|
2010
|
|
|
1 Sarrera artikulu honetan Frantziako estatuak eskualdetako hizkuntzekin garai zehatz batean izan dituen erlazioak aztertu nahi ditugu, erran nahi baita 1990tik 2010era, hots
|
azken
hogei urteetan. alor honetan hartu dituen neurri nagusiak azalduko ditugu, erabili dituen baliabideak, legezko alorrean izan diren bilakaerak, era orokorrean estatu horren hizkuntzen aldeko edo aurkako politika. noski ibilbide hau aski laburra izanen da nahitaez, xehetasunetan ez gara sartuko. helburua da hogei urte hauetako bilakaera agertaraztea.
|
|
|
2009ko martxoan kultura eta komunikazioaren ministeritzaren kabineteko buruak euskal konfederazioaren lehendakariari igorri zion gutunean hizkuntza ideologiaren bilakaeraren adibide ona da. arestian erran dugu batasuna eta uniformatasuna berdintzen direla arduradun publiko batzuengan eta iritzi publikoan. gutun horretan estatuaren ordezkariak bereizketa argiki egiten du hori idatziz: " Estatuak, eremu horretan hizkuntza politika bolontarista eramanez eta legezko tresneria berezia berretsiz, batasuna gauzatu nahi du ez uniformatasunean baina aniztasunean" (2009/03/09). bai,
|
azken
hogei urte horietan Frantzian hizkuntza ideologia ofiziala, estatuarena hain zuzen, aldatu dela erran dezakegu. halere, aukera denetan, frantsesaren lehentasuna baieztatu da eta hori bi mendez geroz ez da aldatzen. aldiz, adibidez, nahiz eta inolako legezko testutan hizkuntzen lurraldetasuna baieztatu ez den, zeharka onartua dela ohar dezakegu. alabaina hezkuntzaren kodeak bere l312 artikuluan, 2... " Eskualdetako hizkuntza eta kultura irakaskuntza eman daiteke eskola ibilbide osoan zehar, estatuaren eta lurralde kolektibitateen arteko hitzarmen baten bidez finkatuak diren modalitateen arabera, hizkuntza horiek erabiliak diren eskualdeetan" 3 argi da estatuaren hizkuntza ideologia era baikorrean aldatzen dela eskualdetako hizkuntzen mesederako, emeki eta baratxe izanik ere, frantsesaren lehentasuna printzipio nagusia egonik.
|
|
|
Aipatzekoa da azken urteotan unESCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur Aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. europako kontseiluko 32 estatuk sinatu dute ituna, baina sinatzeak ez du inolako konpromisorik eskatzen. horrela, Frantziako estatuak 1999an sinatu zuen, baina ez du berretsi, eta ondorioz, ez du inolako konpromisorik hartu. egun, europako kontseiluko 30 estatuk berretsi dute. itunaren funtzionamendua aski interesgarria da. lehenik eta behin erregio edo gutxiengoen hizkuntzen definizioa jasotzen du itunak. ondoren, itunaren helburuak eta konpromiso zehatzak jasotzen dira, eta atal horri dagokionez, estatuek erregio edo gutxiengoen hizkuntza guztiei aplikatu behar diete. iii. atalak konpromiso zehatzak jasotzen ditu itunak, eta horretan estatuek nahi dituzten hizkuntzei aplikatzen diete. adibide moduan espainiako estatua jar genezake; izan ere, iii. atala status ofiziala duten hizkuntzei besterik ez die aplikatuko eta irakurketa zurrun eta diskriminatzaile horren ondorioz, kanpoan geratzen dira euskara