|
2000
|
|
|
Bestalde, eta bileran aurrera, Luis peta bat biltzen hasi da eta, ezkutuka jardun
|
badu
ere, Danek denon aurrean nonbait, bigarren aldiz eta zakar hartu dio kargu. Beragatik ez dagoela arazorik, baina agentziaren agindu zorrotza dela taldean drogarik ez hartzea; ez, behintzat, bera aurrean dela.
|
|
|
Azken amodioak ez bide dio luze iraun, eta auto stop eginez lortu du furgoneta harrapa  tzea. Eta ongi etorri kalapitatsuaren ondotik (Danek bolanteari ukaldi bat emanez erreakzionatu
|
badu
ere, Luisen ezusteko etorrerak berriro bizipoza eta zeresana ekarri dio, batez ere Olga eta Xavierrena eta, neurri batean, Adelarena gertatu zenetik, aski moteldua zegoen furgonetako giroari), bidaiariek galdeketari ekiten zioten bitartean, Ruben eta bion belaunek elkar laztanduz jardun dute.
|
|
|
Baina gaur EEBBetako presidentea jujatzen ari gara, EE BB e ta-ko pre si den te-a, alegia, ezkontzaz kanpoko harremanak Etxe Zuriko bere bulegoko mahai obalatuan bertan izan dituena. Eta Hilllaryk oilo urkatuaren begiradarekin haren damua nabarmendu nahi izan
|
badu
ere, kontua da gizon honek birritan hautsi duela bere zin egitea, eta birritan ibili dela gezurrak botatzen: engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean.
|
|
2001
|
|
|
Badakigu behinik behin literaturak, eta edozein kultura lanek orobat? ez diola hizkuntza biziari, suspertuko ez
|
badu
ere, mesede besterik egingo. Probetxuzko denez gero, beraz, ez dago egiteko hori besterentzat uzterik, bestek ez baitu landuko gerok lantzen ez dugunik.
|
|
|
Badirudi gainera iratxo madarikaturen batek okertzen zituela âezin zuzentzen esanâ gure pausoak hitz eta esaera jatorren ordezko bila genbiltzanean. Gerraren edo gerlaren bila ez, baina ihesi genbiltzala, gudu  jatorra hautatu beharrean, besterik esan nahi
|
badu
ere, guda sasikoa aukeratu genuen; santu (saindu) eta fruituren ihesi genbiltzala, deun eta arnari gurasorik gabekoak hartu genituen; abuztua atsegin ez zitzaigulako, antzinako hitz galdu bat" ederturik" âzegoen zegoenean ezin utziâ dagonilla  sortu genuen3; eztakit hau zer dukan eta antzeko barrabaskeriak idazten hasiak gara (ez ote digu oraintsu gramatikari ezagun batek er... Batasunera bidean, gutxietsi dituzte Bizkaian Euskal Herri osoko ditu (z) eta bere kideak," giputzak direlako".
|
|
|
Eta nire nortasun hutsa janzten duten" zer" hauek ez dira nire buruari erantsi dizkiodan gauzak, nolanahi erantzi ditzakedan janzkiak. Geurekoikeriak maitasun hori maiz lainotzen Â
|
badu
ere, maiteago ditut ânireago alegiaâ nire nortasun berezia baino eta, hala behar bada, geure bizi bakar ezin berrituzkoa galbidean jarri ez ezik, galdu ere egingo dugu ezinbestean zorigaiztoa onarturik, aurrekoengandik ondorengoengana doan" lokarri zaharra1" eten ez dadin.
|
|
|
Lanak ez zuen, gainera, luzea izatea beste gaitzik. Kontaketa irekia da, hasiera itxia
|
badu
ere. Hasiera eman zaigunean, Piarres eta kontatzailea, garaia, lekua eta gainerakoak, kontaketa luza daiteke nahi adina kontakizuna poliki poliki, bideak eskaini ahala, taxutuaz.
|
|
|
Bascongadakoek, eta jokabide horri zuzen deritzat, ez ziren sekula Oñatiren kontra saiatu. Aitzitik, norbaitek egia hori isilpean gorde nahi izan
|
badu
ere, haren alde jokatu zuten ahaleginean, Madrilen eta. Ez zuten uste, ordea, Unibertsitate zaharrak orduko beharrak eta premiak  asebete zitzakeenik, arrazoi osoz, noski.
|
|
|
Orain, ez edukitzeaz gainera, ez dakigu hagitz ongi zeren beharrean garen berehalako batean eta zeren premian geroxeagoko. Hobeki esan, badakiela uste
|
badu
ere zenbaitek, jakitunen iritziak ez datoz beti bat, are punturik nagusienetan.
|
|
|
Oker nengoen beharbada eta artikulutxo horren berria, gutxi axola
|
badu
ere, gehiago barreiatuko zen euskaraz egin baldin banu. Zorioneko zenbaki horretan, adibidez, bada Tovar jaunaren erantzun bat; Corominas  jaunari zuzendua dago.
|
|
|
Dokumentu eta nolanahiko  lekukotasun ugari dugu Nafarroan aldi hartarako, beste euskal herrien  aldean. Eta argirik ez izate horrek, irudimena askatzen baldin
|
badu
ere, ez du gehiegi laguntzen orduko irudiei pisua eta bizia ematen.
|
|
|
Baina, bereizgarri bila bagabiltza, hoberik aurkitu behar: ez da alegia nahikoa egoskor izatea, zerbait laguntzen
|
badu
ere, euskaldun ona izateko.
