|
2009
|
|
|
Bost gai nagusien ardatzean izan ziren azalpenak: I. Euskal ikasketen egungo egoera eta geroa; II. Euskararen fonologia; III.
|
Euskararen
hiztegia; IV. Euskararen morfosintaxia; V. Euskal dialektologia.
|
|
|
Askotxo dira. Bidean dugu jada Akademiaren Euskara euskara hiztegia, eta proiektuan
|
Euskararen
Hiztegi etimologiko eta historikoa. Baina ni neu bereziki kezkatzen nautenak hutsune sozial praktikoak dira.
|
|
2021
|
|
|
4.5.2c Baina ez dago beti hain argi ‘ondorioa’ ala ‘gertaera’ adierazten duen (eta orduan aditzaren argumentua agertuko zaigu izenaren inguruan). Gogordura izenari, esaterako, bi adiera ematen dizkio Egungo
|
Euskararen
Hiztegiak: ‘ariketa fisikoa eginda gero gorputzean sentitzen den mina; gorputz atalen bat gogortzea’ Eta hanpadura izenean lehen adiera ‘hanpatzea’ ematen du Euskaltzaindiaren Hiztegiak (zauriaren hanpadura), eta bigarren adiera, hizkuntzalaritzakoa, ‘enfasia’.
|
|
|
4.5.7c Adierari dagokionez, de Rijken (1991) iritziz, penek ez du ‘ekintza’ adierarik, ‘burututako’ zerbait adierazten du, eta hala da askotan, adierazpen, aitorpen, ekarpen, ekoizpen, itzulpen, laburpen, lorpen... ez baititugu ulertzen gehienetan ‘adieraztea’, ‘aitortzea’, ‘ekartzea’.. gisa, baizik ‘adierazi dena’, ‘ekarri dena’, ‘lortu dena’ eta abar. Baina nahikoa da Euskaltzaindiaren Hiztegiak edo Egungo
|
Euskararen
Hiztegiak ematen dituzten definizioak ikustea ohartzeko ‘gertaera, gauzatzea’ ere adieraz dezakeela men/ pen atzizkiaz eratorririko izenak: bedeinkapen ‘bedeinkatzea’; iraupen 1 ‘irautea’, 2 ‘zerbaitek bere hartan dirauen denbora’; hastapen 1 ‘hastea, hasiera’, 2 ‘ikasi behar den zerbaiten hasierako gaiak’ (pluralean); ekoizpen ‘ekoiztea; ekoiztearen ondorioa’; galmen ‘galtzea, hondatzea’, Dena den, testuinguruan ikusi behar da ‘ondorioa’ ala ‘gertaera’, zein balio duen eratorriak.
|
|
|
4.4.1c Begira diezaiegun orain hiztegietako definizioei, bereziki Euskaltzaindiaren Hiztegikoei eta Egungo
|
Euskararen
Hiztegikoei. Berehala ohartuko gara askotan adiera bereko izenak sortu direla aditzoin bati gailu zein garri erantsiz:
|
|
|
4.4.2.1b Dena den, ipar ekialdeko testuetan erabili izan den arren, atzizki honen bidez sortutako izen bat baino gehiago darabilgu gaurko euskara estandarrean; aipatu berri ditugun horiek guztiak, eta baita besteren bat ere (atxikigailu, adibidez), aurki ditzakegu Egungo Testuen Corpusean, Egungo
|
Euskararen
Hiztegian edo Lexikoaren Behatokiaren Corpusean.
|
|
|
Egungo
|
Euskararen
Hiztegia
|
|
|
Egungo
|
Euskararen
Hiztegia (EEH). Euskara Institutua.
|
|
|
Egungo
|
Euskararen
Hiztegia. Euskara Institutua.
|
|
|
agertu, aurkeztu, azaldu, desagertu, egokitu, gertatu, heldu (Ipar.), jazo, pasatu, suertatu, tokatu. Berandu afaldu beharra ere egokitzen da maiz; Eta frantziarrek badakite loteria gutxitan tokatzen dela (Egungo
|
Euskararen
Hiztegia); Izugarria jazo da! (K.
|
|
|
Lizarralde). Egungo
|
Euskararen
Hiztegiko datuen arabera, askoz erabiliagoa da nahiko molde soila, nahi izango baino.
|
|
|
Beste batzuk adberbializatze bidean daudela esan daiteke, eta hiztegiek ere seinalatzen dute hori: adibidez, neurriz hitza, adberbio gisa ageri da Euskaltzaindiaren Hiztegian, edo Egungo
|
Euskararen
Hiztegian (EEHn), baina betiere neurri sarreraren azpiatal gisa, ez beregain. Horrelakoak ditugu, neurri batean, ondoan, ostean, gustura, gora, aurrera, oinez (OEHn sarrera gisa, baina Euskaltzaindiaren Hiztegian edo EEHn azpisarrera gisa), agerian, berritan, birritan, onez, onean, txarrez, txarrean, zuzenean, adibidez, alderantziz, artez, benaz, benetan, zinez, egiaz...
|
|
|
Hala ere, ez da gainerako izenak bezalakoa. Baina Egungo
|
Euskararen
Hiztegiko (EEHko) adibideak ikusten baditugu berehala ohartuko gara gaur ez dela izen moduan erabiltzen. Bada" izen" multzo bat (ondoan, aurrean, atzean, gainean, azpian...) tokia (batzuetan denbora ere) adierazten dutenak eta n, ra, tik postposizioekin erabiltzen dira ia beti.
|