|
2011
|
|
|
Neure aldetik probak egin nituen.
|
Herriko
erdigunetik ibili nintzen, taberna eta dendetan, eta ez nuen inoren begirada erakarri. Existituko ez banintz bezala portatzen ziren, jadanik ez nengoen susmagarrien zerrendan.
|
|
2015
|
|
|
Dakidala, 1904an, Ordiziako Euskal Jaietan egin zuen lehenengoz euskara giputzaren aldarria: Euskal
|
Herriko
erdigunean egonda, ulerterrazena izatea zen horren arrazoia (in Euskal erria 1904.09.30, 872 zb., 277).
|
|
|
Azken batean, eremurik zabalenean eta hiztunik gehienek erabiltzen zituzten adizkiei eman zitzaien lehentasuna eta, hori ezin zenean, Euskal
|
Herriko
erdigunekoak eta literaturan tradizio sendoena zutenak hartu ziren kontuan. Euskalkien egiturari begiratuta, zuzena iruditzen zait egindako aukera.
|
|
|
xukatu, lehortu?. Euskal
|
Herriko
erdiguneko hitza; arrotza da mendebalean. Gamizek erabili zuen, jukatu itxurapean.
|
|
|
bezela, bezala?. Euskal
|
Herriko
erdiguneko aldaera. Gamarrak erabili zuen.
|
|
|
eskubi, eskuin?. Gaur egun Euskal
|
Herriko
erdigunean, Gipuzkoa gehienean eta Nafarroako mendebaleko alderdi batzuetan erabiltzen da. Landucciren hiztegian agertzen da.
|
|
|
hagitz? 1 asko, 2 gogor?. Euskal
|
Herriko
erdiguneko hitza, arrotza da Bizkai aldean. Lazarragak baliatu zuen, agiz itxurapean.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
erdiguneko berrikuntza da NOR NORI saileko iraganaldian zit ezartzea: zait?
|
|
|
Pluraleko 3 pertsonan e da gehienbat NORK argumentuaren morfema Arabako lekukoetan; ez Euskal
|
Herriko
erdigunean nagusitu den te berria. Adibide hau daukagu, esate baterako, Betolatzaren ikasbidean:
|
|
|
Euskal
|
Herriko
erdigunean gehienbat, partizipioei tu atzizkia eransteko joera dago. Araban ez dirudi indar handia zuenik.
|
|
|
Gaur egungo euskalkietako emaitzek argiro erakusten dutenez, ten morfemaren esparruak murriztuz joan dira eta tzen nagusitu da haren ordez. Euskal
|
Herriko
erdigunean agertzen da indartsuen tzen eta, aldiz, bazterretan ikusten da ten morfemaren bizitasuna; Zuberoan eta, batez ere, Bizkaian eta Deba ibarreko hegoaldean. Eremu banaketa hori ikusita, pentsa liteke tzen morfema Iruñean indartu zela.
|
|
|
Orainaldi pluraleko adizkietan ere a eta e erroen arteko lehia dago, baina desberdina da horien eremu banaketa: Euskal
|
Herriko
erdiguneko aukera da e. Arabako ekialdean ere bazen:
|
|
|
Euskal
|
Herriko
erdigunean, Iruñearen indarra itzalita zegoela, Gipuzkoak hartu zuen haren lekukoa. Iruñea itsasbazterrarekin lotzen zuen bide ondoan sortu eta hazitako hiriak izan ziren ardatza:
|
|
|
Esan dezadan e > i eta o > u bilakaerak Euskal Herri osoan gertatzen direla, baina ez hizkera guztietan. Aldiz,/ u+ a, e, o/ batzen direnean b sartzea Euskal
|
Herriko
erdiguneko bereizgarria izan da. Oso eremu zabala zeukan XIX. mendearen erdialdean, Bonaparteren (Phon) garaian, baina harrezkero atzerakada handia egin du.
|
|
|
Mendebalekoa eta erdialdekoa da st kontsonante multzoa, baina baita Zuberoakoa ere. Beraz, rtz Euskal
|
Herriko
erdigunekoa da: Nafarroa, Nafarroa Behere eta Lapurdiko zenbait hizkeratakoa.
|
|
2017
|
|
|
Dena dela, badu zentzua Deba ibarra azpieuskalki berezi batean sartzeak, Bonapartek egin zuen bezala. Alde batetik, Bizkaian egindako berrikuntza asko ez dira hara heldu; bai, ostera, Gipuzkoan eta Euskal
|
Herriko
erdigunean egindako batzuk. Hala eta guztiz ere, txikia eta graduala da ibar horretatik Lea Artibai eskualdera eta Durangaldera dagoen aldea.
|
|
|
saie, zarete?; sause, zaudete?; satose, zatozte?; soiese, zoazte?; sabise, zabiltzate?; siñen, zineten?; sentosen, zentozten?? Deba ibarreko iparraldera baizik ez da heldu Euskal
|
Herriko
erdigunean zabaldu den te: Debabarrenera, Soraluze, Bergara eta Antzuolara.
|
|
|
Dena dela, tik eta gatik aldaerak ere mendebal osora zabaldu dira. Aldiz, Euskal
|
Herriko
erdigunean sortu diren tikan, gandikan, gatikan eta partitiboko (r) ikan arrotzak dira mendebalean; Deba ibarreko iparraldean baizik ez dira erabiltzen: Debabarrenean eta Soraluzen.
|
|
2018
|
|
|
Garrantzi handikoa omen da ahalik eta azkarren heltzea bertara, eta ez dago gertu.
|
Herriko
erdigunera doaz lehenengo. Lander aurrean, Saioa haren atzetik, eta pauso batzuk atzerago Edy.
|