|
2001
|
|
|
Omen. Argi dagoena da,
|
azken
hamarkada hauetara so eginez bakarrik, Botere Judizial espainiarra eta frantsesa ez direla euskal hiritarrontzat eta Euskal Herriarentzat ezeren zutabe berme edo garantia, espainiar eta frantses inposaketa antidemokratikoarena ez bada. Euskal hiritarrak Euskal Herriratzen saiatzea ogibidetzat dugunok zehazki, modu dramatikoan ezagutzen dugu hori.
|
|
2002
|
|
|
J. L. Borgesek literatura ingelesaz zioenari jarraituz1, euskal eleberrigile bakoitza uharte bat dela esan genezake geuk ere, eta uharte izaera horrek nabarmen zailtzen duela euskal literaturaren historialariaren lana. Horregatik ahalegindu gara
|
azken
hamarkada hauetako eleberrigintza aztergai duen atal honi tarte luzeagoa ematen, azterkizun dugunaren berritasunak zailtasun ugari dakartzala aitortu arren, inoiz eduki dugun eskaintza literario aberatsenaren aurrean gaudelako.
|
|
|
Euskal sistema literarioaren eskema laburregi hau nolabait osatzeko, bitartekariez ere hitz egin genuke. Gauza jakina da
|
azken
hamarkada hauetan bitartekarien garrantzi eta eraginkortasun komertziala izugarri eraldatu eta merkatuaren legeetara makurtu dela. Ikuskizunaren kultura deborgiar honetan, erresonantzia kutxarik gabe, nekez egingo du literatur lan batek aurrera, nahiz eta bere kalitate eta ekarriak agerikoak izan.
|
|
|
Gombrowiczen hitzaldiaren argitan, poesiak
|
azken
hamarkada hauetan izan dituen aje nagusiak bi izan direla esan daiteke: hermetismoa, alde batetik, eta lirikokeria, bestetik.
|
|
2003
|
|
|
Bestela botere egoerandagoenak jasoko ditu onura guztiak, menpekoaren kontura. Horixe da, hain zuzen,
|
azken
hamarkada hauetan gertatu dena nekazaritza alorrean Iparraldeko herrialdeen onurarako eta hegoaldekoen kalterako. Azken horiek planteatzen duten Garapen Kutxa nekazaritza hitzarmenean sartzea da bideetako bat edo beste bat ViaCampesinak mantentzen duen jarrera:
|
|
2004
|
|
|
Ez gauza batean bakarrik. Euskaltasunaren arrasto oro errotik erauzitako eskualdeetan ere
|
azken
hamarkada hauetan egin den euskalduntze ahaleginei darizkien lorpenak pozarren bizi ditugu euskaltzaleok. Egia da, bai, erdararen eremu soilduan berriro euskararen kimuak ernetzen hasiak dira han eta hemen.
|
|
|
Zentzu honetan, Aranarenak badu gaurko tasunik, seriotan galdetzea baita, euskal kasura etorrita, literaturaren garape nak XX. mendeaz geroztik zer nolako eragina izan duen nazio askapenean. Euskal Pizkundeak, Aitzol buru zela, fede itsua ezarri zuen 1936ko gerraurre ko literatur mugimenduan; posfrankismoko
|
azken
hamarkada hauetan bide za bala ireki izan zaio literaturari eta bere ugaritasunean lortu da, Madriletik pa sata, euskal idazle batzuk atzerriko hizkuntza batzuetan ezagutzera ematea ere itzulpenen bidez. Baina zer suposatu du literaturaren loraldi honek aberrigin tzaren gorakadan. Honetaz eztabaida publikorik ez da egin.
|
|
2005
|
|
|
Horrelako zerbait gertatua da
|
azken
hamarkada hauetan kofesioarekin. Duela 20 bat urte, Donibane Garaziko eliza bi aldiz mukurru betetzen zen besta buru bezperetan egiten zen barkamen elizkizunerako (bat euskaraz, bestea frantsesez).
|
|
|
Heren mundua laguntzen omen dugu, bainan Munduko Bankoak 2002an plazaratu ikerketa batek dioenaz, eskolatuen heren bat galdu du Afrikak
|
azken
hamarkada hauetan, Erresuma aberatsetara heldu zaizkigulakotz mediku, injinadore, unibertsitateko irakasle eta beste: herriari gosta zaizkien lehen 25 urteak, haurLoturarik ba ote da gorabehera horien artean?
|
|
|
Erraz nahas daitezkeen bi kontzeptu,
|
azken
hamarkada hauetan bizitza sozial eta politikoan sartu direnak
|
|
|
Gerla ezberdinetako banderak airean zeuden, lore sorta handiak kutxaren maldan, lau ezkargi bazterretan, kofoin gorri batean txilintx bi medaila eder eta herritarrek
|
azken
hamarkada hauetan etxe batetik bestera garraiatzen zuten zilarrezko gurutze pisua. Epistolen eta ebanjelioaren arteko tartea Gilen xantreak bete zuen elgarren ogi zu zaitugu zu kantua aterpe bustiaren izkina orotara helarazten zuela dugun bihotzez bat egin...
|
|
2007
|
|
|
Hala ere, erantzun borobilik gabe, hainbat galdera egiteko aukera ikusten dut datuen irakurketan. Esaterako,
|
azken
hamarkada hauetan garatutako hizkuntza politika eta normalizazioan aurrera egiteko erabilitako baliabideak lotuta daude herrialde batetik bestera ikusten den erabileraren hazkunde erritmo ezberdinarekin. Edo, haur etorkinen eragina arrazoi nahikoa da 2001ean argi eta garbi ikusten zen euskararen erabileraren eta haurren presentziaren arteko lotura 2006an ahulduta agertzeko?
