|
2000
|
|
|
Lagatzu euskara elkartean, hasierako beharrak (estatutu, helburu eta egin beharreko ekintzak eta finkatzea) astun eta geldoak izan ziren.
|
Guztiarekin
ere, Lagatzu euskara elkarteak beti izan du argi taldearen helbururik behinena euskararen normalkuntza erdiestea dela. Betiere, Zamudioko hizkerari arreta berezia ipiniz, noski.
|
|
|
|
Guztiarekin
ez nuen uste historia histeria kolektibotik horren gertu egon zitekeenik, harik eta telebistan alardeko zenbait irudi ikusi arte. Historiak, bistan da, gure erreferente sinbolikoekin egin du topo.
|
|
|
Hala ere, hurbilketa eklektikoago eta integratzaileagobatzuetaranzko bilakaerak desaktibatu egin du neurri batean.
|
Guztiarekin
ere, eredu eklektiko erabilienak honako hauetan banatzen dira: jatorri psikoanalitikokokontzeptuak erabiltzen dituztenak eta sistemiko denera soilik mugatzen direnak.Azken hauek estrukturazko estrategiko komunikazionala dei genezakeen ereduadarabilte, lehenengoek belaunaldien artekoak eta dinamikoak diren hurbilketak ereerabiltzen dituzten artean.
|
|
|
|
Guztiarekin
, zinemaren liluratze eta barneratze ahalmena izan zen aipatutakoeskema nagusien suntsitzailerik eraginkorrena1, zenbaitetan oharkabean, gusturagehienetan, zinemak areagotu baino ez baitzuen egin beste, bitarteko, guztien indaralienatzailea eta efektu kolonizatzailea.
|
|
|
Betazalak jaitsirik izan ditudan arren, halako batean begiak zabaldu eta, guregandik gertu, Olga eta Xavier bistatu ditut, haiek ere suge eta enbor, eta berehala hotzikara batek buruko ileetatik behatzetako atzazaletaraino zeharkatu nau.
|
Guztiarekin
, Rubeni ezer esan ez eta are gehiago estutu dut nire kontra. Baina gutxien uste nuenean, norbaitek sorbalda ukitu dit eta, burua itzul  tzean, nor eta Patxi ikusi dut, aurpegian alderik alde zabaltzen zitzaion irribarre nabarmenegi batekin.
|
|
|
argala eta, niri gustatzen zaidan bezala, batere ilerik gabea.
|
Guztiarekin
, Ruben ni baino gazteagoa da eta ez du Karmelori antzematen zaion esperientziaren plusa; ez dakit, esango nuke Karmelok erakarpen handiagoa erotikoagoa sortzen didala. Gainera, Bostonen egin nuen erridikulua gorabehera, ez nau deseroso sentiarazten, ez naiz bera saihesten saiatzen eta, horregatik guztiagatik, pozten naiz gure harremana ez delako apurtzen ari.
|
|
|
" Egia esan, New Yorken Saint Patrick katedralean otoitzean ikusi zintudan eta harrigarria egin zitzaidan".
|
Guztiarekin
, irudipena dut gure bidaia hasi besterik ez dela egin eta, lehenago edo geroago, nik ere izango dudala berarekin aitorpen luze bat egiteko aukera... Zor diodala Behar dudala esango nuke.
|
|
|
|
Guztiarekin
, noizbait ere hasi naiz bide berriak urratzen, harreman berriei ateak zabaltzen, eta horrek poztu egiten nau. Nola esango nuke.
|
|
|
gure atzera aurreretan, oihuak eta algarak handiagoak izan ziren sartu irtenean zebilen jende dotorearen artean.
|
Guztiarekin
, sarrera bera baino harrigarriagoa irteera bera gertatu zen: dutxa bat hartu eta, hiria ezagutzeko geratu ginenean, denok oso bestelako itxura agertu genuen; Dan eta Tom salbu, denok dotore baino dotoreago azaldu ginen behingoz elastiko turistikoak alde batera utzita.
|
|
|
Eta Teresari bihar dei  tzen diodanean, ez diot nire pisu konturik aipatuko, baina Karmelorena, arranopola!, kontatu egin behar diot lehertuko ez banaiz....).
|
Guztiarekin
, neure urduritasunari eutsi, eta, egunero bezala, gaur gertatu den guztia jasotzen saiatuko naiz.
|
|
|
|
Guztiarekin
, ez dago zalantzarik urak on egin digula eta jendea, behinik behin, kanpinera beste aldarte batekin itzuli dela. Dan ere irribarretsuago ikusi dut eta dendak nola muntatu behar genituen erakusten eta afariaren ardura zuen taldeari laguntzen ikusi dut (Adela aintziran inguruka ibili zaio, haren burua jostetan urperatu nahian; kanpinean ere nabarmen aritu da Dan erakarri nahian, baina egingo nuke oraindik ez duela apustua irabaztea lortu).
|
|
|
|
Guztiarekin
, gaur ez dut oroitzapen gazi gozoetan lardaskan ibiltzeko aukerarik izan, zeren doi doia izan baitut bakarrik egoteko aukerarik. Goizean Rubenekin ibili naiz, eta Tomekin; arratsaldean, Karmelo ere hurbildu zait, eta Tom; afalondoan, azkenik, Ruben, Karmelo eta Tom izan ditut lagun.
