|
2001
|
|
|
Horietatik, eta ondorengo ezagutzei esker, “zientifikoki” jangarritzat jo dira zenbait barietate, eta bikainak izan dira gastronomiaren ikuspegitik; esaterako, Cantharellus cibarius, gaztelaniazko tronpeta horia, camagroc en catalán, saltsaperretxiko hori euskaraz eta tronpeta horia galegoan.Basoko perretxikoen katalogoa, fresko salmentarako. Araudi hori oraindik ez da onartu,
|
baina
autonomia erkidego bakoitzak, bere osasun eta kontsumo sailaren bidez, beharrezkotzat jotzen dituen aholkuak ezartzen ditu, herritarren osasuna zaintzeko. Hala ere, arau horrek baldintza bereziak ezartzen ditu perretxikoentzat, eta baldintza horiek barazkietarako orokorrean aurreikusitakoekin osatzen dira.
|
|
2002
|
|
|
Autismoarekin zerikusia duten patologien konplexutasuna, txertoen merkurioak eragindakoa edo ez, eta profesional espezializatuen eskasia direla eta, zailagoa da haurrak eskolatzea eta zentro publikoetan integratzea, askoz hobeto prestatuta baitaude garuneko paralitikoak edo Down en sindromea dutenak jasotzeko. Laguntza publikorik ez dagoenez, guraso batzuek seme alabak beren etxeetan heztea erabaki dute, horrek irakasleen eta logopeden artean dakarren kostuarekin,
|
baina
autonomia erkidego guztietan Euskal Autonomia Erkidegoko eredua hartzeko eskatu dute. Izan ere, autonomia erkidego horietan haur gehienak ikastetxe publikoetan integratuta daude, ikasgela espezifikoekin eta laguntza irakasleekin, eta Administrazioari eskatu diote azter dezala zergatik hitz egiten duten euskal autistek, lau aldiz gehiago.
|
|
2005
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak 1997ko martxoaren 20an emandako epaia argitaratu eta gero, arauketa hau behar beharrezkoa gertatu da, ondokoagatik: sistematik kanpoko jardunari buruzko legeria deuseza dela adierazi da, Estatuak ez duelako horren gaineko eskumenik,
|
baina
autonomia erkidegoek berriro arau dezakete gai hori; Kantabrian, esaterako, horixe egin da apirilaren 25eko 1/ 1997 Legearen bidez, hots, Lurzoruaren Arauketari eta Hiri Antolamenduari buruzko Presazko Neurrien Legearen bidez.
|
|
2007
|
|
|
Desjabetze legeak balorazio modalitateak ezarri behar ditu. Autonomia erkidegoek desjabetze arloan dituzten eskumenei dagokienez, Konstituzio Auzitegiak argi utzi du Estatuaren eskumena dela desjabetze prozeduraren eta bermeen inguruko guztia, EKren 149.1.18 art. dela bide,
|
baina
autonomia erkidegoek desjabetze arrazoien inguruan legeak egiteko eskumena dutela onartu du, haien eskumenak egikaritzen dituztenean (martxoaren 26ko 37/ 1987 KAE, Nekazaritza Eraldaketari buruzko Andaluziako Parlamentuko Legearen kasuan).
|
|
|
Lehena etapako lehen hiru mailetako batean emango da, eta bigarrena, azken kurtsoan (4.ean). Gutxieneko ordu karga 35 ordukoa da (astean bat),
|
baina
autonomia erkidegoek handitu egin dezakete.
|
|
2008
|
|
|
Katalunian sortu zen,
|
baina
autonomia erkidego guztietako emakumeak laguntzen ditu, eta penintsulatik kanpokoak eta Latinoamerikakoak ere bai.
|
|
|
Jabekidetzatik salbuetsiz gero, salerosketaren gaineko zerga aurrezten ahal da, erosketaren balioaren gaineko ehuneko garrantzitsua baita. Eskualdaketen gaineko zerga,% 0,75 eta% 1 ingurukoa (autonomia erkidego bakoitzaren arabera), salerosketaren gaineko zerga baino txikiagoa da(% 7 inguru),
|
baina
autonomia erkidego bakoitzean aldatu egiten da, eta salbuespenak aurreikusten ditu bezero bakoitzaren ezaugarrien arabera, adibidez, gutxieneko diru sarrera batzuk justifikatzen dituelako. Hipoteka exekutatzea Muturreko kasu bat haustura bat da, non ordura arte partekatutako ondasun higiezina ez baita saltzen, eta ez baitago bietako batek saltzeko aukerarik.
