|
2000
|
|
|
Denboraren jarraikortasunari dagokionez, gogoetek jarraipen kronologikoa
|
badute
ere, oroitzapenak eranstean ohikoa den bezala, itzulinguru ugarirekin topo egingo dugu. Izan ere, bere iragana oroitzeko beharrezkoak dira analepsiak, hau da, denboran atzera egiteak; bestalde, bukaera iragarriko duten hainbat aurrerapen aipagarri ere badira.
|
|
|
Edozein modutan ere, askotan neska mutilen arteko harremanak dira ipuin hauetan kontatzen direnak. Beraz, egitura aldetik harremana
|
badute
ere, ipuinak ez daude bata bestearekin kateaturik.
|
|
|
Bestalde, egilearen beraren hitzetan," hiriaren interpretazio askotan gauzatzen dira istorioak." (Egunkaria VI) Haatik, Agurtzane Aiestaran ez da iritzi berekoa: " Estilo aldetik loturarik
|
badute
ere, ez da elkarren arteko giro komunik sumatzen eta, ondorioz, banaka batzuek baino ez dute irakurlearen arreta bizten." (Habe 295)
|
|
|
Laburpenerako joera hau sentimenduetan ere nabaritzen da, ez bere istorioek sortu dezaketen zirraran hori bakoitzaren sentipenetara eta sentitzeko moduetara mugatzen da, Arretxek bere istorioak kontatzeko duen eran baizik. Orain arteko grina, bere alderdi ezkutu hori ez erakustea izan da.(...) Honela, sentimenduek murritzak eta nahikoa laburrak izaten jarraitzen
|
badute
ere, Arretxeren luma aberastu egin da oraingoan, eta lehenagoko isiltasunak orain adierazpenarekin lotzen ditu. Burutik eta adimenetik baino gehiago, bihotzetik eta adimenetik datoz orain sentimenduak.
|
|
|
Istorioan parte hartzen duten pertsonaiek zenbaitetan hitza hartzen
|
badute
ere, oro har, narratzaile estradiegetikoa gailentzen da. Narratzaile intradiegetikoak, oso noizbehinka agertzen dira-eta.
|
|
|
Azken kokagune honetan gertatzen da eleberriaren istorio garrantzitsuena. Hirurek gerra
|
badute
ere ardatz, azken honetan ezagutzen du irakurleak gerra bera eta bere bilakaera eta garapena Euskal Herrian.
|
|
|
Baina oraingoan desberdina da. Errealismoak eta majikotasunak lanaren ardatza izaten jarraitzen
|
badute
ere, eleberrian betetzen duten funtzioa desberdina da.
|
|
2001
|
|
|
Alabaina, baieztapen hauek idazlearen helburu eta idazketabeharren inguruan zenbait argibide ematen
|
badute
ere, ez dute zertan argigarri gertatu kontamolde aukeraketari dagokionez.
|
|
|
Hori onartuz, Egunero hasten delako irakurtzera animatzen den edonor segituan ohartuko da nobela honetan ukitzen diren gaien gaurkotasunaz. Lehenengo begirada batean antzemango dituen erreferentzia literario nahiz soziohistorikoek (dela Sartre eta De Beauvoirrek 1945ean sortutako Les Temps Modernes aldizkariari egindakoa; dela J. Prévert, A. Huxley, Sartre edo Heideggerri egiten zaizkien aipuak) 60ko hamarkadan puri purian zeuden arazo eta eztabaidetara eramango
|
badute
ere, laster bere begirada gaur egun ere gertukoak ditugun gaietara lerratuz joango zaio. Izan ere, nobelan aipatzen diren arazoak (arrazakeria, matxismoa, birjintasunaren inguruko usteak,...) edo abortoaren inguruko auzia, tamalez, oso gaurkoak ditugu.
|
|
|
Biak aurrez aurre. Baina, hala ere, testuek norabiderik eza aipatzen
|
badute
ere, liburuaren egiturak norabidea aukeratu du, zuzenean.
|
|
2002
|
|
|
Horixe baita, ekintza gutxiko eleberri honetan egiten dena: hausnartu, gogoetak esan, protagonistaren nia hustu, batzuetan eleberriaren iradokitze gaitasuna hausnarketa esplizitu hauek itzaltzen
|
badute
ere.
|
|
|
Ezaugarri berak izan zituen bere bigarren eleberriak, Bizia garratza da (1950), edo José Eizagirreren() Ekaitzpean (1948) eleberriak. Azken bi hauek Gerra Zibilaren gaia jorratzen
|
badute
ere, beren planteamendua ez da errealista, ezta gutxiagorik ere, gatazkak ez baitu baldintzatzen ez narrazioa ez haren azpian dagoen ikuspegi manikeoa. Euskal eleberrigintza babesleku izan zen defendatu nahi zen ideologia esentzialista, klerikalista eta tradizionalistarentzat, baina ez zen garaiko euskal gizartearen kronika izan inolaz ere.
