|
2001
|
|
|
Horrela galdetuta oso teorikoa eta abstraktua ematen du arazoak. Hala ematen
|
badu
ere ez da horrela. Hizkuntz politika zehatz eta jakinez ari dira denak.
|
|
|
Eta txikikeria bada ere, duela gutxi Nafarroako herri txiki batean, Adios izenekoan, kaleen errotulazioari buruz erabakitzeko egin den erreferenduma aipa dezakegu. Errotulazio elebidunaren aldeko jarrerak bi botoren diferentziagatik irabazi
|
badu
ere, auziak populazioa bi multzo berdintsutan banatzen duela egiazta dezakegu. Horrelako emaitzak Nafarroa osora, besterik gabe, estrapolatu ezin badira ere, zer pentsatua ematen dute.
|
|
2002
|
|
|
Estatu Batuek gogo biziz jarraitzen dute Israel babesten, nahiz eta Palestinako lurralde okupatuetan Nazioarteko Zuzenbidea eta giza eskubideak sistematikoki bortxatzen dituen. Ulergarria dirudi, justifikatzen ez
|
badu
ere, he rritar musulmanen zati esanguratsu batek —batez eretxiroenak— Mendebaldearen aurkako gorroto sentimendua garatzea. Umma esparru guztietan ari da erasoak jasaten —aidanez, Bosniako tragediak horixe berronesten du—, eta fededunen betebeharra hura defendatzea da.
|
|
|
Estatu Batuek gogo biziz jarraitzen dute Israel babesten, nahiz eta Palestinako lurralde okupatuetan Nazioarteko Zuzenbidea eta giza eskubideak sistematikoki bortxatzen dituen. Ulergarria dirudi, justifikatzen ez
|
badu
ere, he rritar musulmanen zati esanguratsu batek —batez eretxiroenak— Mendebaldearen aurkako gorroto sentimendua garatzea. Umma esparru guztietan ari da erasoak jasaten —aidanez, Bosniako tragediak horixe berronesten du—, eta fededunen betebeharra hura defendatzea da.
|
|
2003
|
|
|
Hilda, eta lurperatuta. Eta aldizkariaren atal honek nolabait egunerokotasunari lotuta egon behar
|
badu
ere, ez nintzen garaiz iritsi aurrekoan, eta zilegi bekit, orain, hilabete batzuk joan diren honetan (maiatzaren amaieran ari naiz hau idazten, baina beranduago kaleratuko da), Jorge Oteiza hil egin dela idaztea. Hemen idatzita gera dadin.
|
|
|
1986an, Euskararen Legea eztabaidatu zenean, Hezkuntza eta Kultura Batzordeko presidentea izan zen. Askotan aldarrikatu
|
badu
ere bere ahaleginei esker onartu zela lege hura, bere taldeak kontra bozkatu zuen.
|
|
2004
|
|
|
• 1996ko biztanleriaren erroldak emandako emaitzen arabera finkatuko ditu derrigortasun indizeak (alegia, %40, 74) eta ez 2001ekoak emandakoen arabera (%44). Giza rtean euskalduntzeak aurrera egin
|
badu
ere, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioak ez dio horri erantzuten.
|
|
|
Aldarrikapena" Euskadiko Ikus entzunezkoen Liburu Zuria" delakoak jaso zuen bere 6 atalean (145 or.), eta hori dela eta, Eusko Jaurlaritzak berriki aurkezturiko Kulturaren Euskal Planak hauxe bera berresten
|
badu
ere, proposaturiko ekintzen nahiz etorkizunean garatu beharreko egitasmoen artean ez da orain arte indarrean jarri, nahiz eta sektorean biltzen diren elkarte gehienek halaxe eskatug (Ibaia —Euskal Herriko ekoizle independenteen elkartea—, EPE —Euskal Produktoreen Elkartea—, Gidoigileen Elkartea, Euskal Aktoreen Batasuna eta Zuzendari Berrien Plataforma).
|
|
|
Agian ez da kasualitate, Inma, ideia hau harrikoa egiten ari nintzen bitartean bururatu izana. Agian emakume batek idazle izatea erabakitzen duenean jakin behar du, aldez aurretik, arlo publikoan aritzeak baduela bere ordaina, eta beti izango dela adin txikikoa, edozein adinekin bada ere, edozein lan egiten
|
badu
ere. Izenaz deitua izango da, eta ez deituraz, umeeide itzen zaien modu berean; heldugabea dela esango dioeditoreak, liburuaren tituluaz zalantza duenean; bere lanari buruz idatzitako kritika ez du bilatuko gainontzeko idazleen lanari eskaintzen zaion atalaren barruan, baizik eta, beti ere, aparteko kapitulu batean," bera bezalakoak" di renei buruz hitz egiten den kapituluan alegia, zerenemakume izate hutsak berdindu egiten baititu emakumeidazle guztiak, axola gabe zertaz, nola, non eta zenbat kalitaterekin idazten duten.
|
|
|
Galdera nagusiak aitaren batean ihardespen etsigarri hori hartu
|
badu
ere, biziki interesgarri gertatu da egun parea. Europako bazter askotariko jendea ezagutzeko aukera izan dugu, Irlanda, Eskozia, Gales, Danimarka, Suedia, Suomi, Latvia, Hungaria, Frisia, Hego Ti rol, Friuli, Italia, eta Katalunia.