|
|
2009
|
|
|
Idatziz jarri diren nahiak batzuetan notario aurrean sinatu behar dira edo lekukoen aurrean
|
baina
autonomia erkidego bakoitzak bere araudia du horretarako
|
|
|
Txosten horretan, haurra aldi jakin baterako etxean gaixorik egon behar duela jaso behar da. Kontuan hartu behar da autonomia erkidego gehienetan epe hori gutxienez 30 egunekoa izatea eskatzen dutela,
|
baina
autonomia erkidego batzuetan, hala nola Balearretan eta Nafarroan, 20 edo 21 egunetik aurrera ematen dela laguntza, hurrenez hurren. Haurrari esleitzen zaion tutoreak eta irakasleak berariazko hezkuntza programa bat prestatuko dute, ikastetxearekin bat datorrena.
|
|
|
200.000 euro senipartea osatuko lukete eta 100.000 bakarrik izango lirateke erabilera libreko herentziaren zatia. Erregimen orokorraren arabera, jaraunspenaren heren bat bakarrik eslei dakioke hautatzen denari (xedapen librea),
|
baina
autonomia erkidego batzuetan askatasuna askoz handiagoa da. Oinordekotzeko beste modu batzuk Euskal Herria.
|
|
2010
|
|
|
Etxebizitza ministroa den Beatriz Corredorrek nabarmendu zuen PEVRren “betetze maila handi” hori, indarrean egon zen lehen urtean, nahiz eta “Etxebizitza Plan baten lehen urtea gauzatzea bereziki zaila izan, autonomia erkidegoek beren araudia Estatuko Planaren xedapenetara egokitu behar dutelako, eta erakunde laguntzaileek laguntzak eman, eman eta tramitatzeko kudeaketa prozesuak birdiseinatu behar dituztelako”. Horri dagokionez, ministroak esan zuen Iheslarientzako Jesuiten Planak ondorio formalak dituela 2008ko abenduaren 24tik,
|
baina
autonomia erkidego batzuek “ia” erabili dute 2009 guztia planera egokitzeko dekretuak onartzeko. Diputatuen Kongresuan agertu zenean, Artekariak PEVRk aurreko ekitaldian izandako lorpenak azaldu zituen.
|
|
|
Eguzki energia fotovoltaikoko plaken instalazioetarako laguntza inbertsioaren% 20koa da (baita plaken ezaugarrien eta potentziaren araberako mugekin ere). Autonomia erkidegoan, diru-laguntzak desberdinak dira,
|
baina
autonomia erkidego guztietan daude. Errenta Aitorpena aurkeztean, eguzki plaketarako diru-laguntza hauek ere ondare irabazitzat hartzen dira eta zergadunaren tasa marjinalaren arabera tributatzen dute.
|
|
2011
|
|
|
Espainiako legedian, Hezkuntza eta Zientzia Ministerioari dagokio hezkuntza gaietarako gobernuaren politika proposatzea eta gauzatzea,
|
baina
autonomia erkidegoetako hezkuntza agintariei eta irakaskuntza zentroei dagokie haiek hedatzea eta praktikan jartzea.
|
|
2012
|
|
|
Erditzearen indukzioa asko zabaldu da azken hamarkadan, batez ere ospitale pribatuetan. Espainian ez dago horrelako argiketen eragina jasotzen duen estatistika nazionalik,
|
baina
autonomia erkidego batzuek ematen dituzten datuak nahiko argigarriak dira, hala nola Valentziako Generalitateko Salut Publikoaren Zuzendaritza Nagusiak emandakoak. Erakunde horren arabera, 2008an, erkidegoko ospitale publikoetako erditzeen %27, 4 induzituak izan ziren, eta pribatuetan %41, 7ra igo zen.
|
|
|
Dantza ikasketekin lana aurkitzea Dantza ikasketak titulu ofizialak lortzeko egin daitezke, edo berariazko eskoletan. Eskola horietan ez da balio akademiko edo profesionaleko titulurik lortzen,
|
baina
autonomia erkidego bakoitzeko hezkuntza administrazioek arautu behar dituzte. Graduko ikasketek prestakuntza kualifikatua, praktikoa, teorikoa eta metodologikoa ahalbidetzen dute, “diziplina honetako lanbide esparruetan integratzeko gaitasuna ematen baitie”.