legeak nafarroan ezarritako eremu mistoan zein ez euskaldunean, euskara trebiñun eta turtziozen, asturiera etab. iii. ataleko konpromisoak zazpi eremutan sailkaturik agertzen dira: ...a; izan ere, hartutako konpromisoak betetzen diren egiaztatzeko ebaluazio zikloak izaten dira. aipatu ebaluazio zikloetan estatuak betetze mailari buruzko txostenak prestatzeaz gain, gizarte zibil antolatuak ere parte hartzen du eta txosten independenteak helarazten dizkie europako kontseiluak itunak monitorizatzeko abian jarri dituen batzordeei. europako Batasunaren jardunari lotzen bagatzaizkio,
|
azken
hogei urteotan erakunde horrek izandako aldaketak azpimarratu genituzke. hizkuntza aniztasuna izan da, zalantza barik, europako batasunaren ezaugarri nagusietako bat eta aniztasuna bera erabili izan du ikurritzan: Aniztasunean bildurik. dena den, europako batasunaren sorreraren aitzindari europako ekonomi elkartearen hastapenetatik egon den garapenari erreparatuta aniztasun partziala besterik ez dela izan ondoriozta dezakegu. ekonomi elkartetik gaur egungo europako batasunerako prozesuan zazpi itun aurkituko ditugu:
|
|
|
hezkuntza (Frisian), legeria (katalunian) eta hedabideak (galesen). horrekin batera, 2004an aduM proiektua sustatu zuen gutxiengoen hizkuntzen inguruan lan egiten dutenentzako informazioa zabaldu eta proiektu komunak egiteko sarea. azken urteotan aipatzekoa da 2005ean batasunak adostutako Hizkuntzaaniztasunerako estrategia berria izeneko dokumentua. horren ondorioz, 2006ko urrian hizkuntza aniztasunari buruzko goi mailako taldea jarri zen abian. horrela, 2006an batzordeak hizkuntzen ikaskuntza eta kultur aniztasuna sustatzeko ekintza plana onartu zuen, eta besteak beste, eskualdeko edo gutxiengoen hizkuntzen ikaskuntza ere jasotzen du. programa aurrerapausoa dela esan genezake, baina oso mugatua da, ez baitu berariaz jasotzen eskualdeko edo gutxiengoen hizkuntzen ikaskuntzarako programak laguntzea edota ekintza zehatzak abian jartzea. ekintza planaren arabera, irakatsi beharreko hizkuntza taldeak eskualdeko, gutxiengoen eta etorkinen hizkuntzak jaso lituzke. hala ere, ekintzek ez dute hori ezagutzen; esaterako, atzerriko hizkuntzen ikaskuntzari begirako SoCrateS programa batasuneko hizkuntza ofizialei (irlandera eta luxenburgera barne) begira besterik ez dago. europa eraikitzean hizkuntzek dimentsio politikoa eta ekonomikoa hartu dute, eta horrek eragina dauka batasuneko jardueretatik kanpo geratzen diren hizkuntzetan. tamalez, europako batasunak ez du kontuan hartzen eraikitzen ari diren europa horretan hizkuntza gutxiagotuak alboratzeak ekar ditzakeen ondorioak, bai eta hizkuntza horien barne garapenean ere. zer pentsa eman lieke horrek guztiak, berdintasunean oinarritutako europa bat eraikiko bada. gizarTe ziBilaren eKarpena: hizKunTz eSKuBideen deKlarazio uniBerTSala
|
azken
hogei urteotako errepasoa egiten ari garela, ezin saihestu hizkuntza komunitateen berdintasuna lortzeko gizarte zibilak egindako ekarpena: 1996an bartzelonan onartutako hizkuntz eskubideen deklarazio unibertsala.