|
|
|
Ikasi, nola edo hala ikasi, ikastenomen dute ikastetxe batzuetan, erabiltzen ez den hizkuntza ikastea ezina badirudiere. Nolanahi ere,
|
azken
hamarkada hauetako euskalduntzearen ebaluazioa egitenhasita, erabileraren porrota izango genuke daturik adierazgarriena Euskal Autonomia Erkidegoko euskalduntze politikan. Hori horrela izatekotan, beraz, zergatik ezda erabiltzen hizkuntza bat, euskara?
|
|
2008
|
|
|
Gaztetxe berba gutxi aurkituko duzu Jakin eko orriotan. Bada,
|
azken
hamarkada hauetan, kulturgintza herritarraren gune dira etxeok. Gazteek antolatuta, kudeatuta, aurrera aterata, nazioarteko eredu dira okupatu eta eskuratutako lokalok.
|
|
2009
|
|
|
Hain zuzen ere,
|
azken
hamarkada hauetan gero eta indar handiagoa hartuduen ahozko historiak gizarte antropologiarekin bat egiten duen esparruaz jardungo naiz: lekukotzez.
|
|
|
Politika ekonomikoan interes taldeek duten ahalmen hori kontuan hartzeak, batez ere, XIX. mendeko egile anarkista eta sozialisten artean izan zuen eragina76 Geroxeago, XX. mendeko politikaren zientzialariengan eta,
|
azken
hamarkada hauetan, «interes taldeen teorian» (capture theory) eta aukeraketa publikoaren eskolan ere, azken hau oso loturik merkatu librearen aldeko ildoekin.
|
|
|
Bestaldetik, garrantzi handikoa da
|
azken
hamarkada hauetan Erresuma Batuan eta AEBn ezarritako politika ekonomikoak90kontuan hartzea eta, batez ere:
|
|
|
Azterketa batzuen arabera, interes publikoen eta pribatuen arteko nahasketa hori kontuan hartu gabe, oso zaila da
|
azken
hamarkada hauetan AEBko eta Britainia Handiko banku zentralek jarraitutako finantza politikak ulertu ahal izatea (Ruiz, 2008).
|
|
|
Prozesu horietan, interes pribatu eta partikularren eraginaren ondorio kaltegarriez oharturik77, garrantzi handia eman zaie
|
azken
hamarkada hauetan, gobernuen jokatzeko askatasuna mugatzeko asmoz sortu diren egitura batzuei. Adibidez, banku zentralen berjabetasuna edo defizitak murrizteko konpromisoak, batez ere nazioarte mailan hartutakoak (Jordan, Garcia eta Antuñano, 1999).
|
|
|
Hala ere, nahiz eta
|
azken
hamarkada hauetako agintari politikoek enpresa txikien aldeko mezuak behin eta berriz bidali, deigarria da joera hori, adibidez, Europako Batzordean?, oso zaila da betiko egoerari buelta ematea.
|
|
|
Behin eta berriz jarri da gai hori eztabaidan
|
azken
hamarkada hauetan. Alde batetik, hainbat azterketak azpimarratu du enpresa txiki eta ertainen garrantzia garapen ekonomikoan eta, horren ondorioz, erakunde publikoek enpresa horien jarduera gehiago sustatzeko beharra ere.
|
|
|
Egiaz, kritika gogorrak jaso dituzte
|
azken
hamarkada hauetan lehia politikek. Ziur asko, berrazterketa sakona behar dute.
|
|
|
Bestaldetik,
|
azken
hamarkada hauetako erakunde publikoek «egonkortzaile automatikoak» sortu zituzten. Hauengatik, ekonomiaren atzeraldien ondorioz, berez, defizit publikoa sortu egiten da.
|
|
|
Politika ekonomikoaren barne, eta, zehazki, industria politikaren barne? gero eta garrantzi handiagoa eskuratu du
|
azken
hamarkada hauetan ingurumen politikak.
|
|
|
Mendebaldeko herrialdeetan,
|
azken
hamarkada hauetan, onartzen da, inolako zalantzarik gabe, enplegurako politikak, berez, ez direla nahiko okupazioaren handitze iraunkorra lortzeko. Oso prozesu ezberdinek eragiten dute enpleguaren bilakaeran:
|
|
|
Gainera, proiektua Bilbon abiatu da. Eta une egokia da adierazteko Bilbon
|
azken
hamarkada hauetan euskararen alde egin den lana izugarria izan dela. Hezkuntzatik hasi zen kontua, lehenengo ikastoletan eta geroago eskola publikoan euskal lerroak etengabe irekiz, eta gaur egun, ikastetxe pribatu batzuk kenduta, euskarazko irakaskuntza zabaldurik dago auzo guztietan.
|
|
|
Dagoeneko hamaika mila trikimailu eta zerrikeria sortu dituzte
|
azken
hamarkada hauetan, euskarari oinak geldiarazteko; kopurua ia konta ezin ahala da.
|
|
2010
|
|
|
Masa komunikabideak
|
azken
hamarkada hauetan boteretsu bihurtu dira. Bere egiazkotasunari buruz debatea XIX. mendean prentsa masiboaren sorreran koka genezake.
|
|
|
Gutxieneko batzuk aurkitu ditugu, eta aurrerapauso bat da, niretzako estrategikoa, atzera bueltarik ez duena, guztiak bide politiko eta demokratikoen aldeko apustua egitea. Hor dago benetan euskal politikagintzan
|
azken
hamarkada hauetan eman den iraultza. Gero aldaketa horrek beste aldaketa batzuk ekarriko ditu, ala ez, baina benetako aldaketa hori da.