|
|
2005
|
|
|
Dena dela, aurten agertuko da nire liburu bat, Lauaxetari buruzkoa, eta hantxe frogatzen dut zehatz mehatz, Laukizko seme hori, beste edozer baino lehen, erromantikoa zela, inork hori esaten ez
|
badu
ere.
|
|
|
Eta horrek zer pentsatua eman liguke. Aldiz, gero eta gehiago dira, egoerak askorik laguntzen ez
|
badu
ere, euskarazko bestelako ekoizpenak jasotzen dituztenak (egunkari nazionala, herrietako aldizkariak, herrietako egunkari berriak, irratigintza —Hego zein Ipar EuskalHe rrian—, Interneteko guneak), baina behera goaz telebistari dagokionez. Zer pentsatua badugu.
|
|
2006
|
|
|
Literaturan paretsu dabiltza bi edizioak. Eta hiztegi edo entziklopedietan euskarak azaltzen duen nagusitasuna, sekulakoa ematen
|
badu
ere, ezdeusa da, hutsaren hurrengoa baita ekoizpena (%1, 4ko indarra du edizioan).
|
|
|
Euskal Herrian D edo ereduetan matrikulatzeko joerak gora egin
|
badu
ere, oso ezberdina da zonalde batzuen eta beste batzuen dinamika. Esaterako, EAEn gehiengoa bi eredu horietan matrikulatuta egonik ere (2004 ikasturtean, derrigorrezko hezkuntzan, %51 D eta %22, 6 ereduan), herrialdeen arteko kopuruak oso ezberdinak dira (ereduan Gipuzkoan %66, Bizkaian %45 eta Araban %29).
|
|
2007
|
|
|
Eta erdaraz ikasirikoa euskara garbian eman nahizko" indar neurketan", esperientzia etsigarria egin du, egundoko ahalegina kostatzen zela, eta azkenean inoiz ez zela adierazi beharrekoa doi doi adieraztera iristen (kontzeptuek euren historia eta nortasuna dizute, eta euskarazko hitz berri batek ez dauka). ...uru, zuzen ulertu ote zuen; edo ulertzen bazuen, erdarari eskerrak ulertzen zuela, lehendik bazekielako, zer esaten ari ziren; edo haien askalekuak ez zuela asetzen, beti esan behar zuenera hurbiltzen eta inoiz ez ailegatzen (Orixek hala nahita ere ‘agintari’ ez da ‘imperator’, eta ‘noizaldia’ ez da ‘denbora’ Eta Orixek ‘kultura’ hitza ezin pairatu
|
badu
ere —" k... zikin hori" —, berak proposatzen dituen ‘giza lantzea’ edo ‘gizabidea’ alternatiba baliagarriak ez dira; eta gaizki egongo da latinez, baina ongi dago euskaraz). Garbizaletasunarekin, bada, nahiko eskarmentatua eta aspertua bazegoen Erriberriko bere esperimentu filosofikoekin.
|
|
|
Definizio horrek liburutegi digitala zer den nahiko garbi uzten
|
badu
ere, kontua da herritarren eta erabiltzaileen artean garbi gelditzen ez den kontzeptua izaten jarraitzen duela. Herritar xumeek, orain arte, interneten bitartez liburutegian ez dauden testu osoak lortzen dituztenak hartzen dituzte liburutegi digitaltzat; eta informazio bibliografikoa edo datu baseak interneten bidez eskaintzen dituen edozein liburutegi hartzen dute liburutegi digitaltzat.
|
|
|
Horrela planteaturik abstraktu xamarra ematen
|
badu
ere, egileek mugatutako epe historikoan, berriz, guztiz argi azaltzen zaigun kontraesana dugu. Eskola Politeknikoen sorrerak Frantzian eta zientziak irakaskuntza" curriculum" ezberdinetan lortuko duen garrantziak prestatu zioten bidea egun hezkuntza munduan ikerketa" ezarriei" ematen zaien inportantziari.
|
|
|
28 Lurralde osotasunaren printzipio hori Espainiak, esaterako, Gibraltarren kasuan malgutasunez aplikatzea eskatzen
|
badu
ere, bere barruko herriei dagokienez zorroztasuna eskatzen du. Kontraesan garbi horrek adierazten du printzipio hori ez dela inolako muga sakratua, eta badagoela modua malgutasunez eta zabaltasunez aplikatzeko, Gross Espiellen interpretazioaren ildotik.
|
|
|
Erreformarako Itunaren aldaketak Europako itun nagusietan (Europar Batasunaren Ituna eta Europar Batasunaren Funtzionamendurako Ituna) txertatu eta gero, zenbait aipamen egiten zaie" Europako herriei" (herrien kontzeptua argitzen ez
|
badu
ere)," gutxiengoei"," demokraziari" 24," askatasunari"," giza duintasunari"," giza eskubideen errespetuari"," kultur eta hizkuntzen aniztasunaren errespetuari" 25.. Baina aldi berean argi uzten da, orobat, Europar Batasuna estatuen Europa dela oraindik ere.
|
|
2008
|
|
|
Aurreko urtetik hona dozena erdi bat puntu galdu
|
badu
ere, 2000ko erreferentzia oso atzean utzita dauka liburu mota honek: 117 puntu goitik dago 2006an.
