|
2009
|
|
|
Zenbait ikertzaileren arabera, Colá y Goiti gasteiztarraren La emigración vasco navarra liburuak eta berak 1882tik idatzi zituen artikulu askoren argitalpenek, 1882 urtea data klabe bihurtzen dute emigrazio agenteen kontrako iritzian; hortik aurrera,
|
Euskal
Herriko prentsan, gasteiztarrak finkaturiko agente haien kontrako kritika ereduri jarraituko zaio24 Dena den lehenagotik ere bazegoen pertsonaia hauen berri jakiteko asmoa, 1881ean Bizkaiko Aldundiak probintziako udalei bidalitako inkesta batean azaltzen den bezala25 Baina «amu» horien jardunaren berri ez zen ordu arte isilean egon, lehenagotik ere haien inguruko berriak prentsan azaldu izan zi... Ikertzen ari garen garaia baino lehenago, aipamen batzuk badaude, esaterako 1860an Irurac Bat egunkarian, Baionako portutik «engainaturik zihoazen gizon emakume multzo ugari» ateratzen zirela esaten zen eta herrietako alkateei «gantxoen jarduna zaintzeko» eskatzen zieten26 El Eco Vascongado n ere honako hau aipatzen da:
|
|
|
Esan bezala, hau guztia emigranteari emigratzeko ideia bururatzen zitzaionean hasten omen zen.
|
Euskal
Herriko prentsaren arabera, emigranteak ideia oker bat zuen Amerikari zegokionez; gazteek Amerika lurralde oparoz beterik zegoela uste zuten eta bertan aberats egitea arras erraza zela ere, baina prentsak zioenez, han ez zuten miseria besterik aurkituko. La voz de Vizcaya egunkarian azalduriko 1877 urteko berri labur honetan garbi utzi zen hori:
|
|
|
Arestian esan den bezala,
|
Euskal
Herriko prentsa aztertzen dihardugun garaietan, emigrantearen irudiak eraldaketa prozesu bat jasaten du, baina ez hainbeste kronologikoki, baizik eta zirkunstantzien arabera, hots, geografikoki. Izan ere, pertsona hauek ez dute Amerikan Europan bezalako irudi berdina izango.
|
|
|
Amerikar lurraldearen alderdi negatiboenak azpimarratu eta gero, emigrazioaren kalteak salatu ostean eta emigrantearen irudia gaiztotu eta desitxuratutakoan, orduan egunkari berberek guztiz kontrakoa azaltzen duten datuak kaleratzen dituzte, itxuraz zerikusirik ez duten, baina izatez oso loturik dauden beste berri batzuetan. Amerikatik itzulitako emigrante aberatsen kasua esanguratsua da benetan, garai haietako indiano edo amerikanoak ditugu hauek eta aldiro aldiro
|
Euskal
Herriko prentsan azaltzen dira, zenbateko dirutza irabazi zuten aditzera emanez edo norekin ezkontzen ziren azalduz, dudarik gabe, gizartean interes handia, inbidia eta morboa sortzen zuen gai bat zelako.
|
|
|
|
Euskal
Herriko prentsan emigrazioaren kontra egiteko arrazoietako bat, emigranteek Amerikako lurraldeetan pairatzen omen zuten miseria zen. Hauen ustez, eta lehenago ikusi ahal izan dugun bezala, emigranteak Amerikan esplotatu egiten omen zituzten, miserian bizi ziren, asko kale gorrian eta beste asko eskaleak besterik ez ziren, osasun eta itxura aldetik, beraz, guztiz narriatuak eta gainera, berekoi bihurtzen ziren, ez zegoen elkartasunerako abagunerik bertan.
|
|
|
Lehenik eta behin, emigrantearen irudia azalduko dugu, baina emigratu aurrekoa, hots, emigrante izango denaren irudia dugu hau; emigrante horrek jatorrizko lurraldean nolako ezaugarriak ote zituen aztertu nahi da. Gerora, Amerikan bizi izandakoak ipiniko ditugu, bertan egon zen bitartean emigranteak
|
Euskal
Herriko prentsan zer irudi izan ote zuen azaldu nahi da hemen, zer iritzi ote zegoen egunkari hauetan Amerikara joan ziren horiei buruz. Azkeneko atalak itzulera jorratuko du, emigranteak jatorrizko lurraldera itzultzean, egunkarietan izan zuen eraginaz arituko gara honako honetan.
