|
2017
|
|
|
Bertsolaria nere ustez, historian zehar izan da inprobisatzen duen pertsona bat, bertsolaria da betiere publiko baten aurrean bere ideiak eta pentsamenduak adierazten dituen pertsona bat. Nik uste funtzio diferenteak izan dituela historian zehar, beti izan du funtzio ludiko bat, hitzarekin jolas egiteak plazerra sortzen digu, bai ari gerenoi eta bai entzuten digutenoi, baina
|
badu
ere funtzio informatibo bat, garai batean askoz ere handiagoa, garai batean bertsolariak informazio gehixeago mugituko zuen herri xeheak baino, gaur egun herri xeheak bertsolariak aina informazio mugitzen du. Badu funtzio sozial bat, herriaren ainbat estratotan parte hartzen duelako eta nik uste baduela ere funtzio linguistiko bat ere.
|
|
|
Nolanahi den, eta denborak irabaziko
|
badu
ere, kitatu gabe gauza asko geratu dira, eta ahal den gehienak kitatzen saiatu behar dugu, gutxi batzuen interesekoa izanda ere. Plaza erdi hutsik egonda ere.
|
|
|
Mendeku usaina du eta ez da batere politikoki zuzena bizikidetza balio ia absolutu erabaki duen gizarte honetan, eta kontra ere etor dakizuke boomerang baten gisa (atzo artikulu bikaina egin zuen Elixabete Gamendiak, kasu), baina batzuetan, barka, zein usain ona mendekuarena, zauririk eragiten ez duten mendeku txiki horiena... Botako nituzkeela nik ere itxafero nostalgiko batzuk, alegia, ezkutuan izan behar
|
badu
ere.
|
|
|
Hurkoa, eta ez diferentea edo kontrarioa, izan dadin bestea halakoetan erakutsi behar da. Ez deitura eta lanbidea maila berekoa daukanarekin, boto paperean beste aukera bat hartzen
|
badu
ere.
|
|
|
Hari eta zubi batzuk deskonektatuko ditu diruarenak, esan dute, eta normala da, gerra bateko lehen lerroetakoa izaten da ekonomikoa, baina loturak mantentzearren. Loturak eta korapiloak, katalan asko estutzen dituzten korapiloak, Espainiak hori ikusi nahi ez
|
badu
ere. Ikusi bai, onartu ez.
|
|
|
Zer esanik ez haietako batek, Espainiaren izenean jokatzera behartuta, ikurrina aireratu badu, orduan negar tantaren bat ere bai (bandera atera baina inorekin haserretu nahi ezaren adibide gorena, ene ustez kontu hau paroxismora eraman zuena, futbolari euskal herritar batek egindakoa da, munduko koparen ospakizunean Aiegiko bandera atera zuenean). Gutarrak gladiadore goren dabiltza kirolaren zirkuan, eta gu haiekin bat eginda, komunio berdingabean, baita batek euskal herritarra amonaren izebaren koinataren aitaginarreba
|
badu
ere (izan ere ETB genealogistek emango baitiote euskal kategoria berandu baino lehen).
|
|
|
Ez laborategikoena. Ez behintzat batarik gabeko haien nagusi maletatxodunena (gorbatadun idaztera nindoan, baina eutsi diot, gorbatadunak gizonezkoa adierazten baitu derrigorrean hala behar ez
|
badu
ere, eta ez du nahitaez hala izan behar. Susmoa dut, ordea, hala izango dela.
|
|
|
Gaur gauean askok erabiliko duen argudioa da, Bartzelonan jokatuko den partida dela-eta hurkoa baina benetan norbere burua kontsolatu nahian, garrantzia kendu nahian. Argudio hauxe berau joan den igandean asko baliatu zela esanez abiatzekoa nintzen artikulua, eta orokorrean balio
|
badu
ere erkatzeak, ohartu naiz konparazioak baduela herren nabarmen bat.
|
|
|
500 urtek askorako ematen dute, eta ikasi dugu estatuak eta mugak eraikitzen, eta indarkeria monopolizatu eta dibertsifikatzen armak betikoak bai, baina orobat legeak, auzitegiak, administrazioa... eta beraz orain Afrikatik datozen konkistatzaileei ateak ixten dizkiegu (ez baldin badatoz jet pribatuan edo golak sartzera), katez itxi ere, eta Europa den gaztelu aurreko foso bihurtua dugun Mediterranioan itotzen dira. Laurehun kolpe batean asko da, aste honetan hil direnak, AEBek gerra bat hasi eta biltegi militarrak berritzeko ez dituzte askoz gehiago behar, asko da baina, era berean, 500 urteren ondoren bizimodua askoz abiada biziagoan doa munduak bere buruari buelta eta eguzkiari bira emateko lehen hartzen zuen denbora hartzen
|
badu
ere. Eta azkarrago bizi gara eta berehala pasako zaigu 400 horiena, laster ordezkatuko dituzte beste laurehunek, baina bitartean guk bista beste ur batzuetan jarria izango dugu.
|
|
|
Sare sozialekin harreman estua
|
badu
ere, Hootsuite ez da sare sozial bat, hainbat sare sozial aldi berean gestionatzeko erreminta baizik. Beraz, esate baterako, Facebookeko eta Twitterreko erabiltzailea bazara, bi kontuetan batera argitaratu ahal izango duzu.