|
|
|
Zorionez, euskararen balioa gizarte osoak, enpresek eta herri erakundeek partekatzen dute gaur egun. Euskararen aldeko atxikimendu zabal batek aukera eman digu,
|
azken
hamarkada hauetan, euskararen normalizazio bidean urrats sendoak aurrera egiteko, eragozpenak eta ezinak gaindituta. Hala ere, bide luzea dugu gure aurrean, euskarak bizitza osoa izan dezan gure eguneroko zereginetan, kalean, lantokian edo lagunartean.
|
|
|
Lan horren lehengo balioa da hutsune bat betetzera heldu dela. Alabainan, nahiz eta urtero AEK ko ikasleek datu fitxa betetzen duten,
|
azken
hamarkada hauetan oso guttitan hartu dugu denbora datu horiek behar bezala aztertzeko. Sartze kanpainatik korrikara, Biltzar Nagusitik xede arlora, lanak bat bestearen gibeletik lotzen dira eta zenbait, egin beharreko?
|
|
|
Herrialde batzuetan,, adib., AEBn eta, batez ere, Erresuma Batuan
|
azken
hamarkada hauetan?, finantza sektoreak lortu duen pisua eta garrantzia barne produktu gordinean, enpresen etekinetan, eta abarretan sektore politikaren balizko aukeren ondorioen artean koka daiteke, inolako zalantzarik gabe.
|
|
|
Nahiz eta, teoria mailan, harrigarria izan, hainbestetan gertatu da gure inguruetan
|
azken
hamarkada hauetan, ekonomia errealaren bilakaeraren geldialdi edo atzeraldiak ezkutatuta geratzea informazio estatistikoaren hutsune nabarien ondorioz. Hainbat urtetan, ekonomiaren bilakaera aztertzeko orduan benetako erreferentzia errealak ia ia kontuan hartu gabe geratu dira politika ekonomikoak lantzeko orduan eta iritzi publikoaren aurrean agintariek azaltzeko orduan.
|
|
|
Zerbitzu mota horien aldeko joera bai gertatu dela neurri batean Mendebaldeko gizartearen
|
azken
hamarkada hauetako ekonomi bilakaeran. Industria arloko enpresetan bertan, gero eta lanpostu gehiago daude loturik diseinuarekin, antolaketarekin, etab. eta gutxiago betiko «eskulan zuzenarekin».
|
|
|
Interes handia egon da herrialde guztietan industri politikaz
|
azken
hamarkada hauetan. Arrazoi ezberdinak egon dira interes orokor hori pizteko.
|
|
|
Azkenik, finantza krisialdia lehertzean, industri egiturak herrialde bakoitzean duen pisuaren eta aurrera jotzeko duen aukeraren ondorioz,
|
azken
hamarkada hauetan jarraitutako industri politikak berraztertzen ari dira Mendebaldeko ia ia herrialde guztietan.
|
|
|
Enpresa pribatuen eta gobernuen arteko elkarlanaren kontzeptuarekiko interesa nabarmen piztu da
|
azken
hamarkada hauetan, erakunde publikoen kudeaketarako gaitasun eta eraginkortasunez gizartean sorturiko mesfidantzen ondorioz.
|
|
|
Hala ere,
|
azken
hamarkada hauetako pribatizazioaren aldeko mugimenduaren ondorioz, enpresa publikoen eta pribatuen arteko elkarlana beste esparru batean landu eta aztertzen hasi da: erakunde publikoen eginkizunak garatzeko orduan.
|
|
|
Berrikuntza politiketan gobernuek izan behar duten esku hartzea zuritzeko orduan, onartu ohi den arrazoirik funtsezkoena ekonomi jardueran berrikuntzak duen eragina da. Edo horrelako jarrera hartzeko joera nabaria igertzen da Mendebaldean
|
azken
hamarkada hauetan.
|
|
|
Barne merkatu hori sendotzeko bidean, kide diren estatuen arteko muga zergak eta estatuen arteko merkataritza fluxuen aurkako oztopo teknikoak gainditzeko aurrerapauso nabariak eman dira
|
azken
hamarkada hauetan.
|
|
|
Askoz gutxiago aztertu dira, oro har, desindustrializazio prozesuak. Hala ere,
|
azken
hamarkada hauetan, gero eta interes handiagoa sortzen ari da zenbait herrialde garatutan gertatzen ari diren desindustrializazio prozesuez. Batez ere, garapenbidean dauden herrialde emergenteen lehiaren ondorioz.
|
|
|
Interes handia sortu da azken urte hauetan AEBko industri sektorearen gainbehera prozesuaren inguruan. Bereziki gogorra izaten ari da eztabaida hori momentu honetan,
|
azken
hamarkada hauetako AEBko (eta, neurri batean, Mendebalde osoko) industri politika kolokan jartzen ari delako hainbat aditu.
|
|
|
Hainbat egilek AEBren industriaren gainbehera aipatu dute behin eta berriz
|
azken
hamarkada hauetako herrialde horren ibilbide ekonomikoa aztertzeko eta azaltzeko orduan. Behin baino gehiagotan, informazio eta komunikazioaren gizarte berriaren ondoriozko prozesutzat jo da, oso balorazio baikorrarekin prozesu hori aztertu duten hainbat adituren aldetik.
|
|
|
Betidanik funtsezkotzat jo diren faktoreak: lehengaiak, kualifikaziorik gabeko lana, etab. zalantzan jarri dira
|
azken
hamarkada hauetan. Porter en ustez, faktorerik funtsezkoenak sortu egiten dira, ez dira «oinordetzan hartzen».