|
|
|
Nolanahi ere den, argi ikusten da Zola aurretik afera jada prentsan zebilela. Eta 1898ko urtarrilaren 13ko" J’accuse" artikulua, egungo topiko historiografikoak une fundazional gisa nabarmentzen
|
badu
ere, lehendik zetorren debate baten parte zen, eztabaidaren gailurra nahi bada, baina ezer berririk asmatu gabe. Azkuek berak Zolaren artikulu honetatik hilabetera idatzi zuen berriro, gaiak hartu zuen protagonismo handia aipatuz(" Egun auetan, Dreiffus [sic] salkindaria dala ta eztala, lur bira guziko i a albistari geienak gutxi edo asko Juduen gaiñean itz egin dute") 18 Baina Azkueren bigarren artikulu hau lehenaren segida zen, ez bereziki sakonagoa, eta ezta kualitatiboki desberdina ere.
|
|
|
Hipotesi desberdinak, zentzuzkoenetatik bitxienetara, garatu dira azken urteotan. Luzeegi joko luke bere azalpena hemen egiteak, baina egile nagusien zerrenda bederen aurkeztuko dugu, osoa izateko asmorik ez
|
badu
ere: Crick, Edelman, Searle, Dennett, Chalmers, Varela, Penrose, Churchland, Eccles, Damasio...
|
|
|
idazle ofizioarena. Eta ofizio horrek nobelaren sigillataki sozialetan espazio garrantzitsua betetzen
|
badu
ere, izan badira beste zenbait sigillataki sozial nobela alderik alde zeharkatzen dutenak. Horietariko bat generoarena da.
|
|
|
Behar beharrezkoa dugu mina sozializatzea eta galeraren hutsunea hutsune bera sentitzen dutenekin konpartitzea. Barrea beste, edo areago, konpartitu beharra dugu negarra, oinazea arintzen ez
|
badu
ere. Hileta da liburu bat ixtea bezalakoa.
|
|
|
Zaharrak berri, beraz, betiereko itzuleran dabilen harriari... herriari. Eta norbaitek, horrela, goroldiorik ezean biziko garela beti esango
|
badu
ere, gurea gurpil zoroa besterik ez dela ihardetsi genioke. Nori berea ematean baitatza egin beharrekoa, eta euskal kulturan, aitzitik, lan esparruaren araberako zereginak nahiz erantzukizunak beti bezain aldrebesturik daude.
|
|
|
Euskal Herriko biztanleen laurdena euskalduna da. Azken hamarkadetan egindako ahaleginak euskaldunen kopurua handitzea ekarri
|
badu
ere, handitze hori ez da izan euskararen normalizazioa bermatzeko adinakoa.
|
|
2009
|
|
|
Pentsa daiteke, pentsa daitekeenez, hemen kokaturikoak denak handiak eta komertzialak direla. Kontraesana ematen
|
badu
ere, ahulak ere bertan sartu ditugu, argitaletxe izan badirelako nahiz eta noizbehinka bakarrik argitaratu, eta beste batzuk produkzio gutxikoak izan.
|
|
|
Zehazki iaz baino 182 titulu gehiago plazaratu da. Itxura batean zerbait ematen
|
badu
ere, ez da horren esanguratsua; izan ere, 600 titulutan dago mende berriko batez bestekoa, eta aurtengo produkzioa 685ekoa da.
|
|
|
Kopuru absolututan ez da bete betea, baina bai gorantz doana. Iaztik aurtengora jaitsaldi txikia izan
|
badu
ere, aurreko erreferentzietan ikusten da oro har haziz doan liburu mota dela.
|
|
|
Dena den, datu garrantzitsua iruditzen zait, oraingoz esplikazio argirik ez
|
badu
ere. Lazarragak bietara idatzi zuen, euskaraz eta gaztelaniaz.
|
|
|
• Euskal Herriko biztanleen laurdena euskalduna da. Azken hamarkadetan egindako ahaleginak euskaldunen kopurua handitzea ekarri
|
badu
ere, handitze hori ez da izan euskararen normalizazioa bermatzeko adinakoa.
|
|
2010
|
|
|
Ez al ziren beraiek ere muturreko pobreziaren esplotatzaile? Mundu garatuak beste lekuetan zer gertatzen den ikusteko eskubidea
|
badu
ere, ez al gara irudi horien kontsumo kapitalista eta ustiatzailea bultzatzen ari?
|
|
|
Beraz, agerikoa da garapen iraunkorrak arrakasta mediatiko zein politiko itzela ezagutu
|
badu
ere, zailtasunak daudela hitzetatik ekintzetara igarotzeko.j
|
|
|
Horrek dituen eragozpenak ugari dira: ikasleak behin eta berriz egiten ditu antzeko jarduerak, eta beraz, ezagutza teorikoan aurreratzen
|
badu
ere, ezagutza praktikoa berbera da beti. Testu iruzkinetan ere behin eta berriz errepikatzen dira iruzkin ereduak; testuliburu batzuetan galdera itxietan oinarritzen dira, eta beste batzuetan, ikasleari jorratu beharreko arloak aurkezten zaizkio, berak gara ditzan.
|
|
|
zinismoa, eszeptizismoa, epikureismoa eta estoizismoa platondar Akademia eta aristoteliko Lizeo erakundeei gaineratzen zaizkie, garai berriak sorturiko erronka filosofiko berriei aurre egiteko. Eskola eta mugimendu filosofiko guztiok bizirik eta eragin handiz jarraituko dute Erdi Aroan, filosofo helenistikoen obra askoren galerak beste irudi bat islatzen
|
badu
ere.