|
|
|
ezkerra da bera, eta derrigorrezkoa da eskumaz jokatzea, saskia ezin da ezker eskuz hartu; urtebete eman zuen jo eta su, eskuin eskuz jokatzen ikasi zuen arte. Ezkerrez jokatu duenik egon da, baina arauetan ezer jartzen ez
|
badu
ere, ez omen da halakorik onartzen. Galdetu diogu ea ez al zen saiatu ezkerrez jokatzen.
|
|
|
Badakit gehienok nahiago dugula zoriontsu izango garen esparruetan jartzea arreta. Zoriona, egotekoan, eguneroko gauzetan dagoelako; eta horrela esanda hala ematen
|
badu
ere, ez da sinplea. Zoriona, badago, elkartzen gaituzten gauzetan dago.
|
|
|
Zerbait jokoan badago ez du sekula zalantzarik egiten. Nahiago irabazi aldamenekoa zapaldu behar
|
badu
ere... Ez, partidua baino lehen ikusi ginen.
|
|
|
Eta alabaina, altxatzen eta begiratzen denean, irauten du mendez mende. Zeren erortzearen arrisku
|
badu
ere, ez, ordea, ez du sukarraren edo zahartzearen arriskurik.
|
|
|
VII, 29 ep., Ad Andream). Itsasoz doana, jatean, edatean, lo datzanean eta are jarririk dagoenean ere, badoa, ez da orduan ere baratzen, zeren ontziak, nahi ez
|
badu
ere, berarekin baitarama.
|
|
|
Quis scit si convertatur et ignoscat Deus, et revertatur a furore irae suae et non peribimus? Nork daki, mehatxatu bagaitu ere geure Jainkoak eta esan
|
badu
ere haserre dela gure kontra, ea gure urrikitzea eta penitentzia ikusirik, itzuliko denetz beste aldera, ematuko zaionetz bere kolera eta utziko gaituenetz gaztigatu gabe?
|
|
|
Bada, itsasoari bezala ipini dio Jainkoak gizonari ere, bere arauaz, bere zedarria; seinalatu dio noraino hel, bere xedea, bere mugarria eta marra. Eta nahiago
|
badu
ere, ez daiteke marra hartatik aitzinago iragan. Saia daiteke, desira dezake, baina alferrik.
|
|
|
Eta esaten
|
badu
ere Isaias profetak (Is 30: 18): Expectat Dominus ut misereatur nostri," itxaroten du Jainkoak gutaz miserikordia izateko", aditzen da itxaroten duela baldin neurria bete ez bada, denbora konplitu ez bada.
|
|
|
Neque enim in eius potestate situm est remittere. Nahiago
|
badu
ere, ezin barka dezake kontzientziak.
|
|
|
Nullo tot diabolus animas rete capit, quod laqueo pessimarum mulierum. Deabruak anitz sare
|
badu
ere arimak atzemateko, ez du batez ere hainbat harrapatzen nola emakume gaiztoez eta haiek hedatzen eta paratzen dituzten arteez, sareez, lakioez eta segadez.
|
|
|
Halatan, halaber, lehenagoko jentilek, erakusteko zer aztura eta kondizio zuen emakume gaiztoak, pintatzen zuten lehoi bat emakume begitartearekin, zeren emakume gaiztoak lehenbizian lausengatzen eta balakatzen
|
badu
ere, ordea, azkenean, lehoi goseak bezala larrutzen eta desegiten baitu.
|
|
|
Eta halatan, honek eramaten die purgatorioetako penari eta eritasunekoari ere urreak beste diru guztiei eramaten dien abantaila. Zeren Jainkoak behatzen
|
badu
ere iragaten dugun penara, ordea, areago behatzen du hartako borondatera.
|
|
|
Qui modestus est in senectute, cum aetate plurimum iubetur, non magnam suae modestiae mercedem arbitror habiturum. Ez dut uste pertsona zaharrak probetxu anitz izango duela bere zahartzean onest, modest, pausatu eta sosegatu izateaz, zeren adinak bera hartara laguntzen baitio, adinak berak hartaratzen baitu; nahiago
|
badu
ere, ezin egin baitezake bestela.
|
|
|
Zeren haserretze hura eta gaitzez jartze hura haren gainean izango da, eta ez zure. Eta halaber, orduan zutaz gaizki esaten
|
badu
ere, paira ezazu, zeren zeure merezia duzu. Halako ezteietan, halako zopak; halako egitekoek, halako ondorea; plazer iraganek atsekabea ohi dute.
|
|
|
Zaharrak bekatu gutxiago egiten
|
badu
ere obraz, ordea gutxi hura egiteko gogoa beti hartan dauka.
|
|
|
Eta arrazoirekin eta mereziturik ematen zaizkio. Zeren limosnak berak indarrik aski ez
|
badu
ere bekatutik ateratzeko, bai, ordea, badu aterarazteko. Zeren badirudi ezen Jainkoak bere ontasunagatik hartzeko duela okasio miserikordioso denari, zeren miserikordioso den, miserikordia egiteko.
|
|
|
Baldin ez baduzu ematekorik, euzu damu, zeren ez duzun; eta damu harekin batean, euzu borondate, baldin bazenu, emateko. Zeren Jainkoak behatzen
|
badu
ere emaitzara, ordea, areago borondatera. Ez duenak borondateaz konplitzen du, baina duenak borondatearekin batean behar du konplitu eta obratu.