|
|
|
|
Guztiarekin
, Dabidek egiaz tiro egin zidanetik anestesiatua bezalaxe egon naiz, lozorroan Loti Ederraren antzera, eta ez dakit norbaitek musu bat emanez guztiz esnatuko ote naizen... Baina, azken finean, hori pentsa  tze hutsa aski zait dagoeneko gogoa etorkizunean ere badudalako, eta horixe, eta etengabe errebobinatzen ez ibiltzea, delako Teresak behin eta berriro aholkatzen zidana.
|
|
|
alde batera, nik Frank Sinatra eta Ava Gadner en arteko dei erromantiko haren an  tzekoak amesten nituen...; bestera, ez zait oso zuzena iruditzen Dabidentzako deien peskizan ibiltzea (baina, egia esatera, dagoeneko kezka gutxi); eta azkenik, zer arraiotarako etorri naiz bada EEBBetara gogoa etengabe Gasteizeraino joaten bazait?
|
Guztiarekin
, Tomek aparailua ekarri didanean eskuak zikin nituela sentitu dut, nola esango nuke, bulegoko fotokopiagailuaren tonerra aldatzean lohitzen zaizkidanean bezalaxe.
|
|
|
Amak, ordea, ospitaleko egonaldiak oso garesti jo  tzen zuenez, etxera itzuli behar izan zuen.
|
Guztiarekin
, haurra bere esneaz elikatu nahi eta, bien bitartean, herriko errekadista (herritarrek hiriburuan zer behar, horixe egiten zuena) arduratu zen biberoiak ospitalera eramateaz. Hori zen jende guztiak zekiena, baina jendeak ez zekien emakumearen senarra ez, baina errekadista bera zela haurraren aita, Karmelorena hain zuzen ere...
|
|
|
|
Guztiarekin
, ezin dut ukatu Karmeloren gaurko hitzek doi bat harritu egin nautela. Dabidek maitalearekin hautsi duela aipatzen zuen eta atzo Teresari kontrakoa entzun nion, izan ere Patxik bikotea zineman ikusia baitu...
|
|
|
|
Guztiarekin
, Dabid ere asko aldatu zen garbitasuna dela eta, batez ere higiene per  tsonalarekiko, batez ere arroparekiko, batez ere, berak zioenez," luxuzko ertzain" izatea lortu zuenetik. Baina orduan ere nork eta nik neuk garbitu, lisatu eta jaso behar haren arropak dotore baino dotoreago ematen ziotenak, bestalde.
|
|
|
Hala ere, Golden Gate aldera eta hura estaltzen zuen lainotzara inguratu ahala, itsasoa zakartu egin da eta nekez eutsi ahal izan diogu ordu arteko orekari.
|
Guztiarekin
, belauntzia hondoratzeko arriskuak ez nau gehiegi beldurtu (Rubenekin, Ozeano Barean, hiltzeko molde txarragorik izan zitekeen), eta Monument Valleyn zaldi gainean ibili ginenean bezain libre eta alegera sentitu naiz ontzigainean. Pozik nago.
|
|
|
|
Guztiarekin
, nik ez dakit Rubeni nola lagundu, eta damu doi bat ere sortzen zait eragin diodan nahasmendua dela eta. Baina berak zoriontsu dela esan dit, eta asko pozten dela lagunek egin zioten bidaia opariagatik.
|
|
|
|
Guztiarekin
, eta Rubeni adierazi ez badiot ere, nik gero eta gaizkituago egin dut zubian aurrera (bertigoa eta suizidioaren ideiek sentiarazi didaten egonezinari autoen burrunba gogaikarria gehitu behar zitzaion). Baina benetako larridura artean sentitzear nuen eta lainoak kasik zubi osoa bere mende hartu duen batean gertatu da.
|
|
|
Teresak behin eta berriro aholkatzen zidan bezala, neure buruari kontu gehiago egin behar diot.
|
Guztiarekin
, ez dakit, bada, lortzerik izango ote dudan, izan ere, nola esango nuke, jatetxe merke eta ez hain merkeetatik irten eta usaina hatsa arropari itsatsia geratzen den bezala, Dabiden oroitzapen zamatsua gainetik kendu ezina baitzait: edonora noala, edozertan nagoela, haren keinu, haren hitzen bat etortzen zait gogora.
|
|
|
ni, eskola atarian semearen zain dagoen aita naiz; halako batean, txirrinak jo, eta haurrak tarrapataka irten dira; gutxi asko, haur bakoitzak badaki nor eta non daukan zain; nire semea ere irten da eta nik besoak zabaldu ditut haurra besoetan hartzeko; baina nireak, ametsetako nire semeak alegia, beste aita baten besoetara jo du!
|
Guztiarekin
, barteko ametsa are bereziagoa izan da, bereziagoa izan denez: oraingo honetan semea Dabid zen, eta neu ama, eta Dabidek beste ama baten besoetara jotzen zuen.....
|
|
|
zer sentitzen ote zuen, zinez, nirekiko; zazpi urteko elkarbizitzan zehar, ikusiko al zuen niregan ere halako bilakaerarik aldaketarik?
|
Guztiarekin
, azkenean ni neu izan nintzen hutsaren hurrengoa sentitu nintzena, eta noragabetua (nork esan behar zidan niri aurtengo oporrak bakarrik eta Estatu Batuetan igaroko nituela); orduan ni izan nintzen amildegi baten ertzean sentitu nintzena, harrezkero etorkizuna beldurrezko film baten antzekoa egiten zitzaidala.
|
|
|
Eta atzerako ispiluak erakusten zidan Danen aurpegian, gero eta argiago ikusi dut urduri zihoala gizon kaskazuriaren alboan.