|
|
|
Bestaldetik, nekazaritza sektoreak, betidanik merkatu librearen aldekoa izanik, protekzionismoaren aldeko joera nabariak hartu ditu
|
azken
hamarkada hauetan herrialde garatuetan (Europa, Japonia, AEB).
|
|
|
Hala ere, egia da ere nazioarte mailako merkataritza politika esku hartzaile batzuk oso arrakastatsuak izan direla. Adibidez, AEBn XIX. mendean, edo Japonian XX. mendean, Txinan
|
azken
hamarkada hauetan, etab.
|
|
|
Neurri zehatzetatik aparte, energia politika bera gero eta garrantzi handiagoa hartzen ari da Europar Batasuneko politiken artean. Europako ekonomi garapenak atzerriko energia hornitzaileekiko gero eta mendekotasun handiagoa izan du
|
azken
hamarkada hauetan. Eta, gero eta gehiago, jarrera aktiboagoa eskatzen zaio Europar Batasunari bi ildo hauetan:
|
|
|
Europar Batasuneko industri politikaren politika horizontalen artean, bereziki deigarria da
|
azken
hamarkada hauetan gertatutako aldaketa enpresen neurriari buruz. Egiaz, azken urte hauetan gero eta gehiago onartzen ari da enpresa txiki eta ertainak zein puntutaraino diren onuragarriak Europako industri politikan.
|
|
|
Batez ere, enpresa publiko eta pribatuen bakoitzaren abantailak adierazten ziren. Alderantziz,
|
azken
hamarkada hauetan, gero eta garrantzi handiagoa eman zaie pribatizazaio prozesuei. Behin baino gehiagotan, prozesu horien egokitasuna garrantzi handiagokoa izan daitekeelako enpresa zehatz baten jabetzaren izaera publiko edo pribatua baino.
|
|
|
Nahiz eta
|
azken
hamarkada hauetan gutxieneko jarrera izan, hainbat egilek aztertu eta azaldu ditu enpresa publikoaren aldeko argudioak.
|
|
|
Baina
|
azken
hamarkada hauetan Mendebaldeko herrialde batzuetan gertatutako desindustrializazio prozesuaren testuinguruan, gure herrialde askotan industriaren kulturatik zerbitzuen kulturara igarotzen ari zela uste izan dugu. Eta; neurri handi batean, horixe bera da ziur asko industri egitura sendoei eusteko zailtasun berezia (Saunders, 1987).
|
|
|
Berrikuntza eta enpresen epe luzeko ikuspegi estrategikoa guztiz loturik daudela esatean bat datoz aditu guztiak. Horrela izanik, ez dugu ahaztu behar Mendebaldeko enpresetan
|
azken
hamarkada hauetan gertaturiko atzerapausoa. Deslokalizazio prozesuek erakusten duten moduan, epe motzeko etekinak eskuratzearen aldeko joera zaharrak berpiztu dituzte enpresa askok.
|
|
|
Azkenik, jabe pribatuen artean, gero eta garrantzi handiagoa hartzen ari dira
|
azken
hamarkada hauetan inbertsiogileak ez diren jabeen presentzia sustatzeko politikak (mutualizazio politikak). Batez ere, sektore batzuetako erabiltzaileen jabetza sustatzeko (adib., banka sektorean) eta langileen jabetza sustatzeko ekimenetan.
|
|
|
Dakigunez,
|
azken
hamarkada hauetan politika ekonomiko guztiek murriztu dute sektore publikoaren pisua enpresa jardueren kudeatzaile gisa.
|
|
|
Laguntza hauen eraginak eta muga zergenak antzekoak dira nazioarteko merkataritzaren aldetik. Hori bai,
|
azken
hamarkada hauetan nabarmen murriztu direnez muga zergak ezartzeko aukerak nazioarteko egitura politiko eta itunen ondorioz (Europar Batasuna, WTO), askoz errazagoa bihurtu da helburu bera lortzea barne enpresei emandako laguntzen bidez.
|
|
|
Tradizioz, erakunde publikoen esku egon dira zenbaitetan sektore bi horiek edo, bestela, pisu handia izan dute erakunde publikoen jabetzapean dauden sektore horietako enpresek. Hala ere,
|
azken
hamarkada hauetan, gero eta joera nabariagoa igarri da pribatizazioaren alde sektore horietan. Hemen ere, mugatua izan da pribatizazio prozesua, eta hainbat jarduera geratu dira erakunde publikoen esku edo, bestela, oso araututa dauden erakunde pribatuen esku.
|
|
|
Ikusiko dugunez, herrialde garatuetan dagoeneko ez da hartzen helburutzat industria sektorearen lanpostu kopurua handitzea edo ekonomia osoan industriak duen pisua handitzea, baizik eta langileko balio erantsia handitzea eta, batez ere, beste herrialdeetako industriarekiko lehiakortasuna ere. Horren garrantzia loturik dago, neurri handi batean,
|
azken
hamarkada hauetan gertaturiko ekonomien irekiera eta globalizazio prozesuarekin.
|
|
|
Hala ere,
|
azken
hamarkada hauetan, lehia babesteko politiken betiko helburuak zalantzan jartzen hasi dira nolabait. Globalizazio prozesuaren ondorioz, hainbat interes sortu dira bat egite edo erosketa erraldoiak erraztearen alde.
|
|
|
Baina ez du ematen lehia babesteko politika hori eraginkorra izan denik hortik aurrera AEBko ekonomian gertatutako aldaketei aurre egiteko eta, hainbat sektoretan?
