|
2003
|
|
|
Baigorri! egiten omen zuten oihu haren, ehiztari euskaldunek?,
|
baina
Azkue zenak, Baigorriko ibarrean gaindi ibili zelarik, ehun urte geroago, beste oihu baten oihartzuna bildu zuen hor berean: Baigorri!
|
|
2008
|
|
|
281 Sagarminagaren txartelak, ez du data zehazten,
|
baina
Azkueren geroagoko testigantzengatik badakigu Collins en bisita hori 1894 bueltan izan zela.
|
|
|
Gero beste kontu bat da, ostantzeko hitz batzuetan metodo hori segitu zuela Azkuek. Eta hori bera kritikatu zuen Seber Altubek ere(
|
baina
Azkueren izenik aipatu gabe), Eusko Ikaskuntzaren III. kongresuan, Gernikan, 1922an, euskal hiztegi bat egiteko irizpideak zehaztean. Altuberen irizpidea izan zen erdal hitzak eta erdaratiko hitzak bereiztea.
|
|
|
Ondorioz, «el libro que estás hojeando es propiamente obra de la Academia Vasca»97 Beraz, Morfología Azkuek ez zuen aurkezten bere lan pertsonal gisa, baizik Euskaltzaindiaren obra kolektibo moduan. Izatez Akademiak ez zuen bere batzar batean ofizialki onetsi,
|
baina
Azkue, irakurketa zuzenketa metodoarekin, berrespen ofiziosoa ematen saiatu zen, autoritatedun obra bihur zedin. Antzera egingo zuen bere hurrengo lanekin:
|
|
|
Kalitatezko baliabide horiekin koherentzian Azkueren musika eta istorioa zegoen, poetikoa eta hunkigarria izan gura zuena. Garaiko kritikoen arabera opera horietako musikak euskal doinuen inspirazio nabaria zuen,
|
baina
Azkue ez zen mugatzen herri kantuak bere operan txertatzera, baizik berak sortu zituen euskal zaporeko melodia gehienak. Orkestrazioari zegokionez, ausarta eta deigarria zen, nortasun handikoa zalantzarik gabe.
|
|
|
Baina Azkuerentzat «publicación vasca»euskarazko aldizkaria izanik (vasca ri adiera horixe ematen baitzion), eta hizkuntza honetan, politikoa, eta Azkueren ikasle ohi bati lotua (eta hura nazionalista), EuzkoDeya baino ezin zen izan zitekeen. Beraz, eskaini egin zioten
|
baina
Azkuek ez zuen onartu aldizkari nabarmenki sabindar hartan parte hartzea, haren sustatzaileekin gonbite egun berean izanik eztabaidatxo bat («separatismoa» zela eta).
|
|
|
Euskal Erria aldizkarian argitaratu zen proiektu hori eta Gipuzkoako Diputazioari zuzentzen zitzaion66 Txurrukaren Akademiak xede nagusitzat aurrenik euskal hiztegi osoa biltzea, eta ondoren ortografia finkatzea zuen (justu Azkuek egiten zuen proposamenaren alderantzizko ordenan). Azkue Txurrukarekin harremanetan jarri zen, eta bere egitasmoa helarazi zion, are Euskalzaletik sustengua emanez67 Txurrukaren asmoa
|
baina
Azkuerenetik aldentzen zen, ezen batik bat hizkuntzaren inbentario bat egin nahi zuen, «salvar, siquiera sea para la historia, los restos de la lengua Euskara», hizkuntza arautu eta suspertzeko itxaropen handirik gabe68.
|
|
|
«Azkue, jakina denez, karlista ezaguna zen»3 Eta pertsonaia honi buruz idatzi den azken liburuan berdin: «Azkue, como es sabido, era carlista»4 Eta bai, Agirre, Urkixo eta Oleaga karlistak ziren,
|
baina
Azkue ez. Ez behintzat 1888 urteaz geroztik.
|
|
2009
|
|
|
Etxetiko euskera horren aberasgarri lagunduko eutsan duda barik bere kontura irakurten zituan euskal liburuetako sendariak Domingo Agirreren hiru nobelak izentetan deuskuz berak liburuoni hontsuon egin deutsan sarreratxuan,
|
baina
Azkue bera, Kirikiño eta ez dakit Zamarripa bera be urrun barik ibiliko ete ziran. Halan zein holan dala be, ezagun da Felix gazteak frailegai urte lerdenotan ez eukala saltzeko Zugatzako auzoan eta Ganbeko eskolan ikasi ebana eta berak beretara ahalegin egingo ebala segurutik, eureneko suetean edo etartean barruratu eban berbeta eta mundutxu ha hausnarrean egosten, urruntzen eta lausoan aldentzen itxi barik.
|
|
2018
|
|
|
genealogiaren logikaren kontra, semeak ama menperatzen du, hilarazteraino, sorginen kontra zernahi justifikatua bailitzan. Esango digute apezkeriak direla horiek,
|
baina
Azkue apezaren bertsioan ez zuten sorgina hil, eta bai andre batek kontatu zuen Orozkokoan (Arana, 1996: 194 eta 632).
|
|
|
Eta 1904ko udaberrian albistea iragarri zienean lagunei, inork ez zuen halakorik igurikitzen. Zenbait senidek, antza, ez zuten begi onez ikusi, andregaia askoz gazteagoa baitzen,
|
baina
Azkuek, esate baterako, alegrantzia handia hartu zuen eta eztei ospakizunetara joan zen Bordelera. Ildo horretan, oso deigarria begitandu zait Jean Etxepare medikuak eduki zuen erreakzioa, 1904ko apirileko eskutitz batean irakur daitekeena:
|
|
|
Lan horretan, euskalkiaren gramatikako hainbat kontu aztertzeaz gain, Mendigatxarengandik bildutako asko ere aurkezten da: 250etik gora esaera zahar, hainbat esamolde, ia berrogei herri kopla, partitura eta abesti batzuk letrarekin eta hiztegi luze bat, non, ziur asko, 1905eko Diccionario vasco español frances lanean argitaratutakoez gain, Marianok 1909an bukatzeko asmoa zuen hiztegiko hitz batzuk ere agertuko ziren (urte hartako eskutitz batean horrela adierazten du46,
|
baina
Azkueren funtsetan momentuz ez da hori dioen dokumenturik agertu).
|
|
2019
|
|
|
Katedrarako gainerako hautagaiak Miguel Unamuno, Sabino Arana Goiri, Luis Zirilo Iza eta Pedro Alberdi ziren. Entzunak izango dituzue, noski, horietako biren izenak, Unamunorena eta Aranarena, Resurreccion Maria Azkuerena baino gehiagotan seguru asko,
|
baina
Azkue ez zen orduko hartan haien atzetik gelditu. Hamaika boto jaso zituen; Unamunok, berriz, hiru.
|
|
|
–Oleagak bizirik eta Euskaltzaindiari lotuta jarraitu zuen, Azkue hil eta gero ere, hurrengo hamar urteetan, bera 1961ean hil zen arte,
|
baina
Azkue hil ondoren ez zen Euskaltzaindiaren gorabeheren hain lekuko pribilegiatua izan. Hala Broussain nola Oleaga Azkueri estu lotutako euskaltzainak izan ziren, eta horregatik erabili ditugu haien antzirudira egindako androideak orain arteko azalpenetarako.
|
|
|
Hiletariak dira emakume haiek. Terminologian egon zitekeen nahasmen piska bat,
|
baina
Azkuek argitu zuen joan den mende hasierarako, zer zen zer. Erabili izan diren bestehitzak kanpotik jarritakoak direla ematen du.
|