|
2000
|
|
|
Iazko Euskadi Sarien irabazleetako bat izan zen" Jonas eta hozkailu beldurtia" rekin. Haur eta gazte literaturan
|
azken
hamarkada honetan bereziki nabarmendutako idazlea zaitugu. Kontaiguzu nolakoa izan den zure idazle bilakabidea.
|
|
|
Izan ere, gure asmoa narratiba berria aztertzea denez, hamarkada honetan argitaraturiko lan guztiak aintzat hartzea zabalegia iruditu zaigu, eta beraz, egokiagotzat jo dugu esparrua murriztu eta lan jakin batzuei buruzko bilduma osatzea. Hortaz, datozen orri hauetan
|
azken
hamarkada honetan ezagutzera eman diren idazleen lanen zerrenda emango dugu urtez urte. Hala ere, 90eko hamarkada baino lehen narratiba lanik argitaratu ez dutenak ere hartu ditugu kontuan:
|
|
|
Paper hutsak baino zerbait gehiago dira, baiberen nortasuna adierazteko erabili eta aldarrikatu nahi dutenentzat, eta bai estatuarentzat ere. Alta, eta azken atalak honela erakusten du, balio sinbolikoaz gain, erabilera praktikoa ere sustatu eta bideratzeko tresna gisa ulertu eta erabiltzen dira.Frantzian
|
azken
hamarkada honetan burutu den nazionalitatearen erreformareninguruan, batez ere magrebiar jatorrizko populazio eta inmigrazioari begira, nahizeta beste jatorriko etorkinengan eragin zuzena duen?, nazionalitate frantsesa izateko eskubidea murrizteko eskatuz, eskuineko erreakzio sutsu batek honako hauzioen: –la carte d, identite n, estpas la carte orange?
|
|
|
Nabarmena da liburutegiek
|
azken
hamarkada honetan egin duten aurrerakada, eskaini zaizkien laguntzei, baliabideei, ahaleginei eta abarri esker. Ildo horri jarraituz, Euskal Autonomia Erkidegoko liburutegien egoera orokorra aipatu behar da.
|
|
|
Ezin da ahaztu, bestalde, Euskal Kultura Ondarearen 7/ 1990 Legea onartu zenetik Euskal Autonomia Erkidegoan 72 liburutegi berri sortu direla. Azpimarratu genuke Eusko Jaurlaritzak
|
azken
hamarkada honetan ahalegin berezia egin duela gure erkidegoko liburutegien azpiegituraren garapena bermatzeko.
|
|
2001
|
|
|
Aurki hirugarren liburu bat kaleratzea aurreikusi dute. Tolosako Gipuzkoako Artxibo Orokorra, Valladolideko Chancilleriako artxiboa, Simancas eko Gaztelako Koroaren Artxibo Orokorra, Iruñeko Elizbarrutiko artxiboa, Espainiako Historiako Erret Akademiakoa... iturri ugari arakatu dituzte
|
azken
hamarkada honetan eta, hala ere, oraindik egiteko ugari dutela diote
|
|
|
Bere artisau erako jatorria duela 112 urtekoa da, eta zalgurdiak eta autobusak egiten hasi ziren. Baina, nolanahi ere, nazioartean hain ezaguna den gaur egungo Irizar enpresa indartsuak
|
azken
hamarkada honetan ekin dio bere ibilbide berriari. Izan ere, 1991 urtearen amaieran, Irizar krisialdi larrian murgildurik eta hondoa jotzeko zorian zegoen, 1.000 milioi pezetako galerak zituen, eta MCC osatzen zuten 100 kooperatiben arteko okerrena zen une horretan.
|
|
2002
|
|
|
Jakina denez, 1970eko hamarkadan puri purian egon zen amatasunaren gaia (gogoratu O. Fallaciren Lettera a un bambino mai nato [1975] ezaguna edo L. Raveraren Bambino mio [1975]) eta indar handiz kaleratu da, berriro ere,
|
azken
hamarkada honetan.