|
|
|
Ikerketan parte hartutako etorkinek integrazioaz zein iritzi duten aztertu dugu orain arte. Integrazioak aspektu politikoa
|
badu
ere, etorkinek ez dute arlo horretan interes handirik erakusten. Elkarrizketaturiko kideek ondo bizi direla adierazten dute, eta euren kezkarik handiena ekonomia da, zalantza barik.
|
|
|
Ondoren, burgoikeriaz bere gobernuak hiriaren arrastu arkeologikoei onura ekonomikoa ateratzen zein ondo jakin duen azaltzen digu; nola ulertu duten ondareak, eraikuntza eta garapena geldiarazten
|
badu
ere, bere abantailak ere izan ditzakeela, gu bezalako (arte profesional eta prentsari buruz ari da) pertsonak erakarriz. Eta berdin jokatu nahi izan dutela arte garaikidearekin.
|
|
2011
|
|
|
Diglosiaren eredu" gatazkatsua" kontuan hartuta ere zaila dirudi aho batez euskararen/ euskaldunen egoera diglosikoa dela baieztatzea. Auto gorrotoa eta barne alienazioa oraindik hiztun askok nozitzen
|
badu
ere, euskarari prestigio teoriko bat onartzen zaio. Adibidez, Eusko Jaurlaritzak kaleratu berri duen" Euskara:
|
|
|
8 Baztarrikak Euskararen aldeko hitzarmen politiko eta sozial deritzanak" euskal gizartea hizkuntzaren arabera gizaldetan zatitzea eta bereiztea" saihesteko xedea omen zuen (157 or.). Bistan da, ordea, horretan datzala, preseski, hizkuntza ereduen sistema. Horrez gain, sailburuordeak" gizarte" zein" lurralde kohesiora" jotzen
|
badu
ere, ikasleek bi hizkuntza ofizialak jakitea galarazten duen ikasteredua ezartzeak ikasleen lan aukerak murriztu egiten ditu, eta, oro har, gizarte ezberdintasunak areagotu egiten ditu, gehiengo sindikalak behin eta berriz salatu bezala.
|
|
|
Eta, azkenik, geografia imajinarioak ere iheserako baliabide ohikoa izan dira. Macondo Kolonbia dela jakin arren, eta Obabak Asteasurekin antz handia
|
badu
ere, Macondon eta Obaban saihestu daitezke Kolonbian eta Asteasun dauden arazo politiko lazgarriak. Istorio hutsa konta daiteke testuingurua enoratuta.
|
|
2012
|
|
|
Autore anitzek aipatzen duen moduan, euskalgintza euskararen aldeko ahalegina da, gure garai honetan bereziki euskararen bizi iraupenaren alde egiten duen ahalegina, hain zuzen ere. Ahalegin horrek, noski, hizkuntza plangintzarekin eta erakunde ofizialekin lotura
|
badu
ere, bereziki euskararen aldeko gizartearen eta herriaren mugimenduak ditu oinarri. Polisa, gizartea shock egoeran badago edo shock egoeran sartzen ari bada, euskalgintzak ere, ezinbestean, shock egoeran sartzeko arriskua dauka.
|
|
|
Eleberri honetan ederki ematen zaigu aditzera, pertsonaien eta bereziki protagonistaren esperientzien bitartez, eroetxeetan gertatzen den identitate indibidual eta kolektiboaren deuseztapena. Irakurtzeari ekin bezain laster konturatzen gara istorioa inolako kokapen barik hasten dela, protagonistak lehenengo pertsonan hitz egiten
|
badu
ere, bere izena orri dezente aurrera egin eta gero baino ez zaigula aitortuko, medikuaren ahotik hain zuzen. Era berean, eguneroko bizitzaz egiten dituen hausnarketa etengabeek argumentua heterotopian eta ez denbora batean gauzatzen dela adierazten digute.
|
|
|
1970eko hamarkada bukaerakoak eta 1980koak dira Moulenek aurkitutako objektu guztiak, eta egun oraindik baten batekin topo egiterakoan biltzen
|
badu
ere, oso gutxitan gertatzen zaio. 80ko hamarkadak birmoldaketa industriala ekarri zuen, eta objektu horiek, instalazioen okupazioa eta rolen aldaketa adierazten duten arren (langileak ekoizle iaio, nagusi eta erabaki hartzaile bihurtuz), horrekin batera desagertzen ari zen sistema oso baten balioaren aldarrikapena egiten zuten:
|
|
|
Berriaren irakurleen soslaiak, azkenik, genero aldetik alde handiegirik erakusten ez
|
badu
ere, gizonek emakumeek baino gehiago kontsumitzen duten euskarazko hedabidea da. Egunkaria erosten duten gehienak adin ertainekoak dira:
|
|
|
Berak esplizituki horrelako ezer esaten ez
|
badu
ere, neuk esango nuke Agirreazkuenagaren ondorio nagusia horrela ere formulatu daitekeela: euskaldunak nazio bat gara, eta hori argi eta garbi frogatzen da XIX. mendean zehar; gure zatiketa eta gerra ugarien artean, bada ibai zabal bat, gure naziotasuna forjatuz doana.