|
azken
hamarkada hauetako monopolizazio/ oligopolizazio prozesuak ekiditeko.
|
|
|
Aditu batzuen ustez, garrantzi handikoa da kontuan hartzea ezen
|
azken
hamarkada hauetan berrikuntzak gero eta garrantzi handiagoa duela ekonomi egiturak ulertzeko orduan. Berrikuntza prozesuak gero eta bizkorragoak dira.
|
|
|
Hala ere, betiko sektore politikaren aurka
|
azken
hamarkada hauetan nagusitu diren iritzi horiek zalantzan jarri behar dira neurri handi batean. Egia da, jakina, edozein sektore politikak, neurri batean zein bestean, merkatu lehia eraldatzen duela derrigorrez.
|
|
|
Maiz nabarmendu izan dira Europako" identitate gatazkak" ebazteko Erkidegoaren politikak dauzkan gabeziak eta kontraesanak. Hala, esaterako, Balkanetako mendebaldean, EBk paper kontrajarriak jokatu ditu
|
azken
hamarkada hauetan, gogortasuna (konpromiso militarra inguruan) eta biguntasuna (EBn sartzeko promesa) uztartuz. Anbiguotasun hori azpimarratuta geratu da atzerriari eta segurtasunari buruzko politika bateratuko arduradunek egindako adiskidantzarako dei etengabeekin, zeren eta, aldi berean, EBk ez die Balkanetako herriei inolako konfiantzarik eman, eta horrek gorantz doan eszeptizismoa baino ez du bultzatu herri horietan.
|
|
2011
|
|
|
Eta hori da. Baina badugu
|
azken
hamarkada hauetan, ez bakarrik mundu osoan, ze hor jarraitzen dute mila basatikerik, hor jarraitzen dute, baina hemen ere Europan badugu halako exaltazio bat batez ere heriotzari lotua, izugarria. Eta gero, gertatzen direnak gertatzen dira.
|
|
2012
|
|
|
Orain dela urtebete hasi zen dena. Garabide elkarteak, euskararen biziberritzeari buruzko jardunaldiak antolatu zituen,
|
azken
hamarkada hauetako prozesua azaldu zigun, zer egin den, zer den hizkuntza baten biziberritzea. Ikastaroa antolatu zuen eta hizkuntza minorizatuak dituzten zenbait komunitateko ordezkariak gonbidatu zituen:
|
|
|
Baina hemen Euskal curriculum nazionalarenproposamenarekin letorkeen diskurtsoari, indarrean dauden beste guztiena bezainarrazonatua izan arren, muzin egiten zaio eta bazterrean uzten. (.) Egun, iritzi onartuada, besteak beste,
|
azken
hamarkada hauetan zehar aldarrikatuak izan diren legemurriztaile desberdinen ondorioz?, Euskal Herrian ez dela egin Euskal curriculumaosatzeko saio sistematizaturik. Indarrean dagoen curriculumaren mugak agerianjartzen dituzten datu adierazleak, berriz, bat baino gehiago dira.
|
|
|
Baina hemen Euskal curriculum nazionalarenproposamenarekin letorkeen diskurtsoari, indarrean dauden beste guztiena bezainarrazonatua izan arren, muzin egiten zaio eta bazterrean uzten. (.) Egun, iritzi onartuada, besteak beste,
|
azken
hamarkada hauetan zehar aldarrikatuak izan diren legemurriztaile desberdinen ondorioz?, Euskal Herrian ez dela egin Euskal curriculumaosatzeko saio sistematizaturik. Indarrean dagoen curriculumaren mugak agerianjartzen dituzten datu adierazleak, berriz, bat baino gehiago dira.
|
|
|
gramineoen familiako landare bat da, eta elikagaiak egiteko gehien erabiltzen den zerealetako bat. Bere laborantza antzinakoenetako bat da, 9.000 urte baino gehiago ditu, baina
|
azken
hamarkada hauetara arte zientzialariak ez dira saiatu zientziaren bilakaera zereal horretan aplikatzen; izan ere, zereal horren laborantza mundu osoko pertsona askoren elikaduraren oinarria da.
|
|
|
Askotan entzun izan da eta ni erabat nago sinetsita horrekineuskaldunok ez dugula
|
azken
hamarkada hauetan zorte gehiegirik izan agintean suertatu zaizkigun politikariekin. Eta pairatu egin dugula, eta pairatzen ari garela nolabait eskasia hori.
|
|
|
Higea hitzetik etorri zaigu" higiene" hitza eta" higienismo" deituriko osasun korronte berritu hori. Nork bere burua osasuntsuki mantentzeko ahalmena eta, inoiz galduz gero, berreskuratzeko arte edo abilezia hori galtzen ari zen
|
azken
hamarkada hauetan. Hebrear esaera zahar batek gero Bibliara pasatu zendio:
|
|
|
Arrebari zerbait gertatu zitzaiola sumatuz gero planeta urdina purtzilikatuko zuen Danielek, bai eta Martik, bat anaia propioa zelako eta bestea Hegoaldeko gudarien haroaz troxatu Txatxok ebatsi zion Janaren gordekako maitalea. Zenbat suge ez zituen Iparraldeak irentsi
|
azken
hamarkada hauetan. Benetako piztiak bailiran ebaki arau berrosatzen ziren zazpi mutur eztendun zeuzkaten.
|
|
2013
|
|
|
Jende asko hil du ETAk, hori argi dago. Baina hildako gehiago ere egon dira
|
azken
hamarkada hauetan, eta ez bakarrik GALek edota GALen parekoek eragindakoak. Segurtasun indarren eskuetan edota errepresioaren ondorioz bizia galdu zutenak ere badira.