|
|
|
Gai hauxe izango dugu hizpide, hain justu, ondoko lerro hauetan: arestian aipatu diren bi kritika motek gurean duten lekua eta
|
azken
hamarkada honetan indartuz joan diren joerak. Ikusiko dugunez, bi kritika arloetan eman da bilakaera nabarmena, baina euskal kritikagintzaren statusa bera oraindik ez da gure literatur sisteman behar bezala bermatu.
|
|
|
L. M. Mujika, I. Aranbarri, E. Jimenez, X. Montoia, J. L. Otamendi eta M. Erzilla. Era berean, bada
|
azken
hamarkada honetan ipuingintzatik eleberrigintzara jauzi egin duen egile ezagunik ere; hortxe dauzkagu, esate baterako, I. Mujika Iraola edo A. Egaña. Hauekin batera aipatu genituzke euren lehenengo lana kaleratu duten zenbait egile, eleberrigileak guztiak:
|
|
|
Dentsitateari doakionez, bi probintziek ezaugarri bertsua dute: Nafarroa Behereak 20,2 biztanle ditu kilometro karratu bakoitzeko eta Zuberoak 19 Zuberoak2 biztanle galdu ditu kilometro karratuko
|
azken
hamarkada honetan eta NafarroaBehereak 1 Desoreka handia da 657,2 biztanle km2 ko biltzen dituen Lapurdikokostaldearekin.
|
|
|
Puntu hauek guztiak kontuan hartuz,
|
azken
hamarkada honetan historiografiaren munduan sortutako aldaketa eta planteamendu berriei begira, zein izangoda biografiaren bilakaera eta balioa. Ohiko metodo bat denez, ba ote dugu esaterikalde batera utzi behar dugula?
|
|
|
Gauza guztietan bezala, eta literatur espazio azpigaratu bati dagokion bezala (duela gutxira arte, bederen), fenomeno horretan ere" atzeratuta" gabiltza euskaldunok: izan ere, batik bat
|
azken
hamarkada honetako kontua dugu, inguruko literaturekiko ditxosozko" homologazio" horren erakusgarri gisa.
|
|
2003
|
|
|
Euskararen egoera Nafarroan uskarak Nafarroan bizi duen atzerakadak, tamalez, mende askotako iraupena du dagoeneko. Hala ere, eta guk bizi dugun garaiotara itzuliz,
|
azken
hamarkada honetan Nafarroan agintea daukatenen eskutik euskarak jasaten duen eraso eta bazterkeria instituzionalaren aurrekari historikorik aurkitzea ez da lan erraza. Nafarroako lurraldean, gizartean eta eguneroko bizitzan euskararen eta euskal kulturaren kutsua duen agerpen oro desegituratu eta zokoratzeko asmoz, hainbat eta hainbat neurri politiko hartu dira azken urte hauetan.
|
|
2004
|
|
|
–Gure kasuan anitz murriztu dira (esaerak, esapideak), euskal hiztunen kopurua murriztuz joan den heinean. Hor dago diglosiaren egoera,
|
azken
hamarkada honetan gero eta gehiago espainolera eta frantsesera jotzen baitugu esaerak adierazteko. Erraten da beste hizkuntzetan ere pobretze bat dagoela, baina gurean joera hori azkarragoa da.
|
|
2006
|
|
|
Erabiltzaile etorri berri horien profila ere aldatu egin da
|
azken
hamarkada honetan eta, zahar eta gazte, adin guztietako jendea biltzen da talasoterapia etxeetara.
|
|
2007
|
|
|
97tik 2006ra 3itarteko 4 neurketaldiak %10 arteko proportzioetan kokatu dira. Atzerakadarik egon denik ezin esan genezake, baina garbi ondoriozta genezake
|
azken
hamarkada honetan aurrerapen nabarmenik ere ez dela izan.
|
|
2008
|
|
|
Zientzialariek zifra beldurgarriak eman dituzte: inguruko orken erdiak galdu dira
|
azken
hamarkada honetan. Gupidarik gabeko pertsonek egin dute hilketa sekretu eta bidegabe hori.
|
|
|
Bide horri berriro ekitea badakigu ez dela erraza izango, baina eginahalez baino ezin izango zaio heldu. Gauza bat bai ikasi dugu
|
azken
hamarkada honetan, ordea, Espainiarekin eta Frantziarekin inolako akordiorik erdiesteko, lehenbizi Euskal Herria nazio dela sinesten dugunon arteko indar sozialen eta politikoen artean zintzotasunez lan egin behar dela.