|
|
2013
|
|
|
TMEk Munduko Turismoaren TME Barometroan turismo eskariari buruz eskaintzen duen informazioa eta IET erakundeak Frontur, Familitur eta Egatur estatistiketan eskaintzen duena oso garrantzitsuak badira ere, garrantzitsua da, baita, eskualdeko eta probintziako informazioa izatea, bisitan datorren turistari buruzko ezagutza zabaltzen laguntzen duelako. Oso interesgarria da Espainiara datorren turistaren iritzia eta gogobetetzemaila jakitea,
|
baina
autonomia erkidegoentzat eta probintzientzat garrantzitsuagoa da jakitea zer puntuazio ematen dieten haiei turistek. Horregatik, informazio hori zabaltzeaz arduratzen diren erakundeak identifikatu behar dira, eta garrantzitsua da aldian behin horiek begiratzea, guztiz eguneratuta egoteko.
|
|
|
Tabernek edo kafetegi tabernek barra edo mahai zerbitzua izaten dute, edari hotzak edo beroak eta, nahi izanez gero, pintxoak edo ogitartekoak emateko publikoari, prezio baten truke, lokalean bertan kontsumitzeko. Kategoria bakarra izaten dute,
|
baina
autonomia erkidegoaren araberakoa izaten da; adibidez, Balear Uharteetan, honela sailkatzen dira: hiru, bi eta kopa batekoak.
|
|
2014
|
|
|
140/ 2003 Errege Dekretua ez dago zertan euri urak berrerabiltzeko sistemetan aplikatu, eta ez du ezartzen giza kontsumorako urak kloroa eduki beharra;
|
baina
autonomia erkidego batzuetako araudiek bai, gutxienez 0,2 mg/ l edukitzea eskatzen dute.
|
|
2015
|
|
|
Beraz, esan daiteke, Euskal Autonomia Erkidegoak duen eskumena Estatuko oinarrizko legeriak mugatzen duela. Gai honen gainean hainbat alditan eman izan du bere iritzia Auzitegi Gorenak, eta era orokorrean zera esan du, oinarrizko legeriak Estatuan bateratuak diren minimo batzuk ezartzen dituela,
|
baina
autonomia erkidegoei beste aukera batzuk utzi dizkiela beren eskumena garatu ahal izateko (Navarro, 1990: 87 eta 88).
|
|
|
Estatutuaren 10.23 artikuluan aipaturiko seguru sozialean sartu gabe dauden mutualitateek gizarte segurantzaren babesa borondatez hobetzeko helburua dute. Mutualitate horiek ez dira Estatuaren seguru eskumenen barnean sartzen,
|
baina
autonomia erkidegoak Konstituzioaren 149.1.11 artikuluan aitortutako mugak kontuan izan ditu. Auzitegi Konstituzionalaren 220/ 1992 epaiari jarraituz, Estatuaren oinarrizko araudiak ezin du mutualitateen antolaketa edo egitura eremua arautu, ezta mutualitateen bestelako funtzioak ere, zeren autonomia erkidegoaren eskumen baztertzailea baitira.
|
|
|
Aurretiaz aipatu bezala, 1978 urtean Espainiako Konstituzioa onartzean, autonomia erkidegotan banatutako Estatua onesten da. Lehen konstituzio garapena 1979ko hauteskundeekin hasi zen,
|
baina
autonomia erkidegoen aldetik 1983 urteak izan zuen garrantzia, urte horretan azken autonomia estatutuak onartu eta lehenengo autonomia erkidegoetako hauteskundeak egin zirelako. Euskadiko eta Kataluniako Estatutuak izan ziren onartzen lehenak, biak 1979 urtean.
|
|
|
Bigarrenik, eskumenen banaketari dagokionez, Estatuak gizarte segurantzaren oinarrizko legerian eskumen baztertzailea du,
|
baina
autonomia erkidegoek legeriaren garapena eta exekuzioa egin ahal izango dute. Finantzaketa solidarioa babesteko asmoz, eskumen baztertzailea du ere Estatuak erregimen ekonomikoaren gainean.
|
|
2016
|
|
|
Urtarrilaren 1ean (Urte Berria), martxoaren 25ean (Ostiral Santua), abuztuaren 15ean (Ama Birjinaren Jasokundea), urriaren 12an (Jai Nazionala), urriaren 12an (Jai Nazionala), azaroaren 12an (Konstituzio Eguna) eta abenduaren 8an (La Inmaculada). Egun batzuk jai dira,
|
baina
autonomia erkidegoek ordezka ditzakete: Urtarrilaren 6an (komunitate guztiek ospatu dute), martxoaren 24an, maiatzaren 2an eta abenduaren 26an.