|
|
|
Hala haserretu zen aberats zikoitzaren kontra. Zeren aberats hartaz esaten
|
badu
ere Ebanjelioak (Lk 16:19): Induebatur purpura et bysso, et epulabatur quotidie splendide beztitzen zela ongi eta oturuntzatzen hobeki, ezin esan daiteke, ordea, hargatik joan zela infernura.
|
|
|
Bertuteak, Jainkoa zerbitzatzeak, prestuki ondore ona du, eta lanen bat
|
badu
ere, du apurra eta laburra; eta labur hura ere arintzen, gutxitzen eta gozatzen du ondoko irabaziaren eta atsegintasunaren segurantzak, gogotik, amodioz eta borondatez egoteak eta, guztien gainetik, Jainkoaren laguntzak eta faboreak.
|
|
|
Aski da oraingo konfesatzean uste izatea baduela kontrizioa. Zeren ez
|
badu
ere atrizioa baizik, konplitzen du sakramentuak bitartean den falta eta eskastasuna, zein baita kontsideratzeko puntua eta salbatzeko fabore handia, hain handia ezen arrazoirekin galdegiten baitu Jeremias profetak (Jr 8:22):
|
|
|
Eta erremediatu duten bitarte hartan, jaikiak eta garbituak daudenean dei ditzake Jainkoak, hil daitezke orduan, eta bai halaber halatan salba ere. Eta hala, batean eror eta bestean jaiki dabilenak arrisku
|
badu
ere galtzeko, ez ordea hainbat nola betiere eroririk datzanak.
|
|
|
Infernuko su hura Jainkoaren justiziaren borreroa, azotea eta mutila da. Eta, halatan, su hark bere izaeraren arabera bata baino bestea erretzenago ez
|
badu
ere, bai ordea erretzenago du Jainkoaren justiziaren mutil bezala, zeren, bere nagusiak agintzen duen bezala, batbederarekiko bere berotasuna eta indarra enplegatu behar baitu. Eta halatan du erretzenago eta penatzenago bekatu gehiago duena, zeren Jainkoak, su haren nagusiak, hala nahi baitu.
|
|
|
Eta esaten
|
badu
ere gure Salbatzaileak, infernuaz mintzo dela, Ibi erit fletus et stridor dentium (Mt 13:42), han izango dela negar eta hortz karraskots, ez da, ez, aditzen hortz karraskots hura hotzetik datorrela eta ez hotzak eragiten duela. Baina hura eragiten du, bataz, barreneko damuak, oroitzeak nola bere faltaz dituen egiteko haiek guztiak, eta berriz, bestea, suak ematen dion dolore handiak.
|
|
|
Lehenbizikorik, visus, begietako bista izango da penatua, zeren infernuko lurpe hartan ez baitu deus ikusiko, ilun izango baita. Eta suan egongo bada ere, eta suak bere egitez argitzen
|
badu
ere, ordea, badateke argitu gabe: edo, egurra dela kausa, izango baita sufrea, zeinek ez baitu argi klarurik egiten, ke ilunik eta beltzik baizik; edo, lekua dela kausa, izango baita lurrean barrena, alde guztietatik itxia, leihorik eta aterik gabea, hats hartzeko eta argirik edo haizerik sartzeko biderik ere izango ez duena.
|
|
|
Quamvis ignis ille non luceat ad consolationem, lucet tamen ut magis torqueat. Infernuko su hark argitzen ez
|
badu
ere kontsolatzeko, bai ordea argitzen du eta argituko du gehiago penatzeko eta malenkoniatzeko.
|
|
|
Noraezean gabiltza, norantz jo behar dugun ez dakigularik. Lasaitzeko balio ez
|
badu
ere, badakigu antzera dabiltzala eraldaketa bortitz horretan murgilduta dauden Mendebaldeko gaienerako herriak ere. Urte batzuetan globalizazioaren leloak erantzunak emango zizkigula uste izan genuen, baina oker geunden.
|
|
2018
|
|
|
Literatura errealitatetik bereizita ulertzen dugula dirudi batzuetan. Ez duela batak bestearekin zerikusirik, edo, zerikusirik baldin
|
badu
ere, bien arteko harremana kontingentea dela. Behin errealitateari literatura ebatsita jada ez duela bigarrenak lehenarekiko zorrik.
|
|
|
Horrela, gizarte sistema eratzen duten sareetatik bakoitzean, boterearen indarra gune jakin bakoitzaren posizioak determinatzen du; boterearen izaera, berriz, sarearen nolakotasunak ematen du. Horregatik, oso ohikoa da gobernu bateko lehendakariak, politika errepresibo gogorrak ezarri arren, inolako gaitasunik ez izatea munduko finantza botereen aurrean; edo ospitale bateko gerente arraro batek, zintzoki eta gogotik euskaldunen alde egin nahi
|
badu
ere, benetan gutxi egin ahal izatea. Kontua da euskal hiztun herria, nolabaiteko erkidegoa denez, erretikula ahulenetan egituratuta dagoela, bai dentsitatearen aldetik bai botere moten aldetik.
|
|
|
Dena den, enpresa munduan badaude bestelako iritziak: horren isla dira gizarte erantzukizun korporatiboa bezalako kontzeptuak edo EFQM bezalako proposamenak, non emaitzak neurtzean ez dira diruz bakarrik ari, dirua irabazteak leku handia hartzen
|
badu
ere. Euskarari begirako adibide konkretua Enpresa Kudeaketarako Ezagutzaren Cluster Elkarteak? 2005ean argitara emandako Euskara enpresaren kudeaketan izeneko txostena izan daiteke.
