|
2000
|
|
|
Militante bizitza eta poeta bizitza banatzeko eginkizuna planteatzen zuen elkarrizketa hartan. Geroxeago askoz poesia politikoagoa egin
|
badu
ere, ez zen horrela gertatu idazten hasi zenean. Bada poema politikorik, noski, bere Izuen gordelekuetan barrena liburuan, baina ez zen hau bere ardatza.
|
|
|
Amaren sentimenduen errepikapenek nahiko nobela triste eta melankoniatsua bihurtzen dute. Gorrindok bere bigarren eleberri honetan berriro ere errealismoaren ildotik aritzea hautatu
|
badu
ere, ez du inguruko giroa xehetasunez azalduko. Izan ere, bere lehen eleberrian giroak eta inguruak bideratuko dituzte pertsonaien sentimendu eta bilakaerak; oraingo honetan, ordea, gertaera jakin batek sortaraziko du bereziki amaren oinazea.
|
|
|
Edorta Jimenezek dioen bezala," inor gutxi salbatzen da, narratzailearen hitzak bisturiarena egiten bait du, trebetasunez pertsonaien perfiletan, prosa bera, beti beti borobiltzea lortzen ez
|
badu
ere." (Egunkaria XII) Beraz, Montoiak ironia erabiltzen du harreman hauen berri emateko.
|
|
|
Ipuin hauetako gertakizunak josteko hiztegi aberats eta idazkera trinkoa erabili ditu. Gure aburuz, oso emaitza ederra lortu
|
badu
ere, Javier Rojok bestelako iritzia du:
|
|
|
Gure aburuz, ostera, elementu hauekin guztiekin osatu
|
badu
ere, errealismo zikinaren ildoarekin pareka genezake. Besteak beste, pertsonaien sakontasunik eza nabaria da.
|
|
|
Joerei bagagozkio, era anitzetako errealismoa gailentzen dela aipatu beharra dago (bai errealismo historikoa, bai gaur egungoa) bestelako estiloak ahantzi behar ez badira ere. Are gehiago, Harkaitz Canoren eleberrigintzan esaterako, bi eleberrietan eleberri lirikoa edo poematikoa jorratzen
|
badu
ere, bere bigarren eleberrian errealismoaren eragina nabari da. Hortaz, honek nagusia den korrontearen eraginaren berri ematen digu.
|
|
2001
|
|
|
Eta hala ere, Scherazaderen modura, istorioak kontatzeko ahalegina egingo du, istorioak (literatura) salbagarri suertatuko zaizkiolakoan. Alabaina, Scherezadek bere burua salbatzen
|
badu
ere, Malone eta Ene Jesus eko protagonistek ezin dute: istorioak ez dira sortzen, guztia esanda dago.
|
|
|
artelana. Rossettiren antzera, berak ere artelana jartzen du denaren aurretik, bizitza izorratzen dien emakumeez baliatu behar
|
badu
ere (Eugenia, Siddal). Eta Victoriak ez du pintatua izan nahi, maitatua baizik.
|
|
|
Laster jasoko dugu Erein argitaletxearen eskutik Ramon Saizarbitoria idazlearen Ene Jesus (1976) nobelaren berrargitarapena. Idazle aski ezagun honen nobelarik ezezagunena den honek zeresanik eman
|
badu
ere, jarraian datozenak berrargitarapen honen inguruko gogoetak besterik ez lukete izan nahi.
|
|
|
Zentroaz galdetzea, Atxagak batasunaz egin duen galdera berbera egitea da; zentroa den ala ez den ez jakitea modernotasuna (eta are gehiago, sinesmena) zalantzan jartzea litzateke. Eta bigarren edizioan ziurrago agertzen
|
badu
ere idazleak bere burua, eta aipamenok kentzen baditu ere, lehen edizioan behin eta berriroko aipamenak egiten ditu zalantzaz; ez da bakarra bitakora kaieran agerturikoa. Liburua zabaltzen duen poeman berriro lotzen du poetak bere burua noraezean doan txoriarekin:
|
|
|
hauskortasuna, txakur deslaiak, eskifaia eroak, ahate basatiak. Literatur talde bereko partaide izanik, normala da pentsakizun antzekoak izatea biek, batera egitea makurketak, eta bakoitzak bere nortasuna eta idazkera
|
badu
ere, ohikoa da elkarrekin izatea munduaren ikuskera antzekoa, eta espresabide modu ez urrundua. Beraz, normala litzateke eta da arlo semantiko bat antzera eta batera izatea eta idaztea.