|
|
|
Bazekien, ordea, dudarik gabe, inoiz aitortu ez
|
badu
ere, bere buruaren aurrean zuritu behar zuela, zuzenbideari dagokiona ematekotan, arrotzen aurrean zalaparta bizian aldarrikatu zuen euskararen berri ona. Â Frogatu behar zuen, bestela esan, bera, Larramendi, gauza zela hitzez eta izkribuz aditzera emateko euskara eta euskara goitarrez erdaraz hain era dotorean, Salamancan eta bestetan, adierazten zituenak.
|
|
|
Ez dio maitasunak ernatu zion zorion nahiari ukorik egingo. Kontuak zeharo garbitu behar ditu bere buruarekin, horretarako etxetik ihes egin behar
|
badu
ere. Eta bere buruarekin bakarrik hasiko du" Neguko" hizketaldi larria, hil ala bizi, bide bila, nahigabez inguraturik eta ilunpetan haztamuka.
|
|
|
Gogora dezagun ere ez dela egundaino izan bestetan jardun jakinetarako erabili ohi den hizkuntza komun edo delako hori. Ez dugu, bestela esan, hizkuntza baturik ezagutu, berezko lurraldearen mugak gainditzen zituzten koinaà batzuk izan diren arren âeta beharbada gehiegiâ, oraingo zenbaitek ahaztuxea
|
badu
ere.
|
|
|
Ondoren 1872 gerra zibila dator eta azken urte honetako lege deuseztatzailea; berez Nafarroa ukitzen ez
|
badu
ere (eta Ipar Euskal Herria ere noski), honek izan zituen ondorioak, behetik jota, ez omen ziren hizkuntzarentzako mesede handiegia izan. Hortik Bizkaiko meatzeak, lehengo neurririk gabe, hondarreraino zulatzea etorri zen, industria larriaren finkatzea eta etorkinen lehen uholde gaitza.
|
|
|
Ulertzen erraza den moduan, jendeak gatazkan duen esperientzia eta esperientzia horren sozializazio maila, pertsonen arteko harremanen edo harreman sozioestrukturalen bidez?, Euskadin baino askoz ahulagoa da. Gainera, Euskadin gizarte zibileko beste instituzio batzuen interbentzioak gizarte errealitatearen kazetari sorkuntzaren boterearen gainean zuzen zuzeneko eragina
|
badu
ere, prozesu hori oso bestelakoa da Espainian. Euskal Eliza katolikoaren jarrerek (oso moderatuak eta orekatuak, hedabideen jarrerekin alderatuz gero) eragina dute, zalantzarik gabe, gatazkaren aurreko esperientziaren sozializazio horretan; beste hainbeste gertatzen da hezkuntza sistemarekin, non egunoroko praktikaren atala baita hizkuntz normalizazioa; ezker abertzalearen bakartze politikoa edo soziala etengabe aldarrikatu arren, kirol, kultura, gizarte eta molde asko instituzioak ditugu, bertsolaritzaren adibidea ekar genezake berriro?
|
|
2002
|
|
|
Hondarra hondarrari erantsiz, hemen bota eta han kendu, orain zulo eta gero dorre, eraikuntza bere itxura hartuz doa. Emakumeak, lantzean behin burua jaso eta harantz begiratzen
|
badu
ere, eguzkitan etzanda segitzen du, lasai.
|
|
|
Jaitsi egiten gara. Eguzki ederra egiten
|
badu
ere, haizeak ebaki egiten du.
|
|
|
Ateri dago eta, hotz egiten
|
badu
ere, ez dabil haizerik. Argia gozoa da, leuna, ez du metal grisaren distira hotz hori.
|
|
|
Aizan, entzundakoa. Tolosakoak omen ditun, eta, banandu zirenean, trapitxero hori hona etorri zunan, ez aterpe eta ez sos. Aparatudunak hiltzailea nahastu egin zela esan
|
badu
ere, mozkoteak trapitxero deitzen dio Abeli. Hona etorri, eta egin zuen lehendabiziko gauza, taberna bat hartzea.
|
|
|
euskal idazleak zerbait baldin badira" euskal" dira lehenengo eta behin, eta gero" idazle", zeren batzuetan kosta egiten da, eta nola gainera, testu bat hartu eta euskara dela irenstea, nahiz itxuraz bederen euskararen antz handia duen hango hizkera motak. Euskal idazleak, gezurra iduri baldin
|
badu
ere, euskaraz jakin behar du lehenik. Eta ongi, ez pentsa.
|
|
|
ohartu naiz badirela ofizioz, eta batez ere benefizioz, inoiz ere ez malefizioz, filologiako ikasketak egin ondoren beste lan batzuetan sarturik dauden beste zenbaiten kasuaz ere. Nik ez dut, hori bai ezetz, deusik ere birmoldaketen aurka, baina norbaitek bere birmoldaketa profesionala egiten baldin
|
badu
ere, ez du horregatik bere ustez filologokeriak omen direnak gaitzesten hasi beharrik, berak bere prestakuntza filologiari zor badio. Baina barkatu, berriz ere bat bateko itzulian sartu naizelako:
|
|
|
Hori bete zen legean eta praktikan. Eta eztabaidetan ikusi zen memoria historikoaren ahulezia, zeren sare publikora pasatzeko alde zirenek" herri eskolak" zituzten gogoan, hemen, Frantzian edo Ameriketan aurki daitezkeenak, hemengo zentralismoak eredu hori modu batera bortxatu
|
badu
ere. Baina eredu hori izan da beti eredu irekia, malgua eta tradizio handiena duena herri demokratiko guztietan.