|
|
2009
|
|
|
aisia, ezagutza, lana, harreman pertsonalak? Askoren bizimoduaren ardatza ere bilakatu zen fenomeno gazte hau.Gauza asko aldatu ditu jaio zenetik Internetek, eta
|
azken
hamarkada honetan, gainera, nabarmen egin du gora erabiltzaile kopuruakEgun, informatu, hitz egin, ligatu eta elkar ikusi ere egiten dugu Interneten bidez. Eta hori guztia gutxi izango balitz, ohiko postontzi zerbitzua alboratu eta mezu elektronikoak bidaltzen ditugu orain. Ohiturak aldatu ditu Bernerd Leek sortu zuen sareen sistemak.Internetek eskaintzen dituen espazio komunak asko dira, hainbat ezaugarri eta funtziorekin:
|
|
|
Abandoibarra eta hiriaren erdigunea eraberritzeko plan zabalaren baitan. Historikoki industriari lotuta egon diren gune gris eta utziak garbitu eta zerbitzuen sektorera bideratu ditu Bilbok
|
azken
hamarkada honetan.
|
|
|
Ez da laborategiko sagua eta arratoia bezain ezaguna, baina geroz eta gehiago erabiltzen da. Ez da laborategian sartu zaharra, 70eko hamarkadan hasi ziren ikerketarako erabiltzen, Oregongo Unibertsitatean, eta
|
azken
hamarkada honetan oso azkar ari da zabaltzen mundu osoko laborategietara.
|
|
|
Bizipen horiek zuzenean jasan zituztenengan ez ezik, haien ondorengoengan ere utzi dute arrastorik. Aurreko atalean aipatutako komunitate mnemonikoak agertzen ari dira
|
azken
hamarkada honetan.
|
|
|
(?)
|
azken
hamarkada honetan, ordea, [EITBk] hiru akordio sinatu ditu Euskal Herriko ikus entzunezkoen ekoizleekin (lehenengoa 2000tik 2002ra egon zen indarrean, bigarrena artean eta oraingoa, 2008an sinatua, 2011ra arte luzatuko da), eta akordio horiei esker finantzazko oinarri sendoagoa izatea ahalbidetu dio euskal ekoizpenari. Hartara, 2005ean sinatutako akordioak ETBk urtean gutxienez euskal ekoizleek egindako fikziozko zazpi filmetan eta zazpi dokumentaletan parte hartuko zuela zioen; gainera, eta hau da euskararentzat esanguratsuena, urtero gutxienez fikziozko pelikula bat euskaraz ekoizten lagundu eta sustatuko zuela hitzematen zuen.
|
|
2010
|
|
|
181 Lanbide Heziketako bilakaera, azkenik, aski diferentea izan da mende laurden honetan. Berezitasun hori nabarmena izanik ere, Lanbide Heziketan ere gorantz ari da eredua
|
azken
hamarkada honetan.
|
|
|
GKEek gardentasuna eta kontu ematea sustatu behar dituzte funtsak ematen dituztenekiko eta jasotzen dituztenekiko errespetu gisa. Barne ikuskapenei dagokienez, Erantzukizun Humanitarioko Nazioarteko Elkarteak (Humanitarian Accountability Partnership, HAP) egindako" 2008ko GKEen Erantzukizunaren Txostenak" dio
|
azken
hamarkada honetan baino arduratsuagoak eta eraginkorragoak direla. Hala ere, gardentasun arazoek bere horretan dirautela antzematen du," esku hartze zehatzetan eta laguntzen hartzaileekiko komunikazioan".
|
|
2011
|
|
|
Neguan aterpean, berogailuen arrimora, eta udan, gaineko manparak irekirik, izarren azpian,
|
azken
hamarkada honetan aunitz dira Erraldoien Txokoan gozatu ahal izan ditugun hitzaldi, kantaldi eta antzerki saioak (ikus orrialde honetako koadroa). Udalaren Euskara Atalak antolatutako ekimen hauen antolaketan, hainbatetan, beste zenbait erakundek ere esku hartu izan dute, Nafarroako Ateneoak edota Bertsolarien Lagunak elkarteak, besteak beste.