|
|
|
Ibaiaren sinbolo ezaguna erabili izan
|
badu
ere garbi bihurtzen du hor espazioa denboran, eta denbora heriotzara doa.
|
|
|
Baina, Atxagak zinemako mito eta aipamenekin lan poetikoa osatzen
|
badu
ere, aurrera pauso bat emango du kistcharen agerpenarekin. Kultura industrializatuak sortu dituen objektu itsusien estetikak (pop arteak modan jarri zituenak) balio dio estetizismotik urruntzeko eta hain aipatua izan den esaldian bere umore mundua sortzeko.
|
|
|
Autobiografiak pisu handia du, oro har, Sarrionandiaren literaturan. Autobiografia, baina, neurri batean, gaitik urruntzeko teknika era bada, guzti horrek paradoxa jokoa ematen
|
badu
ere. Deskribatzen den egoera eta hitz egiten duen ahotsaren artean beti dago urrunketa puntu nabaria.
|
|
|
Zinemaren eraginak espazioaren eta denboraren moldaera berria ekarri du poesigintzara, agian, kubista dei dezakegun moldaera, plano desberdinak batera agertzen dituena. Eta Atxagaren poesian joera surrealistengatik ziurrenik, aditzak oraindik indar berezia gordetzen
|
badu
ere, collagearen teknikak berarekin dakar klasizismoak begi aurrean eta orrialdean jarri zigun jarraipen logiko eta zentzu bakarrekoaren aurka joateko indarra. Orrialdearen oreka euklidianoaren ordez, denbora eta espazio ongi markatuen ordez, txaplastaren teknika agertzen zaigu.
|
|
2002
|
|
|
Rock" n" Roll (Elkarlanean, 2000) eleberri mardula dugu, oraingoz, Aingeru Epaltzaren azkena. Oihartzun kritiko handiegirik izan ez
|
badu
ere, benetan liburu gomendagarria delakoan gaude. Eleberri beltzetako osagaiek hasieratik harrapatzen dute irakurlea:
|
|
|
339), Gure iritziz, gehiegizko intertestualitate horrek eragozten du eleberriak behar bezala funtzionatzea. Irakurleak, aurkezten zaion joko literarioak hasieran erakartzen
|
badu
ere, Manu militariren labirintoan galtzeko arriskua du. a.2) Arantxa Urretabizkaia (1947) 3
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, ikusiko dugunez, hizkuntzen irakaskuntza izango du iker eremu kutunenetariko bat. Ingelesa lanbide izango
|
badu
ere, euskara eta batez ere euskarazko literaturgintza eta ikerkuntza izango da barruak aginduko dion zaletasun nagusia, astialdirik asko horretan emango ditu eta hori berori izango da poz nahigabe nagusiak ekarriko dizkiona. Orduko garaian eta orduko Iruñeko gizarte giroan pentsaezina zen euskara lanbide bihurtzea.
|
|
|
Galdu du pelotäak Txominentzat ikusgarritasun guztia, begiekin jokoa adi adi jarraitzen duala iduritzen
|
badu
ere. Ixilixilik dago minuto batzutan.
|
|
|
Arrebak ere ez du gudua maite, berak zuzenean parte hartu behar ez
|
badu
ere. Baina Unaxek ondo daki zer den Idak maite ez duena:
|
|
|
Unaxek begiak zorroztu ditu, ezer berezirik ikusteko ustea ez
|
badu
ere, beti arrebari jaramon egiten diolako, ametsetan mintzatzen denean ere bai. Zelan asmatu zeini buruz diharduen, milaka badaude borroka geldian elkarri distira ostu nahian?
