legea:
|
|
2023
|
|
|
Bertsotarako afizioa ez zakiat zenbat,
|
baina
bertso eskolan ibili zuan Oinatz eta orain nahita ere ezin, ez duk talderik osatu eta.
|
|
|
Ziurrenik bat batekoari ez zion toki handirik egingo gauzatzera iritsi ez zen proiektu hark,
|
baina
bertso jarrien inguruko aldizkari bat zatekeen, euskarazko kazetaritza martxan jarri baino hainbat hamarkada lehenago irudikatua. Bada zerbait [3].
|
|
|
Epaileen lanaren inguruko polemikak Lore Jokoekin hasi ziren eta gaurdaino jarraitzen dute. Argi dago sorkuntza lehiaketa formulara makurrarazteak deserosotasun ugari eragiten dituela,
|
baina
bertso munduak gogotsu eutsi dio bide horri. Izan ere, bertsolaritzaren garapenerako funtsezko formula bat izan da txapelketa, eta gaur ere hori da zale gehien erakartzen duen saio mota, bertso mundua aktibatzeko pizgarri indartsuena eta bere mezuak, prestigioa nahiz indarra gizarteratzeko bitarteko garrantzitsuena.
|
|
|
Horrek erakarrita hurbildu zen: “DBHko bigarren mailan, ez dakit nola,
|
baina
bertso eskolako ikasturte amaierako meriendan amaitu nuen, publikoan, bertsoak entzunez. Egun horretan edo handik aste gutxira erabaki nuen nik ere bertsotan hasi nahi nuela, eta ikasturte hasieran eman nuen izena”:
|
|
|
Nafarroako Arenako finalean, amari eskaini zion azken agurra Aitor Mendiluzek: amak ez zekien euskaraz,
|
baina
Bertso Eskolara eraman zuen semea eta, han hasmenta izan zuen bide baten ondorioz, finalera zen ailegatua. Gaia ez da arrunt berria:
|