|
|
|
Dardoaz gorputzaren erdian jotzen
|
badu
ere,
|
|
|
Eta baldin
|
badu
ere, beldur izango da; bertan doa atzera.
|
|
|
Aitona orain zortzi hilabete hil zen, eta nahiko denbora badela uste dut. Dena dela, beltzez janzten jarraitu nahi
|
badu
ere, ez zeukan horrelakorik sortu beharrik. " Denok beti nire aurka zaudete; ikusiko duzue ni falta naizenean; dirua nondik etortzen dela uste duzue...?".
|
|
|
Jendeak atzo baino gehiago irakurtzen dik. Eta euskal liburuak egun diru gutxi ematen
|
badu
ere, hasi duk bere igaliak ematen. Non gelditzen da diru hori?
|
|
|
Esan gabe doa" Mairien" hori" Mairuen" dela batuaz. Barandiaranek, bere aldetik," Mairuetxe" edo" casa de Mairu" idatzi du azken testu honetan, goragoko testuan MAIRI ETXE idatzi
|
badu
ere.
|
|
|
Kontalariak esan ez
|
badu
ere, pentsatu behar da abade sakristauek zerbait ordaindu behar izan ziotela Mariari, Webster ek bildu istorio bateko bi apezek bezala:
|
|
|
Horiekin guztiekin, kalitate literarioa da kondaira mitikoen ezaugarri ezin ahantzia. Belaunaldiz belaunaldi aukeratuak izan eta, hondakinak bidean utzirik, hoberena, adierazgarriena eta zentzudunena atxiki dute batik bat, esatari bakoitzak berritasun zerbait gaineratzen
|
badu
ere. Mitoek ez ohi diote lekurik eman melengeriari, haien poesia azkarra izaten da beti.
|
|
|
Eta, berrehun urtez euskara hilik izan eta gero, azken 40 urteotan herritarren ekimen soilarekin eta gobernuaren inolako laguntzarik gabe, ez sinesteko emaitzak lortu dituzte Trebiñuko barrendegian: euskaraz mintzatzeko gaitasuna duten herritarrak% 22 dira gaur egun eta euskara ulertzen dutenak, berriz,% 17 Trebiñuk, euskara berreskuratzeko bide horretan, Gaztela eta Leongo agintarien aldetik laguntzarik txikiena izan ez
|
badu
ere, Nafarroak pairatzen duen hizkuntzakeriarik ez du izan; ez, behintzat, neurri eta dimentsio horretan.
|
|
2019
|
|
|
Azkenik, gizarte laguntzaileak gure etxera etorri zuen non bizi ginen eta haur adoptatuaren etxea nolakoa izango zen ikustearren. Bagenekien, beraz, zertan zetzan azterketa, eta bagenekien familia arrunt bat osatzen genuela, gu ginela, hain justu, adopzio prozesu batean dagoen haurrak behar zuena, eta jakiteak beti laguntzen
|
badu
ere, kezka txikitxo batekin edo, zehatzagoak izate aldera, ezinegon txikitxo batekin joan ginen lehenengo bilerara. Azterketa bat zen, gainditu beharrekoa, eta ez zaude lasai geratzen harik eta atzean uzten duzun arte.
|
|
|
Mutil gazte bitxi batekin zetorren, eta guztiei aurkeztu zien: " Queirós, Miserikordia Etxeko langilea; ez da nire senitartekoa, antza
|
badu
ere; igual igualak baikara gu biok...". Barre egin zuten guztiek; Calistoren irtenaldia zen, deabrua baino zatarragoa bera.
|
|
|
Badaki Martxelok ez dela nekea bakarrik, izu ikara baizik, inoiz sentitutako handiena, arrotza bezain ezaguna. Lehendabizikoz heriotzaren beldur bada ere, ordura arte inoiz bizitza salbatzeko korrika egin behar ez
|
badu
ere, ezaguna zaio egoera, geneetan grabaturik, behinolako sena, leku eta egoera berean baina hamar mila urte lehenago ehiztari jazarriak piztiaren batengandik ihesi izango zuen sen berbera.
|
|
|
Gaur, zalantzarik gabe, Olentzero da Euskal Herri osoan euskal eguberrietako pertsonaia nagusia, hiru errege magoekin eta Papa Noel edo Bizarxurirekin gogor lehiatu behar
|
badu
ere. Bere kantuak nonahi entzuten dira eta ikazkin mozkortiaren irudia aldatzen ari da, gaurko estereotipo modernoetara hurbilduz.
|
|
|
Joaldunen funtzioa da bere tresna sinbolikoen bidez (deiadarra, ttuntturroa, artilea, joareak eta isipua) natura, Amalur, Hartza esnatzea bere neguaren lozorrotik, negu gorritik, udaberria, argia, bizitza itzul dadin gizakiongana. Horretaz gain
|
badu
ere emankortasun errituarekin zerikusia; isipu sinboloak betetzen duen helburuaz ari gara; alde batetik lurra bustitzen du emankortasuna ernetzeko eta bestetik izpiritu gaiztoak uxatzen ditu lurra babesteko. Horrela onartzen da gaur egungo interpretazio gehienetan, baina jauzi egin dezagun espazioan eta joan gaitezen Balkanetara, Europa ekialdera, gurearekin erabateko lotura duen inauteri bat aurkitzera, Kukeri izenekoa, gaur egun Bulgarian ospatzen dena.