|
|
|
Heidi Hartmann ekonomialariaren ustez, marxismoak garapen historiko kapitalistaren inguruko analisirik egokiena eskaintzen
|
badu
ere, ez du generoa kontuan hartzen. Teorialari marxistek salatu dute kapitalismoaren ondorioz emakumeek bizi duten zapalkuntza, baina ez dute patriarkatuaren eragina aintzat hartu (Hartmann, 1980:
|
|
|
Inoiz ez bezalako jendetza, hunkidura, anaitasuna... Gobernuak nahi ez
|
badu
ere mugitu du, esaten zen, sinesten zen. Orain ere antzekoak entzungo ditugu, eta ez dakit ba, ezinegona hezurretaraino sartzen zait, pentsatzean 2014ko urtarrilean beste manifestazio erraldoi bat egingo dela, lelo poetiko batekin, Espainiako gobernua bere itxikeriatik ateratzera behartuko omen duena, espetxe politika guztiz anker eta bidegabeak bere horretan jarraitzen duen bitartean, borroka armatua amaitu eta hainbat urtetara...
|
|
2013
|
|
|
Zapalkuntzak erbesterako bidean jarri zuenean, erabat egiaztatu ziren nire orduko susmoak. Gizarte konpromiso soilak norbait literato egiten ez
|
badu
ere, azkenaldion askotan errepikatu izan den bezala, da esan gizarte arazoekin konprometitutako idazle batek literatura ona egin ez dezakeenik. Garrantzitsua da, eskola curriculumean gertatzen den bezala, kontakizuna —irakur diskurtso akademikoa— nola eman, nola azaldu; garrantzitsuagoa, agian, zer esan, zer azaldu.
|
|
|
Palestina ofizialki existitzen ez zenez, legalki ia ezinezkoa zen bertara zihoan lan baten asegurua eta bidalketa antolatzea. Munduan leku bat
|
badu
ere, Ramalaren existentzia ez da paperetan nabari. Eta nola bidali Picasso bat, bere balio handia kontuan hartuta gainera, existitzen ez den lurralde batera?
|
|
|
gizartea ez da eskolara mugatzen; gizartearen beste alorretan ikasten dutena ere barneratzen dute gazteek, bai hizkuntza mailan eta baita beste maila guztietan ere. Genero indarkeriak hamarkada askotan zehar atzera egin
|
badu
ere, azken belaunaldian badirudi gazteek normalagoa ikusten dutela; hori ez dute klasean ikasi, gizartearen beste esparruren batean ikasi dute.
|
|
|
Beraz, haren jarreran ez dago giza naturaren inongo ukaziorik. Prinzek, kulturaren eginkizuna azpimarratzen
|
badu
ere, ez du" dena kultura da" modu itsu itsuan aldarrikatzen. Auzian dagoena da ea giza naturaren eragina zenbaterainokoa den, eta, eragin hori neurtzeko, egin behar den lehenengo gauza da giza natura ezagutu.
|
|
|
Postmodernitateak bere burua aukera berritzat aurkezten
|
badu
ere, erronka zaharrak ezkutatzen ditu azpian. Erronka zahar horientzako erantzun bila, askapen bideak igarri eta aztertzen jarraitzen du postmodernitateak, haztamuka bada ere.
|
|
|
Modernitateak konfiantza du arrazoimenean; postmodernitateak arrazoimenaren zeregina ukatzen ez
|
badu
ere, beste modu batean ulertzen du: arrazoimena ezin daiteke letra larriz idatzi dagoeneko, letra xehez eta dardaratsuz baizik.
|
|
|
Esperientziari lehentasuna emateko proposamen esanguratsua egitean, postmodernitateak erlatibizatzen du modernitatearen arrazoia, erlatibizatze horrek eszeptizismo hutsean erortzea esan nahi ez
|
badu
ere. Arrazoimenari zentraltasuna kentzeak ahalbidetzen du ezagutzeko beste bide batzuen sorrera eta beste bide batzuetatik ibiltzea, esperientziarekin lotuta dauden bideak, hain zuzen ere.
|
|
|
Hezkuntzako liburuak, kopuru aldetik, aurreko urteko balio berdin berdinak mantendu ditu, urteko produkzioaren baitan pisu handiagoa
|
badu
ere (%36).
|
|
|
Aurtengo udaberrian Parisko Pompidou zentroak Eileen Gray diseinatzaile eta arkitektoari erakusketa bat dedikatu zion. Mostra garrantzitsua izan zen, azken urteetan zirkulu akademikoetan Grayk arreta handia jaso
|
badu
ere, publiko zabalaren aurrean oraindik ezezaguna baitzen. Lehen aldiz elkartu ziren bere art deco estiloko altzariak, bere Jean Desert dendan saldu zituen alfonbra eta eserleku guztiz modernoak, bere etxeen maketa eta argazkiak, bere barneko espazioentzako diseinuak.
|
|
|
Esaterako, ikasi nahi duenarentzat errazagoa izango da Goierrin ikastea beste eremu erdaldunago batean baino. Hortaz, euskara mugarri izatea nahi
|
badu
ere, politikak ezin dira bateratuak izan, beharrezkoa da moldatzea.
|
|
2014
|
|
|
Inork gutxik aipatu izan
|
badu
ere, euskal kantugintza berrian emandako urratsik goiztiarrenetakoa huraxe izan zen, seguruenik.
|
|
|
Galdera horri erantzun egokia ematen ez zaion bitartean, nolanahi ere, badaude aurrerabiderako aukerak. Euskalgintza ez dago geldirik eta gogoetan nahiz ekinean jarraitzen du, norabide erabat garbi, adostu eta beti kohesionatuan egiten ez
|
badu
ere. Badira lan horretan baliagarriak eta ezinbestekoak diren ideia indartsuak, eta horietako bat dugu arnasguneen ingurukoa, hain zuzen ere.