|
|
|
Yoyesen heriotza tragikoaren ondoren, haren hiltzaileak ere laster zeuden ados Yoyesekin, kartzelatik aldarrikatuz borroka armatuak ez zuela etorkizunik. Yoyes eta bere lehengo kideen arteko dinamika,
|
azken
hamarkada honetako su etenak eta su eten hausteak, bake bidean aurreratu nahia eta ezina, Maria Zambranok Antigonaren figuraren gain idatzitako antzerki batean islatzen da egokien. Antigonaren hilobia zen kobazulora joan dira bere bi anaia Polinizes eta Eteokles, bisita egitera.
|
|
|
–Joandako azken urteotan hizkuntz aniztasunari gero eta garrantzi handiagoa eman zaio, hori ezin da ukatu. Hizkuntzen aldeko adierazpenak ugaldu egin dira
|
azken
hamarkada honetan, animalia espezieen alde duela urte batzuk gertatu zen modutsuan?. Horiek horrela, gizateriaren materiagabeko ondarearen onuraz ardura piztu da bazterretan?.
|
|
2012
|
|
|
8.Ahalegin guztiak egingo ditugu gure herriak gerraren zigorretik askatzeko, horiek estatuen barruan edo euren artekoak izan arren?, gerren ondorioz,
|
azken
hamarkada honetan, bost milioi pertsona hil baitira.Ahaleginduko gara, halaber, suntsipen handiko armek dakartzaten arriskuak ezabatzen.
|
|
2014
|
|
|
Aipatzen ari garen erakunde hauek gainera, profesionalizazio maila altua dute,
|
azken
hamarkada honetan planifikazio estrategikoaren nondik norakoetan trebatu egin dira, dela euskalgintzaren esparru hutsean, dela hedabideen esparruan, edo oro har eskualdeetako hizkuntza egoeraren inguruko hausnarketetan. Beraz honelako prozesuak ez zaizkie arrotz.
|
|
|
Urrun dauden senide eta lagunak zuen oroimenean izan daitezela. Guztiek has dezazuela ongi XX. mendearen
|
azken
hamarkada hau.
|
|
2015
|
|
|
% 33ra iristen da doi doi gaur egunudalerri berean lan egiten dutenen kopurua. Esanguratsua gertatzen da, hain zuzen ere, euskalhiztunak
|
azken
hamarkada honetan gertatu diren aldaketa ekonomiko, teknologiko eta laboralhandiekin mugikortasuna bereziki indartu behar izan duelako, eta horrek, besteak beste, bere inguru soziolinguistikotik urrundu duelako nabarmen. Datu hau ez genuke gutxietsi behar, eta guztizazpimarratzekoa da.
|
|
|
Eta ondorio argi batera heldu dira, egunotan berri eman dizuegun moduan; 1981az geroztik eremu erdaldunak euskalduntzen joan diren artean, euskararen arnasgunetzat ditugun udalerri euskaldunek kontrako bidea hartu dute. Erdalduntzekoa, bereziki
|
azken
hamarkada honetan. Eta Usurbil, beste hainbat gune bezala, ez da salbuespena.
|
|
2016
|
|
|
Eskola Bidea egitasmoa abiapuntu eta tresna interesgarria da fenomeno honi aurre egiten hasteko. Ezagutzen dugun lehen esperientzia 70eko hamarkadan izan bazen ere (Odensen, Danimarka),
|
azken
hamarkada hau arte ez da Euskal Herrian horrelako proiekturik gauzatu. Hasierako praktika haiek bide segurtasuna lantzea eta osasun arazoak ekiditea zuten helburutzat, baina gurean gaur egun martxan jartzen diren Eskola Bide gehienak Tonucciren proposamenetik datoz, eta askoz eraldaketa sakonagoa eta sozialagoa bilatzen dute.
|
|
|
Bi gizon, bi oilar iduri, erasorako prest, hitzik ez, begiradak soilik, irrati txiki bat eta azkenik borroka. Bikote argentinar hunek,
|
azken
hamarkada huntan, Buenos Aireseko antzokiak leporaino betetzen ditu. Ikusgarri harrigarri huntan denetarik eskainia zauku, oilar borroka, zakur eroen arteko borroka, dantza, antzerki, akrobazia eta pailazokeria.