|
Guztiarekin
, are urduriago ikusi dut gasolindegi batetik agentziara deitu, eta azaldu digunean, gure faxa jaso, jaso dutela, baina oraindik ezin dutela erabakirik hartu. Nonbait, arazoa korapilatu egiten da Kaliforniako agentziakoek Madrilekoarekin mintzatu behar dutelako eta tartean ordu aldaketa dagoelako.
|
|
|
Dabidek ni ilunpetara zigortu ninduen egiaz tiro egin zidan egunean, baina Karmeloren deia en  tzun eta gero, beharbada bera sentituko da ilun baino ilunago.
|
Guztiarekin
, nire biho  tzeko mapamundi ilunean orain argi batzuk agertzen hasiak direla ohartzen naiz, faro gisako batzuk alegia, eta farozainetako bat Ruben dela. Eta irrikaz nago MartÃn Garzoren nobelako arotzaren antzera, Rubenen dendako atean kax kax egin, eta gaua elkarrekin pasatzeko, elkarren arnasa birikaratuz, elkarren isurkinetan babestuz (beharbada onena izan da Teresa etxean ez topatzea; bihar zer kontatu gehiago izango dudalakoan nago...).
|
|
|
|
Guztiarekin
, komuneko ispiluaren aurrean berriro ere, Dabidekin gogoratu naiz zeren, sarritan, artean etxeko komunean biluzik eta ilea lehortzen aritzen nintzen bitartean, Dabid komunontzian eseri, eta gustuko izaten baitzuen bere eskuak nire ipurmasailetan ezartzea, eta gero eta gutxiagotan, ordea, laztanetan aurrera egin, eta ohean amaitzea.
|
|
|
Gero, bai bazkalondoan bai iluntzean, beste bitan deitu dut etxera, baina bietan erantzungailuko mezu hotza besterik ez dut entzun.
|
Guztiarekin
, gaur adoretu egiten nau Rubenekin afaltzeko eta besteengandik urrun ibil  tzeko dudan hitzorduak, zeren Chicagon ez bezala, gaur ez baitiot huts egingo.
|
|
|
Horregatik, epaileari (L) ez zaio erraza gertatu isiltasuna berreskuratzea.
|
Guztiarekin
, are harrituago geratu gara, batez ere abokatu defendatzaileak (I) lekuko bat deklaratzera dei ote zezakeen galdegin duenean. Haren keinu batera, isiltasunik handienean, bidailaguna ez zen beste neska bat iluntasunetik irten, eta gure mahaira hurbiltzen ikusi dugu, eta harridura berealdikoa izan da haren zinaren ondotik etorri den deklarazioa entzutean.
|
|
|
Eta sarritan gelditu izan gara atseden ttikiak egiteko, behera begiratzeko eta ordu arte egindako bideaz ohartzeko eta harritzeko...
|
Guztiarekin
, gogoa bikote galiziarrean, epaiketan eta Adelarengan izateak lagundu egin digu nekez ahanzten eta igoera eramangarriago egiten.
|
|
|
Eta amak eta biok esku hutsik irten behar izan genuen, orduan ere diruarekin ordaindu ezinik.
|
Guztiarekin
, hori baino penagarriagoa egiten zait ama hau bezalako hoteletan egundo egon ez izana eta, seguruenik, egoteko aukerarik ez izatea (agian urteren batean, batek daki, elkarrekin joan gaitezke oporretan, zeren aitarekin...). Bai, sekula bururatu ez zaidan arren, ideia polita litzateke ama eta biok oporretan elkarrekin joatea:
|
|
|
|
Guztiarekin
, denek txaloka hartu dute emaitza harrigarri hori eta nik argitu behar izan diet, buruketen ondoren, denok zenbaki berarekin jokatu dugula, eta erantzun horietara iristea zela normalena. Taldekoak gustura ibili dira, eta gero puska batean igarkizunka segitu dute (ni harritu egin naiz neure buruarekin, talde animatzaile izateko gaitasuna berreskuratu eskuratu dudala ikustean).
|
|
|
Aldizkariak itxaronaldia eramangarriago egiten lagundu dit, baina hain zuzen ere infidelitatearen artikulua izan da, entretenitu baino gehiago, egonezina handitu didana.
|
Guztiarekin
, aldizkariarengatik ez balitz, orain ez nintzen lerro hauek idazten arituko, zeren, artikuluan aipatzen den oinaze afektiboa arin  tzearren (bai adierazpide hutsala nik senti  tzen dudana azaltzeko), biziki nabarmentzen baita eguneroko bat idaztearen balio terapeutikoa (horra beste adierazpide arranditsu bat). Eta horrexegatik itzuli naiz kioskora.
|
|
|
ez zen bada hura eromenaren aztarnaren bat izango?
|
Guztiarekin
, hain bidaia luzea egin ondoren, barnean hain zulo sakona, hain hustasun handia sentitzen nuela, nire nahasmenarekin ez zen harritzekoa izango katu handi bat izatea nik tigretzat hartu nuena. Gainera, hirietako estolderietan dioten bezalako arratoitzarrak baldin badaude, oso litekeena zen katuak ere halakoxeak izatea.
|
|
|
Bestalde, gogorra egingo zait turistoi dagokigun poztasunarekin hitz egitea eta, gogorra, batez ere Dabid nire alboan balego bezala itxurak egitea mintzatzea...
|
Guztiarekin
, amak ez dit eskatuko Dabid jartzea (ez dakit telefonoz inoiz bizpahiru hitz baino gehiago trukatu ote dituzten), bai, eta gaitz erdi.