|
|
|
Aldizkariak bere burua modu bat baino gehiagotan ulertu
|
badu
ere pentsamendu aldizkaria, saio aldizkaria, gogoeta aldizkaria, bada ezaugarri bat beti errepikatzen dena, kultura. Kultur aldizkaria da Jakin, halakoa izan da.
|
|
|
Krutwigen hizkuntz eredua bazter utzi
|
badu
ere, ez horrela maisuaren ideia ardatzak euskara hizkuntza moderno egiteko borrokan. Ildo beretik jo ohi du garbizalekeria eta mordoilokeriaren gaian, eta batez ere euskara kultur lanabes bihurtzeko aldarrikapenean.
|
|
2015
|
|
|
Aske izateko lehenik eta behin askatasun hori nondik gauzatuko duzun erabaki, hautatu beharra dagoela. Horrek zenbait gauzari uko egitea suposatzen
|
badu
ere. Askatasuna ez baita pikuan gauzatzen den abstrakziorik.
|
|
|
Izan ere, euskaldunak entzuten du gatazka eta badaki zer den, esplikatzen asmatuko ez
|
badu
ere, seguruenera. Baina horretarako, agian, XX. mendean jaiotakoa izan behar da.
|
|
|
Herentzia nazionalistatiko ihesa, nobela horretan, geografikoagoa bainoago katarsiaren bidezkoa da; tragediaren antzezpena, histrionismoa, hedonismoa, patu horri azken puntua jartzeko bitarteko bilakatzen dira. Baina euskal nobelagintzak naziotik ihes egitea eta herentziari uko egitea desio gisa adierazten
|
badu
ere, hein batean eten hori fantasia dela ere kontziente da, eta badira aitaren
|
|
|
Eta ez da gutxi. Urte gogorra igaro ostean heldu zitzaien egungo arduradunei lanaren errekonozimendua, eta sariak ezer konponduko ez
|
badu
ere, dudarik ez dago aurrera jarraitzeko adorea eta indarra emango ziela. •
|
|
2016
|
|
|
Hori, ene iduriko, izan zen ETAren historian aurrerapauso biziki handia, hitzak ez baldin
|
badu
ere hori konpreniarazten. Nik orduan egiten nuen ene bizitzaren parte bat oraindik ere Parisen, eta harrigarria zen.
|
|
|
Inkesten arabera Europako Batasuna uzteko hautuak aukera gutxi
|
badu
ere, ezin da ukatu erabakiaren inguruko ezbaiak finantza merkatuaren gainean izan lezakeen eraginaren garrantzia, egungo aurrekontu publikoaren defizita eta bankuen nazionalizatze erraldoiaren konponketak tartean izanda.
|
|
|
Herritarren aktibazioari esker, eragile politikoen arteko krisiak eta tentsioak gainditzen ari dira. Gizarte zibila lehen mailako protagonista bihurtu da prozesuan. c) Gizarte zibilak prozesua elikatu behar
|
badu
ere, eragile politikoek eta erakunde publikoek ere bere egitekoa dute prozesuan, eta oso garrantzitsua, horiek baitituzte zenbait tresna herritarren borondate demokratikoa kudeatu eta ordezkatzeko. Bakoitzak bere rol propioa bereganatuta du prozesuan, eta denen arteko oreka eta osagarritasuna da bilatu behar dena.
|
|
|
Ikus entzunezkoak garrantzi izugarria
|
badu
ere, podcast eta online irratiak ere bere bidea egiten ari dira. Hobekien egokitzen ikasi duten hedabideak dira eta Internetek gainera ate berriak ireki dizkie.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak berak hartutako bideak begirada berdina duela esango nuke. Pertsonen dimentsioa edo langileen ikuspuntua aztertzen
|
badu
ere, prozesu produktibo horietan den pertsonen kualifikazioaz hitz egiten du soilik, ez horientzat suposatuko duenaz edo suposa dezakeenaz.
|
|
2017
|
|
|
Aurten pieza borobilak ikusteko aukera izan dugu: Erriberako atari eder batean aktoreekin batera sentitu eta begiak itxita istorioa entzun egin dut, bertako soinuak belarrietatik sartu eta beste mende batean kokatu naute, eta labanak odolik ez
|
badu
ere beldurra sentiarazi dit. Fokuaren argia kulunka ibili da hego haizeari esker.
|
|
|
Sinbologia hori, noski, ez dagokio oso politizatuta dagoen jendarte bati. Izan ere, euskal nazionalismoak nahi ez
|
badu
ere, gaur egungo ezaugarri garrantzitsua despolitizazioa da, eta horri loturik dator konpromisoaren eta betebeharren galera. Gizarte honetako gaurko subjektua kontsumitzailea da, eskubideak aldarrikatzen dituena, baina ustez betebeharrik ez daukana.
|
|
|
Marrazkilaria, tira grafikoen egilea, egunkariak eskaintzen duen plataforman lan egiten
|
badu
ere, ez da kazetari arrunta, are gutxiago medioaren errapeetatik soilik edoskitzen ari den ‘kazetari txertatua’.6 Marrazkilaria gehienetan sortzailea da, ez du enkargu edo agindu zehatzik jasoko, eta berezkoa duen askatasun artistikoak dibergentzia zabalduko du medioaren lerro ideologikoarekiko. Horrelakoak aurkitu ditugu Tirabirak proiektuarekin kolaboratu duten binetagileen artean, erredakzioarekin erabateko lotura daukatenak eta egunkaritik
|
|
2018
|
|
|
Hala eta guztiz ere, nire iritziz, kultura ongizate publikoa den heinean eta diru publikoak sustatu behar
|
badu
ere, ikusleak bere gain hartuko du sarrera ordaintzeko erabakia eta konpromisoa (badira beti salbuespenak, horiek ere, egon, egon behar dutelako).