|
|
|
Gurutzea zelatan ohe gainean. Urtetan ikasitako mugimendu lirainak erabiliz etzan zara eta, zer egitea nahi duzu, galdetu didazu, zeure begiradak galduta jarraitu
|
badu
ere. Beste garai bateko dama dirudizu:
|
|
2020
|
|
|
Segida ez dute izan, edo urria, Euskal Kama Sutra hartan ere parte hartu baitzuen Lukuk beste ilustre batzuekin batera. Antzerkigile gisara gogoratuko dugu, hartara, nahiz baita ere, eta ipuin bilduma bakarra kaleratzen
|
badu
ere, ipuingile destakatu modura. Botoiletan honek merezi du hainbeste.
|
|
|
Kolakowskik ingelesez idatzi zuen filosofia baina polonieraz narrazioak. Azurmendik alemanez edo espainolez filosofiaz idatzi izan
|
badu
ere, poesiak eta saiakerak euskaraz eman dizkigu. Baina ez, ordea, hizkuntza laua, erraza, akademikoa edo didaktikoa erabiliz.
|
|
|
Udalari, Gaskuña plaza jarri beharrean Txillardegi izendapena proposatu zitzaion bere garaian, baina Jose Luis Alvarez Enparantzak erabili ohi duen ezizenarekin ez nahastearren edo, ia beti lehenesten den toponimia erabiltzearen partez Gaskuña izena hautatu zuten. Nire ustez, ordea, plaza hori Txillardegi plaza da, udalak beste modu batez bataiatu izan
|
badu
ere. Txillardegi etxe handia zen, gerra ospitalea ere izandakoa, eta, antiguarron oroitzapenean egoteaz gain, paisaia linguistikorako berreskuratu beharreko izena da.
|
|
|
Hau da, hitz lauak komunikatzeko balio
|
badu
ere, eta gizakiok komunitatea egiteko behar dugu komunikazioa, poesiaren bidez, ordea, ezer komunikatzerik izan ez duenak hitz egiten du.
|
|
|
Egun, aipatu irakurketak irauten
|
badu
ere, ezin da eskematismo hutsal horri bidea ematen segi. Badakigu, jakin, mota desberdinetako zentsurak diharduela, baita zentsura garaikidea ezin dela iraganean pairatutakoarekin parekatu ere.
|
|
|
Literaturak, berez, bere genesia
|
badu
ere, ez du historiarik; izatekotan egileen historia egin ohi da, eta, bere funtsean, historiarik gabeko literatura egitea da erronka. Hornidurarik gabeko testu soilak.
|
|
|
Inperialismoak egoera zilegitzeko balizko demokrazia erabiltzen
|
badu
ere, ezin ditu bere hutsuneak agerian utzi, ezta bere aurka agertu ohi diren salaketak zabaltzea onartu ere. Horregatik kontrolatu behar ditu kontakizuna, literatura eta historia, hedabideak eta heziketa, injustiziari aurre egitea posiblea izateaz gain, uste baino jarrera zabalagoa dela ezkutarazteko, hain zuzen.
|
|
|
Zer, ordea? Gure gizarte honetan, kontrakoa ematen
|
badu
ere, pribatua publikoa dela eta publikoa pribatua, alegia. Mezu hura dateke elkartasuna plazara aterarazten duten emakume denen oinordekotza.
|
|
|
Zergatik? ...XV. mendetik XVIII. mendera arte hamar nafarretatik zazpi edo zortzi euskaldunak ziren, erdiek gaztelaniaz ez zekiten bereziki emakumeek eta umeek eta herri xehearen egoera linguistikoa hori izanik, errege eta justizia funtzionario izateko euskara jakin beharrik ez egonagatik eta gaztelania bai, ehunetik laurogeita hamabostek bazekitenez gero hainbat kasutan, gaurtik begiratuta ezin sinetsia iduri
|
badu
ere, Iruñeko kaleetan ikasia zuten euskara.
|
|
|
...ko jorratzen ditu orain arte literatura aztertzaile eta iritzi emaile gisa baino ezagunago ezker abertzaleko politikari gisa izan den gasteiztarrak bi urte Espainiako espetxeetan egindakoa da erakunde armatuan integratua egotearen akusaziopean, nahiz akusazio hori gezurra izan, eta aipatutako liburuaren zati handi bat literaturak euskal gizartean etorkizunari begira bete dezakeen zereginak hartzen
|
badu
ere, idatzi honetan soilik berak egindako autokritikari erreparatuko diot, Sarrionaindiaren autokritikaren ildoan kokaturik berea, euskal herritar guztion bizikidetzarako ekarpen ona delako ustean.
|
|
|
Luze doa partida. Txintik atera gabe jarraitzen
|
badu
ere, pazientzia agortzen ari zaio emakumeari. Eten txiki bat eskatu, izerdi patsak lehortu eta etxetik ekarri duen botilari zorrotada bat kentzea otu zaio.