|
|
|
|
Guztiarekin
, lanpara itzaliak aipatu ditudan bezala, telebista itzalia ere aipa nezake. Batzuetan, gauez ematen dituzten film onak bideoan grabatzen jartzen ditugu genituen (noizbait ohituko ahal naiz lehen aldian idazten), eta niri beti egin izan zait harrigarria telebista itxuraz itzalian, pantailan ezertxo ere agertzen ez dela, filma grabatzen ari ahal izatea.
|
|
|
|
Guztiarekin
, gaur garbiago sentitzen hasi naiz, izan ere gaur hilekoa jaitsi baitzait. Ongitxo oroitarazten didate hori oraintsu gelako aulki baten bizkarrean eseki ditudan jeans garbitu berriek (nahiz eta konpresa ipinia izan, jarioak fraketan arrasto nabarmena utzi dit).
|
|
|
Herrixkarantza zihoazela ere, sakelako telefonoz azken ahaleginak egin zituen, baina ez zuen ordezkorik lortzerik izan.
|
Guztiarekin
, inaugurazio hitzak esan zituenean, inortxok ere ez zion erreparatu haren gogo gabeziari:
|
|
|
Egun berezietan lore sortak jasotzen diren bezala, Dabidekin bizitzen hiru bat urte neramatzala, astelehen buruzuri eta guztiz arrunt batean lore sorta bat ez, baina kilo bat gerezi jaso nituen bulegoan.
|
Guztiarekin
, loreek ekarri ohi duten ohartxoa zekarren opari bitxi hark ere, eta, gutxi gorabehera, honela zioen: " Gerezi bat ahora eraman, eta zeure egin dezazula nahi dut, dasta dezazula, ahogoza dezazula.
|
|
|
Primo de Riveraren erregimena ezarri zenean, ordea, moteldu egin zen berriz dinamika hori.
|
Guztiarekin
ere, 20ko hamarkadaren bigarren zatian datu interesgarri batzuk agertu ziren, hala nola CNVkoek paneuropeismoa bereganatzea eta aberkideek Nazioen Elkartera txostenak bidaltzea (6 kapitulua," Kanpo jarduera Primo de Riveraren garaian(): trantsizio fasea").
|
|
|
Hainbat ikuspegitatik eta hainbat zientzia arlotan aztertu den fenomeno hori, euskal historiografia berriztatuak gehien jorratu dituen gaietako bat da.
|
Guztiarekin
ere, nahiz eta euskal nazionalismoari buruz azterlan ugari egin diren (A. Elorza, J. Corcuera, J. C. Larronde, J.J. Solozabal, J.L. de la
|
|
|
Alabaina, mutil lañoa zela zirudien; lasai eta gozoa, menturaz, esperientzia eta arrasto gutxikoa, hala ere.
|
Guztiarekin
, desabantailatsua zen Xanen posizioa; ezen, bera Eligandik urrutitxo zegoen, eta konkorra berriz, oso haren arrimuan. Isilantzeko solasean hasi zirela nabarituz Xanek, pudorez, begirada apartatu zuen.
|
|
|
Bitartean Elik eta konkorrak, ohearen buruan bat eginda, apal apalik berbetan segitzen zuten.
|
Guztiarekin
, beharbada ez zuten bizitzari buruz elkarrekiko guztizko xederik, beharbada lagunak besterik ez ziren. Konkorrak, halako batean, manten artetik erabat irtenda, jaiki eta pasilora egin zuen.
|
|
|
Bele ere kikilduta zegoen.
|
Guztiarekin
, ez zuen Xanek erabat izutu nahi, azken batean, seinale handirik ez eman arren, bistan baitzen mutilak zerbait esan gura zuela; izan ere, azkenean, urdurixko: " Zu... zerbaiten bila etorri zara, ala?", galdetu zion Belek.
|
|
|
Agian mozkortuta zegoen; hori zen seguru aski besteek pentsatzen zutena, horrexegatik mespretxatzen zuten, ederki ikusiagatik inor ez zen-eta hartaz axolatzen.
|
Guztiarekin
, probableagoa zen negarrez ari zedin. Xanek, ez urruti zegoen-eta, hitzen bat esango zion; hark berriz, ustekabeko konplikazioetara eraman zezakeen; eutsi egin behar zion hala ere bere balizko posizioari, bestalde hain dudagarria zena.
|
|
2001
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, konpromisoak, lehen esan bezala, ez zuen garaian irakurterraz eta euskararen onerako gerta zitezkeen nobelen argitalpena ekarri. Konpromisoa euskaraz idaztearekin soilik lotuta egonik, ordura artean indarrean zeuden modaz pasatako eredu literario zaharkituak baztertu zituzten.
|
|
|
Nobelaren beraren oinarrizko kontaketarengatik, hau da, izenburutik bertatik azpimarratzen den ihesaldiaren ehun metroen kontaketarengatik, intepretazio politikoak ugariak izan dira.
|
Guztiarekin
ere," interpretazio" baino gehiago" erabilerak" izan direla esango genuke, U. Ecok dioskun moduan, interpretazioa beti testutik abiatzen baita eta erabilera, berriz, irakurleon igurikimen eta xedeetatik. Horregatik, nobela hau erabili egin zutela esango dugu lehenengo argitalpena zentsuratu eta bahitu zuten poliziek, eta erabili, halaber, 100 metro euskal nobela nazionaltzat hartu zuten irakurleek.