|
|
|
Balio ekonomikoa kapitalaren merkatuan salgaien trukean datza, salgaiak ekoizteko lanak ezberdinak izan arren. Sistema kapitalistaren ekoizpen prozedurak lan banaketa aurresuposatzen
|
badu
ere, sistema horren merkatuan denak trukatzen dira elkarrekin, lanen ekoizpenak baliokidetuz. Halaxe dio Karl Marxek Kapitala n:
|
|
|
Euskara batua ez da, Lapurren banda saiakeran Joseba Sarrionandiak hala idatzi
|
badu
ere, dialekto bat; are gutiago dialekto pijo artifizial zaharmindu bat, heterodoxo batek enegarren aldiz erran duenaren kontra. Euskara batua hizkuntza estandar normalizatua da (edo, tira, normalizatze bidean), euskaldun guziendako eta zernahitarako baliagarria behar lukeena:
|
|
|
Musikak norberak esatea, kontatzea, hitz egitea... ahalbidetzen
|
badu
ere, musika norbanakoaz haratago doan zerbait da, musikaren bidez kolektiboari zentzua eman nahian aritzen gara. Franco Berardi filosofoak La sollevazione liburuan honela jaso zituen Guattariren hitzak:
|
|
|
Epika handirik ez. Egunen joana baino ez zaigu geratzen, eta hor gertatzen da dena, horretaz denaz eztabaidatzeko tarterik nekez uzten
|
badu
ere egunerokotasunak. Sormen lanek, baina, egunen joanean bestela ikusi ezin dugun hori ikusteko balio diezagukete.
|
|
|
lau alderdi daude grabitate eremu politikoan, taularen zentroaren bila, erakarlearen inguruko mugimenduak errepikatuz, ezkerretatik eskuinetara, eskuinetatik ezkerretara, masen higidurak mutur zentrora erakarriz. Gaztelaniaz berba egiten
|
badu
ere, hizkuntza material batetik sistema horren kontraesanak ulertu behar dira, nola hedatzen diren demokraziaren aurka. Sistema material hori Europako Banku Zentralari lotua da, kapitalaren menpekoa, monarkikoa, zentralista eta aseezina.
|
|
2020
|
|
|
Muga hitzak euskal kosmobisioan
|
badu
ere beste dimentsio bat. Mugak banaketa bat ezartzen badu ere, topaguneari egiten dio erreferentzia.
|
|
|
Muga hitzak euskal kosmobisioan badu ere beste dimentsio bat. Mugak banaketa bat ezartzen
|
badu
ere, topaguneari egiten dio erreferentzia. Hala, Joxe Migel Barandiaranek (1973) jasotako hainbat kondairatan, mugaren ezarpena lehia bidez egikaritzen da.
|
|
|
Munduko estaturik txikienaren titulu gorena duen Vatikanoak (0,44 km2 besterik ez) baditu bere muga propioak ere, eta ez nolanahikoak. Bere eginbidea definizioz mugaz gaindikotzat
|
badu
ere, sinbolikoki bai eta materialki ere, gotortutako estatua da Vatikanoa. Altua da oso, zenbait tokitan, Vatikanoa Erroma profanotik banatzen duen harresia.
|
|
|
Biologiaren arloan, ezaugarri bat edo portaera bat altruista da baldin eta indibiduoaren egokitasun mailan eragin kostua baldin badu eta besteen onurarako bada. Horren oinarrian dago izaki bizidunak ezin direla altruista izan, altruista portatzearen ondorioa euren egokitasun maila jaistea denez, besteena igotzen
|
badu
ere. Altruismo biologikoa ez da, beraz, psikologia mailan erabiltzen den kontzeptu berbera, non altruista izaten den beste batzuei laguntzeko intentzio kontzientearekin egiten den ekintza.2 Biologian ekintza altruistak aurkitzen dira (ustez) pentsamendu kontzientea izateko gaitasunik ez dutenen artean ere, zeren eta, intentzioari erreparatu beharrean, ugaltzeko egokitasunean dituzten ondorioak hartzen dira aintzat.
|
|
|
beste batzuei laguntzeagatik ordaindu behar duena bere senitarteko biologikoen egokitasuna handitzeko bada, eta handitze horren munta osoa berak galdutakoa baino handiagoa bada.10 Ondorioz, indibiduo altruistaren geneak bere senitartekoen bitartez hurrengo belaunaldira transmititzeko probabilitatea nola handitzen den azaltzen da gene mailako hautespenaz baliatuz, eta altruismoa gene mailako ezaugarri moduan ulertuta. Teoria horren intuizio oinarrizkoak dio, gene egoistak egokitzapen altuena baldin
|
badu
ere, posible dela altruismoa ez zigortzea, ekintza altruista, ez edozeinen onurarako, baizik eta bakarrik ahaiderenerako baldin bada. Kontuan hartuta geneak ahaideekin partekatzen direla, neurri batean behintzat genetikoki berdinak direlako, kalkuluek posible egiten dute altruismoa salbatzea talde mailan, era berean egoismoa egonik maila genetikoan.