|
|
|
Eta, bigarrenik: 90eko hamarkadak ipuingintza uzta oparoa, askotarikoa eta indartsua utzi du, kasu batzuetan gorago azpimarratutako nobela haien mailakoa, inork gutxik onartuko
|
badu
ere. Eta sei adibide aipatuko ditut, kronologikoki ordenatuta, froga eta irakurketa proposamen gisa:
|
|
|
Disko ugari erosi nuen Haigh Ashburyko denda merkeetan, batez ere Kaliforniako hardcore taldeak, batzuk ezagunak (the Queers), beste batzuk artean ezagutzen ez nituenak (Groo  vie Ghoulies, AFI bikainak). Dena dela, eta paradoxa ematen
|
badu
ere, San Frantziskon erosi nuen lehenengo diskoa New Yorkeko kantari batena izan zen: Jim Carroll, idazlea, Patti Smith bere lagun minaren eraginez kantari bihurtua, junkie ohia, txapero izandakoa, Basketball Diaries liburu eder eta garratzaren egilea eta, ene ustez, Estatu Batuak XX. mendean eman duen poetarik bikainena (barka biezadate Ezra Pound, Lou Reed, Delmore Schwartz eta enparauek).
|
|
|
Ordu gutxiren buruan San Diegora ailegatu ginen, Mexikoko mugatik oso hurbil dagoen eta oraindik ere kultura hispanoaren aztarna nabariak dituen hirira. Toki mortu eta atzerakoia aurkitzea espero nuen, eta erdiguneak halakoxea dela ematen
|
badu
ere, ezusteko handia hartu genuen San Diego hiri lasai, eguzki  tsu, alai eta gaztea ere bazela ikustean. San Diegok badu kontu ikusgarri ugari.
|
|
2003
|
|
|
Aitak egun asko darama-eta irribarre egin gabe. Ez da irribarre errazekoa, gainera, sarritan Mariarekin losintxero losintxero jarduten
|
badu
ere.
|
|
|
Garai hartako Euskal Herrian, gainera, garbi dago ez zirela askorik begiratzen banakoaren gogo edo nahikundeak, Etxearen iraupenerako komeni ziren elkarketak baizik. Seme maiorazkoari dagokionez, esaterako eta Umerezen arabera, ezkongairik aproposena da batere kaletarra ez den baserriko neska zintzo bat, ezkonsari onik ez
|
badu
ere. Etxeko maioraz  koa beste neska maiorazko batekin ezkontzea ez da komeni, normalean ezin baitira behar bezala eraman bi etxalde eta, gainera, horrek harrotasun ikaragarria eragin dezakeelako.
|
|
|
Miranda y Argaiz Iruñeko apezpikuak 1750ean egindako ediktua Mendibururen eraginari zor zaio neurri handian (Larramendik berak ere aitortzen duenez); bien arteko harremana estua izan zen eta, besteak beste, Mendiburu ibili zen misioak ematen euskaraz, apezpikuak Gipuzkoan zegokion bisita pastorala egin zuenean. Ediktuak ez ditu, berez, dantzaldiak debekatzen," zeharo desterratzea" eskatzen
|
badu
ere. Eskumiku eta berrogeita hamar dukateko zigorpean, galarazten duena zera da:
|
|
|
âeta hauxe da purgatorioaren ideiaren giltzarriaâ, aitortza on batek bekatariaren arima garbitu eta Jainkoaren kuttun bihortzen
|
badu
ere, hari zor dion guztia ez da horrela kita  tzen: beste ahalegin bereziak egin ditu horretarako, mundu honetan edo, seguruago, purgatorioan.
|
|
|
" baina, zergatik niri, zergatik orain?". Jende gehienak azalpen pertsonalizatuak behar izaten ditu, suertatu zaion ezbeharraren azalpen moralak, merezimendu, justizia edo injustiziazko neurriekin, zoriaren gorabeheretan sinesten
|
badu
ere.
|
|
|
handiustea (urguilua), bekaizkeria (inbidia), haserrea, lukurreria, alferkeria (tristitia, Tomasen arabera), sabelkeria (gula) eta haragikeria (luxuria). Ordudanik zazpi bekatuen zerrendak beti indarrean iraun
|
badu
ere, bere mailaketa aldatu egin da zertxobait. Trentoren ondorengo dotrinetan, eta XVI. mendeko Asteteren dotrina klasikoan (gure artean zabalduen eta itzulienean), esaterako, honela geratu zen sailkapena:
|
|
|
Edonola ere, transferentzia mota horrek bere garrantzia izan
|
badu
ere gure artean, erlijiotasun katolikoak pisu handia jarraitu du izaten euskal gizartean, 60 hamarkadetan abiatutako sekularizazio prozesuak beti aurrera egin duen arren, Europako beste tokietan bezalaxe. Itzal soziala galdu du Elizak, hori bai, bere eragina eremu publikotik pribatura pasatu da neurri handian, eta gaur egun beren burua katolikotzat jo  tzen duten gehienek ere modu pertsonalean bizi dute beren fedea, beti ere beren iritzi autonomia gordez.