|
|
|
Goizez etortzeko esan diot, baina Idoiak ezetz, bazkalondoan abiatu behar, ia ehun kilometro galdaratan, hurrengo autoak haize girotua behar du, gainera bidea ezagutzen ez
|
badu
ere honek gidari nahi, astean zehar ez duela gidatzen eta nik aldiz egunero 120 kilometroko joan etorria, amore eman eta kopiloto izatera beharturik, entretenimendu faltak izerdia sorrarazten dit, lika lika eginda amaitu dut, atorra eta larruazala bat eginik.
|
|
|
Artzain Ona kaleko pisua alokatu eta gero, bere bihotzeko Nikori deitu dio barruko poztasuna semearekin partitzeko. Esan dio ez dela zaila izan txikitan bizi zeneko kalean pisua aurkitzea, hiru ikusi dituela, eta, denak antzekoak izan arren, hirugarren solairuan dagoena aukeratu duela, eta logela bik kanpoko aldera ematen dutela, eta sukaldea ilun samarra dela, baina ez duela sukaldean luze egoteko asmorik eta nahiago dituela argitasuna eta eguzki apur bat, hirugarrenera oinez igo behar
|
badu
ere. Nikok amari entzun dio ezer esan gabe, ez daki zer erantzun behar dion, ezta poztu edo muturtuta jarraitu behar duen ere.
|
|
|
esaterako, egungo Amerika honetan gizon bati nola dagokion jokatzea, esklabotza dela eta. Hori egin beharrean, absolutuki eta gizabanako gisa mintzo dela adierazten
|
badu
ere, funsgabeko erantzuna ematera ausartzen da, edo horretara bultzatzen dute eta, horretatik, zer nolako betebehar kode berria atera daiteke gizarterako? " Esklabotza nola arautu behar den", dio," hura ametitzen duten Estatuetako Gobernuen kontua da, boto emaileen aurrean, jabegoaren, gizatasunaren eta zuzentasunaren lege orokorren aurrean eta Jainkoaren aitzinean erantzule direlarik.
|
|
|
PABLO: Labbek gogorik ez
|
badu
ere, guk ez dugu zertan ez edan, ez duzu uste, Mario?
|
|
2021
|
|
|
Gehienetan ere nire nebak ez du apenas hitz egiten, ez du gustuko derrigorrezko hitzak ez baldin badira, nire neba begiratuez erantzuten ohitu da, eta zer edo zer esateko beharra baldin badu ezin nabariago zaio ondoeza aldartean, esan beharrekoa ahalik eta lasterren esaten saiatzen da eta askotan totelka edo marmarka egiteari eusten dio. Nire neba gaixoak isilean egon nahiago du, maite duten gizakiok inguratuta egon arren, aski du begi keinu xumeez erantzuteko, eta, orain bezala, Luzaroraino lagunduko nauen galdetzen diodala, purrustada batez bakarrik erantzun eta bere etxeko egongelatik alde egiten baldin
|
badu
ere, bere emazteak berak ez haserretzeko eskatuko dit, nik ondotxo dakidanez, Jaime hitz gutxiko gizona dela gogoratuz, hau da, bioi komeni zaigun aitzakia borobila anaia eta senarraren uzkurkeria nola edo hala zuritzeko, biok ere egiazko zioa ondo baino hobeto dakigu-eta.
|
|
|
Goizeko aurreneko orduak parkeko ugaztun eta errulen atzetik eman eta gero, atzenekoak berriz, eta oreinak orroaka zein hegaztiak txilioka hasi orduko, parketzainen aurretik ihesi igaro ditugu ezinbestean; esan bezala Mâred astapotro galanta da, eta
|
badu
ere izugarrizko punteria, bai harriez, bai txistuez, bai eskura jausten zaion guztiaz, bere etxekoei arazoak sortzeaz gain, seguruen duen abilezia bakarra. Zorionez, parkean barrena lasterka, ezkutu gordeka eta beti barrezka aspertutakoan ondoko auzo berriko burger bateraino abiatu gara Mâredek eskatuta.
|
|
|
bihotzak hil behar
|
badu
ere,
|
|
|
Baina gureak egin
|
badu
ere,
|
|
|
Eta lehen unean Agirrek Etxalarren irizkide direnen kopurua lausotuxe uzten
|
badu
ere(" Ondo esana! Ondo esana" diñoe askok" [idem; gurea da letra kurtsiboa]), berehala zuzenduko du, agerian utziz batzarrean daudenek aho batez onetsi dutela Etxalarren iritzia.
|
|
|
Nondik eta noiz etorri zaion Mendiolako Arnoldori kristautze epifanikoa irakurleak jakingo ez
|
badu
ere gorago ikusi den bezala, elizara ere ez zen joan" iragan larunbatean", alabarekin batera prezeptua betetzera, baina, hori bai, aspaldikoa zuen etxean Amando eta bestelako kristauei abegi ona egitearena144, kristau militante agertzen da jada. " Gidoiak eskatuta", noski, narrazioaren gidoiagatik beragatik ezkutatzen baita hain preseski garrantzizko datua, hots, aspaldiko kristaua dela Riktrudisen familia hurbil guztia145.
|
|
|
Zehaztu beharrik ez da: kristautasunaren eta Auñemendik sinbolizatzen duen horren artean, Arnoldok garbi utzi du zeri emango dion aurrerantzean lehentasuna, horretarako politikoki era adiskidetsuagoan jokatu behar
|
badu
ere etsaiekin herrikideekin baino.