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, maisutasun handiz testuratzen den errepikapenaren teknika narratibo honen adierazkortasuna historiaren beraren nolakotasunak indartzen du, dudarik ez baitago, edozein irakurleren begietara arras erakargarriak suertatzen direla infideltasun kontuok. Azken batean, bikoteen arteko inkomunikazioak, mixeriak, bakardadeak, obsesioak dira nobela honetan kontatzen direnak, urkoa zigortzeko erabiltzen diren estrategia pentsatu eta kalkulatuak.
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, garai oso nahasia izan zela esan behar dugu eta horrela, urteetan lan gatazkatik frankismoaren aurkako borrokara pasa zirela euskal herritarrak. Erregimenaren azken garaietan langile mugimendua areagotu egin zen.
|
|
|
Datuok ikusita, euskal liburu funtzionalaren aldeko apustua egin zuten garaiko argitaletxeek eta bereziki, irakaskuntzaren aldekoa.
|
Guztiarekin
, ahula zen benetan garaiko argitaletxeen egitura, eta momentuko kezka eta aldarrikapenen adibide ditugu 1969an R. Arregik argitalpen politika sendo baten beharraz esandakoak (ik.
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, maisutasun handiz testuratzen den errepikapenaren teknika narratibo honen garrantzia istorioaren beraren nolakotasunak indartzen du, dudarik ez baitago, edozein irakurleren begietara arras erakargarriak suertatzen direla infideltasun kontuok. Azken batean, bikoteen arteko inkomunikazioak, mixeriak, bakardadeak, obsesioak, dira nobela honetan kontatzen direnak, hurkoa zigortzeko erabiltzen diren estrategia pentsatu eta kalkulatuak.
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, horrelako nobela bat esibizio helburu hutsarekin idatzi dela pentsatzea mundu narratibo konplexu hori eraikitzean autoreak egindako esfortzuaz ez konturatzea da. Saizarbitoriak berak, nobela honek zekarren berritasunaz ohartuz, honako hitz hauek zuzentzen zizkion irakurleari epilogoan:
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, errorearen garrantzia erlatibizatu beharrean geundeke: ikasitakoa gizartean erabilita, errore tasa izugarri jaisten da. Bestalde, dikotomiafaltsua bezain benetakoa jazotzen da:
|
|
|
Datuok ikusita, euskal liburu funtzionalaren aldeko apustua egin zutengarai hartako argitaletxeek, eta, bereziki, irakaskuntzaren aldekoa.
|
Guztiarekin
, ahula zen benetan garai hartako argitaletxe egitura, eta momentukokezka eta aldarrikapenen adibide ditugu 1969an R. Arregik argitalpen politika sendo baten beharraz esandakoak (ik.
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, maisutasun handiz testuratzen den errepikapenaren teknikanarratibo honen garrantzia istorioaren beraren nolakotasunak indartzen du, dudarikez baitago, edozein irakurleren begietara arras erakargarriak suertatzen direlainfideltasun kontuak. Azken batean, bikoteen arteko inkomunikazioak, mixeriak, bakardadeak, obsesioak... dira nobela honetan kontatzen direnak, hurkoa zigortzeko erabiltzen diren estrategia pentsatu eta kalkulatuak.
|
|
|
nik" gu" asko ditut, zein zabalago zein meharrago, eta orobat gertatzen zaie inguruko ni guztiei.
|
Guztiarekin
ere, Â badabil halako surmur bat gure artean: ni, alegia, poliki poliki, haizeak daraman orbelaren gisa, gero eta urrunago omen nago" gutarrengandik".
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, badugu jende xalo eta xinplea honelakoxe galdera atergabe egiten diguna: baina hemengo herriak, Xenpelar bezalako fabrika langileak, zer galdu zuen Foruak galtzean?
|
|
|
Gaingiroki begiratuz gero, noski, ez baita alferrik matxinada hitza mende  horretakoa, nahiz egitez eta agian hitzez sustrai goiztiarragoak izan.
|
Guztiarekin
ere, luzatzen ez diren borrokak latzak eta minak izan daitezke sarri aski. Ezinegona ez dut ukatuko, nabari denean, gure gizartearen kontraesanetarik sortua zenik:
|
|
2002
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, amatasunaren alderdi fisikoaz nahiz psikologikoaz haratago joaten ahalegintzen da nobela hau, eta amatasunaren alderdi soziala edo politikoa ere azaleratzen. Protagonistarentzat, konpromiso politikoa amatasunarekin uztartu ezineko ahalegina izan zen eta horixe dugu, hain justu, nobelan behin eta berriro azpimarratzen zaiguna.
|
|
|
Gainera monografia denetan aurkitzen diren elementuak dira hitzaurre gisako luzeak, pertsonaien ahoan jarritako hitzaldi eta gutunak, batzuetan are luzeegiak, pertsonaien egiantz psikologiko handiko erretratuak, excursus moduko deskripzio koloretsu eta askotan dramatismoz josiak...
|
Guztiarekin
idazmolde berri bat biribiltzen jakin zuen, geroko historialariek ere estimatu, goraipatu eta batzuetan, handienen artean Tazitok adibidez, imitatu ere egin zutena.
|
|
|
Bola bat urdailaren erdi erdian.
|
Guztiarekin
, badakik fisikoa ez dena, eta horrek sentimenduetara eramaten hau. Bat batean argia egin zaik.
|
|
|
Garibai kaletik hartuz gero, berriz, atzean zetorren lagunen batek edo bestek norabide aldaketa haren premia ez ulertzeak, eta agian ez onartzeak, kezkatzen zuen.
|
Guztiarekin
ere, bide gurutzera ailegatzerakoan, ostera Traukori pausoa aurreratu, eta ahal izan zuen emekien esan zion:
|
|
|
Beraz, sorterrira bueltatze orokor haren ondotik, astero Arriaga atzean bildu ohi ginenon lagunarteak, urritu ez ezik, soildu egingo ziren jendez, desagertzeraino.
|
Guztiarekin
, garaiz iristeko ohitura ez genuen sekula galduko, eta ikusmiran egotea denbora pasa arintzeko modu bat baino ez, ordu arte gure itxaronaldietako entretenimendu nagusi bilakatuko zen. Hala, joandakoen lekua beteko zuten estudiante gipuzkoar gazteetara arreta jarri, eta guk emandako pauso guztiak errepikatzen zituztela deliberatuko genuen.