|
|
|
Baina irailean kontua uzten uzten duten gastu horietako batzuk Errenta Aitorpenean ken daitezke. Espainian ez dago karga hori arintzeko hezkuntza kenkariengatiko kenkari fiskalik,
|
baina
autonomia erkidego batzuek desgrabazioak egiten dituzte. Ez dira berdinak denetan, baina ikastetxe pribatuen kuotatik ondoriozta daiteke:
|
|
2019
|
|
|
Espainia 21 postuan dago NBEren Garapen Jasangarrirako Helburuetan izena eman duten 162 herrialdeen artean,
|
baina
autonomia erkidego guztiak ez dira eraginkorrak.
|
|
2020
|
|
|
Espainiako Gobernuak neurri orokor batzuk ezarri ditu 1 faserako,
|
baina
autonomia erkidegoekin egindako akordioek lurralde berezitasunak jaso ditzakete konfinamendutik ateratzeko. Segidan, mundu guztia egiten ari den galderarik ohikoenak bildu ditugu.
|
|
2022
|
|
|
Nola aitortzen den dohaintza Ondasunak edo funtsak ematea oinordetzen eta dohaintzen gaineko zergak arautzen du. Zerga hori Estatukoa da,
|
baina
autonomia erkidegoen eskumenekoa da, eta, beraz, kargak asko aldatzen dira autonomia erkidegoaren arabera, batzuk ia salbuespenera iritsi arte. Baina, orain arte, bakarrik gertatzen da dohaintza seme alaben, gurasoen, ezkontideen eta, kasu batzuetan, izatezko bikoteen alde egiten bada.
|
|
2023
|
|
|
Horregatik, eragiten dieten alderdi juridiko eta fiskalak kooperatiba batenak dira, bere eskualdeko kooperatiben legearen arabera. Etxebizitza Eskuratzeko Estatuko Planak onartzen du etxebizitza mota hori,
|
baina
autonomia erkidegoen ardura da horiek aurrekontuaz hornitzea. “Emaitza izan da guztiek ez dutela bizimodu hau aukeratu.
|
|
|
Europako Batasunaren Next Generation funtsen bidez finantzatzen da Moves plana; Espainiako Gobernuak banatzen du dirua,
|
baina
autonomia erkidegoek kudeatzen dute. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan EEE Energiaren Euskal Erakundea arduratzen da horretaz, eta 10.044 eskaera jaso ditu orain arte.
|
|
|
Era berean, autonomia erkidegoek zerga horien arauketa nolabait alda dezakete, karga tasaren gainean edo kenkarien gainean, adibidez, muga zehatzen barruan. Estatuak zuzenean kudeatu eta biltzen du Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga,
|
baina
autonomia erkidegoek euren tarifa eta kenkariak ezar ditzakete, eta bilketaren emaitza Administrazio bien artean banatuko dute erdi bana %50ean. c) Amaitzeko, tributu batzuetan Estatuak bilketaren zati bat baino ez du laga, esaterako BEZaren kasuan (%50) edo Zerga Berezien kasuan (%58). Kopurua kalkulatzeko autonomia erkidegoaren kontsumoko estatistikak aintzat hartuko dira.
|
|
|
Hemen zalantza handia pizten da legeria irakurrita. Kontrol teknikaren egikaritza argi adierazten da TAIXTBren 79 artikuluan eta TEOEren 109 artikuluan,
|
baina
autonomia erkidegoaren organo eskudunak egikaritu beharreko kontrola da. Hori esaten dute behintzat arau biek... baina KAren 4/ 1981 Epaiak ondarearen kudeaketaren gainean egiten den jarduerari finantzaeta ekonomia izaera aitortzen dio eta eskualdaketak ogasunetan eduki dezaketen eragina handia da.
|
|
|
Kontrolak interes orokorrei eragiten badie, eta interes horien defentsa Konstituzioaren arabera Estatuari badagokio, Estatuak tokiko finantza jarduera kontrolatzeko neurriak hartzea onartu ahal izango da, betiere, autonomia erkidegoak estatutuen arabera bere gain hartua duen finantza zaintza errespetatuz. Beraz, Estatua da finantza zaintzaren titularra,
|
baina
autonomia erkidegoek eskumen hori bereganatu ahal izango dute estatutuen bitartez.
|