|
|
|
Maite du Agirrek Portun madarikatzea, horretarako azken muturreraino eraman behar
|
badu
ere pertsonalizazioaren jokoa. Guduei ez baina Adalbaldori amaiera emateko unean ere, Agirrek Portun gaiztoari leporatu nahi izango dizkio gorrotorik sakonena eta azken aizkorakadaren egiletza (ikus 167 or.). Hori bai, ordura arteko bertsioaren gezurtagarri gisara, Menjouleten ohar bat jasoko du ondarrutarrak orripean:
|
|
|
151 Mendiolako Arnoldoren ildoko euskaldun" zintzo" legez agertzen dira Saratzuko Lope, Ametzuko Gaispar, Etxegoieneko zaldun gaztea, Urdatzeko Gonzalo nafarra, Ubero Ezpeletakoa eta, frankoen arazoa zeharo garbi ez
|
badu
ere, Diego Etxalar bera, ondoko aipameneko" beste batzuk (ez geienak, baiña onenak bai[...])" horien buruzagia, alegia. Euskaldun kristau ospetsu gehiago zerrendatuko ditu beranduago Amandok berak:
|
|
|
...ritateen jolas horretan, Portun euskaldun fedegabeari egokituko zaio atalik bortitzena kriminalizatua izatearena, huraxe izango baita Riktrudis euskaldunaren eredugarritasun erlijioso pedagogikoarekin kontrajarria izateko beste muturreko euskaldun pertsonaiarik esanguratsuena110 Eta hartan, Amando santu frankoari emango zaio albiste sortzaile, transmititzaile eta, Agirrek horrela ikusarazi nahi ez
|
badu
ere, manipulatzaile izateko erantzukizuna111 Kasurako, Amandoren ezpainetatik jasoko du Riktrudisek aspaldidanik maiteminduta112 duen Portunen izaeraren irudikapen hau, gotzain frankoa baitu aitorle eta egia ororen iturri113:
|
|
|
97 Osorik irakurtzea merezi
|
badu
ere, ez dira esangura gutxiagokoak ondoko pasarte hauek ere: " Bosteun ta larogeta seigarrengo urtean egin zan beste sarrera on bat; eta bosteun ta larogeta zortzian beste bat, gogorragoa ta obea[...]" etab., harik eta" gureak" hots, euskaldunak"[...] prankotarren odolagaz erreka zabal gorriak egin bazituen bere, menderatuak izan ziran" arte (29 or.).
|
|
2022
|
|
|
Nik running egiten dut; horrek laguntzen dit sasoi betean egoten. Denbora ona egiten duen egun guztietan ateratzen naiz, euria egiten
|
badu
ere bai, baina gogor botatzen badu ez. Zuretzako gimnasiora joatea garrantzitsua da?
|
|
|
Xilitlari buruz zer edo zer irakurri zuen nonbait, eta huraxe ezagutu behar zuela sartu zitzaion buruan. Monterreytik hona etortzeak ez zirudien erraza, baina azkenean lortu du, lotarako lekua urrun samar aurkitu
|
badu
ere. Huasteca Potosina eskualdeak baditu aukerak turismoa erakartzeko, hala iruditu zaio autobusetik ikusi eta gerora ezagutu duenagatik; ordea, mexikarrak bai, baina atzerritar gutxi inguratzen dira hona.
|
|
|
B euskalduna zela jakin duenean, are lasaiago dantzarazi du mihia. Tipoa sindikalista zen, preso politiko ohia (eta harro aldarrikatzen zuen, gainera)... militante hutsa; maputxe herriaren borrokaz ere jantzita zegoen, eta, horretaz asko hitz egin ez
|
badu
ere, begikoa zuen: " Son gente muy preparada".
|
|
|
Oso barnetegi berezietan ematen dituzte urte horiek Kathyk eta haren ikaskide Ruth, Tommy eta besteek. Oso barnetegi bereziak, irakurleak sumatu ezin
|
badu
ere berezitasun hori zertan datzan, edo, hobeto esan, nondik datorren, zertarako den. Zaindariak kasu, barnetegiko zaindariez ari gara orain, ez hasieran aipatutako zaintzaileez oso presente daude denbora guztian, garrantzi handia dute protagonista gazteon bizitzetan... baina arrotz dira, nolabait.
|
|
|
Bidaiaria kexu zen, aurreko batean, gutxi irakurtzen ari zelako, literatura behintzat. Beste zertxobait irakurri
|
badu
ere, Kazuo Ishiguro ren Never let me go da Ternuan hasi eta Panama Hirian bukatu duen liburua, bidaiako lehen eleberria (ingelesez irakurtzeko erronkari egin dio aurre, eta atakatik airos samar irten dela esango luke, alde batera uzten bada zenbat denbora eman duen liburua irakurtzen, noski; eskura zuen bertsio elektronikoa, gaztelaniaz, baina apenas kontsultatu duen). Liburu gomendagarria, zinez:
|
|
|
Gezurti bat bezala gelditzen ari zara, Antsoren azken borondatea egia izan arren. Edonola ere, kanpoan zegoenez, Gartziak mezulariaren eta agiriaren desagerketan zerikusia ez
|
badu
ere, ez du onartuko Baskonia gutxitzea.
|
|
|
Bere arreta guztia errekasto zabal eta kolorez betetakoan bildu behar
|
badu
ere, ezin du ekidin atzetik iristen zaizkion marmarrak entzutea.