|
|
2005
|
|
|
Literatur genero desberdinak landu zituen. Poesian Arestik, Miranderen eraginez, lapurtera klasikoa bereganatu zuen, gerora bilakatu eta hizkuntza herrikoia, ulergarria eta euskara batuan idatzirikoa erabiliko
|
badu
ere. Maldan Behera (1960) balio literario handiko hogeita bat poemako bilduma argitaratu zuen, bertan literatura klasikoan azaldutako ahapaldiez gain, guztiz berriak diren beste batzuk moldatu zituen.
|
|
2008
|
|
|
literatur kritika(% 47), sariak(% 38,2), salmenta kopurua(% 35,3), hedabideak(% 29,4), eskola(% 26,5), publizitatea nahiz promozioa(% 20,6) eta literatur lanaren kalitatea(% 20,6). Bestalde, aipamen kopuru txikia izan
|
badu
ere(% 3), aditu batzuen ustez idazleak beste idazleen liburuekiko emandako iritziek garrantzi handia daukate mailaketetan.
|
|
|
1970eko hamarkadatik hona ikuspegi pedagogiko berriak sortu dira, baina horiek ez dira, oraindik orain, guztiz txertatu Hego Euskal Herriko hezkuntza legeetan. EAEko curriculumak Nafarroakoak baino ikuspegi berritzaileagoa
|
badu
ere, gabezia nabarmenak azaleratu dituzte biek ala biek. Nafarroakoaren kasuan, eredu zaharrari jarraitzen diola esan daiteke, edukiak zurrun aurkeztuz (irakatsi behar diren autoreak zehaztuz, esaterako) eta kronologiaren arabera antolatuz.
|
|
|
Bestalde, testuliburuak eguneroko jardueraren ardatza izaten jarraitzen
|
badu
ere, irakasle batzuk metodologia berriekin saiatzen dira, teknologia berriak eta ikasleen parte hartze aktiboa uztartuz; esate baterako, ikasleei agintzen diete informazioa bilatzeko, eta ondoren, bildutako informazioa ikaskideei azaltzeko. Jarduera hori da literaturaren historia irakasteko berritasunik handiena.
|
|
2009
|
|
|
Beste azpimultzo batean daude pilota jaurtita burutzen diren olgetak. Horietan hainbat umek parte hartzen
|
badu
ere, pilotak bakarrik olgetako aukera ematen du. Horretara olgetako, boteak ematearekin batera, eta lantzean behin hankaren baten azpitik igaroaz, abesti bat kantatu ohi da.
|
|
2011
|
|
|
Itzulpenak abiadura handian gora egin
|
badu
ere, literatura itzuliaren kritika akademikoa eskasa, urria, da gurean. Hala ondorioztatu zuten, 2008an, EIZIE (Euskal Itzultzaile, Interprete eta Zuzentzaileen Elkartea) barruan Itzulbaita egitasmoak garatutako Literatur itzulpenak baloratzeko irizpideak lan saioan.
|
|
2015
|
|
|
Poemak izan ziren Sánchez Ostizek Prakan argitaratu zituenak ere. Urteen poderioz oroz gain bere obra narratzaile gisa garatu
|
badu
ere, Sánchez Ostizek poesia idazteari ekin zion, Pórtico de la fuga liburuarekin hain justu 1979an, Prakaren urte berean. Gerora ere lantzean behin poema liburuak argitaratu izan ditu; azkena, esaterako, 2012ko Deriva de la frontera.
|
|
2017
|
|
|
" Irakurleak, nahi gabe ere, duda mudatan ikusiko du bere burua: bere logikak zailtasunez onartzen
|
badu
ere mutiko bat basurde bihurtzea, erretore jaunaren ezinegona kutsatu egingo zaio ipuinaren amaieran." Ikus Bernardo Atxagaren irakurlea, gorago aipatua, 94 or. ta, gainera: Obabako jende fededun, sinesbera eta tradiziozalea alde batera; Werfell ingeniari agnostiko, arrazional eta aurrerakoia bestera.