|
|
|
Garindaine, aldiz, asko eta asko erdaldunduta dagoen herria izanik ere! Hor ere, pastoralak
|
azken
hamarkada hauetan berarekin dakarren kontraesan nagusi bat: horretan partaide izan nahi dutenak asko izatea eta horien artean euskaradunak oso gutxi!
|
|
2014
|
|
|
Ezberdintasun sozialek egiturazko oinarriak dituzte, sozietatearen egitura ideologikoan, ekonomikoan eta politikoan oinarrituta daudenak.Gizon eta emakumeen arteko aukera berdintasuna lortzeko lanetan hausnarketarako eguna da martxoaren 8an ospatzen den Emakumeen Eskubideen Nazioarteko Eguna, lan horiekiko konpromisoa berresteko eta erronka berriak ezartzeko. Baina, egun konkretu batean aldarrikatzen diren eskubideak eguneroko jardun zehatzetan gauzatuz egin behar da aurrera.Asko aurreratu da
|
azken
hamarkada hauetan, hau da, 60 eta 70 hamarkadetan mendebaldeko munduko emakumeek mundu gerren ondorioz baztertuta zegoen diskurtso feminista berreskuratu zutenetik gaur egun esparru eta arlo gehienetara iritsi diren emakumeen aldarrikapenak hedatzera. Baina askotan hedapen hori azalekoa da, itxurak ez darama berekin sakontasuna.2013ko udaberriaren atarian Orioko Udalak, urtebete lehenago herriko hainbat eragileekin hasi zuen lanketa baten ondorioz, 13 helburu eta 53 neurri konkretuekin, Berdintasunerako I Plana osatu zuen.Berdintasunaren I Planak 4 ardatz estrategiko hartzen ditu: – Emakume eta gizonen egoera, baldintza eta beharrizan desberdinak kontuan harturik helburu eta ekintza desberdinak sortu emakume eta gizonen arteko desberdintasun egoerak desagerrarazteko.– Jabekuntza eta balio aldaketa emakumearen autonomia sustatzea eta beraren egoera sendotzea eskatzen du arlo publikoan eta erabakiak hartzerako orduan.– Gizarte antolakuntza erantzunkidearen bitartez bizitza pertsonala, familia artekoa eta lanekoa bateratzea lortu nahi da gizonen erantzunkidetasunaren bitartez, etxeko lanetan, lan estrukturen moldaketa etab.– Genero indarkeriaren aurka borrokatzeko neurri eta baliabideak erraztu.Oinarri teorikoez ondo hornituta aurrera goaz eta praktikara eramateko jauzian abiadura azkartzeko denok eman behar dugu gure bultzadatxoa.Adierazpen honekin Orioko Udalak bat egiten du martxoaren 8an ospatzen den Emakumeen Eskubideen Nazioarteko Eguneko aldarrikapenarekin.Orioko Udala
|
|
|
Asko aurreratu da
|
azken
hamarkada hauetan, hau da, 60 eta 70 hamarkadetan mendebaldeko munduko emakumeek mundu gerren ondorioz baztertuta zegoen diskurtso feminista berreskuratu zutenetik gaur egun esparru eta arlo gehienetara iritsi diren emakumeen aldarrikapenak hedatzera. Baina askotan hedapen hori azalekoa da, itxurak ez darama berekin sakontasuna.
|
|
|
Bidankoztar bat baino gehiago ikusi du herriak
|
azken
hamarkada hauetan ehun urte betetzen. Horietako bat, Salbotx etxeko Ciriaco Salvoch Juanco,. XX. mendearen hasieran jaio eta 103 urte zituela 2009an hildakoa?
|
|
2015
|
|
|
Algoritmo hau aspaldi diseinatu zenez eta Txilardegik proposatutako aldagaiak subjektiboak eta denboran zehar aldagarriak direnez, beharbada berritze bat luke, zeinetan matematikari eta soziolinguistek elkarrekin lan egingo duten. Euskararekiko leialtasunari dagokionez, Fishman-ek (in Hornberger eta Pütz, 2007) teoria hau garatu du
|
azken
hamarkada hauetan.
|
|
|
Ehunka kazetari joan dira
|
azken
hamarkada hauetan Kubako errealitatea bertatik bertara aztertzera. Ehunka Fidel Castro buruzagia elkarrizketatzera.
|
|
|
Bake prozesuak garatzeko justizia trantsizionalak proposatzen dituen hainbat neurri erabil ditzakegu. Ikerketa honek Latinoamerikan
|
azken
hamarkada hauetan gertatutakoaz hausnartzea du helburu, haien esperientziatik ikasgaiak ateratzeko asmotan. 4.899 inkestaren bitartez, 5 herrialdetako biztanleen iritziak jaso dira.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian,
|
azken
hamarkada hauetako aldaketa guzien bizkarrezurra ELB (Euskal Herriko Laborarien Batasuna) izan da. 1982an sortu zen, lau bost urtez laborari gazte talde batek eraman gogoeta sakonen ondotik.
|
|
|
28. " Etzaizu arrazoirik falta ta kuriosuena da zure adibide metaforikuai esker konturau naizela
|
azken
hamarkada hauetan" aberegiro mediatiko polarizatu" hutsian bizi geala. Hitzak hustuta ta espaziyo kolektibuak basuraz beteta.