|
|
|
Elizak mendeetan izan duen monopolio ideologikoa galdua
|
badu
ere, ez dakigu, hala ere, gaurko egunean gustura sentituko ote litzatekeen Pio Baroja bezalako idazle bat, XX. mendearen hasieran jada euskal ikuskera katoliko hertsiari aurre egin zion euskal idazle nagusia. Katolizismoari kontra egin ez ezik, Barojak" benetako euskal mundu jatorra" osa  tzen zuenaren ideia irauli zuen, eta balio kristau estutzaileei balio pagano askatzaile eta alaiak kontrajarri zizkion, Nietzscheren erara.
|
|
|
Bere ustez, katolizismoak herri hau hil egin zuen, egoskorra, fanatikoa, itxia, klerikala eginez, eta, ondorioz, jatorrizko Euskal Herriaren kosmobisio bitalista eta paganoa galaraziz. Katolizismo zorrotzak zeharo zanpatu bide zuen euskal paganismo zahar horren apologia indartsua dugu, hain zuzen ere, La leyenda de Jaun de Alzate haren nobela (1922); hor agertzen zaiguna natura soila goresten duen erlijioa da, alaia, bizi gogoa sustatzen duena, eta politeista, Urtzi Thor
|
badu
ere jainko nagusi (Barojak asmatu zuena, erlijio germaniko zaharra eta datu linguistiko eta historiko batzuk nahasiz; J. Juaristi, 1987: 274).
|
|
|
Handiak ikusi nahi ez baldin
|
badu
ere, sakoneko arazoa eta katramila honoko honetan datza, hots besteen sentipena suntsituagatik ez dela norberarena arrazoizkoagoa egiten. Gure artean honela formula daiteke sakoneko arazoa:
|
|
|
Kaskagogorrak izan behar, aurrera egin nahi izanez gero. Kaskagogorra izatea" zenbait aldiz akats bat baldin bada,
|
badu
ere bere alderdi ona, tematze horrek ekartzen baititu ondorio onak. Ez ziren ikastolak, irratiak, lantegiak eta beste sortuko euskalduna ez bazen izatez horrela izan67".
|
|
2006
|
|
|
Sugegorri erdi hil bat jaso zuen nekazari baten ipuina zen, eta ipuinari buruzko hausnarra, honela azaltzen zigun, gutxi asko, gure frau Gerdak: kontakizuneko nekazari ergelak besterik uste
|
badu
ere, eguzkitan gozoro dagoen horko sugegorri erdi hil hori ez da, erdi hilik egonagatik ere, errukarria, miztoari eragiten ari den beste hura zitala; otso guztiek horzkada amorratua duten bezala eta bele guztiek atzaparra, sugegorri guztiek dute pozoi hilgarria. Ez ditugu elkarren artean bereizten:
|
|
|
Nire presentzia hutsa harlauza batena baino pisu astunagoa zen Umbertorentzat, eta garbi nuen ez niola ezer gehiago eskatuko hainbeste lagundu zidanari. Ulergaitza ematen
|
badu
ere, Umberto eragozpena nuen Parisa joateko, ez akuilu.
|
|
2008
|
|
|
Eguzkiak bidaltzen duen izpi batean bilduta. Inguru guztia atentatu terrorista batek edo krisi ekonomiko koiuntural batek suntsitu
|
badu
ere. Oporrak hartzea posible da azaroan, abuztua denean.
|
|
|
Siraren barrearekin hipnotizatuta bezala, berarengandik metro eskas batera dago Hermann; Siraren norabidean pauso bat emateko, ezpainak musu emateko prestatuta. Gauez euria gogotik egin
|
badu
ere, egunaren lehen argia ageri da zeruan; Berlineko zeruak goizaldean izaten duen argi leuna.
|
|
|
Berlinen eguzkia ateratzen denean pozik jartzen dira, pozik jartzen dira leihoa irekita izan dezaketenean, eta dendetara Espainiako mailukiak heltzen direnean. Eguraldi onak egun bakar bat irauten
|
badu
ere, negua bukatzen ari dela pentsatzen dute. Normalean, halako egun baten ostean neguak bolada batez irauten du oraindik.
|
|
|
Tomasen eta Apezaren arteko jardunak, ordea, ez du ezer apartekorik erakusten, ez haserrerik, ez ohikotik kanpoko keinu edo hitz zakarrik. Rosak ezin
|
badu
ere zertaz ari diren entzun, Tomasen barreek eta Apezaren hitz egiteko patxadak ez dute ezer okerrik iragartzen.
|
|
|
Tabakoak horixe duela arrisku: hasieran suspertu egiten
|
badu
ere, lokartu egiten duela azkenerako.
|
|
|
Azkenik, gizarte laguntzaileak gure etxera etorri zuen non bizi ginen eta haur adoptatuaren etxea nolakoa izango zen ikustearren. Bagenekien, beraz, zertan zetzan azterketa, eta bagenekien familia arrunt bat osatzen genuela, gu ginela, hain justu, adopzio prozesu batean dagoen haurrak behar zuena, eta jakiteak beti laguntzen
|
badu
ere, kezka txikitxo batekin edo, zehatzago esate aldera, ezinegon txikitxo batekin joan ginen lehenengo bilerara. Azterketa bat zen, gainditu beharrekoa, eta ez zara lasai geratzen harik eta atzean uzten duzun arte.
|
|
2009
|
|
|
Ordu erdi bat; ordu erdi bat gehien jota. Lainoa saretzen ez
|
badu
ere, banoak gora. Aurrena pikoletoei deitu zieat noski.