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, itxaronaldi haietan ez ginen beti bakarrik egokituko. Noiz edo berriz gure estudiante garaiko beste baten bat ere azalduko zen bertan.
|
|
|
Pentsatu bezala esaten dut hori.
|
Guztiarekin
ere, ahots kontrajarriak entzuten nituen neure barruan. Ahots batek lasai egoteko esaten zidan, hitz haiek ume batengan serioegiak zirela-eta aintzakotzat hartu ahal izateko; beste batek,  aitzitik, erne egoteko adierazten zidan, kezkagarria zela nire semeak, bere zazpi urterekin, bere buruaz beste egiteko azaltzen zuen  asmoa.
|
|
2003
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, aitortu behar da Petronor saiatu dela bere itsas instalazioak ahalik eta ongien segurtatzen. Duela bi urte, 2001ean, terminala berritzeko hainbat obra egin zuen:
|
|
|
Adierazi dutenez, urte horretan %1, 9 bakarrik hazi da ekonomia, zeren motelaldia izan baitzuen mundu guztian, eta, ondorioz, gutxitu egin ziren jarduera industriala, esportazioak eta inbertsioak.
|
Guztiarekin
ere, 17.000 lanpostu sortzeko adinako hazkundea izan omen da 2002koa; 2ko igoera, ehunekoetan adierazita. Baina, hori bai, ez dute zehaztu enpleguaren nolakotasuna.
|
|
|
Eragiketa multzoari begiratuta eta oro har, gauza konplikatua ematen zuen.
|
Guztiarekin
ere
|
|
|
Pena apur bat sentitu zuen emakumearen kuleroak urdinak zirela ikusi zuenean.
|
Guztiarekin
ere, zutitzen lagundu zion. Eskerrak eman gabe jesarri zen emakumea.
|
|
|
|
Guztiarekin
, gutxi baziren ere, egun batzuk gogoangarriak izaten ziren. Pilar egunean, esate baterako, kuartelaren kanpoaldean, aurrealdeko eraikinean alegia, bozgorailuak ezartzen genituen.
|
|
|
1. Euskalgintza erasopean egotearena —ez soilik Nafarroan —, aspaldidaniko kontua da.
|
Guztiarekin
ere, euskaldunak gauza izan dira bizirauteko. Azken bulta honetan, nahiz erasoak ugaritu, sistematizatu eta egonkortuak izan, ezin sinetsiz edo, oraindik ere aldikal harridura nagusi.
|
|
|
Adibide horiek eta beste batzuk ikusita, badirudi ekitate naturalak ageriko erabakia hartzen ez duenean, erabaki bat zein bestea har daitekeela erregelatzat, erabakiok elkarren kontrakoak izan arren; horrenbestez, erregela hori ez litzateke naturala izango, nahierarakoa baizik.
|
Guztiarekin
, egia da ekitate naturalaren printzipioren batek eratzen dituela izaera horretako erregela guztiak, erromatar zuzenbidean hain ugariak direnak eta elkarren kontrako bi iritzietatik baten alde egiten dutenak; ulertzen da, gainera, halakoak ez direla nahierarako lege hutsak, ezpada lege naturalak, eta halakoetan ekitatea gailendu dela, horrek kasuan kasuko erabakia ekarrita. Ildo berari ekinez, lege horiek guztiak zentzutasun idatziarekin identifikatzen ditugu; bestela esanda, legeok izango lirateke zentzutasunak elkarren aurkako irizpenen artean aukeratutakoak.
|
|
|
21
|
Guztiarekin
, legeok oinarrian zuzenak izateagatik aldatu ezin badira ere, ez da komeni aldaezintasun hori gehiegi zabaltzea, horien inguruko salbuespenak ezinezkoak direla ulertuz; izan ere, badira salbuespen eta lekapenak onartzen dituzten lege naturalak, eta horiek ere aldaezinak dira, nahiz eta beste batzuk ez aldatu edo lekatu. Desberdintasun horren arrazoia hauxe da:
|
|
2004
|
|
|
Orduan Nafarroako lehendakaria zen Urralburu jaunaren hasierako mintzaldiaren ostean, komunikazio interesgarriagoak egin ziren, besteak beste, Granja Pascualen" La Gramatica de Campion y Luis Luciano Bonaparte" edo Mitxelenaren" Campionen Gramatica eta beste".
|
Guztiarekin
, Campionen liburuak edizio bi baizik ez ditu izan, 1884ko lehenengoa eta 1977an La Gran Enciclopedia Vasca koek egin zuten faksimila, eta hortaz, liburua nahikoa kontsultagaitza daukagu egun.
|
|
|
|
Guztiarekin
, Campionen ekarpenik garrantzitsuena 1884ko Gramatica de los cuatro dialectos literarios de la lengua euskara dugu, Tolosan Eusebio Lopez lodosarrak inprimatu zuena. Aurretik ere, euskararen inguruko beste lanen bat publikatua zuen Campionek.