|
|
|
Sistemak hala nahi
|
badu
ere, ezin gara gorputzetik askatu, ezta hark eskatzen dituen egiteko ‘inproduktiboetatik’ ere: egonkortasuna, patxada eta, bereziki, zaintza.
|
|
|
Lehenik eta behin, independentziaren ideia bestelako Europa baten ideia baizik ez da. Erdi Aro berantiarrean eta humanismoan hasita, monarkia estatu eta estatunazioetan barrena igarota, estatuen Europaren mugak odolez eta krudelkeriaz finkatu dira eta estatu muga horien" arrazoizkotasun" historikoa amaitutzat eman liteke edota amaitutzat eman litzateke; ikuspegi horretatik, paradoxa ematen
|
badu
ere, gurea bezalako estaturik gabeko nazioen independentziaren ideia estatu nazionalismoen amaieraren ideia da.
|
|
|
Poema luze bat eskaini zion Arestik, hain zuzen, Harri eta Herri liburuan. Profeta bati deitzen da, eta, artean, aurrez aurre ezagutzen ez
|
badu
ere, ezagutzen duela aitortzen dio, hamaikatsu aldiz ikusi dituelako eskultorearen harriak bazter batean botata, Arantzazun (Aresti 1964 [1979]: 106).
|
|
|
Udalerri horietan, euskara ezagutza oso baxua da eta euskal alderdiek lortzen duten babes elektorala oso apala. Gainerako herrietan, gaztelania ezagutzak %100koa izaten jarraitzen
|
badu
ere, euskara ezagutzaren ehunekoa igo ahala behera egiten du alderdi espainiarrek jasotako babes elektoralak. Alde horretatik, gure ikerketarako, Orexa edota beste neurri batean Azpeitia bezalako kasuak dira interesgarrienak.
|
|
|
Sistemak hala nahi
|
badu
ere, ezin gara gorputzetik askatu, ezta hark eskatzen dituen egiteko ‘inproduktiboetatik’ ere: egonkortasuna, patxada eta, bereziki, zaintza.
|
|
2021
|
|
|
Kontua ez da eureka batera heltzea, aparteko ideia jenialera edo originalera. Gakoa ez da pentsamenduaren ikuspegi enprendedorista edo ekintzailetsua bultzatzea, neoliberalismoak haurtzaroaren horrelako ikuspegia hedatu nahi
|
badu
ere. Ez al dute jolas parke itxura Googleko bulegoek, txirrista, hamaka, billar eta futbolinez beterik?
|
|
|
Izan ere, etorkizuneko klima agertoki posibleak ziurgabetasunez beteta badaude, are handiagoa da etorkizuneko emarien gaineko ziurgabetasuna. Eta hor lurraldeak (ur berdearen kudeaketak) berebiziko garrantzia du, egungo ur baliabideen planifikazioak ikuspegi hori barneratzen ez
|
badu
ere. Uraren kudeaketan, beraz, beharrezkoa da, ibaitik atera eta ur urdina kudeatzeaz harago, arroaren ikuspegi oso eta dinamikoa txertatzea, horrela, lurraldea klima aldaketaren inpaktuak jasoko dituen hartzaile soiltzat hartu beharrean, inpaktu horiek handitu edota motelduko dituen eragiletzat hartuz.
|
|
|
Estatu mailan energia merkaturatzeko aukera
|
badu
ere, Goienerrek Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean egiten du lan batez ere. Betiere, gertutasun, parte hartze eta tokiko garapen filosofiarekin bat eginez.
|
|
|
Googleren algoritmoa urrun dago guretzako emaitza onenak ematetik, gure laguntzaile fidel eta prestu agertu nahi
|
badu
ere; hortaz, audientzia gisa, arduratsuagoak izan ginateke aukeratzen ditugun informazio iturriekin eta pantailetan erakusten zaizkigun emaitzekin.
|
|
2022
|
|
|
Baina, benetan hain arbuiagarria al da? Prentsa onik ez
|
badu
ere, errepikapenaren aldeko argudio batzuk eman nahi ditut, argudio politikoak zein existentzialak.
|
|
|
Pandemiak perspektiba hori indartu
|
badu
ere, joera lehenagotik zetorren. Gure inguruko administrazio eta elkarteek azken urteetan pertsonen oinarrizko eskubideak oinarri dituen begirada horretan dute jarrita arreta.
|
|
2023
|
|
|
Gazteak ez dituela sobera ezagutzen gehitzen
|
badu
ere, bere dohainik biziena jakin mina da. Hitzaldi, mahai inguru, manifestazio edo mobilizazio, Xipriren begietatik iragaten dira usu, gaur egun ere, euskal mundutik jiten badira batez ere.
|
|
|
Konstituzioak ofizialtasuna aitortu zion euskarari, gazteleraren lehentasunezko edo pribilegiozko estatus juridikoari kalterik egin gabe. Gazteleraren estatus pribilegiatuak konstituzioan oinarri hartzen
|
badu
ere, bereziki nabarmendu da 2010az geroztik, eskumen higadura argi baten ondorioz.4
|
|
|
Emaitzok, aldiz, harreman hori konplexuago egiten dute. Zenbait unetan birtualtasunak presentzialtasuna ordezkatu
|
badu
ere, beste batzuetan continuum baten gisara agertzen zaizkigu, eta mugimendu zein kolektiboak batetik besterako dantzan ikusten ditugu. Azkenik, beste hainbatetan elkarrekin ere aurkitu ditugu; hots, modu batean jarduteak ez du halabeharrez bestea ordezkatu.
|