|
2009
|
|
|
Aditz-hizkuntzetako itzultzaileek, beraz, aditzaren bidez ez, baizik eta beste elementu formal batzuen bidez adierazi behar izaten dute Modua, esaterako adberbioekin edota preposizio-osagaiekin. The Hobbit-en itzulpenen azterketatik ondorioztatu ahal izan denez, ordea, itzulpen askotan
|
Moduari buruzko
informazioa galdu egiten da. Jatorrizko ingelesezkoan Moduari buruzko osagaiak 64 baziren, satelite-hizkuntzetan kopurua berdintsu mantentzen dela ikusten da (62), baina aditz-hizkuntzetan nabarmen jaisten dela (52) (Slobin, 2005:
|
|
|
The Hobbit-en itzulpenen azterketatik ondorioztatu ahal izan denez, ordea, itzulpen askotan Moduari buruzko informazioa galdu egiten da. Jatorrizko ingelesezkoan
|
Moduari buruzko
osagaiak 64 baziren, satelite-hizkuntzetan kopurua berdintsu mantentzen dela ikusten da (62), baina aditz-hizkuntzetan nabarmen jaisten dela (52) (Slobin, 2005: 123).
|
|
|
Batetik, euskara aditz-hizkuntza dela onartzen badugu, litekeena da euskarazko itzulpenean ingelesezko bertsioan baino mugimenduzko aditz gutxiago topatzea, aditz-hizkuntzetan mugimenduari buruzko deskribapenak satelite-hizkuntzetan baino estatikoagoak izaten baitira. Bestalde, ingelesezko bertsioko mugimenduzko aditzen artean gehienak Moduzko aditzak izango dira, satelite-hizkuntzetan aditzak biltzen baitu gehienetan
|
Moduari buruzko
informazioa; eta euskarazko bertsioan, berriz, Bidea adierazten duten aditzak izango dira nagusi, aditz-hizkuntzetan Bidea izaten baita aditz nagusian biltzen den informazioa. Ziur asko, beraz, euskal itzulpenean Moduari buruzko informazioa galdu egingo da, eta Bideari buruzkoa, berriz, mantendu.
|
|
|
Bestalde, ingelesezko bertsioko mugimenduzko aditzen artean gehienak Moduzko aditzak izango dira, satelite-hizkuntzetan aditzak biltzen baitu gehienetan Moduari buruzko informazioa; eta euskarazko bertsioan, berriz, Bidea adierazten duten aditzak izango dira nagusi, aditz-hizkuntzetan Bidea izaten baita aditz nagusian biltzen den informazioa. Ziur asko, beraz, euskal itzulpenean
|
Moduari buruzko
informazioa galdu egingo da, eta Bideari buruzkoa, berriz, mantendu.
|
|
|
|
Moduari buruzko
informazioari dagokionez, Slobinek hiru estrategia proposatzen ditu4:
|
|
|
M1 estrategia:
|
Moduari buruzko
informazioren bat galtzea. Adb.:
|
|
|
M2 estrategia:
|
Moduari buruzko
informazio guztia itzultzea (aditz berbera erabiliz edota beste elementu batekin konpentsatuz). Adb.:
|
|
|
Moduari dagokionez, gaztelaniak eta euskarak antzera jokatzen dutela pentsa daiteke, eta gehienetan itzulpenetan ez dela
|
Moduari buruzko
informazio guztia gordeko; alegia, itzultzaileek M1 eta M3 estrategiak erabiliko dituztela oro har.
|
|
|
M6 estrategia:
|
Moduari buruzko
informazioaren zati bat itzultzea. Estrategia hau ez da azaltzen hemen aztertutako itzulpenean.