|
|
2019
|
|
|
Women`s bodies, young or ageing, are held to scrutiny here in the way that men`s ones aren`t,[...]. Emakumearen identitatea euskal gizartean gehiegizko sotiltasunez agertu duela iradoki zuen Gabantxok," Perhaps the worst Saizarbitoria can be accused of is being too subtle" eta, euskal gizarteaz jardun luzea egitea hautatu
|
badu
ere, egitura patriarkalaren bidegabekeriari begirada bereziturik eman gabe, ezkutuan utzi omen ditu protagonista femeninoen barne mundua ez ezik, euskal emakumeek historiari eginiko ekarpena.
|
|
|
Protagonistak hipokresia du ezaugarri nagusi, soziologo eta unibertsitate irakasle gisa, honestitaterik ez izateaz gain, historiaren klabeen nagusi gisa epaitzen du errealitate soziala, pentsamendu marxistaren aplikazioz. Bitartean, bere emazteak amorante gazte bat bisitatzen du gero uzten
|
badu
ere. Liburuaren amaieran, elkarrekin jarraitzen dute, baina emazteak suizidio saio bat egiten du festa baten erdian.
|
|
|
Hori dela eta, lan egiteko modu honi ateak irekitzeari egoki deritzogu, 20 urte baino gehiago dituen liburuari ikuspegi berritzaile batetik begiratzeko, zoritxarrez gaurkotasun handikoa den arazoari literaturaren bidez lantzeko bidea iradokiz. Lan honetan, tratu txar psikologikoen alderdiari eutsiko diogu, berez ez baita tratu txar fisikoen aipamenik egiten eleberrian zehar, eta ez dago horren zantzurik, pertsonaiak intentziorik falta ez
|
badu
ere. Halere, hilketa bat burutzera iristen den indarkeriaren atari diren presio eta neutralizazio psikologiko nahiz kontrol estrategien isla zabala ikusiko dugu eleberrian zehar, parodiak filtraturik bada ere.
|
|
|
Ez da Ishigurorena bezain" britaniarra" gertatzen, hura parodia tristea baita, gupida eragiten baitu, batez ere protagonistaren beraren kaltetan, oso desajustatua baita bere pertzepzioa. Saizarbitoriaren Senarra, ordea, egoera gehienetan barregarria eta mezkinoa den gizajo bat bezala aurkezten da eta sarkastikoa suertatzen da bere diskurtsoan zein autokontzientzia gutxi duen, bere argudio merke, justifikazio bihurri eta deskripzio zekenen atzean, nortasun mesfidatia eta enpatia gabea islatzen baita, horren ondorioz majo sufritzen duela iradokitzen
|
badu
ere.
|
|
|
Flora jan edanak sentibera jartzen omen du (209) eta honek musikarekiko duen sentiberatasuna ere agerikoa da narrazio osoan zehar. Horrek emakume maitagarria egiten
|
badu
ere, Senarrak hori ahuldadetzat hartu eta honen kontra erabil dezakeen arma gisa ikusten du. Flora hunkitzen duten elementu guztiak erabiltzen ditu helburu bakarrarekin:
|
|
|
Pertsonaia anbibalentea bada ere, psikopata kliniko baten eran jokatzeko joerarik ez
|
badu
ere, triopeek beren bikotekideak alboan atxikitzeko taktika ezberdinak deskribatzen direnean, Bihotz bi. Gerrako kronikakeko pertsonaiak horietako zenbaitekin bat egiten duela nabarmendu dugu:
|
|
|
Krimenari buruzko narratibak genero bat osatu
|
badu
ere, genero poliziakoa edota beltza, ez du horregatik monopolizatu" collective ritual game and dream" sintagman biltzen diren gizon emakumeen behar erreprimitu guztien kontatzeko beharra, eta ez da beti narratiba poliziakoan soilik mamitu. Hurrengo atalean agertuko dugun moduan, genero beltza baino marko zabalagoan aipatzea komeni zaigu euskal letretan, hots, gure helburua emakumea indarkeriaren biktima ala biktimario gisa agertzen den narratiba baita, eta ez azpigenero literarioa bera.