|
|
|
Lehenago esan dugun bezala, 1950eko eta 1970eko hamarkadak benetan interesgarriak izan ziren modernizazioa eta eguneratzea ekarri zutelako euskal eleberrigintzaren esparrura. Urte haietan elkarrekin izan ziren 1956ko belaunaldiko autoreak (Txillardegi edo Mirande, esaterako) eta belaunaldi berri bateko autoreak, I. Sarasolak" 64ko belaunaldia" deiturikoan biltzen dituenak4 Belaunaldien araberako sailkapena literaturaren historialariek zalantzan jarri
|
badute
ere (aipagarria da, esaterako, literatura espainiarraren adituen artean" Generación del 98" delakoaren inguruan piztutako eztabaida), uste dugu euskal eleberrigintzaren kasuan badaudela ezaugarri eta bizipen bereiziak bi belaunaldiz mintzatzeko: bata, mendearen erdialdean Egan aldizkariaren inguruan bildu ziren idazleek osatuko luketena," 56ko belaunaldia" ere deitu izan zaiona; bestea, hamahiru urte geroago, Lur donostiar argitaletxearen inguruan sortu zena, Gabriel Aresti (1933) bilbotar poetaren Harri eta Herriren (1964) argitalpenarengatik" 64ko belaunaldia" ere deitua.
|
|
2005
|
|
|
Baina, era berean, badira zine eta literaturaren genero beltza gogoratzen dutenak, esaterako" Humphrey Bogart" eta" Elur gainean". Errealismorako joera agertzen
|
badute
ere," Dragoia eta Laberintoa" bezalako kondaira itxurako narrazio sinbolikoak ere azaltzen dira.
|
|
|
Horregatik, ipuin hauek, sinbolikoak izan nahi
|
badute
ere, oso azaleko dute eman nahi duten mezua. Eskandalua pizteko aitzakia hutsa dirudite, eta ipuin batzuek sektore jakin batzuetatik jaso zituzten kritikak ikusita, lortu ere lortu zuen.
|
|
|
Eta beti helburu berarekin norbait joko du gizonak, barnean daukan herraz edo agresibitateaz purgatzeko, molde horretan deskantsatuko eta lasaiago izanen delako ustekeriarekin. Gerlak berak beren zoriona gogoan egiten dituzte zenbaitek, beste batzuek, gehiengo handiak, zoriona galduko baldin
|
badute
ere gerla horien beren gatik. Bainan" lehenik aitaren"!
|
|
|
Baina bakea bada edo ez da, gure etxeetan ere, gure herrietan, gure elkarteetan, gure lan tokietan. Ez da zorionik etxean, lanean edo herrian, gerla gorrian bizi direnen artean, arma bakarra mihia baldin
|
badute
ere. Bakea ez ote da zorionaren ezin baztertuzko baldintzetarik bat?
|
|
|
Lurdan elgarren artean bilduak direlarik beren urteko biltzarrean, nork daki zertaz ari diren, han, segeretuan, den mendreneko solasa kazetariek salatuko dutelako beldurrik gabe. Kanpora aitortzen ez
|
badute
ere, ez ote dute onartua ondoko urteetan diren apezak, jadanik Elizan lanean ari diren laiko horien artean, fedea baduten horien artean hautatzeaz beste aterabiderik ez dela, Jondoni Paulok egiten zuen bezala, Elizak leher egin dezan nahi ez badute.
|
|
|
Hori erran didanari doakionaz ez da dudarik bere praktikaren araberako teoria zuela. Beste zenbatek ez dute hark bezala egiten, erraten ez
|
badute
ere. Kontseilariz inguratuak dira, bainan kontseilu emateko bakarrik.