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, honezkero, auzi honek merezi du ohartxo argigarri bat: baldin eta euskaldunok hizkuntza eta kultura politika totalitario bat egiteko biderik aukeratuko bagenu ere, politika arbuiagarri hori gure etxean egingo genuke, ez besterenean, espainolek eta frantsesek egin duten moduan.
|
|
|
hitzen esanahia aldian aldiko eta lekuan lekuko gogo giroak mamitzen du.
|
Guztiarekin
ere, ordea, hortik aurrera dioenari buruz iradokizun batzuk egin nahi nituzke hemen. Lehenik eta behin, euskaldunaren izaera baldintzak zedarriztatzeko orduan indibidualismo metodologikoaren irizpideak erabiltzen badira, Oñederrak darabiltzan gisa, ez dago zer esanik:
|
|
|
Arrazoizkoa dirudi, bai.
|
Guztiarekin
ere, ordea, dena delako gizakiaren sozializazioan taxutzen den nortasun sozialean eta nazionalean ageri zaizkigun osagaiak ez leudeke modu horizontalean egituratuak, modu hierarkiko eta hegemonikoan baino. Giza eta nazio kulturen arteko hartu emanak munduan dauden bezala egonda, gure herrian bertan euskaltasunak eta gainerako bi tasunek nolako lotura mota duten ikusita, ezin pentsatuko dugu hangoa eta hemengoa eta horkoa izatea aski denik.
|
|
|
Betiko laino beltzen itzala aipatu digu Aranak.
|
Guztiarekin
ere, ordea, idazle legazpiarraren ikuspegiari bagagozkio, euskalgintzaren egungo bilakaerak eguteratik gehiago dauka laiotzetik baino. Ba omen da itxaropenerako motiborik herriaren jarrera eta jarduna ikusita.
|
|
|
Gure arbasoen euskaltasuna diglosikoa izango zen, hori badakigu.
|
Guztiarekin
ere, ahozko kulturaren eremu osoa aditzera emateko gauza zen mintzabidea genuen euskara orduan. Euskaldun haien mundua amaitzen zen lekuraino hel zitekeen euskararen arnasa.
|
|
|
Egon badago halakorik, eta zehaztasunaren argitan jarduteak mesede bestetik ez digu egingo.
|
Guztiarekin
ere, ordea, auzi hau ez da itxuraz dirudien bezain zedagarria: ez dezagun ahantzi, izan ere, nahasbide semantiko hauen abiapuntuan bertan ideologia adigaiaren erabilera ideologikoa daukagula.179
|
|
|
euskalgintzaren eta euskal kulturaren esparruak berezko jarduera autonomoa behar duenez, berezkotasun hori ez da joko politiko alderdikoien mirabe bihurtu behar.
|
Guztiarekin
ere, korapilo hau askatzea ez da horren gauza erraza: hain zuzen ere, nola jakin dezakegu, argi antzean jakin, euskararen politikatik hizkuntza horren politizaziora igaro garela, euskalgintzaren politika arloa utzirik politizazioaren joko arbuiagarrian abiatuak gabiltzala?
|
|
|
Zenbakien argitan hutsaren hurrengoa.
|
Guztiarekin
ere, Islandia zeren eta noren gutxiengoa da. Arrazoi du Paulo Agirrebaltzategik, arrazoi duenez, izendapen arbuiagarri hori auzipean ipintzerakoan.
|
|
|
Estaturik gabeko hizkuntzen eta kulturen hondamenean mendeko herritzat har dezakegunaren aldetik ere izan da ardura zuzen eta eraginkorrik etnozidio horretan.
|
Guztiarekin
ere, ordea, zergatik ez eutsi oinarrizko tesitzat har dezakegun honi: bikoiztasunaren bide hori itxurazkoa besterik ez da, pentsabide horren arabera bi sistema eta barruti autonomo izan genituzkeelako:
|
|
|
Xehetasunetan antzematen baita egoeraren izaera konplexua.
|
Guztiarekin
ere, xehetasunen anabasa azkengabean ez galtzeko, delako zer horiek guztiak banan banan eta xehe xehe pilatu ordez, hobe genuke zer nagusiak kontuan hartzea. Erran nahi baita, zer nagusien informazioari darion joera orokorra behatzea ez litzatekeela aukera metodologiko ustela izango euskararen egungo kinkaz jabetzeko.
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, dirudienez, euskalkien arteko orekarik ezak mendebaldeko euskaltzaleen pazientzia agortu egin du. Euskara batuaren nondik norakoa ikusita, aurreko horiek talde handi batean bat eginik plazaratu zuten agirian, besteak beste, zera zioten:
|
|
|
horrela, familiak bere nortasun zeinua erantsiko digu; era berean, eskola aroak eta lagunarteak ere irispen sakoneko ezaugarria utziko dute gugan.
|
Guztiarekin
ere, ordea, gure bizialdiaren batez besteko izate ezaugarriak begiz joko bagenitu, ez ote litzaiguke lan bizitzaren eragina ororen buru agertuko. Larri ibili!
|
|
|
Barreiatutako komunitate batek ere harilka ditzakeela bere lotura atxikimenduak.
|
Guztiarekin
ere, nik ez dut uste lurralderik gabeko komunitate sendo eta iraunkorrik egitura litekeenik hizkuntza eta kultura baten ingurumarian. Lurraldetasunik gabeko hizkuntza esparru iraunkor sendorik izatea irudika ezina baldin bazait, zer esatea nahi duzue lurralde jakin bat gabeko esparru komunikatiboaz?