|
|
|
Goizean, elur giro dago, baina zu prest agertu zara igotzeko, eta ni, ba, nola ez. ...zenuen hartan, berriro gertatuko zaizu tematzen bazara, ikusiko duzu, mila eta bostehun metroko maila igotzea gogorra da, baina gu zailduta gaude; gorakoan, elur ekaitza hasi du, baita laster atertu ere; ez duzu edaten, gorputzak hotzarekin urik behar ez duela sentiarazten dizu, baina beharrezkoa da edatea; Hiru Erregeen Mahaia, esku barruko marrak bezainbeste ezagutzen dut, berdin dio elurra ari
|
badu
ere, bi metrora ikusten ez bada ere, bide seguru bat hartuko dugu, kranpoien beharrik gabe, elurra ez dago gogortua, gune izoztuak ez daude arriskutsu, gora, gora, ederra da hau, gailurra, gora Euskadi, ikusten?, zure neba ematen dut, Kandido borrokalaria, baina, hark ez bezala, Euskal Lurrari ispiluaren bestaldetik begiratzen diot nik, arraza berria, lagundu iezadazu arraza berria sortzen, zu ga...
|
|
|
Gaur dakidan beste jakinda, neuri ere ez zait batere gustatzen nolako ama izan naizen. Damu hori dut, honezkero ezertarako balio ez
|
badu
ere, barru barruan sartuta. Are gehiago esango nuke:
|
|
|
Norbaitek kontra eginen
|
badu
ere, beti bada zerbait ezerezean,
|
|
|
Hain dira ezberdinak Nafarroako, Iparraldeko eta Euskal Autonomia Erkidegoko errealitate soziolinguistikoak! Ez dira alferrik pasatu azken hogeita bost urteak, zenbaitek halakorik aitortu nahi ez
|
badu
ere.
|
|
|
Gurasoei eskubide hori aitortzeak eta bermatzeak ez du kolokan jartzen murgiltze sistema. Izan ere, zenbaitek ahaztu egiten
|
badu
ere, murgiltze sistema baitira B eta D ikastereduak milaka eta milaka ikaslerentzako.
|
|
|
Uste okerra, eta ez beti oharkabean esaten dena, zenbaitzuek, beste interes batzuen eraginez, gehiegitan aireratzen baitute" euskararen hazkundea= abertzaletasunaren hazkundea" korrelazioa, jakin badakiten arren, datu soziologiakoek erakusten dutenaren argitan, hori ez dela errealitatean horrela. Izan ere, azken 20 urteotan euskarak nabarmen aurrera egin
|
badu
ere, eta bide horretan abertzaletasunaren aitzindaritza bistakoa eta erabakigarria izan bada ere, abertzaleen eta konstituzionalista deiturikoen portzentajeak ez baitira abertzaleen mesedean aldatu. Konstituzionalista deituriko batzuek diskurtso politikoa edo mediatikoa egiterakoan besterik badiote ere, horrek erakusten du, gizartean, euskararekiko atxikimendua hedatzeak eta areagotzeak ez dakarrela nahitaez abertzaletasunaren hazkunderik.
|
|
|
Onar dezagun, bada, euskaltzaletu daitekeela abertzaletu gabe. Lourdes Oñederrak gordinago esan du" Beldurra ematen
|
badu
ere, beharrezkoa litzateke jarrera politikoa eta hizkuntza bereiztea, hau da, euskaltzale gehiago behar ditugu eta ez hainbeste abertzale" (Urkiza, 2006).
|
|
|
Galdera bidez hurbilduko gara erabakigarriak diren faktore horietara. Esate baterako, euskaraz badakitenen kopuruak gora egin
|
badu
ere, elebidun direnetako zenbatek erabiltzen du, eta zertan, euskara. Elebidunen kopurua erruz gehitu bada ere, zein neurritan hazi ote da egiazko hiztunen kopurua?
|
|
|
horixe dira. Ez dira, ez, norbaitek errazkeriaren goxotasunetik bestela uste izango
|
badu
ere, euskararen etsaien galderak; aitzitik, topikoen erosotasunetik ihesi, errealitatearen gordintasunari aurrez aurre begiratu nahi dioten euskaltzaleen artean maiz entzuten diren gogoeta gaiak dira. Eta, hona garrantzitsuena:
|
|
|
Okerrago, 2009an baino arrisku biziagoan klasifikatu zuten euskara 2001ean Unescoko hizkuntzalariek. Ikusi nahi ez duenak ere ikusi beste erremediorik ez du, beraz, ukatuko
|
badu
ere, jada aurreratu duguna: hobera egin duela euskarak.
|
|
|
Dagoeneko esan beharrik ez dela uste badugu ere, esan dezagun hizkuntza pluraltasuna Espainiako erakundeek eta gizarteak bere egin dezaten proposatzen dugun pedagogia sozialak ez duela, zenbaitek bestelakorik aireratzen
|
badu
ere, gaztelania zokoratzeko intentzio maltzurrik gordetzen. Kontua ez baita ezer zokoratzea, guztientzako lekua egitea baizik.
|
|
|
Honetan utziko badugu ere, ezin bukatu, ordea, hain zuzen ere Euskararen Legearen balio nagusia den kontsentsuaren osasunaz hitz bi esan gabe. Izan ere, badugu ustea 1982an lorturiko kontsentsu sozial eta politiko zabal eta eredugarriak, zenbait aspektutan iraun
|
badu
ere, beste zenbaitetan indarra galdu duela. Galera horren arrazoiak askotarikoak direlakoan gaude, tartean badira paradoxiko samarrak ere.