|
|
|
Kontseiluko idazkari nagusia Helbide elektronikoa: ...ago. hogei urtez geure hizkuntza komunitatearentzat erreferente bihurtu zaigu soziolinguistika aldizkaria. euskal herriko zein kanpoko ekarpenak, monografikoak, azterketak, eta abar eskura jarri dizkigu aldizkariak. zoriontzekoa, bai, hogei urteko ibilbidea eginik, baina beste hainbat urtez aurrera egiteko eskaera ere egin behar zaio; bat aldizkaria behar dugulako. horrela, 20 urteurrena dela-eta,
|
azken
hogei urteotan europan hizkuntzetan izandako mugimenduen argazkia egiteko eskaera helarazita, oso ariketa zaila zela uste nuen; izan ere, hogei urte hizkuntzen bizitzan ezer ez bada ere, egia da azken hogei urteotan estatuak Europa berria eraikitzen ari diren honetan, hizkuntzak ere tartean egon direla. ez da erraza europan zenbat hizkuntza bizi diren adieraztea, ez eta europan zein hizkuntza min... Finean, inposizio hizkuntza izateari utzi diotenean ohartu dira hizkuntza handiak ezartzen duten inposizioez. aurreKo mugimenduaK gutxiengoen hizkuntzen direlakoen bilakaera historikoa egingo badugu, zenbait egilek XVii. mendera1 eramaten gaituzte, hain zuzen ere, westfaliako biltzarreko itunera, non gutxiengo erlijiosoen babesa aitortu baitzen. aro Modernoak hizkuntzen bilakaeran garrantzia hartuko zuten elementuak ekarri zituen:
|
|
|
Kontseiluko idazkari nagusia Helbide elektronikoa: ...u aldizkariak. zoriontzekoa, bai, hogei urteko ibilbidea eginik, baina beste hainbat urtez aurrera egiteko eskaera ere egin behar zaio; bat aldizkaria behar dugulako. horrela, 20 urteurrena dela-eta, azken hogei urteotan europan hizkuntzetan izandako mugimenduen argazkia egiteko eskaera helarazita, oso ariketa zaila zela uste nuen; izan ere, hogei urte hizkuntzen bizitzan ezer ez bada ere, egia da
|
azken
hogei urteotan estatuak Europa berria eraikitzen ari diren honetan, hizkuntzak ere tartean egon direla. ez da erraza europan zenbat hizkuntza bizi diren adieraztea, ez eta europan zein hizkuntza mintzo diren ere. adibide bat jartzearren, iturri batzuen arabera, europako batasunean 125 hizkuntzatik gora erabiltzen dira, horietako asko azken hamarkadetan izandako migrazio mugimenduen ondorioz sartu... Finean, inposizio hizkuntza izateari utzi diotenean ohartu dira hizkuntza handiak ezartzen duten inposizioez. aurreKo mugimenduaK gutxiengoen hizkuntzen direlakoen bilakaera historikoa egingo badugu, zenbait egilek XVii. mendera1 eramaten gaituzte, hain zuzen ere, westfaliako biltzarreko itunera, non gutxiengo erlijiosoen babesa aitortu baitzen. aro Modernoak hizkuntzen bilakaeran garrantzia hartuko zuten elementuak ekarri zituen:
|
|
|
Kontseiluko idazkari nagusia Helbide elektronikoa: ...gon direla. ez da erraza europan zenbat hizkuntza bizi diren adieraztea, ez eta europan zein hizkuntza mintzo diren ere. adibide bat jartzearren, iturri batzuen arabera, europako batasunean 125 hizkuntzatik gora erabiltzen dira, horietako asko azken hamarkadetan izandako migrazio mugimenduen ondorioz sartuak. berezko hizkuntza komunitateei dagokienez, 60 inguru direla esan ohi da. horrekin batera,
|
azken
hogei urteotan estatu berriak sortu dira europan, eta horrek hizkuntza politika berriak ezartzesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain az gain, hizkuntzen estatusetan ere eragina izan du. garai batean estatuko hizkuntza nagusia zirenak, egun gutxiengotzat hartzeko eskatzen diote europari. Finean, inposizio hizkuntza izateari utzi diotenean ohartu dira hizkuntza handiak ezartzen duten inposizioez. aurreKo mugimenduaK gutxiengoen hizkuntzen direlakoen bilakaera historikoa egingo badugu, zenbait egilek XVii. mendera1 eramaten gaituzte, hain zuzen ere, westfaliako biltzarreko itunera, non gutxiengo erlijiosoen babesa aitortu baitzen. aro Modernoak hizkuntzen bilakaeran garrantzia hartuko zuten elementuak ekarri zituen:
|
|
2012
|
|
|
Inkesta soziolinguistikoa bost urterik behin burutzen den azterlana da, eta honakoa bosgarrena da. Beraz, gaur egun euskararen egoera nolakoa den adierazteaz gain,
|
azken
hogei urteotako bilakaera nolakoa izan den azaltzeko aukera ematen digu. Artikulu honetan, inkesta honen emaitza nagusiak aurkeztuko dira.• Hitz gakoak:
|
|
|
Inkesta soziolinguistikoa bost urterik behin burutzen den azterlana da; orain arte bost burutu ditugu. Beraz, gaur egun euskararen egoera nolakoa den adierazteaz gain,
|
azken
hogei urteotako bilakaera nolakoa izan den azaltzeko aukera ematen digu.