|
|
|
Ez daukagu eragozpenik horretarako.
|
Guztiarekin
ere, ordea, gauza batean ez gaude ados kazetariak dioenarekin: oker ez bagaude, ideologia kontzeptuaren adiera modu arras murrizgarrian darabil, aitortzen duenak hori pentsarazten digu behinik behin.
|
|
|
Eta euskal abertzaletasunaren historia ikusita, ez du berehalakoan halako balentriarik egingo; badu aurreragoko lanik abertzaletasun horrek, aberri erdaldunaren bide azkengabean.
|
Guztiarekin
ere, ez genuke ahantzi behar, botere politiko hutsak, batez ere aginte publikoaren esparrura mugatutako aginte hutsak, ez duela etnozidioak jotako hizkuntza herri baten nortasuna iraultzeko aukera handirik. Har dezagun gogoan, horrelakoetan, errotik bestelakotua izan den herri honen ezpalekoak direla alderdi politikoak ere, eta desnazionalizatzearen logika bereko jarraibideak dituztela horiek:
|
|
|
zeren eta, oraingo egoeraren zantzuren bat atxikia daukan bitartean, hiztunak auzipean eta kolokan jarriko baitu euskararen zilegitasun itzala.
|
Guztiarekin
ere, hizkuntza hegemoniaren ideia ez nuke nik euskal elebakartasunarekin kidetuko. Hegemoniak ez dio ukorik egiten elebitasunari, edo eleaniztasunari; eta, hala eta guztiz ere, horrek ez du aditzera eman nahi euskararen normalkuntza elebitasunaren pareko denik.
|
|
|
Eskarmentuaren ahotsa mintzo zaio barrenetik, Irlandakoa gogoan.
|
Guztiarekin
ere, nire aldetik oharño bat egin nahi nioke, halako batean itzuri zitzaion ustekizunari: –todo lo demás es cuento?.
|
|
|
Ez gaude beraz lehentasun irizpideak finkatzearen aurka, jakina.
|
Guztiarekin
ere, ordea, orain arteko eskarmentuaren argitan, zergatik ez pentsatu beste modu batera, beste ondorio batzuk erakarriz. Galdera bat datorkit burura:
|
|
|
Hau da, eskolarekikoak egin dituen gaztetxoaren ahozko euskara gaitasun komunikatiboa hutsaren hurrengoa da, ez du inondik ere erdararen pareko erraztasun jariorik bereganatzen.
|
Guztiarekin
ere, ordea, funtsezko neurririk ez da hartu gaur arte. Non dago, horrenbestez, hain goraki edertzen den zorioneko elebitasunaren fruitua ustezko heziera elebidunaren arbolan?
|
|
|
Nafar agintariak beldurrak jota daude, inondik ere, euskarazko ereduen hazkundearekin, eta hazkunde horren sokak eragin dezakeen identitate eraldaketarekin.
|
Guztiarekin
ere, ordea, guk ezin dugu onartu, besterik gabe, beldur horren oinarrian dagoen hipotesiaren ustezko zuzenatsuna: alegia, euskalduntze mota horrek bihar etziko gazteen nortasun kulturala iraultzeko daukan balizko kemena.
|
|
|
Erdal munduak ezarritako zurrunbiloaren baitako azpi-multzoa izanik, euskal mundutxo honek baldintzapen gogorrak dauzka euskaldun berriari gauzaki eta kultur gai erakargarriak eskaintzeko.
|
Guztiarekin
ere, Todaren adibideak zera erakusten digu argi eta garbi: euskal kontzientziaren jabe den euskaldun berriak baduela zertaz baliatu euskaltasunaren mundutxoan barneratzeko.
|
|
|
Hau ez da egokiera paradigma konplexuaren alde onak eta ez hain onak laudatzen edo kritikatzen hasteko.
|
Guztiarekin
ere, ohartxo bat erantsi nahi nioke paradigma horren balizko ezaguera ekarpenari: emankorra izango da, sinetsia nago, determinazio kontzeptuaren erabilera mekanikoa ahalik eta zorrotzen kritikatzea; hori egitea, ordea, ez da aski.
|
|
|
Ederki, benetan.
|
Guztiarekin
ere, xehetasun bat: zertan datza, egiazki, elebitasunaren aldeko hautu horren emaitza guraso horien aldetik?
|
|
|
Anker eta temati.
|
Guztiarekin
ere, kapitainak June ikustean bakarrik ahantz zitzakeen munduak ezartzen zizkion zama absurdoak. Egia zen izan zituela pare bat flirt Donostian.
|
|
|
hamar guztira.
|
Guztiarekin
ere, telebistaren behar ekonomikoen ehuneko esanguratsua estaltzen dute gehienetan, hala nola GoiTB, Xaloa, Ttipi ttapa, Oarso TB, Zarauzko Telebista, Mendaro, Plentzia, Urnieta eta Teleskoren kasuetan bezala —Azpeitiko Kaitori udalak ematen diona laguntza testimoniala baino ez da— Hala eta guztiz ere, diferentzia handiak daude udal batzuek eta bestek egiten duten ekarpenen artean, Plen... Azpima rratzeko moduko datu bat:
|
|
|
|
Guztiarekin
ere, arrazoimenaren mugez jabetzeak eta errealitatearen poliedrikotasun azkengabeaz ohartzeak ez gaitu zertan erlatibismo huts batera eraman, lehenago jada azpimarratu dugunez. Baina apaltasunak eta onestasunak gidatu behar gaitu beti gure jardunean, urrats sendo emankorrik egingo badugu.
|