|
|
|
Orain hamarkada bat Euskal Herriko Unibertsitateko Erdi Aroaren, Aro Berriaren eta Amerikaren Historia Sailak, historiako ikasleekin lankidetzan, proiektu interesgarri bat burutu zuen «Amerika Euskal Herriko prentsan» izenburuarekin. Izenburuak berak dioen bezala, proiektuaren helburua
|
Euskal
Herriko prentsan Amerikari buruz azaldutakoaz ahalik eta gehien biltzea zen. Euskal Herria esatean, Hegoaldeko lau probintziak eta Ipar Euskal Herria esan nahi dugu eta proiektuan Nafarroako zenbait egunkari eta Iparraldeko bat azaltzen dira, beraz.
|
|
|
Gure iturri nagusia
|
Euskal
Herriko prentsa izan da, baina horrek ez digu bide ematen emigranteen irudia Euskal Herriko emigranteetara bakarrik mugatzeko, ikusiko dugun bezala, herrialde honetako prentsan estatu mailako eta baita Europa mailako ikuspegi bat azaltzen baitzen askotan. Beraz, nahiz eta Euskal Herriko prentsa aztertu, emigrante ororen irudia da bertan bilatu nahi izan dena eta ez bakarrik emigrante euskaldunarena.
|
|
|
Gure iturri nagusia Euskal Herriko prentsa izan da, baina horrek ez digu bide ematen emigranteen irudia Euskal Herriko emigranteetara bakarrik mugatzeko, ikusiko dugun bezala, herrialde honetako prentsan estatu mailako eta baita Europa mailako ikuspegi bat azaltzen baitzen askotan. Beraz, nahiz eta
|
Euskal
Herriko prentsa aztertu, emigrante ororen irudia da bertan bilatu nahi izan dena eta ez bakarrik emigrante euskaldunarena. Logikoa denez, euskal emigranteen inguruko berriak ugariagoak dira, baina modu berean Andaluziako edo Irlandako emigranteena ere askotan azaldu izan da.
|
|
|
Ikuskatu dugun gainerako bibliografia zabalean, ia ez dugu aurkitu emigrazioa eta
|
Euskal
Herriko prentsa erlazionatzen dituen aipamen zabalik. Egia da noizean behin azaltzen direla aipamen zehatzak, hala nola erabili izan direla noiz edo noiz prentsan agertu ziren iturriak gauza bat edo beste azaltzeko, baina horretaz aparte ez dago ezer askorik.
|
|
|
Artikulu honekin amaitzeko, 1876 eta 1936 arteko
|
Euskal
Herriko prentsan emigrazioaren eta emigrantearen irudiari buruzko iritzian kontraesan handiak zeudela garbi geratu dela esan behar da. Modu orokor batean prentsak emigrazioaren kontra egin zuela ez dago zalantzarik, gainera, emigrantearen irudia azaltzean, narriatze prozesu bat jasaten zuela ikus daiteke, prentsak, emigrantea Amerikara zihoanean, bertan degradatu egiten zela ematen du aditzera.
|
|
|
Laburpena: Artikulu honek
|
Euskal
Herriko prentsak 1876tik 1936ra emigrazioaren aurrean izan zuen jokabidea aztertu nahi du. Horretarako, garai hartako 34 egunkaritako 931 berri arakatu dira.
|
|
|
Ikerlanaren izenburua oso orokorra bada ere (Ameriketara joandako emigrantearen irudia
|
Euskal
Herriko prentsan), helburu nahiko zehatzak ezarri dira. Helburu nagusia Ameriketarako emigrazioari buruzko irudi bat aurkeztea izan da; horretarako, iturri konkretu bat erabiliko da:
|