|
|
2017
|
|
|
Angela Rico AEK ko irakasleak zera dio: " Ezagutza datuak asko aldatu dira
|
azken
hamarkada honetan(...) esango nuke euskaraz hitz egitea, eta batez ere, euskaraz bizitzea, ez dagoela jendearen lehentasunen artean..." Jon Sarasuak botilaren metafora erabiliko du. Esaten du kontua ez dela botila erdi hutsik edo erdi beteta dagoen.
|
|
|
adarra jo, kritika egin, ziria sartu eta baita kirtenkeria batzuk esateko ere. Horren lekuko da
|
azken
hamarkada honetan Zarauzko Putzuzulo gaztetxeak urtez urte antolatu duen Kopla Txapelketa ere.
|
|
2018
|
|
|
" Ezagutzaren datuak asko aldatu dira
|
azken
hamarkada honetan", aipatu du Angela Ricok," baina tamalez, euskararen kinka ikusirik, esango nuke euskaraz hitz egitea eta batez ere euskaraz bizitzea ez dagoela jendearen lehentasunen artean, ez da beharrezkoa ikusten, eta hau da gakoa".
|
|
|
Sektorea, bai, bai... Ikus entzunezkoa sektore sektorea da, eta ez hitzez bakarrik, emankorra eta profesional bikainez osatua baizik; eta bereak eta bi egiten ari da
|
azken
hamarkada honetan krisian ez itotzeko.
|
|
2019
|
|
|
herrialde batek aberastu nahi badu, kanpo balantzeak positiboak izanda lortuko du. Hori izan da, hain zuzen, Alemaniaren politika, nahiz horrek EBren periferiako ekonomiak sakonki kaltetu dituen
|
azken
hamarkada honetan.
|
|
|
Zakarrez blai nabil, jakin nahi baduzu... Bidenabar, aurkitu duzu zure fitxeroetan,
|
azken
hamarkada honetako emakume balizko desagertze aztarnarik?
|
|
|
Bertan izandako lankide eta adiskideak ere sarikide ditut. Eta, nola ez,
|
azken
hamarkada honetan aterpetxe dudan Orio ekoiztetxea eta lankide eta lagun zaituztedan mihiluze, tribukide eta burubero tropa osoa. Pertsona batek izan dezake ideia bat edo ilusio bat, baina inguruan ez badu berauekin bat egingo duen lan talde ilusionatu, profesional eta, gure kasuan?
|
|
2020
|
|
|
Hain zuzen, giza gorputzaren tenperatura egokia 37 C-koa dela XIX. mendearen erdialdean ezarri zuen Carl Reinhold August Wunderlich mediku alemaniarrak, 25.000 pazienteri besapeko tenperatura hartu ondoren.Urte hasieran argitaratutako azterketa batek, ordea, erakutsi du AEBetan gizon osasuntsuen batez besteko tenperatura 0,6 C jaitsi dela azken 160 urteetan; emakumezkoetan, berriz, jaitsiera pixka bat txikiagoa izan da. Ondorio horretara iristeko, 1860 23.000 pazienteren, 1970eko hamarkadako 15.000 pertsonaren eta
|
azken
hamarkada honetako beste 150.000 pertsonaren datuak alderatu dituzte, sexua, adina, pisua, garaiera eta jatorri genetikoa aintzat hartuta. Jaitsiera pixkanakakoa izan dela ikusi dute, eta azalpena ere eman dute:
|
|
|
aipatzen zuen ohar bat bidalia zuen editore buruak komunikabideetara, eta, mendebaldeko beste edozein demokraziatan Agirrezabal hil dutenak eta hilketa hori eragin dutenak espetxean egongo ziren?, esaten zuen. Noski, eleberria saltzea interesatzen zitzaion, eta, euskal literaturak
|
azken
hamarkada honetan eman duen lanik gogoangarriena da seguru asko Agirrezabalena?, zioen beste pasarte batean,, eleberri hau irakurriz Agirrezabal zergatik eta nola hil zuten deskubrituko du irakurleak?, hurrengoan, eta, literaturak behingoz lainoetatik jaitsi eta lurra hartu du, eta nola gainera, estatuaren estolderietaraino gerturatu baita?, beste batean.