|
|
|
Hala, Zorion perfektua (2003) eleberriak eta hartan oinarrituriko filmak (2009) atentatu baten lekuko izan den hamasei bat urteko neska baten istorioa kontatzen du. Neska horrek berak kontatzen ditu hurrengo hogeita lau orduak, inguruan eta bere barruan gertatzen diren aldaketa nabariak jasoz, izan ere, ezeren errurik ez
|
badu
ere, indarkeria egoera horren antsietate guztiaren zama jasoko baitu bere gainean, bizi osorako arrastoa utziko diolarik.
|
|
|
Alabaina arrainak ura baino (1999) da Etxeberriaren beste narrazio luze interesgarria. Testuinguru soziopolitiko berean kokatuko du egileak, baina oraingoan protagonistak ekintza armatuetan parte hartzen
|
badu
ere, bere gizon rol dominantearen problematikari adiago dago, nazio auziari baino. Izan ere, ekintza terrorista burutu duen protagonistaren egiazko eragilea emakume baten arreta bereganatzea da.
|
|
2021
|
|
|
Azpiatalaren hasieran literaturaren didaktikak orokorrean aurrerapen handirik ez duela egin esan
|
badu
ere, AIR1 ek aurrerapauso batzuk eman direla onartzen du. Besteren artean, gaien artean dagoen interkonexioa erraztu dela, ikasgaian hain gotortuta dagoen BHn ere.
|
|
|
Hori horrela, begirada hor jarri eta hor bizitzen irakatsi litzatekeela uste du, eta horretantxe, hain zuzen ere, huts egiten dela pentsatzen du. Ikuspuntu abstraktu edo naïf samarra iruditu dezakeela onartzen
|
badu
ere, arloarekiko ikuspegia, besteak beste, ideologia edota etika pertsonal zein profesional jakin batek ematen duela baieztatzen du, eta horrek arloaren garapena norabidetzen duela zentzu batean edo bestean, baita bere didaktika ere.
|
|
|
Ekoizten diren testuliburuen eskaintza interesgarritzat jotzen duen arren, homogeneoa dela iruditzen zaio eta" aniztasuna" falta dela, beraz. Era berean, testuliburuen eskaintza didaktikoa oinarritzeko gogoeta eta lan" handia" egon badagoela oso argi
|
badu
ere, hori irakasleen esku uztea garrantzitsua dela iriz49 Hala ere, komeni da argitzea Euskal Herriko ikastetxeetan erabiltzen diren material guztiak ez direla lan honetan agertuko edo aipatuko, baizik eta parte hartzaileen errealitatearen kontakizunean azaltzen direnak besterik ez. Era berean, horien maiztasuna edo analisian izango duten pisu espezifikoa, elkarrizketetan dutenaren islari dagokio, ez besterik, eta lanaren egileak ez du baloraziorik egingo, ezta bata edo bestea hobetsiko.
|
|
|
Ikas prozesuan duten eragina oinarri oinarrizkoa dela ulertuta, gaur egungo hezkuntza sisteman dagoen problematiketako bat da hau IE3 ren ustez, gurasoengan gertatu den" rol aldaketarena", hain zuzen ere. Seme alaben ikas prozesuan jarrera parte hartzaileagoa eta konprometituagoa antzematen
|
badu
ere, sarritan ikastetxearekiko eta bertako profesionalekiko kexu agertzen direla salatzen du: " Ni ikasketaburua naiz eta egunero dei asko jasotzen ditut haserre dauden gurasoengandik" (IE3).
