|
2000
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerraren osteak herri europarren autodeterminazioa eta nazionalitateen arazoa agerraraztea ere ekarri zuen. Esate baterako, HansburgotarrenInperioaren desagerpenarekin, Europako erdiguneko mapa osoa aldatu zen, nazio estatu berrien agerpena ekarriz.
|
|
|
Frantzian,
|
Lehen
Mundu Gerraren ostean, telefoniaren aurrerakuntzak telegrafiaren esparruari atxikiago joan ziren irrati hedapenaren alorrari baino;, gainera, helburu militarrak eta distantzia handitara egindako komunikazio partikularrak ziren helburu nagusiak Compagnie Générale de TSF bezalako enpresa handientzat? (Albert, 1982, 30).
|
|
2002
|
|
|
Hona hemen beheraldihorren arrazoiak: jaiotze tasaren beherakada,
|
Lehen
Mundu Gerrako belaunaldihutsak ugaltzeko adinera iristea, hamarkadaren hasierako urteetako gerra egoerabera, eta emigrazioa. Hurrengo hamarkadetan, populazioa hazi egin zen, oro har, baina barnealdea erorialdi demografiko geldiezin batean sartzen hasi zen.
|
|
|
|
Lehen
mundu gerrak moteldu egin zuen Europako zinemagintza; Estatu Batuetakoa izugarri indartu zen, ostera. Hollywood-ek aurrea hartu zion Europari; behin hartu eta berriro itzuli ez.
|
|
2006
|
|
|
1898an jaio zen Berlinen (Alemania).
|
Lehen
Mundu Gerran Alemaniako armadan hartu zuen parte. Friburgoko Unibertsitatean ikasi zuen eta bertan Literaturan doktoratu zen 1922an.
|
|
|
1911n, 16 urterekin, ikasketak utzi zituen ofizio bat ikasi eta aitari bere fabrikan laguntzeko.
|
Lehen
Mundu Gerran esku hartu zuen, eta gerra bukatutakoan, batxilergoa amaitu eta Filosofia eta Psikologia ikastea deliberatu zuen, Munich-en, Friburgo-n eta Frankfurt-en. Frankfurten ezagutu zuen Theodor Adorno, bere biki intelektuala.
|
|
|
Alemaniako Alderdi Demokrata sortzen lagundu zuen.
|
Lehen
Mundu Gerran bere herrialdeak izan zuen helburu eta entusiasmo espantsionista gogor salatu zuen. Alemaniak gerran izandako porrotaren ostean, politikan eragiteko gaitasuna irabazi zuen.
|
|
2007
|
|
|
beti gu da. Hala ere orain oso zabaldu baita gure artean, demokraziaren defentsan (abertzaletasunari erasoan, hobe), gizon emakumearen kontzeptu indibidualista erradikal bat, liberala baino gehiago metafisikoa, seguruena ordea XIX. mende eta
|
Lehen
Mundu Gerra aurreko indibidualismo/ kolektibismo konfrontazio amorratuetakoa baino ez dena berpizturik, eskubide komunitarioen edozein aldarritan zemai bat ikusten duena banakoarentzat, merezi du Martin Buber judu vienarra gomutatzea:
|
|
2008
|
|
|
Sobietar psikologian,
|
Lehen
Mundu Gerraren garaian
|
|
|
Europar psikologian,
|
Lehen
Mundu Gerraren garaian.
|
|
|
Europan
|
Lehen
Mundu Gerra hasi zenean, Arnold Lucius Gessell() bere lanak egiten ari zen AEBn. Haren ideia nagusiaren arabera, heldutasun prozesu biologikoa da gaitasun berriak agertzearen erantzulea, eta, prozesu horretan, inguruneko estimulazioak ez du inongo eraginik.
|
|
|
Mendebaldeko psikologia marxistaren ordezkari baten ekarpena hartu dugu gunetzat gai honetan zehar, hain zuzen ere, Henri Wallonena. Lehengo zatian,
|
Lehen
Mundu Gerrak bere lanetan izan zuen eragina zehaztuko da; horren ostean, Wallonek proposaturiko psikologia genetikoa eta ingurunearen psikologia kontzeptuak azalduko dira; ondoren, garapenaren aroak izendatu eta horien ezaugarriak azalduko dira. Horrez gain, gaian sakontzeko jarduera, gaia menderatzeko oinarrizko kontzeptuak, autoebaluazioari buruzko edukiak eta irakurgai osagarriak bilduko dira.
|
|
2009
|
|
|
Horregatik, Araba eta Nafarroa nekazaritza eta abeltzaintzari lotuta geratu ziren bitartean (populazioaren% 53k eta% 66k horretanjarduten zuen, hurrenez hurren), Bizkaia eta Gipuzkoa herrialde industrialak bihurtu ziren. Ipar Euskal Herrian
|
Lehen
Mundu Gerrak eta emigrazioak biztanleriaizugarri murriztu zuten (Diaz Noci, 1995: 216; Mikelarena Peña, 2004:
|
|
|
Gerra amaitu ondoren, bando bakarreko hildakoak ziren ageriko espaziopublikoan. Nazioarte mailan eta bereziki Frantzian
|
Lehen
Mundu Gerraz geroztik, gerran hildakoen ohoratze antolatu eta sistematikoaren ereduari jarraiki, herri guztietan Francoren alde hildakoen omenezko oroigarriak zeuden. «Bando nazional»arenaldeko hildakoak ziren, eta euren bidez euren senitartekoak?