|
|
|
Beste horrenbeste teorizatu du Serge Latouche pentsalari frantsesak, Ronald Inglehart soziologoak? 15.000 dolarretik aurrera, ez dago korrelaziorik diru sarreren eta bizipozaren artean?, edo Richard Easterlin ekonomialariak. Mendebaldeko herrialdeetan gaur ditugun zoriontasun indizeak, duela 40 urteko berberak edo txikiagoak dira, aberastasunak gora egin
|
badu
ere?. Hedatzen ari da pentsamendu ildo berria, mamu berria dabil mundu aberatsean barrena:
|
|
|
" Hitz egiozu", esan dit erizainak, beti ahapeka. Mugitzen ez bada ere, ematen
|
badu
ere ez duela entzuten, den denaz jabetzen omen da. Mina arintzen zaion egokiera gero eta urriagoetan eta tarte gero eta laburragoetan, hitzez hitz aipatzen omen ditu honek edo hark esandakoak.
|
|
|
Kontuan izan behar da Euskal Herria eta Herrialde Katalanak lehendik ere existitzen ziren lurralde erreferentzia zehatzak baziren ere, baztertuak izan zirela hamarraldi luzeetan zehar, egungo nazionalismo espainiarraren sorreraz geroztik batez ere. Orain sinesteak lan
|
badu
ere, errege erregina borboiek berek ere espazio politiko gisa onartu zituzten herrialdeok, adibidez, Karlos errege nahiak, bere kausaren aldeko laguntza eskatzera etortzen zenean gurera, Katalunia eta Aragoiko erresumetako zerbitzari leialez hitz egiten zuen.
|
|
2010
|
|
|
Obabakoak ipuin liburuak Espainiako Literatura Sari nazionala irabazi zuenean," nolakoa den bizitza" pentsatu nuen, zein garrantzitsuak diren batzuetan erabaki batzuk, hala nola zortea eta norberak duen setari eustea. Gainera, argitaletxeak arrazoi zuen nolabait, Obabakoak ez baita benetako osotasuna duen liburu bat, ingelesezko bertsioan a novel jartzen
|
badu
ere. Hiruzpalau zatitan ateratzea zioen logikak, baina Atxagak intuizio indartsu bat izan zuen eta logikarik ezak zuen arrazoia, askotan bezala.
|
|
|
Ezaugarriok, hain zuzen ere, erakarri zuten Ibon Sarasolaren arreta, garai hartako" olerkari ezberdin bat", heterodoxoa, izan zitekeela pentsarazi zioten. Ez dut uste, alabaina, Lotsati halakotzat har dezakegunik, ildo horretan zenbait printza azaltzen
|
badu
ere. Amodio gaia ez darabilten bestelako olerkiek garai hartako euskal olerkigintzaren gakoetan kokatzen dute bete betean.
|
|
|
Mariano Oubiñak" Abertzaleak eta kito" plataformako ordezkariarekin ados dagoela esan du, behingoz eta azkenekoz izatea espero
|
badu
ere. Olentzero oportunismo politikoak herritarrei ezarri nahi izan dien pertsonaia bat izanik, herritarrek bizkarra erakutsi diotela garbi ikusi dela dio, Errege Magoen indarra amiñi bat ere ahultzea lortu ez duelako, ez baitago konparatzerik aristokraziaren distira animalia eta ikatzez inguratuta bizi den arlote batekin.
|
|
|
Baina Belasko jaunak ukatu egiten du, behin eta berriz, ezkontzako hitzik inoiz eman zionik, eta horregatik Bere Maiestateari eskatzen dio prokuradoreak, ezkondu nahi ez
|
badu
ere, berrehun dukat paga ditzala, Maria Salomeri egindako kalte eta irain guzien ordainetan.
|
|
|
Itzaiaundi eta Txakurtxo bitarteko baserri hark, gaur Olajaundi denekoak alegia, Piperra izengoitia galdu
|
badu
ere, Piperreko errekak gorde du egundaino haren testigutza, hain juxtu, Txemene eta Olajaundi bitartean.
|
|
|
Batzuentzat, ustez eta sinesmenez erraz aldatzea tragedia bat da, uste baten ordez haren kontrakoa jartzea amore ematea baita, traizio mota bat. Horientzat miresgarria da betiko usteei eustea; haizeak gogor kontra egiten
|
badu
ere, eutsi egin behar zaio! Tinkotasuna eta irmotasuna, usteei dagokienez, funtsezko balioak dira haien ikuspegian.
|
|
|
Beldurraren beldurrez dago gaztea, Jainkoarekin mintzatzen, laguntza eskean, otoitz egiten, bi egun lehenago egindako azterketaren emaitza ona izan dadin. Gazte hura Mikel bera da, bere burua zailtasunez ezagutzen
|
badu
ere. Jainkoarekiko mintzoan dago Mikel gaztea.
|
|
2011
|
|
|
–Ezinezkoa ematen
|
badu
ere, ez zeukan telefonorik. Banketxeko azken mugimenduak ere begiratu ditut, baina ez dut ezer berezirik aurkitu.
|
|
|
Ez zaituzte gehiago molestatuko. Eta ni lasaiago nago, hori horrela esateak justiziaren kontrako birao bat ematen
|
badu
ere, abokatu hilaren odola artean bero dagoela, bi poliziak lurperatzeko irauli zuten lurra artean hezea...