|
|
|
Hori literatura unibertsalaren kasuan, baina euskal literaturari dagokionez ere, Lauaxeta, Aresti edota Sarrionandia bezalako autoreak gazte belaunaldi desberdinengana iritsi zirela uste dute hainbat parte hartzailek, horien erreferente literario izatera iritsiz. Gaur egun, ordea, klasikoak gazteei urrun samar geratzen zaizkiela uste du GIR1 ek, erreferente luketen horiek ezagutzeko beharra argi uzten
|
badu
ere. Edonola ere, erreferentzialtasunaren kontzeptua zabaltzea eskatzen du LIR1 ek eta autore eta obra kanonikoez gain, euskal kulturgintzan gazteentzat oso presente dauden beste erreferente batzuk gelara eramatearen garrantziaz mintzatzen da LIR1, literarioak zein beste adierazpide batzuei dagozkienak ere:
|
|
|
hezkuntza teoriaren eta hezkuntza praxiaren arteko arrakala nabarmen txikitzea, teoria garabidean aurrera egiten ari den bitartean, irakaskuntza jardunak nekez segitzen baitio. Horretarako, hezkuntza berrikuntzak helburu hutsa izateari utzi behar dio, eta, utopia zedarritzen jarraitu behar
|
badu
ere, egunerokoarekiko pragmatismoz jokatzeko ere zubiak eraikitzea komeni da.
|
|
|
(1) Konpetentzietan oinarritutako hezkuntza ereduaren hutsaltzea eta herrentzea; (2) Ez-jakintasunaren eta azalkeriaren apologia egitea; (3) Ezagutzetan sakontzera egiten ez den neurrian, gaitasun kritikorako eta erreflexiborako behar den argumentarioa soilduta geratzen da. konpetentzia ezartzen badu curriculumak, ikasleak zer hizkuntza eta literaturaren bidez lortzen duen erlatibizatzera eraman gaitzake. Eta, euskaran eta euskal literaturan euskal ikasleriak gutxieneko gaitasun maila bat lor dezan komeni dela inork gutxik zalantzan jarriko
|
badu
ere, legemarkoak hori erlatibizatzen eta lausotzen du, hautaproba desberdinetan hizkuntza ofizial bakoitzari eskaintzen zaion trataera erabat desorekatua den heinean. Arestian adierazi moduan, horrek goitik beherako egituratze kurrikular jakin bat definitzen du, euskararen eta euskal literatura eta kulturaren kaltetan.
|
|
|
" Horregatik irakurketaz hitz egitean literaturara jotzen dugu, baina irakurketa beste hainbat arlotan ere badago, eta guztiari heldu diogu irakurketa gaitasunaz hitz egiten dugunean". Garrantzizkoa ez dela ematen
|
badu
ere, irakurri behar dela eta ikasleei horretarako trebeziak garatzen lagundu behar zaiela curriculumean argi uzten den zerbait dela uste du parte hartzaileak, baina dioenaren arabera, gaitasun hori modu progresiboan garatzen eta aldamiatzen lagunduko duten elementu eta egitura kurrikularrak falta dira. Izan ere, ikasle baten irteera profilaren lorpenerako behar diren konpetentzia horiek, irakurmenarena zein beste zenbait, ez dagokio jakintza arlo edo irakasgai bakarrari eta ikuspegi transbertsal batetik artikulatu behar da haien lanketa eta garapena (AIR1, IE7, GIR1, DGIR1):
|
|
|
Proposamen ausartetatik, eta zer galdu gutxi daukanak arriskatu dezake. Eta nik uste inork ez dizula harrikatuko edo kritikatuko proposamen bat egiten baduzu, gelaratzeko momentuan funtzionatzen ez
|
badu
ere, gero bigarren proba bat egin daitekeelako. Irakasle asko horren faltan daude.
|
|
2022
|
|
|
Izartxo horrek osagai biak GEOak (Genetikoki Eraldatutako Organismoak) direla adierazten du. Eta, arduraz, lote zenbakia erregistro liburu batean idazten dut, jasota gera dadin administrazioak ikuskatzen
|
badu
ere...
|