|
2008
|
|
|
Bestalde berriemaileekin harremanetan ere haien hizkuntza ahule ziak eta hutsuneak ager daitezke.
|
Horregatik
Azkueren obra baloratzeko unean garaia, giroa eta jendeak kontutan hartu behar ditugu.
|
|
|
Edozein kasutan, ikuspegi historiko paktista hartan, euskal herrialdeen estatusa abiapuntuko independentziatik borondatezko aliantzara igaroz finkatzen zen.
|
Horregatik
Azkuek, bere lobari 1907an idatzitako gutunean, kontraesanik gabe baiezta ziezaiokeen euskalduneneta espainolenarteko aliantza batetik, eta aldi berean elkarrekiko independente izaera154 Aliantza ez baitzuen independentziaren ukazio gisa ulertzen baizik independentziak ahalbideturiko aukera gisa. Hau da, Azkueren idealean, euskal herrialdeen independentzia berek mugatzen zuten, hala komeni zitzaielako, ez printzipio gisa ez zutelako independentziarako eskubiderik.
|
|
|
Euskara, beraz aldagai autonomoa zen, eta autonomoa ez ezik bere baitan interesgarria.
|
Horregatik
Azkuek sinpatiaz tratazen zuen eleberriko indianoa, fedea galdu arren euskarari eutsi ziolako. Egia da eleberri amaieran indianoa Eliza katolikoaren baitara itzultzen dela, eta horrek pentsaraz dezake Azkuerentzat euskaldun izateak lagundu egiten zuela fededun izaten.
|
|
|
Hola, Alemaniako bidaiatik itzulitakoan, germaniar adiskideei (Schuchardt, Bähr, etab.) nahiz haiek sarritan gaztelaniaz edo euskaraz idazten jakin, alemanez idazteko eskatzen zien.
|
Horregatik
Azkueren gutunerian hainbat elkartruke aurki daitezke non Azkuek euskaraz edo gaztelaniaz idazten zuen, eta erantzunak alemanez hartzen zituen348 Aleman aldizkariak ere eskatzen eta jasotzen zituen, praktika ez galtzeko349 Eta Bilboko aleman koloniarekin harremana mantendu zuen hamarkadetan, alemanezko funtzio katolikoak entzunez Mesedeetako elizan, bai eta Ibaizabalera heltzen ziren aleman marin...
|
|
|
Ez zen hori Bera eta Lopez Mendizabalen kasua izan.
|
Horregatik
Azkuek, bere lan, neke eta gastuen lepotik ospea eta mozkinak lortzen zituzten haiei gorroto iraunkorra izan zien.
|
|
|
Zelangura ere, Lekuonak eskola batzuk eman arren, seminarioan ez zegoen bermatuta apaizgaien euskara trebakuntza.
|
Horregatik
Azkuek lanean segitu zuen hurrengo urteetan ere, euskara klase eta katedra gehiago sor zitezen Gasteizko zein Iruñeko seminarioan. Bere 1918ko Ardi galdua eleberrian ere ez zuen aukerarik galdu pertsonaia baten ahotan salaketa egiteko:
|
|
|
Euskarak, unibertsitate hizkuntza bihurtzeko, hitz teknikoak falta zituen, eta arazo hori konpontzeko irtenbidea izan zitekeena, hau da, eredu greko latinoko maileguak jasotzea, garaiko giro puristak oztopatzen zuen.
|
Horregatik
Azkueri hein batez aurriritzia iruditzen zitzaion zientziarako maileguak jaso nahi ez izana («sobran prejuicios para admitir como familiares vocablos procedentes de esas lenguas»). Baina bestalde, euskarak hizkuntza horiekin harremanik ez zuela esatean («con las que no tiene grado alguno de parentesco»), pentsarazten du berak ere aurriritzi horren arrazoiak hein batez onartzen zituela.
|
|
|
Denboraz, vascongado hitza guztiz baztertu gabe ere, Azkuek, gaztelaniaz idaztean vasco forma onartzeko ohitura hartu zuen, baina, eduki aldetik, vasco hori euskaldunhitzaren menpeko gisa ikusiz.
|
Horregatik
Azkueren gaztelaniazko testuetan «revista vasca», «escuela vasca» edo «teatro vasco» esamoldeek euskarazko aldizkari, ikastetxe eta antzerkia esan nahi zuten. Azken finean euskarazko euskaldunkontzeptua hartzen zuen oinarri, erdarazkoarentzat ere.
|
|
|
|
Horregatik
Azkuek, ideal erromantikoen eraginpean, herri xumearen hizkuntza eta kultura, desagertze arriskuan sentitzen zena, bildu nahi izan zuen, euskarazko lexikoa, gramatika, esaerak, ipuinak, jolasak, kantuak, musika eta bestelako folklore elementuak jasoz. Kultura hori baserritar eta arrantzaleen artean bizirik egon arren, idatziz kodifikatu gabe zegoen, eta jatorrizko eskualdeetatik kanpo sarritan guztiz ezezaguna zen.
|
|
|
|
Horregatik
Azkuek ez zuen itxaron euskara guztiz arautu eta estandar bat sortu arte eredu idatzia sozializatzen hasteko. Normatibizazio lana egiten ari zen bitartean, aldi berean, euskara esparru formaletara hedatzeko proiektuak bultzatzeari ekin zion (horretarako idatzizko eredu probisionalak baliatuz).
|
|
|
|
Horregatik
Azkuek, nazioestatuen errealitate horri zuzenean ezin aurre egin zionez, politika posibilista erabili zuen. Hizkuntzaren nazionalista izan zen, baina kriptoabertzale bezala jokatu zuen, bere ideia politikoak ezkutatuz.
|