|
|
2016
|
|
|
Ahalik eta analisi fidagarrienen bila gabiltzalarik litekeena da, orobat, jakitelangak %70ean edo beste nonbait. denez," udalerri euskaldun" aren tipifikaziora. Alde du definizio operatibo horrek, nabarmen alde,
|
azken
hamarkada hauetan jaso, landu eta argitaratu den informazio demolinguistiko aberatsaz luze zabal baliatu ahal izatea66 Bere alde du, orobat, perspektiba makrotik hasi eta udalerri mailaraino" jaitsi" ahal izatea, perspektiba globalen arazo estrukturala gainditzen lagunduz. Ezin utzizko erreminta da, horregatik, aurrera begirako hizkuntza plangintzaren lehentasunak termino errealista samarretan, lekuan lekuko egoeratik" hurbilago" dauden datuunitateetan txertatuagoko informazio oinarrian, bideratu ahal izateko.
|
|
|
Aurrerabide nabarmena egin da eskola esparruan386: EAEn oso igoera argia izan du gela barruko euskal jardunak; Nafarroan eta, apalago, Iparraldean ere euskararen ikasgelako erabilerak gora egin du azken 50 urtean387 Egia da administrazioeta zerbitzu alorrean ere aurrera egin duela euskarazko jardunak, oro har,
|
azken
hamarkada hauetan. Egia da euskal irrati telebistak ditugula orain eskueran, lehen ez bezala, bertako edukia euskaraz jaso ahal izateko; euskal egunkari aldizkariak ere hor dauzkagu egungo egunean, irakurle potentzialen hautakizun; euskal kultura kontsumoaren elikagai izan litezkeeen argitalpenak eta zabalkunde bideak ere ugaritu egin dira azken hamarkadotan.
|
|
|
Edozein hizkuntzetan egiten denaren pare naski. Gureak, hala nola orokorki Sartre, Camus, Genet, edo Koltes en ezkerreko antzerkiak, jakinez sanoki eta gogoa urratu gabe preziatzekoa den antzerki manera ere indartsu dela, badu zerbait gehiago balore ideologikoak txertatu dizkiogulako
|
azken
hamarkada hauetan, egoera politiko baten salaketa ikusgarriak bilakatu dira. Eta hor lehen, demagun Larzabalen antzerkiak parte handi batean, jendeen gozatzeko eta ausatzeko moldatzen zen antzerki motarekiko haustura hazi da Landarten lanak plazaratu direnean.
|
|
|
Edozein hizkuntzetan egiten denaren pare naski. Gureak, hala nola orokorki Sartre, Camus, Genet, edo Koltes en ezkerreko antzerkiak, jakinez sanoki eta gogoa urratu gabe preziatzekoa den antzerki manera ere indartsu dela, badu zerbait gehiago balore ideologikoak txertatu dizkiogulako
|
azken
hamarkada hauetan, egoera politiko baten salaketa ikusgarriak bilakatu dira. Eta hor lehen, demagun Larzabalen antzerkiak parte handi batean, jendeen gozatzeko eta ausatzeko moldatzen zen antzerki motarekiko haustura hazi da Landarten lanak plazaratu direnean.
|
|
|
Oihan eta erreken erdian daude pentze perdeak. Laborantzak oraino badu bere leku ederra, nahiz kostaldetik hurbil den gune hunek ainitz kanbiamendu ezagutu dituen
|
azken
hamarkada hauetan lanbideen aldetik, etxegintza eta jendetzearen aldetik".
|
|
2017
|
|
|
egin dela
|
azken
hamarkada hauetan.
|
|
|
Eta badirudi hedapen zabalagoa izan duela burutzapen honek, betiere toponimiari erreparatzen badiogu. Ezaguna dugu guztiok,
|
azken
hamarkada hauetako arkeologia indusketak medio, Burgoseko Atapuerca toponimoa. Toponimo honen etimologiari buruzko iritzia duela hamar urte gutxi gorabehera eman zuen Xabier Kintana euskaltzainak (Diario de Navarra,).
|
|
|
Diozu
|
azken
hamarkada hauetan eta Ipar Euskal Herrian ez dela asko aldatu antzerkiaren egoera; ez omen dago profesionaltasunera jauzirik. Zergatik uste duzu ez dela aldaketa hori suertatzen. Erran dudan bezala, azken urteetan berpizte interesgarria gertatzen ari da, motibazio berri bat, gizarteak ez baitu euskara horrenbeste baztertzen, gizarteak beste harreman bat sortu baitu euskararekin.
|
|
|
Giza eskubideei dagokienez, iruditzen zaigu bizitza hobetu egin dela
|
azken
hamarkada hauetan.
|
|
|
Erakusketa horrek formatu ttipiko obrak ditu zabaltzen," diorama" gisa aurkezturik, kartoin birziklatuetan moldatuak. Bi herrialde horietan, Palestinan eta Euskal Herrian," artzaingoa asko aldatu da
|
azken
hamarkada hauetan" dio Zoek eta erakusketa horrek aldaketa horien lekuko izan nahi du. Zoe Bray, margolaria izateaz gain, antropologo ere da.
|
|
2018
|
|
|
Hala ere
|
azken
hamarkada hauetan pixkanaka kontzientzia hartze bat bada, bakoitzak bere ahal ttipiekin etxeko zikinak bereizten dituela, kontsumitzeari kasu eginez. Gai huntaz, podere publikoak ere jabetzen ari dira, adibidetzat Herriko Etxeek ere aldaketak egin dituzte, berezketarako zikinontziak denetan ezarriz, bilketak antolatuz herrietan gauza pisuak eta trabagarriak biltzeko...