|
|
2010
|
|
|
Begi bistakoa zen ez zirela nahikoa izan
|
Lehen
Mundu Gerra aurretik hartutako Haga akorduak nazioarteko gatazkak gizatasunez eta nazioarteko legezkonpontzeko. 1918tik aurrera, gerra amaitu eta segidan, garaileek gatazkan partehartu zuten herrialdeen arteko bakeak negoziatu eta zinatzeari ekin zioten.
|
|
|
Nazioarteko Ordainketa Bankua edo Bank for International Settlements (BIS) 1930ean sortu zen
|
Lehen
Mundu Gerraren ostean Alemaniaren ordainketak kudeatzeko eta banku zentralen arteko lankidetza bultzatzeko. Nazioarteko finantzainstituzio zaharrenaren egoitza Basilean (Suitzan) dago eta bere kapitala 35herrialdetako banku zentralek emandakotik lortzen du.
|
|
2012
|
|
|
XIX. mendeko nazio estatuak mundu publikoaren eta pribatuaren artekobanaketa zilegitu egin zuen. Legediak eta ezarritako politika publikoek egoera horisendotu zuten, eta justizia arduratu zen horrela ezarritako ordena iraunarazteaz.Emakume anitz egoera horren aurka altxatu eta mugimendu sufragistan antolatuziren; baina
|
Lehen
Mundu Gerra amaitu arte itxaron behar izan zuten boz eskubidea eskuratzeko. Bigarren Mundu Gerraren amaieran Mendebaldeko herrialdegehienetara zabaldu zen.
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerrakoan, beharbada iritzi publiko arrunta germanofiloa zenean, bera, intelektual gehienekin, aliatuen alde paratu zen: «Del lado de la civilizacionanglo latina» (Alemania «el barbaro» da harentzat), militarismo eta autoritarismoa
|
|
|
Deskaheh ri, batez ere Holandako gobernuak, baina baita ere Irlanda, Estonia, Panama eta Persiako gobernuek baietza eman zioten, baina Britainia Handiak ezetz biribila.
|
Lehen
Mundu Gerratik ateratako botere nagusietariko bat izan zen Britainia Handiak indigenen arazoak arazo domestikoak zirela, eta ez nazioartekoak, inposatu zuen (Khosravi, 2006).
|
|
2013
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerraren ostean, 20ko hamarkadatik aurrera armen sektorea krisian sartu eta Eibarko industria jada existitzen zen baina indar handiagoa hartu zuen burdindegian eta bizikleten eta josteko makinen fabrikazioan espezializatu zen, 1920an fundatu zen «Alfa» kooperatiba horren adibidea delarik.
|
|
|
Regiones Devastadas ek Europako zenbait herrialdek
|
Lehen
Mundu Gerra bukatzean burututako berreraikuntza lanak izan zituen eredu (Moreno Torres, 1948). Horrela, erakundearen aurreneko izena erakunde belgikarraren izena gogora ekartzen digun bitartean, hots, Service des Régions Dévastées, finantzaketa sistemak Italiako erakundea izan zuen inspirazio.
|
|
|
Hortaz, ez da harritzekoa, gerraostean Gipuzkoako udalerrian eraiki ziren etxe gehienak salmentarako izatea428 Onura ekonomiko zuzen bat ateratzeko modurik egokiena baitzen, edozein eraikuntza proiektu aurrera ateratzea heroikoa izan zen garaian, baina baita gerraosteko kronikoa izan zen etxebizitzaren gabeziaren eta estatuaren alokairuen prezioak mantentzeko politikaren aurrean. Hortaz,
|
Lehen
Mundu Gerraren ostean etxeen gabeziak ahalbidetu zuen jabego horizontalaren hasiera Eibar, Bilbo edo Donostia bezalako hirietan, gerraostean estatu osoan orokortu zen, eta etxebizitzaren arazoa, etxea erosteko baliabide ekonomikorik ez zuten pertsonen artean zaildu zuen. Hala baieztatu zuten INVko zuzendariak, José Fonsecak (Fonseca, 1955:
|
|
2014
|
|
|
Europan
|
Lehen
Mundu Gerra hasi zenean, Arnold Lucius Gessell (18801961) bere lanak egiten ari zen AEBn. Haren ideia nagusiaren arabera, heldutasunprozesu biologikoa da gaitasun berriak agertzearen erantzulea, eta prozesu horretan inguruneko estimulazioak ez du inongo eraginik.