|
|
|
Agresioaren aurka borrokatu egin behar da, eta, niri, intolerantziaren eta agresioaren forma guztiak iruditzen zaizkit oso oso deitoragarriak, eta uste dut horien kontra egin behar dela, lehendabizi, predikatu, prebenitu, edukatu, eta, azken azkenik, ezin baldin bada predikazioaren, edukazioaren, formazioaren eta prebentzioaren bitartez ezer egin, nik uste dut biolentziaren aurkako jarrera batek justifikatzen duela autodefentsa bat. Nik ezin dezaket onar biolentzia agresibo bat, inorengan, nahiz eta uste baldin
|
badu
ere munduko justifikazio teorikorik handienak dituela. Eta nik ikusten baldin badut neure burua agreditua, uste dut autodefentsa bat beharrezkoa dela, eta ez naiz abstraktuki hitz egiten ari, Euskal Herriari buruz hitz egiten ari naiz.
|
|
|
Informazioan aberatsak baina istorio gogoangarririk gabeko garaiotan, ekintza poietikoak, ekintza sortzaile berriak alegia, indartsuagoak dira iragana emendatzen ez dutenean, iragana egokiro baloratzea hautatzen dutenean. Iraganak, eta beroni loturiko politika sinbolikoak, jarraitzen du erakusten gaitasun handia ekintza politikoaren alde pertsonak mobilizatzeko, proiektu modernizatzaileak iragana debaluatu nahi izan
|
badu
ere (hortik bere krisi kulturalaren zati handia, iraganik gabe geratu den norbanako nartzisistaren tragikomedia).
|
|
|
Zilegi bekit ausardia: iraultza izango dugu XXI. mendearen ardatz, beronek zerikusi handirik izango ez
|
badu
ere proletalgoaren diktadurarekin, Estatua konkistatzearekin eta, oro har, XX. mendeko zenbait amets eta estrategiarekin. Modernitate industrialak eraiki duen aterabiderik gabeko kaletik atera nahi izanez gero, errotik aldatu ditugu produkzioa, ekonomia eta bizitza ulertzeko moldeak.
|
|
2012
|
|
|
Ez du Villavesari itxaroten gelditzeko astirik; hogei minutu barru eskola bat dauka eta egundo ez da berandu sartu ikasgela batera. Autoan bizi izan duen urduritasunik ez
|
badu
ere, oraingo honetan nekea areagotu egiten zaio pausotik pausora. Hurbil begiratzen bada, gatzaren antza erakusten du elurrak; urrats bakoitzean haren kristalak nola puskatzen diren irudikatzea ere ez da zaila.
|
|
|
Baten batek jakingo du, beharbada, zerk bultzatu zuen benetan don Miguel egin zuena egitera. Haatik, zer axola du, honezkero, sekretua berarekin eraman
|
badu
ere hilobira. Mundu honetan guztiok gara putasemeak (on itxurako horiek handienak askotan), baina zerk darama pertsona bat zenbait muga zeharkatzera?
|
|
|
Ez nizun aitortu nahi zer gertatu zen eta ez zintudan behartu nahi ere haur haren presentzia onartzera, baina ez da egia abandonatu nahi izan nuelakoa. Ez, berak hala uste
|
badu
ere, nik ez nuen sekula abandonatu nahi izan. Nire ahizpaordea, Cécile Coudray, libre eta bakarrik zegoen, eta bere ardurapean hartu zuen Brigitte.
|
|
|
–Esan nahi dut... esan nahi dut ze hemen norbaitek ahaztu
|
badu
ere nola hil zen Jean jauna, ni oso ondo oroitzen naizela.
|
|
|
Txalet gisako etxe baxuak arbola tzarrez inguratuta daude, ematen du ezkutatzeko premia dutela. Kartel tzar batek handik hiru minutura Carrefour bat dagoela iragartzen
|
badu
ere, ez dabil inor.
|
|
2018
|
|
|
Orria pasa, eta beste egiteko batera, ale... . Eman behar izan dituen azalpenek barrena txiki txiki egin diote, eta mutilaren irmotasunak hasieran lasaitu egin
|
badu
ere, biziki asaldatu du ustezko sendotasuna arinkeria bihurtu dela ikusteak.
|
|
|
Horrelako aukerei ezin zaie itzuri egiten utzi. Gainera, bietako inork ere argudio hau mahai gainean jarri ez
|
badu
ere, elkarbizitzan ondo moldatuko ote diren kezka ere hor dago, eta ezezkoan, nor bere etxera itzultzeko aukera eskura edukitzea ere bada erabakiaren atzean egon den arrazoi garrantzitsua, segur aski, esplizitatu gabe izan bada ere, edo hori otu zaio orain Loreari bat batean," Eta ez bagara moldatzen. Ezer ez, berriz hona eta kito" moduko flash bat izan duenean.
|
|
|
Oasixen zerbitzuak eskaintzera joana da, zuzenean gazte taldeekin biltzeko asmoz, eta baita bitartekari lana egin lezakeen banatzaileren batekin ere. Eta xehetasunik ez
|
badu
ere, badaki lurralde horietako sator batzuekin hitzorduren bat lotu diotela. Bazter desberdinetako satorrak elkarrekin komunikaturik mantentzeko sistema fidagarri eta guztiz ezkutukoa lortzea dute helburu.
|
|
|
Zoragarria da. Aldebakarrekoa izateak komunikazioa osatu gabe uzten
|
badu
ere, beti airean bezala. Edozein momentutan jasotzen ditu Loreak Heleneren mezuak, aipu gogo pizgarriak edo pentsaraztekoak, batez ere.
|
|
|
Hala ere, eroso dago duten harremanarekin. Asetzen ez
|
badu
ere. Atsegina zaio Ganixekin buelta bat ematea eta patinez ibiltzera joatea, edo zerbait hartzera.