|
|
|
Jadanik izpiritu xorrotxenak ohartzen hasiak dira, beren indarrak munduko jaun eta jabe egiten dituela uste
|
badute
ere Amerika, Europa eta Japoniak, besteek ez dutela betirako neguan egoiteko asmorik. Indar gutiago izana gatik, handiak inarrosten ahal dituztela:
|
|
2007
|
|
|
Azken mendeotan herri erakundeetan gaztelania eta frantsesa izan dira hizkuntza ofizialak, zein bere eremuan. Diputazio eta udaletan ere, batez ere XIX. mende hasieratik aurrera euskara agiri esanguratsuetan erabili izan
|
badute
ere (beti ere maila apalean), gaztelania eta frantsesa izan dira administraziohizkuntzak. Pirinio peko Euskal Herrian, XIX. mendearen azken hamarkadetatik hasi ziren Foru Aldundiak euskara bultzatzen:
|
|
2008
|
|
|
Teknologia berriei dagokienez, gero eta gehiago erabiltzen dira irakaskuntzan. Oraingoz testuliburua ordezkatu ez
|
badute
ere, ikastetxe guztietan erabiltzen da Internet eskola liburuen osagarri gisa (idazleen eta liburuen informazioa eskuratzeko, adibidez). Nafarroako ikastetxeen kasuan Interneten erabilera are garrantzitsuagoa da, testulibururik ezean hura bihurtzen da-eta informazioa eskuratzeko baliabide nagusi.
|
|
2009
|
|
|
Lehenago misto eta sua egiteko tresna gutxiago egon izanak eragin ei zuen ohitura hori. Eta garaitiko Jatabeko auzoetan, Gabon mukur berbaren gomutarik izan ez
|
badute
ere, gau horretan sugarririk onenak eta sikuenak ipintzen zirela baieztatu digu hainbat lekukok.
|
|
|
Lekukoek, ostera, inguru horretako Santupe basoan zegoen Zoragetxoko San Martin ermitaren akordua daukate. Eta lotura zuzenik egiten ez
|
badute
ere, irailaren zortziko erromeriaz itauntzen hasita Santupe basoa, eta bertan zegoen ermita aipatu digute.
|
|
|
Hala ere, nahiko normalak ei ziren beharrerako alkandora beltzak ere. Blusa beltzak beharrerako erabiltzea lekukoek ezagutu
|
badute
ere, euren gazte denboran galdu zen ohitura hori. Batez ere, ganadu tratanteek erabiltzen zituzten brusak beharrerako.
|
|
2019
|
|
|
Modernitatean harturiko heziketa erromantikoaren ondorio da, eta maitasun eredu hori iristeko ametsaren idealak sufrimendua eragiten dien harremanean luzaro irautera eramaten ditu, erabakiak hartzeko unea albait gehien atzeratzera. Florak, denek ohartarazten
|
badute
ere, Senarrarekin bizitzen jarraitzen du, eta neurriz gain balioesten ditu haren itxurazko maitasun keinuak, eta ez ikusia egiten die haren etengabeko jazarpenari, bigilantzia estuari eta erasoari. Halaxe ikus dezakegu Kandinskyren tradizioa eleberrian ere, Mirenek maitasunagatik sufritzea erromantikotzat daukala.
|
|
2021
|
|
|
Azkenean, eguneroko errealitatea eta ikasleak nolakoak diren eurek dakite guk baino hobeto". Ikastetxe batzuekin komunikazio kanala edo bidea irekita
|
badute
ere, interakzioa eta jarioa ez dela gustatuko litzaiekeena diote, eta horrek lankidetza eraginkorra zailtzen duela. Hala ere, komunitatea eraiki nahi bada, horretan sakontzen eta areagotzen segitu behar dutela esaten dute.
|
|
|
Beste zenbaitek, berriz, GE1 en diskurtsoari jarraiki liburuaren balio artistikoa eta estetikoa goratzen
|
badute
ere (MIR1, HIR1), gaur egun inoiz baino medio gehiago daudela esaten dute formatu eta adierazpide guztien etorkizuna eta elkarbizitza bermatzeko. Hala eta guztiz ere, literaturarekiko eta horren didaktikarekiko ezarritako irudi eta inertzia jakin bat dagoela diote LIR1 ek eta LIR3 k, eta horri aurre egiteko ikuskera hori deseraiki behar dela lehenik, gehitu dute.
|
|
|
Irakasle gehienak ere arazoaz jabetzen dira, eta faktore desberdinek esku hartzen duten problematika konplexua dela argi
|
badute
ere, ikastetxeak eta irakasleak duten eraginaz kontziente dira, eta autokritikatik bideratzen dute gaia:
|
|
|
Esan, eta irakurri, hortaz. Testua Mario Benedetti idazle uruguaiarrarena dela esango diegu, eta seguruenera ezagutuko ez
|
badute
ere, aipuekin lotura egingo dugu, bere aipu asko eta asko Interneten zein sare sozialetan bolo bolo dabiltzala azalduz.
|
|
|
" Askotan ikasleak ipuinak edota poemak sortzen jartzen ditugu eta oso ariketa zaila da hori. [...] Sortzen
|
badute
ere, egiten diegun putada handia da. Irakasleok ere zailtasunak izango genituzkeen horretan.
|