|
|
|
Hortaz landara, San Jose plazako etxe bateko bigarren solairuan, gerra ondorengo lehen ikastolaren bigarren urtea iragan zen, ikasturtean, handik ehun metrora, Redinen, sokagileek soka luzeak eskuz egiten zihardutela. 30rren bat neskato mutiko ziren, egun euskaraz ikasten duten milaka haur eta gaztetxo iruindarren aitzindariak eta
|
azken
hamarkada hauetan Iruñean izandako euskal loraldiaren abiaburuetako bat. Bertze abiaburu bat, Urmeneta jaunaren babespean, Diputazioak 1957an eratutako Euskeraren aldeko Saila izan zen, urte sail luzean euskararen aldeko hamaika ekitaldi antolatutakoa (bertso saio eta txapelketak, haur euskaldunendako sariak, euskal bestak, ikastolen aldeko ahalegina, etab.), eta ekimen guztietan aipagarrienetako bat, Principe de Viana euskal aldizkaria, 1966ko otsailean lehendabizikoz plazaratua.
|
|
|
Ez dago gehiago esaterik Orixeren Euskaldunak ez direla" hezur haragizkoak" edo obrak erakusten duen Euskal Herri hori ez dela Euskal Herri osoa eta beste hainbat gauza ere ez, Orixek egin nahi zuena ez baitzen
|
azken
hamarkada hauetan hain gustagarri izan zaizkigun Euskal Herriari buruzko lan soziologiko, psikologiko edo antropologikorik. Alferrik da metro horrekin neurtzea Orixeren obra hau, ez bait zaio egiazko luze zabalerarik igartzen, alde batetik, eta bestetik bidegabekeria literario nabarmena egitea bait da.
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, gaur egunean oraindik eskema hori askotan aipatzen da gure herriaren osaeraz hitz egitean. Hala izan da mende askoan zehar, baina
|
azken
hamarkada hauetan eskema hori aldatzen ari da.
|
|
|
Luze zabaleko mintzaldatze kontua alde batera utzita (hori ez baita egungo arnasguneetan (luzezabal) gertatu) zer aldakuntza ari dira arnasguneotan gertatzen, eta zer ondorio ari zaizkigu aldakuntza horiek eguneroko mintzajardun arruntean eragiten? hots, azter ditzagun arnasguneak
|
azken
hamarkada hauetako gizarte berrikuntzaren argitan. arnasguneak salbuespen dira, salbuespen baikor, euskarazko mintzajardun arruntak azken bizpahiru mendeotan euskal herrian izandako bilakaeran. euskara jaun eta jabe izan da arnasguneetan, menderik mende. hala jarraitu du kontuak, XX. mendearen erdi aldera arte: Sorian gaztelania bezala, barne osaera aldatuz baina eguneroko mintzajardun arruntari dagokionez" bere hartan irmo" mantenduz, belaunez belaun transmititu izan da euskara, eguneroko mintzajardun arruntari dagokionez, arnasgune askotan. aldiz XX. mendean, batez ere azken 60 urte inguruan, bere barneosaeran aldakuntza bortitzak (ordura arte baino nabarmen bortitzagoak) jasotzeaz gainera nabarmen hasi da arnasguneetako mintzajardun arrunta mendez mendeko irmotasun hura indargabetzen, ahultzen eta ilauntzen. hori da arnasguneen oraingo nobedadea.
|
|
|
alde batetik oinordetutako euskararen indarra, neurri handi batez orain ere arnasguneetan bizirik dagoena; bestetik berreskuratutako (berriz aurkitutako) euskararen indarra. terminologia hori Lafont okzitaniarrari mailegatuta dago: ...oriaren (historia soziolinguistikoaren) inertzia dugu bataren oinarri; hizkuntza plangintzaren ondorioz lortuz doazen emaitza baikorrak ditugu bestearen oihartzun. historiaren inertzia hori, jakina, aldez aurreko glotopolitika baten (lehendikako plangintza saio soziolinguistiko jakinen) ondorio ere izan ohi da sarri. oso indar diferenteak dira biak, esanahi soziolinguistiko desberdinak dituzte eta
|
azken
hamarkada hauetako emaitza demolinguistikoak irakurtzerakoan ez dira nahastu behar. oinordetutako euskara belaunez belaun transmititu ohi da. Berriz aurkitutako hizkuntza, aldiz, besterik da erabat:
|
|
|
ahuldutako hizkuntza indarberritu nahi dugunontzat hil ala biziko elementu kognitiboa da goiko hori. kontuak horrela izanik, badago gure artean zertaz harritua: nola liteke euskaltzale mundua (bottom up jokamoldeaz zein top down instituzionalaz) eguneroko mintzajardun arruntaz eta bere transmisio oinarriaz hain gutxi arduratu izana
|
azken
hamarkada hauetan. Nola liteke jardun hori hain nagusi deneko arnasgune alorraz apenas kezkatu izana?
|
|
|
Nola liteke euskaltzale mundua (bottom up jokamoldeaz zein top down instituzionalaz) eguneroko mintzajardun arruntaz eta bere transmisiooinarriaz hain gutxi arduratu izana
|
azken
hamarkada hauetan. Nola liteke jardun hori hain nagusi deneko arnasgunealorraz apenas kezkatu izana?
|
|
2020
|
|
|
Baina ez diot nik bakarrik, baita beste askok ere, eta zenbait arrazoi ere baditugu hori esateko. Batetik,
|
azken
hamarkada hauetan mundu osoko hizkuntzak astindu dituzten fenomeno globalak ditugu. Bestetik, Euskal Herrian gertatu diren aldaketa sozio-politikoak.
|
|
|
Bizkitartean, Euskal Herritarren frantsesezko obrak argitaratzean, Lamia argitaletxe" euskaldunak"
|
azken
hamarkada hauetan Euskal Herrian agertu funtsezko galdera itzularazten du: zer da" euskal" literatura?
|