|
|
|
Beste kontu bat da aire konpainien iraupena ere. 2008ko finantza krisiaren ondoren, enpresen arteko bat egiteak nabarmen ugaritu ziren; ordukoak dira gaur egungo hegazkin kÞonpainia nagusiak, eta elkartze horri esker iraun dute
|
azken
hamarkada honetan. Baina etorkizuna zalantza ugariz beteta dator, eta hegaldia laburra izan daiteke askorentzat.
|
|
2021
|
|
|
Hazkundea, bai, nabaria da, beste sareen aldean handia, baina ez nahikoa inola ere ez. Kopuru absolutuetan nahikoa gutxi egin du aurrera
|
azken
hamarkada honetan[.]. Beraz, ondorio positiboetara etorrita, euskarazko irakaskuntzaren defentsan eta kudeaketan, ikastolak ez dira erakunde bakarra.
|
|
|
Bertsolaritzatik abiatuta, ahozko tradizioaren gaineko hausnarketari eta ahozkotasunari loturiko diziplinen arteko elkarreragina bultzatzea izan du helburu azken urte hauetan guztietan, gizartearen premia berriekin uztartuz eta, era berean, diziplina hauek indartuz. Horretarako, bertsolaritzaren ikerketan sakontzen eta, horietan landutako hausnarketak gogoan, euskaraz diharduten beste ahozko kultur sorkuntzetara eta nazioarteko beste kantu inprobisatuetara zubiak eraikitzen saiatu da
|
azken
hamarkada honetan.
|
|
2022
|
|
|
Horregatik espero dut ere, EAJk, EH Bilduk eta beste indar progresistek elkar hartuta, Madrilen, Iruñean zein Gasteizko instituzioetan gaia politikoki sakontzea eta ofizialtasunaren bidean egin behar diren urratsak egitea. Nabaria delako bultzada berriak egon arren
|
azken
hamarkada honetan ofizialtasunaren aldarriak gurean indar asko galdu duela. Eta horren errua guztiena da.
|
|
|
Bertsolaritzatik abiatuta, ahozko tradizioaren gaineko hausnarketari eta ahozkotasunari loturiko diziplinen arteko elkarreragina bultzatzea izan du helburu azken urte hauetan. Horretarako, bertsolaritzaren ikerketan sakontzen eta euskaraz diharduten beste ahozko kultur sorkuntzetara eta nazioarteko beste kantu inprobisatuetara zubiak eraikitzen saiatu da
|
azken
hamarkada honetan.
|
|
|
Bertsolaritzatik abiatuta, ahozko tradizioaren gaineko hausnarketari eta ahozkotasunari loturiko diziplinen arteko elkarreragina bultzatzea izan du helburu azken urte hauetan. Horretarako, bertsolaritzaren ikerketan sakontzen eta euskaraz diharduten beste ahozko kultur sorkuntzetara eta nazioarteko beste kantu inprobisatuetara zubiak eraikitzen saiatu da
|
azken
hamarkada honetan.
|
|
|
Termino anbibalentea suertatu da azken urteotan, interferentzia semantiko askoren bidegurutzean, eta erabilera gatazkatsukoa. Monteroren historia lanean (2008), erdaratik sortua, aztergaia egungo Euskal Autonomia Erkidegoa da(" Pa� s Vasco"),
|
azken
hamarkada honetan gaztelaniaz ofizialki" Euskadi" izendatu den markari estu lotua. Monterok, bada, gizarteeta politika antolamenduari lotzen zaion koiuntura hartu zuen abiatu.
|
|
2023
|
|
|
Gauzak horrela,
|
azken
hamarkada honetan gizartean" perfek  zionismo neurotiko" bat ezarri da, inoiz ez bezala. Perfekzionismo neurotikoa, ulertzeko moduan, porrotaren edo onartua ez izatearen beldurrak eta antsietateak bultzatuta, perfekzioaren eta bikaintasunaren bilaketa patologikoa izango litzateke.
|