|
|
|
Smart eta txipik duen edozer etxean uzten dute, ibilbideen erregistrorik gera ez dadin. Eta Helenek esan zion hobe duela bigarren eskuko dendaren batean arropa erostea, zenbat eta zahar eta maiztuagoa, hobe, txipdun oihalik
|
badu
ere, horiek manipulatzea zailagoa izaten baita poliziarentzat, moneta kodez erositako jantzi berri bat baino. Bihar bertan nahi luke Loreak horretarako tarte bat hartu.
|
|
|
Zorionez, bada liburu mantentzen denik ere! Angela Davisen Emakumeak, arraza eta klasea aurkitu du, eta inongo erreferentziarik ez
|
badu
ere, erostea erabaki du. Besteren batean etorriko da berriz kuxkuxean aritzera.
|
|
|
–O o oi! Noiz ikasiko duk denborak, sufrimendua bera arintzen
|
badu
ere, suspertu egiten duela sufrimenduen oroipena. Tira, atera ezak gorpua plazaren erdira.
|
|
2019
|
|
|
–Aizu, Lale, hamalau jokalari bildu ditut, zu eta biok barne. Pare bat ordezko, gure artean baten batek min hartzen
|
badu
ere, esan dio, harro, Joeltzarrak.
|
|
|
Hamar minutu jokatu direnean, presoek sartuak dituzte bi gol, batere ez besteek. Lalek golekin gozatzen
|
badu
ere, sen ona nagusitzen da bere baitan, SSen haserre aurpegiak ikusi dituenean. Gozo antzean, taldekideei esan die lasaitzeko lehen zatia bukatu bitartean.
|
|
|
Noizetik noizera, iritzira, geldiarazi eta atseden hartzeko esaten diete. Hotz egiten
|
badu
ere, elurretan jarri dira, zernahi egingo lukete hankei atseden ematekotan. Aurrera segitzeko agindua jasotzen dutenean, bertan gelditu ohi dira hainbat, asko hilda edo hiltzeko zorian, beste pauso bat emateko gai ez.
|
|
|
Hala ere, Gitak ahaleginak egin ditu Lale kontsolatzeko. Ordurako kontatua dio gertatu zitzaiona, eta Gitak mutilaren tristezia ulertzen
|
badu
ere, ez du hein berean harekin bat egiten. Ez da bere kulpa Laleren" beste familia" ren berririk ez izatea.
|
|
|
Bere ardurapekoak kanpoan ari dira lanean. Ez du mugitzeko lanik hartu, Lale harengana joan eta maletatik txokolate tableta bat atera
|
badu
ere. Baretskik oharrarazia dio ez sartzeko Tätowierer aren eta 4562 presoaren arteko harremanetan, baina kapoak eroskeria onartu du.
|
|
|
Merzedesek erasokor pasiboa izateko gaitasuna dauka, berak nahi ez
|
badu
ere: beren bizitzan ez okupazio handirik eta ez buruhauste handirik izan ez duten pertsona horietakoa da, eta mundu honetan bertan dena berea balute bezala bizi direnak, planetak eskerrak eman balizkie bezala, gizaterian halako pertsonak egoteagatik.
|
|
|
Ez zen berandutu bestearen erantzuna: " Nigatik, bost axola hungarieraz egiten
|
badu
ere; ez zait interesatzen". Hungariera, jakina, ingelesa baino okerragoa zen harentzat".
|
|
|
Berbelitzek dioenez, normalizazioa ere deitzen diogu estandarizazioari... Baina gertatzen da kultura benetako batek ez duela industriaren parametroekin funtzionatzen, kultura benetako batek estandarraren eztandak entzutea eta pitzadurak seinalatzea duela benetako lana, mina emango
|
badu
ere.
|
|
|
itzulpen guztiak, baita zoriontsuenak ere, dira inperfektuak, bakoitza bere erara. Halatsu familiak ere, inperfektuak dira baita beren zoriontasunean ere, Tolstoiren sarrera famatuko lehen zatiak besterik iradokitzen
|
badu
ere.
|
|
|
" Euskara ez da inoiz izan eta gaur ere ez da hizkuntza literarioa edo filosofikoa, zeren estua etorri baitzaie beren pentsamenduak hizkuntza horretan adierazi nahi dituzten euskaldunei. [...] Hainbatek frogatu nahi izan
|
badu
ere euskara bihur daitekeela hizkuntza literarioa eta zientifikoa, zoro talde txiki baten eta filologo gisa mozorrotutako karlista euskaro askoren" mentalitatearen fruitua da.
|
|
|
Baina, 24 ordu horietan, eguzki orduak 15 inguru direnez eta gauekoak 9 bakarrik, lurraren bero kutxa irabazian dabilela, zeren gauez galtzen duena gutxiago baita. Udan, lurra biltzen eta pilatzen ari da, gauez zertxobait ordaindu behar
|
badu
ere.
|
|
|
Nahikoa ondroso portatzen da, bai: aparteko koskarik nabarmendu nahi ez
|
badu
ere gaineratiko hilabeteokin.
|
|
|
Seinale batere ona ez zitzaiona, martxoko sugearena zirudion gure laborari baserrikoari. Sugeak beti izan
|
badu
ere higuin punttu bat, nazkagarri gertatzen zitzaion martxoko sapa bero ustel horretan nagi antzean narrastaka azaltzen zenekoa: Martxoko sugeak, 40 eguneko negua.
|