|
|
|
Inkesta soziolinguistikoa bost urterik behin burutzen den azterlana da; orain arte bost burutu ditugu. Beraz, gaur egun euskararen egoera nolakoa den adierazteaz gain,
|
azken
hogei urteotako bilakaera nolakoa izan den azaltzeko aukera ematen digu. v. Inkesta Soziolinguistikoa. 2011 – Jon Aizpurua eta Agurtzane Ortiz de Landaluze
|
|
|
EAEn ere 7 puntuko igoera izan du euskararen aldeko jarrerak
|
azken
hogei urteotan (1991n %55 eta 2011n %62, 3).
|
|
|
16 eta 24 urte bitarteko gazteen artean euskararen erabilerak gora egin du udaletxean, banketxean eta osasun zerbitzuetan, 1991ko %8, 9tik, 2011ko %21, 8ra(+ %145, 9ko hazkunde erlatiboa), lagunekiko elkarrizketetan (%10, 5etik %24, 1era;+ %128, 6ko hazkundea), lankideekin (%11, 5etik %24, 8ra;+ %115, 9ko hazkundea), kaleko erabileran (%8, 5etik %13, 4ra;+ %44, 8ko hazkundea) eta etxean (%11, 5etik %13, 5era;+ %16, 9) 2 Igo egin da, hortaz, gazteen erabilera eremu guztietan, eremu formaletan bereziki, baina baita, apalago bada ere, aztertutako gainerakoetan ere. Zalantzarik ez dago irakaskuntzan ere indartsu egingo zuela aurrera euskararen erabilerak
|
azken
hogei urteotan, eta inkognita nagusia, akaso, hedabideen kontsumoan gazteek zer nolako bilakaera izan duten jakitea dugu (oraingoz ez dugu daturik horretaz aritzeko).
|
|
2016
|
|
|
• Zerbitzu hizkuntzari dagokionez gorabide argia izan du ET jardunak, datuon arabera, EAEko eta Nafarroako udal esparruan, osasun zerbitzuetan eta bankuetan. Beste inon baino bortitzagoa izan da jardungune honetan, EAEko perspektibara mugatuz, ET erabilerak
|
azken
hogei urteotan izan duen goraldia;
|
|
|
Hizkuntza erabileraren
|
azken
hogei urteotako bilakaeraz argitalpen horretan dagoen informazio baliosa era askotara landu liteke. Esate baterako, a) EAEko, Nafarroako eta Iparraldeko 2011ko E4, E3eta ET hiztunak123 1991ko hiztunekin konparatuz; b) 2011ko ET hiztunak adin egituraren arabera analizatuz:
|
|
|
A. Euskararen egoera globala ikusita, Europako zein nazioarteko hizkuntzen egoeren bilakaera kontuan hartuta eta bereziki
|
azken
hogei urteotan gizarteak bizi duen iraultza soziala kontuan hartuta, arnasguneei buruz klasikoa den ikuspuntua zertxobait leundu egin litzateke. M. Zalbidek aipatzen dituen arnasguneen 11 ezaugarri (38 or.) birpentsatu egin dira, seguruenik, gizarte berrian.
|
|
2019
|
|
|
arnasgune erasan bihurtu ziren batzuek 1960 inguruan; arnasgune erasan bihurtzen ari dira geroztik beste hainbat: batez ere
|
azken
hogei urtean.
|
|
|
arnasgune erasan bihurtu ziren batzuek 1960 inguruan; arnasgune erasan bihurtzen ari dira geroztik beste hainbat: batez ere
|
azken
hogei urtean.
|
|
2023
|
|
|
Artikulu honen xedea ez da ikerketa lan horretan sakontzea, ezpada,
|
azken
hogei urteetan izandako ibilbide pertsonal batetik ateratako zenbait ondorio eta bizipen partekatzea. Urteotan guztietan jasotako transmisioak, izandako harremanek eta bizitako esperientziek euskara elkarteen gainean sortu duten ikuspegi bat da artikuluan jasoko dena, pertsonala.
|