|
|
|
Hain zuzen ere aurkakoa gertatzen den kasuren bat ageri da, eta beraz M6 estrategia honako fenomeno hau izendatzeko erabiliko dugu: jatorrizkoan agertzen ez den
|
Moduari buruzko
informazioren bat gehitzea. Adb.:
|
|
|
M7 estrategia:
|
Moduari buruzko
informazioa beste mota bateko Moduarekin itzultzea. Adb.:
|
|
|
P5 estrategia: Bideari buruzko aditz bat
|
Moduari buruzko
aditz batez ordezkatzea. Adb.:
|
|
|
N2 estrategia: Aditz neutro bat
|
Moduari buruzko
aditz batez ordezkatzea. Adb.:
|
|
|
Lehenago esan dugunez, euskarak beste aditz-hizkuntzen antzera jokatzen du Moduari dagokionez (gaztelaniaren antzera, adibidez). Beraz, espero izatekoa da ingelesez ematen den
|
Moduari buruzko
informazio asko galdu egingo dela euskarazko itzulpenean, edota Bideari buruzko aditz batez ordezkatuko dela. Horren erakusgarri da M1 eta M3 estrategiak hainbestetan erabili izana.
|
|
|
M6 eta M7 estrategiak ez dira oso ugariak, baina bai esanguratsuak. Estrategia horietan
|
Moduari buruzko
informazio berri bat gehitzen da. Adibide honetan, esaterako:
|
|
|
Aditz-hizkuntzen joera
|
Moduari buruzko
informazioa (slide) galtzea edota Bideari buruzko aditz soil batekin ordezkatzea izan ohi da. Kasu honetan, ordea, itzultzaileak Moduzko beste aditz bat (isuri) erabili du.
|
|
|
Azkenik, aipatzekoa da N2 estrategia ere, hau ere 3 aldiz erabilia. Hemen ere
|
Moduari buruzko
informazioa txertatzen du itzultzaileak.
|
|
|
|
Moduari buruzko
informazioa mantentzen edota gehitzen duten estrategiak zenbat aldiz agertu diren zenbatzen badugu, kopuru esanguratsua dela ohartuko gara:
|
|
|
|
Moduari buruzko
informazioa galtzen den kasuetan, berriz, kopuru hauek ditugu:
|
|
|
Desberdintasun horiek zailtasun nabarmenak eragin ohi dizkiete itzultzaileei, sorburu-hizkuntzaren estilo erretorikoa xede-hizkuntzarenera egokitzean aldaketa edo egokitzapen batzuk egin beharrean aurkitzen baitira. Orain arte egindako ikerketek erakutsi dutenez, tipologikoki desberdinak diren bi hizkuntzaren arteko itzulpenetan gertatzen diren egokitzapen nagusiak, mugimenduzko ekintzei dagokienez, Bideari nahiz
|
Moduari buruzko
informazioa galtzea edo gehitzea dira. Lan honetan, tipologikoki desberdinak diren bi hizkuntza alderatuko ditugu, ingelesa eta euskara, eta S. T. Coleridge-ren The Rime of the Ancient Mariner poema (1798) eta Joseba Sarrionandiak egindako euskarazko itzulpena (Marinel zaharraren balada, 1995, Pamiela) aztertuz, mugimenduzko ekintzen itzulpenean gertatzen diren aldaketak definituko ditugu.
|
|
|
1 Satelite-hizkuntzek
|
Moduari buruzko
informazio askoz ere gehiago adierazten dute aditz-hizkuntzek baino. Izan ere, satelite-hizkuntzek aditzean bertan dute Moduari buruzko informazioa; aditz-hizkuntzek, ordea, aparteko elementu bat gehitu behar izaten diote askotan aditzari Modua adierazteko, eta maiz ez denez beharrezkotzat jotzen Modua zehaztea, informazio hori ez da adierazten.
|
|
|
1 Satelite-hizkuntzek Moduari buruzko informazio askoz ere gehiago adierazten dute aditz-hizkuntzek baino. Izan ere, satelite-hizkuntzek aditzean bertan dute
|
Moduari buruzko
informazioa; aditz-hizkuntzek, ordea, aparteko elementu bat gehitu behar izaten diote askotan aditzari Modua adierazteko, eta maiz ez denez beharrezkotzat jotzen Modua zehaztea, informazio hori ez da adierazten.
|
|
|
Lehenengo ondorioari dagokionez, euskarak gaztelaniaren antzera jokatzen du, alegia,
|
Moduari buruzko
xehetasun gutxiago ematen ditu ingelesa bezalako satelite-hizkuntzek baino. Bigarren ondorioari dagokionez, ordea, euskara salbuespena da:
|