|
|
|
Klara sutan jarri zen. Bere zaintzaz arduratzen ez den gizon bati, zaintza hitzez onartuko ez
|
badu
ere, praktikan emakumeen kontua dela behin eta berriz erakusten duen gizon bati, esan dakiokeen guztia esan zion, alegia, bere kontzientzia feministatik esan ziezaiokeen guztia; lagun mina irainduta ikusteak sortzen zion suminetik gainera, eta are irainen egilea lagunak maite zuen gizona izanik. Maitasunaren ordain makurra.
|
|
|
Ikerlariaren ustetan, eta ekofeminismotik eta korronte dekolonialetik egindako kritikekin bat etorrita ere, pitzatu egin zuen batez ere: " Birsortzen
|
badu
ere, ederki pitzatzen du, eta bestelako subjektu bat aurkeztu: hezur haragizkoa, eginean egiten dena, baldintzatua, kokatua, irekia eta, gorputzetik abiatuta, bizitzako dimentsio orotan bere norbanakotasuna eta burujabetza gauzatzeko gaitasun material eta formala izan behar duen proiektu gisa ulertzen duena [subjektua]".
|
|
|
Arraina da, bai. Zaldi itxura
|
badu
ere. Isatsa kiribilduz heltzen die itsas belarrei.
|
|
|
Gezurra badirudi ere, bai animalien arteko oreka, eta bai naturaren ingurumenarena ere, mantentzen diten basoko biztanleek, eta elikatzeko batak bestea jan behar
|
badu
ere, ez diten inoiz jateko behar dutena baino akabatzen. Beraz, animalia guztientzat sakratuak ditun edozein motatako kumeak.
|
|
|
Ondorioa: MINBIZIAK MIN EGITEN DU, HALA ESAN NIZUN, ginekologoak ezetz esaten jarraitzen
|
badu
ere.
|
|
|
Europako folklorean bere ikaragarritasuna galdu samar duen deabruak; Mefistofeles aire zerbait
|
badu
ere arima bat erosi nahi duenean, bere hatzaparretatik onik eta osorik joaten utzi behar du saltzailea. Deabruaren Zubiak eite handiagoa du Erdi Aroko kondaira onbidekoekin Goethe-ren eta Marlowe ren Faust ekin baino.
|
|
2023
|
|
|
Horrek berak adierazten du gure gizartearen aldaketa eta horren ondoriozko kontraesanak. Dagoeneko, erlijoak zeukan gizarte lehentasuna galdu
|
badu
ere, hori azaleko aldarapena besterik ez da, gizartea trinkotzeko arau etiko guztiak ikusezin bihurtu den erlijiotik datoz eta.
|
|
|
Berak argituko du, topatuko du argitzeko modua. Agian abestu ere egingo dio, hori inon irakurri ez
|
badu
ere, agian abestuko diola erabakiko du, hartzen duen itxuraren arabera. Agian ahotsarekin argitu ere egingo du, hori pelikularen batetan ikusi du noizbait.
|
|
|
Eta axola zaiola, asko, baina horrela dela. Eta hutsuneak irekiko zaizkiola, eta zaindu esaten jarraituko duela, bihotzetik, ezertarako balio ez
|
badu
ere, heredatutako hitza errepikatzen jarraituko duela. Baina ez dela urrunduko, momentuz, bukaera arte.
|
|
|
Mezua bidali ondoren biriken artean ireki zaion hutsune horrek mina ematen dio, eta dutxak ez dio mina kentzen, entretenitzen laguntzen
|
badu
ere. Bularra arakatzen du hutsunea ulertu nahian, xaboitzen du, laztantzen du.
|
|
|
Festak diraueino, bizirik izango da ametsa. Zamalkatzen hasi zait, preserbatiboa janztea ahantzi duela edo ahantzi
|
badu
ere, nahita ahantzita. Arduragabe segitu dut.
|
|
|
Korapilatuta nauka Pirisen mutualdiaren hariak, ez dago pitzadurarik niretzat soilik gordetzen duten isiltasunean. Eskualdeak apustulari, tratante eta demagileen lurralde izatearen fama
|
badu
ere, alferrik bota ditut herriko musika taldeen isilaldiaren gaineko apustuak boz gora tabernetan. Eskerrak ez naizen, nobelakoa bezala, idazle edo kazetari, bestela uzkurrago leudeke nirekin, hori posible bada behintzat.
|
|
|
Orgaz eta Marinez Anidoren bina pilotakadak hauspoa beteta utzi dute atzelaria, hainbesteraino non azkeneko pilotakadan esku eskura utzi dion tantoa egiteko eskuin gantxoa Varelari. Guztiek egin dute txalo, pilotariak lehenengo, gerra-gizon nobleei dagokien gisan; baita Barrak ere, arnasa hartzeko nahikoa lan
|
badu
ere.
|
|
|
Horregatik, soinu terapian ongi konbinatzen diren tresnen musika erabiliko litzateke, gorputzak haien oihartzuna jaso dezan eta soinuen harmonia berrira hel dadin. Soinu terapiak funtzionatzen du pazienteak horretan sinesten ez
|
badu
ere, baina asmo sortzailea ere garrantzitsua da, sendatzearen eraginkortasuna gehitu egiten baitu. Asmoaren indarra balia dezakegu emaitza arrakastatsua lortzeko.
|