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerrako esperientzia traumatikoekin erlazionatuta hasi ziren trauma osteko estreseko nahastea aztertzen (neurosi traumatikoa, gerra neurosia, kontzentrazio eremuko sindromea). Muturreko egoerak (gerra, tortura, bahiketa, istripuak, kontzentrazio eremuetan bizirautea) bizi izan dituztenei hiru motatako sintomak gertatzen zaizkie:
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerraren garaian, gripe epidemia bat izan zen mundu osoan, eta 20 milioi pertsona baino gehiago hil ziren. Gripe epidemia horrekin elkarturik entzefalitis epidemia gertatu zen; eritasun horrek jotako haurrek portaerako nahaste bat agertu zuten gaixotasunaren ondoren.
|
|
2015
|
|
|
Ondorengo belaunaldietan, berriz, gehiengoaz euskal futbolariak zelairatuta, bertako komunitatearen bereizgarri gisara, etaeuskal gizarteaz lotura handiena mantentzeko. Bilboko Athletic da, inondik ere, horren adierazlehandiena,
|
Lehen
Mundu Gerra ostetik, futbola Espainian gizarte ardatza bihurtu zenetik, soilikeuskal futbolariak zelairatzeko jokabide aipagarria hartu baitzuen (Llopis Goig, 2008). Hala ere, nabarmendu behar da Euskal Herriko joera orokor eta bereizgarria dela gaur egun, gainontzekoeuskal klubek ere, euskal haztegian hazitako futbolariak lehenesten dituztelako hamaikakoetan; Realaren kasuan 2013an jokatu zuen Txapeldunen Ligan ere bai.
|
|
|
Futbol ordezkaritza eta estatu nazioaestu lotuta daude, eta areago globalizazio garaian, estatuari zilegitasuna ematen zioten bestelakoahalbide sinbolikoak ahuldu direnean. Nazioarteko ekitaldietan nazio selekzioa izateak ia osokiburujabetasun politikoa aditzera ematen du, eta horrenbestez, norbere berezko selekzioa izateaeta burujabetza aitortua izatea ia sinonimotzat hartu behar dira, FIFAk horrela esanda gainera.Futbola politikoa da osoki, sortzez XX.mendean,
|
Lehen
Mundu Gerra inguruko nazionalismoennorgehiagokaren testuinguruan, horrela egituratu baitzuten. Ezkorra izanagatik, abiapuntu horiaintzat hartu beharrekoa da Euskal Selekzioaren geroari arrazoibidezko gogoetaz erreparatzeko.Horrek ez du esan nahi aurrerako urratsak egin ezin ditzakeenik, abiapuntua ezagun izan beharduela baizik.
|
|
|
3.3.3
|
Lehen
Mundu Gerra, kolonialismoa eta haren ondorioak
|
|
|
Gerra handiak ez zuen Alemaniaren arazo espantsionistarekin bukatu eta
|
Lehen
Mundu Gerra etorri zen bezala, bigarrena ailegatu zen bi hamarkada geroago. Naziek kontinente mailako esparru ekonomikoa irudikatu zuten, non herrialde batzuek, Alemaniak zuzendutako banku zentral eta moneta bakarrarekin, soberakinak
|
|
|
Arrokaren kupula (690) eta Al Aksa meskita (710) garai horretan eraiki ziren. 1516an otomandarrek konkistatu zuten Jerusalem eta bertan
|
Lehen
Mundu Gerra arte agindu zuten (Sarasola, 2006: 18).
|
|
|
Inguru horrek duen balio geoestrategiko eta ekonomikoa ziren eta dira arrazoi nagusiak. Ekialde Hurbileko herrialde gehienek kolonizatuta zituen Europako herri horretatik independentzia lortu zuten
|
Lehen
Mundu Gerraren ondoren. Esan daiteke Palestina izan zela independentzia lortu ez zuen bakarra eta Palestina izatetik Israel estatuarekin ordezkatu zena.
|
|
|
4.2.1
|
Lehen
Mundu Gerra
|
|
|
|
Lehen
Mundu Gerraren garaian, 1916ko maiatzean Britainia Handiak eta Frantziak sekretupean sinatutako ituna da eta Turkiaren Otomandar Inperioaren menpe zeuden arabiar lurrak elkarren artean banatzeko egindakoa.
|
|
|
Theodor Herzl 1904an hil eta Chaim Azriel Weizzmann jarri zen sionismoaren buru.
|
Lehen
Mundu Gerran, britainiarren laborategien buru izan zen eta bera izan zen Arthur Balfourrekin negoziazioetan aritu zena eta Balfour deklarazioa sinatzea lortu zuena.
|
|
|
Palestinako arabiarrek, berriz, lur hori beraientzat izango zela uste zuten
|
Lehen
Mundu Gerran turkiarren aurka borrokan alemaniarren alde aritu zirelako eta horrela agindu zietelako. 1917an, deklarazioaren garaian, biztanleriaren% 90 Palestinan arabiarra zen eta juduak 50.000 besterik ez.
|